13 Οκτ 2013

Κεφάλαιο, υπεραξία, κέρδος και μισθός εργασίας στον καπιταλισμό

Κεφάλαιο, υπεραξία, κέρδος και μισθός εργασίας στον καπιταλισμό


αναδημοσιευση

Τη δεκαετία του 1980 στις ΗΠΑ το 1% του πληθυσμού κρατούσε στα χέρια του το 60% όλου του πλούτου της χώρας, ενώ το 87% είχε το 8%.
Η ουσία της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής συνιστάται στο ότι η ιδιοκτησία αυτή αποτελεί το μέσο της εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας, τη βάση των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων.
Τα μέσα παραγωγής γίνονται κεφάλαιο μόνο όταν χρησιμοποιούνται για την εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας.
Το κεφάλαιο είναι αξία που φέρνει στον ιδιοκτήτη της το κέρδος δια μέσου της εκμετάλλευσης των μισθωτών εργατών. Επομένως το κεφάλαιο δεν είναι πράγμα, αλλά οικονομική, παραγωγική σχέση μεταξύ της τάξεως των καπιταλιστών και της τάξεως των εργατών.
Ο εργάτης πιάνει δουλειά στον καπιταλιστή με σκοπό να πάρει από αυτόν ένα καθορισμένο χρηματικό ποσό και να αγοράσει με αυτό τα μέσα συντήρησης. Επομένως, η μίσθωση του εργάτη είναι μια ιδιόμορφη εμπορική πράξη ανάμεσα στον καπιταλιστή και τον εργάτη.
Η εργασία σαν ξόδεμα πνευματικής και μυϊκής ενέργειας, σαν συνειδητή και σκόπιμη δραστηριότητα δεν αποτελεί η ίδια εμπόρευμα, άλλα είναι το προτσές της παραγωγικής κατανάλωσης κάποιου εμπορεύματος. Η εργασία δημιουργεί την αξία, άλλα η ίδια δεν έχει αξία, γιατί η αξία είναι ενσωματωμένη στο εμπόρευμα εργασία.
Η εργατική δύναμη είναι το σύνολο των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του ανθρώπου, τις οποίες αυτός ξοδεύει στο προτσές της παραγωγής.
Η ατομική ελευθερία είναι ο πρώτος όρος για την εμφάνιση του εμπορεύματος εργατική δύναμη στην αγορά. Ο δεύτερος όρος είναι να μην έχει ο προσωπικά ελεύθερος άνθρωπος ιδιόκτητα μέσα παραγωγής.
Η αξία της εργατικής δύναμης καθορίζεται από την αξία των μέσων ύπαρξης που είναι αναγκαία για την συντήρηση του ίδιου του εργάτη και για τη συντήρηση της οικογένειάς του.
Το μέγεθος της αξίας του εμπορεύματος εργατική δύναμη εξαρτάται και από πολλούς παράγοντες: τα έξοδα για την άνοδο της ειδίκευσης του εργάτη, τις ιδιομορφίες της ιστορικής ανάπτυξης της κάθε χώρας, κλπ.
Εκτός από την αξία, η εργατική δύναμη έχει και αξία χρήσης. Η αξία χρήσης του εμπορεύματος εργατική δύναμη συνίσταται στην ικανότητά της να δημιουργεί αξία και μάλιστα αξία μεγαλύτερη από αυτήν που έχει η ίδια η εργατική δύναμη.
Η πούληση της εργατικής δύναμης για καθορισμένο μόνο χρονικό διάστημα διαφυλάσσει την προσωπική ελευθερία του προλετάριου.
Η ιδιομορφία του εμπορεύματος εργατική δύναμη συνίσταται επίσης και στο ότι το εμπόρευμα αυτό είναι αδιαχώριστο από τον κάτοχό του. Γι’αυτό η κατανάλωση της εργατικής δύναμης στο προτσές της παραγωγής, η εκμετάλλευσή της στην καπιταλιστική επιχείρηση είναι ταυτόχρονα και εκμετάλλευση του ίδιου του μισθωτού εργάτη.
Αφού αγοράσει εργατική δύναμη και μέσα παραγωγής, ο καπιταλιστής οργανώνει την παραγωγή εμπορευμάτων.
Στην αξία των νέων εμπορευμάτων, η οποία δημιουργήθηκε με την εργασία των μισθωτών εργατών, υπάρχει εκτός από την αξία της εργατικής δύναμης, και ένα πρόσθετο μέρος αξίας, που το ιδιοποιείται δωρεάν ο καπιταλιστής. Αυτό ακριβώς το μέρος της αξίας, που δημιουργείται από την εργασία των μισθωτών εργατών, άλλα δεν πληρώνεται από τον καπιταλιστή, είναι η υπεραξία.
Η υπεραξία αυτή δημιουργήθηκε από την απλήρωτη πρόσθετη εργασία. Στην καπιταλιστική επιχείρηση η εργάσιμη μέρα διαιρείται σε δύο μέρη: α) στον αναγκαίο χρόνο εργασίας, στη διάρκεια του οποίου αναπαράγεται η αξία της εργατικής δύναμης, και β) στον πρόσθετο χρόνο εργασίας, στη διάρκεια του οποίου δημιουργείται η υπεραξία.
Η παραγωγή της υπεραξίας και η ιδιοποίηση της από τους καπιταλιστές είναι ο βασικός οικονομικός νόμος του καπιταλισμού.
Ένα μέρος του κεφαλαίου ο επιχειρηματίας το επενδύει σε μέσα παραγωγής: κτίρια, μηχανές, εγκαταστάσεις, πρώτες ύλες κλπ. Η αξία των χρησιμοποιούμενων μέσων παραγωγής μεταφέρεται με την εργασία των εργατών στο έτοιμο προϊόν και μπαίνει στην αξία του χωρίς μεταβολή. Αυτό το μέρος του κεφαλαίου ονομάζεται σταθερό κεφάλαιο (C).
Το μέρος του κεφαλαίου, που ξοδεύεται για την αγορά της εργατικής δύναμης, στο προτσές της παραγωγής, μεταβάλλει το μέγεθός του και γιαυτό ονομάζεται μεταβλητό κεφάλαιο (v).
Η σύγκριση της υπεραξίας με την πηγή της, με το μεταβλητό κεφάλαιο, εκφράζει το ποσοστό της υπεραξίας. Το ποσοστό της υπεραξίας παριστάνεται με το γράμμα m’ και εκφράζεται σε εκατοστά. Ο τύπος του είναι: m’=m/v x 100.
Το ποσοστό της υπεραξίας εκφράζει με ακρίβεια το βαθμό εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας από το κεφάλαιο. Αν το ποσοστό της υπεραξίας είναι 100%, τότε σε κάθε ώρα πληρωμένης εργασίας αναλογεί μια ώρα απλήρωτης εργασίας.
Η ιστορία της ανάπτυξης του καπιταλισμού δείχνει, ότι το ποσοστό υπεραξίας και, επομένως, ο βαθμός εκμετάλλευσης αυξάνονται.
Η άσβεστη δίψα για κέρδος και ο συναγωνισμός αναγκάζουν τους καπιταλιστές να διευρύνουν και να τελειοποιούν την παραγωγή τους.
Ένας από τους τρόπους ανεβάσματος του βαθμού εκμετάλλευσης είναι η απόλυτη αύξηση της εργάσιμης μέρας. Εργάσιμη μέρα ονομάζεται το μέρος του εικοσιτετραώρου, στη διάρκεια του οποίου ο εργάτης εργάζεται στην επιχείρηση του καπιταλιστή.
Η υπεραξία που παράγεται με την παράταση της εργάσιμης μέρας ονομάζεται απόλυτη υπεραξία.
Το μέγεθος της εργάσιμης μέρας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την δύναμη και την οργάνωση της εργατικής τάξης, από τη συσπείρωση της στον αγώνα ενάντια στην αστική τάξη για την υπεράσπιση των ζωτικών δικαιωμάτων της.
Η υπεραξία που παράγεται με την μείωση του αναγκαίου χρόνου εργασίας και την αντίστοιχη αύξηση του πρόσθετου χρόνου εργασίας, ονομάζεται σχετική υπεραξία.
Η άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας δεν μπορεί παντού να γίνει ταυτόχρονα. Στην αρχή γίνεται σε ορισμένες επιχειρήσεις, όπου χρησιμοποιούνται πιο τελειοποιημένα τεχνικά μέσα, εργάζονται πιο ειδικευμένοι εργάτες και έχει καλύτερα οργανωθεί η παραγωγή. Η ατομική αξία του προϊόντος αυτών των επιχειρήσεων θα είναι μικρότερη από την κοινωνική και οι καπιταλιστές, που έχουν αυτές τις επιχειρήσεις θα πάρουν συμπληρωματικό εισόδημα.
Η υπεραξία, που παίρνεται χάρη στο ότι η ατομική αξία ενός εμπορεύματος είναι μικρότερη από την κοινωνική του αξία, λέγεται πρόσθετη υπεραξία.
Το μεταβλητό κεφάλαιο, που ξοδεύει ο καπιταλιστής για την αγορά εργατικής δύναμης, παρουσιάζεται με την μορφή του μισθού εργασίας. Εξωτερικά ο μισθός εργασίας φαίνεται σαν πληρωμή για την εργασία, αυτό όμως δεν είναι παρά η επίφαση. Στην ουσία ο μισθός εργασίας είναι παραλλαγμένη μορφή της αξίας και της τιμής της εργατικής δύναμης.
Έτσι, ο μισθός συγκαλύπτει, κρύβει την εκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο. Ο μισθός εργασίας υπάρχει σε δύο βασικές μορφές: με το χρόνο και με το κομμάτι.
Το κέρδος είναι ο μορφή, που παίρνει η υπεραξία στην επιφάνια των φαινομένων της καπιταλιστικής οικονομίας. Πως λοιπόν η υπεραξία μετατρέπεται σε κέρδος;
Ας υποθέσουμε ότι η αξία ενός εμπορεύματος, που παράγεται σε μια καπιταλιστική επιχείρηση, είναι 120 νομισματικές μονάδες (80σ+20μ+20υ). Η αξία αυτή αποτελείται από την μεταφερμένη αξία των μηχανών, των πρώτων υλών και των καυσίμων (80σ) και από την νέα αξία που δημιουργήθηκε με την εργασία των μισθωτών εργατών (20μ+20υ). Αλλά οι δαπάνες του καπιταλιστή για την παραγωγή του εμπορεύματος ή όπως τις ονομάζουν, τα καπιταλιστικά έξοδα παραγωγής, αποτελούνται μόνο από το σταθερό και το μεταβλητό κεφάλαιο που ξόδεψε (80σ+20μ). Οι δαπάνες αυτές αντιπροσωπεύουν μόνο το ένα μέρος της αξίας του εμπορεύματος. Το άλλο μέρος της είναι η υπεραξία. Έτσι η υπεραξία αποτελεί το πλεόνασμα που μένει όταν από την αξία του εμπορεύματος αφαιρεθούν τα καπιταλιστικά έξοδα παραγωγής.
Το κέρδος είναι η υπεραξία που παρουσιάζεται σαν δημιούργημα όλου του επενδυμένου κεφαλαίου. Η μετατροπή της υπεραξίας σε κέρδος κρύβει την πραγματική πηγή της προέλευσης της, συγκαλύπτει την εκμετάλλευση της εργασίας από το κεφάλαιο.
Το ποσοστό του κέρδους είναι ο λόγος της υπεραξίας προς όλο το επενδυμένο κεφάλαιο, εκφρασμένος επί τοις εκατό. Μαζί με την μετατροπή της υπεραξίας σε κέρδος συντελέστηκε και η μετατροπή του ποσοστού της υπεραξίας σε ποσοστό του κέρδους. Αν το ποσοστό του κέρδους παρασταθεί με Κ’, ο τύπος του θα είναι: Κ’=υ/σ+μ x 100.
Το ποσοστό του κέρδους είναι μικρότερο από το αντίστοιχο της υπεραξίας. Έτσι, π.χ. αν η αξία ενός εμπορεύματος θα είναι 120 (80σ+20μ+20υ) το ποσοστό της υπεραξίας θα είναι: υ’=20/20 x100 = 100%, ενώ το ποσοστό του κέρδους θα είναι: Κ’=20υ/80σ+20μ x 100 = 20%.
Το ποσοστό του κέρδους δείχνει μόνο το βαθμό της αποδοτικότητας της καπιταλιστικής επιχείρησης, της αποτελεσματικότητας της επένδυσης του κεφαλαίου και κρύβει σε σημαντικό βαθμό την ουσία της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.
Στους διαφόρους βιομηχανικούς κλάδους υπάρχει διαφορετική οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, δηλαδή διαφορετική αναλογία ανάμεσα στο μεταβλητό και το σταθερό κεφάλαιο, η οποία εκφράζει τις διαφορές στην τεχνική της παραγωγής (σ: μ). Οι διαφορές στην οργανική σύνθεση του κεφαλαίου δείχνουν, ότι τα κεφάλαια ίσου μεγέθους στους διαφόρους κλάδους της παραγωγής βάζουν σε κίνηση διαφορετική ποσότητα ζωντανής εργασίας. Για αυτό ακόμα και στην περίπτωση, που οι άλλοι όροι της παραγωγής είναι όμοιοι, ο όγκος της υπεραξίας, που δημιουργείται σε επιχειρήσεις οι οποίες έχουν όμοια κεφάλαια, αλλά ανήκουν σε διαφορετικούς κλάδους, είναι ανόμοιος. Αυτό σημαίνει ότι όταν τα εμπορεύματα πουληθούν με τιμές που αντιστοιχούν στην κοινωνική αξία αυτών των εμπορευμάτων, οι κλάδοι με υψηλή οργανική σύνθεση του κεφαλαίου θα πάρουν χαμηλό ποσοστό κέρδους και αντίστροφα.
Το τελικό αποτέλεσμα της μετατόπισης των κεφαλαίων από τους λιγότερο επικερδείς κλάδους της βιομηχανίας θα είναι ότι οι ιδιοκτήτες κεφαλαίων ίσου μεγέθους θα αρχίσουν να παίρνουν ίσο περίπου κέρδος.
Το μέσο ποσοστό κέρδους δίνεται με τον τύπο: Κ’μ=ΓΟΥ/ΓΟΚ x100, όπου το ΓΟΥ είναι ο όγκος της υπεραξίας που παράγεται σε όλους τους κλάδους και το ΓΟΚ είναι όλο το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί.

Για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση Β. Ι. Λένιν

Για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση
Β. Ι. Λένιν
Τα κείμενα που δημοσιεύονται στην παρούσαΣυλλογή έχουν γραφτεί τη χρονική περίοδο 1914 - 1917, δηλαδή στα χρόνια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου. Αποτυπώνουν τη μεγάλη σημασία της ταξικής - επιστημονικής προσέγγισης στο ζήτημα του πολέμου, πράγμα που έδωσε στο Κόμμα των Μπολσεβίκων την ικανότητα να καθοδηγήσει την εργατική τάξη της Ρωσίας στη νίκη της επανάστασης ενάντια στη δική της αστική τάξη.
Η επεξεργασία αυτών των κειμένων έγινε σε συνθήκες φωτιάς, σε συνθήκες που η πίεση για «εθνική ενότητα», η οπορτουνιστική πίεση για προσαρμογή ήταν τεράστια. Χαρακτηριστικό είναι ότι εκείνη την εποχή σχεδόν το σύνολο των ηγετών της ΙΙ Διεθνούς, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις (συνέδρια Κοπεγχάγης και Βασιλείας), πρόδωσαν την εργατική τάξη των χωρών τους και την κάλεσαν να πέσει στη σφαγή για τα συμφέροντα του κεφαλαίου - οι ρεφορμιστές εξελίχτηκαν σε σοσιαλσοβινιστές. Οι οπορτουνιστές της ΙΙ Διεθνούς υποστήριζαν ότι δεν επιβεβαιώθηκε η εκτίμηση του Συνεδρίου της Βασιλείας (1912) για διαμόρφωση επαναστατικής κατάστασης, αφού οι κυβερνήσεις εμφανίζονταν ισχυρές στις αρχές του πολέμου. Ο Λένιν ανταπαντούσε ότι ποτέ οι κυβερνήσεις, οι κυρίαρχες τάξεις των διαφόρων κρατών δεν έχουν τόσο ανάγκη τη συναίνεση των εργαζόμενων μαζών (την «ειρηνική υποταγή τους») όσο τον καιρό του πολέμου.
Τα κείμενα του Λένιν αποκαλύπτουν την ικανότητα του οπορτουνισμού να προσαρμόζεται ανάλογα και με τις επιδιώξεις της αστικής τάξης και αναδεικνύουν την ανάγκη πάλης ενάντια στον οπορτουνισμό σε όλες τις συνθήκες, αφού από τη φύση του υιοθετεί συνθήματα που αποπροσανατολίζουν από τα καθήκοντα της επαναστατικής πάλης. Το Βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

Σήκω απ’ τη θέση σου

Σήκω απ’ τη θέση σου

Απ’ όσο είδα στην κόκκινη μπλογκόσφαιρα, το θέμα το ανέδειξε πρώτος οtrash με την ανάρτησή του «άρχισαν τα όργανα» -εξ ου και η συνέχεια του στίχου στον τίτλο της δικής μου.
Λοιπόν έχουμε και λέμε: ο μπάτσος είναι όργανο κι η πλειοψηφία των μπάτσων είναι χρυσαυγίτες. Ο ριζοσπάστης είναι κι αυτός όργανο, που γράφεται κυρίως από κομμουνιστές και οργανωμένα μέλη. Και τα προς τρίτον ίσα είναι και μεταξύ τους ίσα. Συνεπώς, να σου το τσουβάλιασμα κι έτοιμη η θεωρία των δύο άκρων.

Ακραίο με είπες μια φορά, χωρίς καμιά αιτία
Μα του φασίστα η καρδιά, δε σου κρατά κακία

Το θέμα βέβαια δεν είναι αν οι αρχές πιάνουν τους χρυσαυγίτες –μπορούν εξάλλου να τους αφήσουν το ίδιο εύκολα με άνωθεν εντολή- αλλά με ποιες κατηγορίες στρέφονται εναντίον τους και πώς μπορούν να τις αξιοποιήσουν στο άμεσο μέλλον εις βάρος του άλλου ‘άκρου’.
Τους κατηγορούν πχ ότι έκαναν συγκεντρώσεις χωρίς την άδεια των αρχών· και να σκεφτείς για παράδειγμα πως το κόμμα είχε αγνοήσει το μάη του 12’ την απαγόρευση του μπουτάρη κι είχε χρησιμοποιήσει την αριστοτέλους για την προεκλογική του συγκέντρωση.
Λένε ακόμα πως απειλούσαν με κατάλυση το δημοκρατικό πολίτευμα καιη χρυσή αυγή το έπιασε αμέσως στον αέρα κι έσπευσε να θυμίσει το βιντεάκι με την παρέμβαση του μαΐλη στο μέγκα, όπου είχε πει το αυτονόητο: πως το κουκουέ δεν είναι υποχρεωμένο να συμφωνήσει με αυτό το σύνταγμα {που και τα ίδια τα αστικά κόμματα καταπατούν και κουρελιάζουν κατά βούληση} κι ότι παλεύει να το ανατρέψει.

Βάση αυτών, σου έρχονται στο μυαλό εικόνες από το μέλλον. Φαντάσου πχ τις ασώματες κεφαλές στα δελτία ειδήσεων να μιλάνε για τον αυταρχικό δημοκρατικό συγκεντρωτισμό του κουκουέ και την αρχή του ενός ανδρός –ή της σιδηράς κυρίας παλιότερα. Εξάλλου και οι χρυσαυγίτες γγ δεν έχουν;

Σκέψου να συλλαμβάνουν συντρόφους, να διεξάγουν έρευνα στα σπίτια τους και να βρίσκουν φρικιαστικά επιβαρυντικά στοιχεία: άδεια μπουκάλια μπύρας, επιφάνειες εργασίας υπολογιστών με την κόκκινη σημαία στο ράιχσταγκ, αφίσες του ζαχαριάδη, ημερολόγια με αντάρτες. Και προπαντός το μουστάκι του στάλιν και έναν τόμο από τα άπαντά του. Κι αντί για λούτρινες τίγρεις, αρκουδάκια με το μίσα από τους ολυμπιακούς της μόσχας, που είναι η μασκότ του ολοκληρωτισμού. Και άντε να εξηγήσεις μετά στις ανακριτικές αρχές πως εμείς δε δεχόμαστε τον όρο «σταλινικός» και δεν το θεωρούμε επιστημονικό, χωρίς να φανεί πως τα διπλώνεις κι αποτάσσεις τις ιδέες σου.

{Σαν τους χρυσαυγίτες παλικαράδες της φακής, που από τη μια μιλάνε για πολιτικές διώξεις κι από την άλλη απαρνούνται στην ανάκριση όλες τις βασικές πολιτικές τους αρχές. Και αν τους είχαν φέρει να υπογράψουν μια δήλωση μετανοίας-φρονημάτων, θα το έκαναν με ευχαρίστηση, προκειμένου να ξαναβγούν έξω και να αρχίσουν τα ίδια –με χαλινάρι έστω. ‘Απεταξάμην τον εθνικοσοσιαλισμό’. Και βασικά το δεύτερο συνθετικό, γιατί τώρα δεν υπάρχει σοβιετική ένωση και ισχυρό εργατικό κίνημα για να χρειάζεται να χρησιμοποιούν τέτοια ορολογία και να θολώνουν τα νερά.

Κι έχεις το φιλελφασίστα τζήμερο να σου λέει πως κομμουνισμός κι εθνικοσοσιαλισμός είναι πρώτα ξαδερφάκια, ξεχνώντας πως ο ίδιος έχει στενότερο βαθμό συγγένειας κι ότι η αστική δημοκρατία κι ο φασισμός είναι δίδυμα αδερφάκια (κατά την περίφημη αποστροφή του στάλιν) και ας μη μοιάζουν πάντα στην εξωτερική εμφάνιση. Κλείνει η παρένθεση}.

Αν ο κυρίαρχος δημόσιος λόγος αναγκάζεται αυτές τις μέρες να μιλά για ναζιστική συμμορία, για εμάς θα έχει ήδη έτοιμο από το παρελθόν τον όρο «κομμουνιστοσυμμορίτες» προσπαθώντας να ταυτίσει τον νέο κόσμο, το σοσιαλισμό, με τον υπόκοσμο. Εξάλλου κι οι χρυσαυγίτες δεν έλεγαν πως θέλουν να πάρουν τα όπλα για να βγουν στο βουνό; Ποινικοί οι χρυσαυγίτες (που δε διώκονται ως φασίστες), ποινικοί και οι εαμοβούλγαροι (που έδιναν παλιά αγώνα για να κρατούνται σε ξεχωριστή πτέρυγα. Γιατί αλίμονο αν μάθει να σκέφτεται πολιτικά ο κόσμος.

Φαντάσου επίσης σφε αναγνώστη να παίρνουν μαρτυρίες-καταγγελίες από παλιά μέλη του κόμματος ή της οργάνωσης που ανένηψαν και είδαν το φως το αληθινό. Και τώρα δηλ να κάνεις μια ανθολογία με τα μαργαριτάρια που έχουν γράψει κατά καιρούς διάφοροι πρώην, θα μαζέψεις τερατουργήματα με τόσα λουλούδια που άνθισαν στον κήπο μας.

Δεν ξέρω αν οι κρατικές αρχές θυμηθούν και κάνα ειδικό διάταγμα περί κατασκοπίας για να το επαναφέρουν. Οι κομμουνιστές πάντως έχουν πικρή και πολύτιμη πείρα από την εφαρμογή τέτοιων νόμων και συμφωνιών κατά το παρελθόν. Η αμνηστία της βάρκιζας πχ εξαιρούσε τα εγκλήματα της κατοχικής περιόδου, για να τιμωρηθούν οι δωσίλογοι κι οι συνεργάτες των ναζί. Αλλά οι μόνοι που διώχθηκαν τελικά ήταν τα μέλη του κκε και του εαμ, τα οποία στέλνονταν μαζικά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Ναι αλλά τώρα έχουμε άλλες εποχές, θα μου πεις. Σωστά. Τώρα είμαστε τελείως άοπλοι, χωρίς καν το φόβητρο του ελας. Και το αστικό μπλοκ δε θα χρειαστεί παρά μόνο το νομικό του οπλοστάσιο για να μας βάλει στο στόχαστρο και να μας τσακίσει.

Ο σαμαράς λέει πως δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε τη βία σε καλή και κακή, την ίδια ώρα που η κυβέρνησή του ξεχωρίζει τον καλό (και νομοταγή) από τον κακό (και ακραίο) φασισμό. Και βασικά το καλό από το κακό άκρο. Και φαίνεται να έχει το γνώθι σαυτόν για τον πολιτικό του χώρο και τα στελέχη του, όταν λέει πως κάποιοι επιμένουν να φλερτάρουν πολιτικά με τα άκρα.

Το πιο ενδιαφέρον είναι πως η ‘παραδοσιακή δεξιά’ προβάλλει τη θεωρία του διμέτωπου κατά των άκρων, που την πρωτοδίδαξαν οι παπατζήδες του κέντρου στις διάφορες εκδοχές του και τώρα την χρησιμοποιούν από κοινού με το πασόκ του βενιζέλου, πάντα ανερυθρίαστα και κατά των ερυθρών.
Κι η θεωρία αυτή έχει πλούσιο παρελθόν με διάφορα παραδείγματα. Ταύτιση του κκε με το λαος του καρατζαφέρη για την απόρριψη του σχεδίου ανάν. Με τη συντηρητική σκοτεινή δεξιά για την αρνητική στάση στα διάφορα ναρκονομοσχέδια. Με την ακροδεξιά και τους «ευρωσκεπτικιστές» για την εναντίωσή του στην εε και το ευρώ. Ταύτιση του στάλιν και του κομμουνισμού με τον χίτλερ και το φασισμό στο σχολείο, στο μάθημα της ιστορίας και πάει λέγοντας.

Η πιο εκλεπτυσμένη προπαγανδιστική δουλειά όμως δεν είναι να κατασκευάζεις απλά τη θεωρία, αλλά να διαμορφώνεις κατά το δοκούν και συμφέρον τα δύο άκρα και τα χαρακτηριστικά τους. Βαφτίζεις πχ άκρο τους διεφθαρμένους συνδικαλιστές που τα παίρνουν, τη γενιά του πολυτεχνείου  που βολεύτηκε, την κυβερνώσα αριστερά που νοιάζεται για τις καρέκλες και τα υπουργεία και τσουβαλιάζεις σε αυτό το καλούπι κάθε μορφή αμφισβήτησης του κυρίαρχου πλαισσίου. Εντάξει, σας ξέρουμε κι εσάς τους αριστερούς…

Ή παίρνεις μια προσωπικότητα σαν τον τσε γκεβάρα (μες στη βδομάδα ήταν κι η επέτειος της εκτέλεσής του από τα όργανα της cia) και την ερμηνεύεις πότε με το ένα και πότε με το άλλο ‘άκρο’. Ρομαντικός κι ουτοπικός επαναστάτης σήμερα (που πρέπει να μείνει στη σφαίρα των συμβόλων, ένα άπιαστο όνειρο, για να μη φθαρεί με την πεζή πραγματικότητα και τους σύγχρονους επιγόνους του). Αλλά στυγνός κι επικίνδυνος τρομοκράτης, όσο ήταν εν ζωή. Ή συμμορίτης επί το ελληνικότερο.

Ακραίες διακυμάνσεις μπορεί βρίσκει κανείς και στην κάλυψη του θέματος από τα μμε. Που αρχικά αντιμετώπισαν την υπόθεση με την ελαφρότητα του δαλιανίδη: για δες τι κάνει το μαχαίρι στα τυφλά, βρίσκει και πιάνει την καρδιά και την χαλά.


Κι από την άλλη έσπευσαν με αντιφασιστικό ζήλο και σοβαροφάνεια να καταδικάσουν το φασισμό και το μαχαίρι απ’ όπου κι αν προέρχεται και να κρατήσουμε μόνο τα τηλεοπτικά που δεν κόβουν πολύ παρά μόνο αλείφουν βούτυρο στο ψωμί της κυρίαρχης προπαγάνδας. Η πολιτική βάση του δικού τους αντιφασισμού δε θα μπορούσε παρά να είναι απολιτίκ –που κι αυτό πολιτική στάση είναι.

Πάρε για παράδειγμα τις εκπομπές του θεοδωράκη –που νοιάζεται πρωτίστως για την εικόνα του, για να περνά κάτω από αυτήν το όποιο ρηχό μήνυμα- και τις συνεντεύξεις που πήρε από την οικογένεια και τους φίλους του παύλου φύσσα. Όπου πρόβαλε σε πρώτο πλάνο μια δήλωση του πατέρα, του μαστρο-τάκη, πως «κανένα κόμμα δε νοιάζεται για τα συμφέροντα του εργάτη» κι ότι αυτός έχει ξεκόψει δεκαπέντε χρόνια τώρα από αυτά. Αλλά κι ένα μικρό απόσπασμα από κάποιο τραγούδι του φύσσα, που ρίμαρε κι αντιπαρέθετε τις επαναστάσεις με τις προσωπικές αντιστάσεις.

Το συμπέρασμα λοιπόν είναι πως:
α. το μαχαίρι του φασισμού δεν χτυπά μόνο ‘ακραίους’ και πολιτικά συνειδητοποιημένους.

Και β. είναι αναγκαίες οι μαζικές επαναστάσεις, ακριβώς για να μη μένουν μόνες και ανίσχυρες οι προσωπικές αντιστάσεις απέναντι στο φασισμό και το σύστημα που τον γεννά. Σαν την προσωπική αντίσταση του παύλου φύσσα..

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 12 ΟΚΤΩΒΡΗ 1944

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 12 ΟΚΤΩΒΡΗ 1944
Τα γεγονότα όπως καταγράφονται από το ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» στις 12 και 13 του Οκτώβρη 1944
Πέμπτη 12 του Οκτώβρη 1944. Οι Γερμανοί δεν έχουν προλάβει ακόμα να εκκενώσουν την πόλη κι ο λαός της πρωτεύουσας, από τις συνοικίες, τα εργοστάσια, τα σχολεία, τα υπουργεία, τα καταστήματα, ξεχύνεται στους αθηναϊκούς δρόμους ζητωκραυγάζοντας για την απελευθέρωσή του. Κύματα κύματα η λαοθάλασσα πλημμυρίζει την πλατεία Συντάγματος, τις οδούς Πανεπιστημίου, Σταδίου, Ακαδημίας, το Ζάππειο, την πλατεία Ομονοίας. Σε λίγες ώρες τα πάντα σημαιοστολίστηκαν με γαλανόλευκες και κόκκινες σημαίες. Τεράστια πανό του ΕΑΜ και του ΚΚΕ υψώθηκαν και τα συνθήματα για μια νέα Ελλάδα, λαοκρατική, περνούν σε όλα τα χείλη. Οι 1.264 μέρες σκλαβιάς στο φασισμό είχαν πια τελειώσει, οι μαχητές του ΕΛΑΣ κατέβασαν από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία για να υψώσουν στη θέση της την ελληνική.
Εκείνη τη μέρα ο «Ριζοσπάστης» έκανε δύο εκδόσεις. Η πρώτη, που κυκλοφόρησε τις πρώτες πρωινές ώρες, όπως ήταν φυσικό δεν είχε την είδηση της απελευθέρωσης. Είχε όμως τον αέρα της. «Ο "Ρίζος" στο Κέντρο», έγραφε ένα από τα θέματα της πρώτης του σελίδας και πληροφορούσε το αναγνωστικό κοινό πως η εφημερίδα του ΚΚΕ είχε διακινηθεί την προηγούμενη μέρα, για πρώτη φορά, στο κέντρο της πρωτεύουσας και είχε γίνει ανάρπαστη. Ας το δούμε:
Ο «ΡΙΖΟΣ» ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ
Ανάρπαστος έγινε ο καθημερινός «Ρίζος» στο κέντρο της Αθήνας χτες που πρωτοφανερώθηκε. Ξεσήκωσε παντού λαϊκό ενθουσιασμό. Η φωνή του πουλητή «Ριζοσπάστης» οχτώ χρόνια είχε ν' ακουστή στην κεντρική πόλη. Απ' τη μαύρη μέρα της 4ης Αυγούστου που αλυσσόδεσε το λαό. Γι' αυτό εργάτες, φοιτητές, υπάλληλοι, επαγγελματίες και έμποροι ακόμα μόλις ακούσανε στην Ομόνοια, οδό Σταδίου, Πανεπιστημίου, Αιόλου, Αθηνάς να διαλαλούν το «Ρίζο» έτρεχαν να εξασφαλίσουν ένα φύλλο. Σε πολλές γωνιές σπρωχνόντανε ποιος να πρωτοπάρη. Είχαν δίκηο. Είταν το πρώτο μήνυμα της αληθινής λευτεριάς.
Είχε επίσης ρεπορτάζ στη δεύτερη σελίδα που προϊδέαζαν ότι ήρθε η απελευθέρωση. Ας τα δούμε.
Ο ΕΛΑΣ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΣΣΟ
Στις 5 το απόγευμα της Κυριακής (8 του Οκτώβρη) αφού ξεκαθαρίσανε τους ταγματαλήτες από το οχυρό της δεξαμενής της Ούλεν, ύστερα από πεντάωρη σκληρή μάχη, τα ένδοξα παλληκάρια του ΕΛΑΣ μας, νικηφόρα, πάνοπλα με βαρύ και ελαφρύ οπλισμό, παρέλασαν στην κεντρική λεωφόρο και την Πλατεία της Εκκλησίας. Μέσα σε ζητωκραυγές του ενθουσιασμένου κόσμου που μαζεύτηκε απ' όλο τον Περισσό και από τους γύρω συνοικισμούς με σημαιούλες στο πέτο, για να παρακολουθήση με θαυμασμό και βαθειά συγκίνηση την παρέλαση. Γυναίκες και κορίτσια φορτωμένα με άνθη τραγουδώντας τον Εθνικό ύμνο έραναν τις πάνοπλες διμοιρίες του νικηφόρου Στρατού μας.
ΣΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
Μοναδικός ήταν ο ενθουσιασμός του λαού στη μεγάλη συγκέντρωση που έγινε την Κυριακή το απόγευμα στη Σχολή Ευελπίδων, ύστερ' απ' το διώξιμο των Προδοτών και την κατάληψή της από τον ΕΛΑΣ. Υψώθηκε η σημαία στη Σχολή ενώ τα πλήθη χειροκροτούσαν. Ακολούθησε παρέλαση των τμημάτων ΕΛΑΣ, ΕΑΜ, ΕΠΟΝ και χιλιάδων διαδηλωτών. Στην πλατεία μίλησαν ομιλητές αντιπρόσωποι του ΕΛΑΣ, ΕΑΜ, Ε.Α., ΕΠΟΝ. Ολα τα σπίτια των γύρω συνοικιών σημαιοστολίστηκαν.
Το πρωί της Κυριακής έγιναν και στο Περιστέρι εκδηλώσεις της Λαϊκής Επιτροπής, γιορτές για την απελευθέρωση των Ορυχείων, την αγωνιζόμενη γυναίκα με ομιλήτρια μια γυναίκα. Μίλησε ο γραμματέας της Αχτίδας και άλλοι ομιλητές που χειροκροτήθηκαν.
ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Τη Δευτέρα στις 9.30, πάνω από 300 φοιτητές και σπουδαστές μαζεύτηκαν στην αίθουσα της Φιλοσοφικής Σχολής για να γιορτάσουν μια μεγάλη νίκη τους: Το άνοιγμα του Πανεπιστημίου μας. Στον τοίχο τα συνθήματα «Ανοιχτά Σχολειά», «Ζωή, χαρά και μόρφωση» κλείνουν του αδιάκοπους αγώνες της φοιτητικής μας νειότης στα 3 χρόνια της σκλαβιάς.
Μέσα σε θερμές εκδηλώσεις, οι πρώτοι ομιλητές ανοίγουν τη Συνέλευση της Κεντρικής Πανσπουδαστικής Επιτροπής Ανωτάτων Σχολών, βροντοφωνούν τη θέληση όλου του σπουδαστικού κόσμου να γιορτάσει τη λευτεριά της Αθήνας μέσα στ' ανοιχτά ιδρύματά του.
Απ' το ίδιο βήμα μίλησε ο κ. Χόνδρος, ο κ. Μελάς και η Συνέλευση έκλεισε με τη θερμή ομιλία του Πρύτανη του Πολυτεχνείου κ. Κιτσίκη, που τόνισε πως η Ελληνική Νεολαία βρήκε για πρώτη φορά την ψυχή της και το δρόμο της μέσα στους ηρωικούς της αγώνες.
ΕΙΠΕ Ο ΤΗΛΕΒΟΑΣ
Το φώναζε ο τηλεβόας. «Να καθαρίσουμε τις γειτονιές, να ετοιμάσουμε το στόλισμά τους για τη μεγάλη μέρα της απελευθέρωσης». Χαρούμενο μελίσσι ευτυχίας ξεχύθηκε αμέσως ο κόσμος στη δουλιά. Απ' την Καισαριανή και τη Νέα Ελβετία ως τα Λιόσια και το Περιστέρι βγήκαν οι νοικοκυράδες ν' ασπρίσουν τα σπίτια τους, τ' αητόπουλα ρίχτηκαν να καθαρίσουν τους δρόμους απ' τις πέτρες χαρούμενες φωνές και γέλια ακούγονται από παντού. Ο λαός της Αθήνας ετοιμάζεται να γιορτάσει όπως της αξίζει τη μέρα της λευτεριάς, να κάνει την πιο λαμπρή υποδοχή στους ελευθερωτές του τον αδάμαστο ΕΛΑΣ και τους Συμμάχους.
Χαίρε ω χαίρε λευτεριά - οι πρώτες ώρες
Η δεύτερη έκδοση ήταν έκδοση της απελευθέρωσης και κυκλοφόρησε λίγο μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων.
«Ωρα έντεκα π.μ. - Η ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΦΤΕΡΟΥΓΙΖΕΙ ΠΑΝΩ ΑΠ' ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΜΑΣ - Οι Γερμανοί εκκενώνουν οριστικά την πρωτεύουσα - Ο γερμανός διοικητής και όλο το στρατηγείο του Λυκαβηττού ανεχώρησαν - Η Αθήνα κηρύχτηκε ανοχύρωτη», είναι οι τίτλοι της πρώτης σελίδας.
Το ρεπορτάζ, λιγόλογο, δίνει την εικόνα του ξεσπάσματος του απελευθερωμένου λαού. Ας το παρακολουθήσουμε: «Πριν φύγουν και οι τελευταίοι Ούννοι ο λαός ξεχύθηκε με σημαίες και ζητωκραυγές στους δρόμους. Απ' το Πανεπιστήμιο, απ' τις Τράπεζες, απ' όλα τα κέντρα οι τηλεβόες του ΕΛΑΣ σαλπίζουν το χαρμόσυνο μήνυμα. Οι συνοικίες σε παραλήρημα ενθουσιασμού ετοιμάζονται για το μεγάλο γιορτασμό. Στο μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη αντιπροσωπείες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατέθεσαν στεφάνι. Εξαλλος από τον ενθουσιασμό ο συγκεντρωμένος κατά χιλιάδες λαός ζητωκραύγαζε. Δακρύζοντας οι πολίτες αγκάλιαζε ο ένας τον άλλο.
Ο προδότης Ράλλης δημοσίευσε νόμο με την παραίτησή του. Θα δώσει - λέει - λόγο για τις πράξεις του. Ανυπόμονος ο λαός περιμένει να δικάσει τον εγκληματία.
Η γερμανική σημαία κατέβηκε απ' την Ακρόπολη και τα τελευταία γερμανικά τμήματα έφυγαν το πρωί απ' την Αθήνα».
Στην ίδια σελίδα ο «Ριζοσπάστης» φιλοξενεί ένα σύντομο σχόλιο για την απελευθέρωση με τίτλο «ΧΑΙΡΕ Ω ΧΑΙΡΕ ΛΕΥΤΕΡΙΑ!».
Γράφει: «Χρόνια παλεύαμε νάρθης. Αιματοποτισμένοι οι δρόμοι μας, γεμάτα τα νεκροταφεία μας. Γκρεμισμένα τα σπίτια μας, χτικιό στα στήθη μας και κουρέλια σκεπάζουν το κορμί μας, μα κοίτταξέ μας φτερουγίζομε, λάμπομε! Η περηφάνεια λάμπει σαν φωτοστέφανος στων αγωνιστών τα κούτελα. Είμαστε εμείς που νικήσαμε τη σκλαβιά! Εμείς που σπάσαμε τις αλυσίδες! Εμείς που χύσαμε το αίμα μας! Εμείς που θα σε ξαναχτίσομε Ελλάδα Λεύτερη! Ανεξάρτητη, λαοκρατούμενη. Χωρίς τυράννους και τυραννίες. Χωρίς φασίστες και διχτάτορες. Ενας λεβέντικος λαός γιορτάζει σήμερα τη νίκη του. Η μεγάλη ηρωική καρδιά της Ελλάδας, η Αθήνα μας Αναστήνεται».
Το ρεπορτάζ της απελευθέρωσης
Την επομένη, 13 του Οκτώβρη, ο «Ριζοσπάστης» ήταν αφιερωμένος στη μέρα της απελευθέρωσης. «ΖΗΤΩ Η ΛΕΥΤΕΡΗ ΑΘΗΝΑ ΜΑΣ!», έγραφε στην πρώτη του σελίδα με μεγάλα, κεφαλαία, γράμματα. Στην ίδια σελίδα φιλοξενούνταν ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για το θέμα και «Χαιρετισμός του ΕΑΜ προς το μαχόμενο έθνος». Επίσης, ο Γ. Ζέβγος με άρθρο του εξηγούσε ότι η μεγάλη αυτή μέρα της απελευθέρωσης ήταν ταυτόχρονα και το «ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΓΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ».
Σ' αυτό το φύλλο του «Ρ», στη 2η σελίδα, κάτω από τον τίτλο «ΛΕΥΤΕΡΙΑ! ΛΕΥΤΕΡΙΑ! Η ΑΘΗΝΑ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ», δημοσιεύεται αναλυτικό ρεπορτάζ από τη μέρα της απελευθέρωσης. Ας το παρακολουθήσουμε:
«Χάθηκε το βρωμερό κουρέλι του φασισμού απ' την Ακρόπολη. Τούτο το σύνθημα περίμενε η Αθήνα. Η μπαρουτοκαπνισμένη Αθήνα, που γνώρισε την πείνα και το βόλι του κατακτητή, το στιλέτο του προδότη, η αδάμαστη Αθήνα που τρία χρόνια πάλεψε, ξεχύθηκε ζωντανή ανθρωποθάλασσα να διαλαλήσει τη Νίκη της, να γιορτάσει τη λευτεριά της. Πέντε λεφτά φτάσανε για να κολυμπήσει όλη η πόλη στο γαλάζιο. Για ν' ανέβουν οι ΕΠΟΝίτες στα καμπαναριά και ν' αντηχήσουν χαρούμενα οι καμπάνες. Διαδηλώσεις που πρώτη φορά βλέπει η Αθήνα ξεχύνονται από παντού. Απ' το Σύνταγμα ως την Ομόνοια ένα ρεύμα είναι ο κόσμος. Γελούν, δακρύζουν, αγκαλιάζονται.
Λευ-τε-ρω-θή-κα-με!
Νι-κή-σα-με!
Και πάνω απ' όλα μια φωνή που αγκαλιάζει όλη την Αθήνα, που κλείνει όλους τους σκληρούς τρίχρονους αγώνες, όλη την πίστη στη λευτεριά, όλη τη χαρά της Νίκης:
Ε-Α-Μ! Ε-Α-Μ!
Σε κάθε γωνιά βουίζουν τα χωνιά. Κι η Αθήνα που έμαθε ν' ακούει στη φωνή τους το κάλεσμα στην αντίσταση και στον αγώνα τρέχει τώρα ν' ακούσει την πρόσκληση στο γιορτασμό και στη χαρά.
Ανεβασμένοι στ' αυτοκίνητα ρίχνουν οι ΕΑΜίτες τα συνθήματα που τ' αρπάζει με μια φωνή ο κόσμος και τα κάνει βουή και σάλπισμα για να φτάσουν απ' άκρη σ' άκρη της Ελλάδας: Κανένα άσυλο στους προδότες! Λευτεριά - Λαοκρατία!
Απ' τον εξώστη του Μετοχικού ακούγεται η φωνή του Κ.Κ.Ε. Χιλιάδες είναι ο κόσμος που κρέμεται απ' τα χείλια του ομιλητή. Ατέλειωτες ζητωκραυγές σκεπάζουν το λόγο του. Μα κανείς δε φεύγει. Ολοι περιμένουν να τους μιλήσει ακόμη το Κόμμα τους, το Κόμμα του λαού, που πρώτο σήκωσε τη σημαία της αντίστασης, της ενότητας και της λευτεριάς, που στάθηκε πάντα μπρος, έδωσε αμέτρητα τα θύματά του κι οδήγησε το λαό στη Νίκη.
Απ' το Σύνταγμα ξεπροβάλλουν οι τροχιοδρομικοί. Βαγόνια κατάφορτα, στολισμένα με συνθήματα, σημαίες και λουλούδια. - Κι η θριαμβευτική κραυγή της Ελλάδας αντηχεί ατέλειωτη:
ΕΑΜ - ΚΚΕ
ΕΛΑΣίτες περνούν σ' αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες. Ακράτητος ο κόσμος τούς κυκλώνει: "Ζήτω ο Λαϊκός Στρατός! Ζήτω ο Στρατός της Λευτεριάς μας!". Το δίκοχο του ΕΛΑΣίτη, όπου εμφανιστεί, ξεσηκώνει θύελλα ενθουσιασμού.
Μπροστά στο Πανεπιστήμιο βουερή θάλασσα ο κόσμος. Οι φοιτητές μας, που πρώτοι στους πρώτους, ακολούθησαν το σύνθημα της αντίστασης, μεταδίνουν τη φλόγα τους, την πίστη, τον ενθουσιασμό τους. Κι όταν ο ομιλητής θυμίζει τα θύματα που με το τίμιο αίμα τους πότισαν τη Λευτεριά, όλο το πλήθος γονατίζει. Επιβλητικό αντηχεί το πένθιμο εμβατήριο: Πέσατε θύματα, αδέρφια εσείς...
Στο Αρσάκειο μιλούν οι επιστήμονες. Κι εκεί ευλαβικά γονατίζει ο κόσμος σ' ενός λεπτού σιγή για τ' αμέτρητα θύματα του ιερού αγώνα. Κι εκεί το πένθιμο εμβατήριο αντηχεί από χιλιάδες στόματα που υπόσχονται πίστη στον αγώνα, στο τελικό τσάκισμα του φασισμού και στη Λαοκρατία.
Στις Τράπεζες γύρισαν οι φυλακισμένοι και οι καταδιωκόμενοι. Θριαμβευτικά τους δέχτηκαν οι συνάδελφοί τους. Μεγάφωνα μετάδιναν το γιορτασμό και τους λόγους των ομιλητών και έξω στους δρόμους.
Στον Αγνωστο Στρατιώτη ο λαός με λύσσα ποδοπάτησε τα στεφάνια που είχαν το θράσος να καταθέσουν οι Ούννοι. Στη θέση τους τοποθετήθηκαν σωροί από στεφάνια με ταινίες του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ».
Σημαντικά γεγονότα της Κατοχής που σημάδεψαν και την περίοδο μετά την απελευθέρωση
Τον Ιούλη του 1941, συνήλθε η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, που αποφασίζει μέτρα για την οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και την αναγκαιότητα της συσπείρωσης όλων των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων που ήταν διατεθειμένες να αγωνιστούν γι' αυτό το σκοπό.
Σε πολλά μέρη της χώρας, ήδη από το Μάη - Ιούνη, ακόμη, του '41 με πρωτοβουλία των κομμουνιστών και άλλων πατριωτών δημιουργήθηκαν πλατιές εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις: Στη Μακεδονία, η οργάνωση «Ελευθερία», στην Ηπειρο το «Πατριωτικό Μέτωπο», στην Καλαμάτα η «Νέα Φιλική Εταιρεία», στον Πύργο το «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» κ.ο.κ. Η πρώτη όμως πανελλαδική εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση ήταν η ΕΘΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, που ιδρύθηκε στην Αθήνα στις 28 Μάη του 1941.
Στις 16 Ιούλη του '41 η εργατική τάξη δημιούργησε το Εργατικό ΕΑΜ, που ήταν προπομπός του ΕΑΜ.
Στις 27 Σεπτέμβρη του 1941, πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική σύσκεψη του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου με τη συμμετοχή του ΚΚΕ, του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΚΕ), του Κόμματος της Ενωσης Λαϊκής Δημοκρατίας (ΕΛΔ), του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας (ΑΚΕ).
Στις 16 Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ, ώστε να κατευθύνεται ενιαία η ένοπλη πάλη κατά των Γερμανών κατακτητών και του ντόπιου καθεστώτος της άρχουσας τάξης.
Στις 5 Ιούλη του 1943, υπογράφηκε στην Καστανιά η συμφωνία υπαγωγής του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ). Εκ μέρους του ΣΜΑ, την υπέγραψε ο αρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα (ΒΣΑ), ταξίαρχος Εντι Μάγιερς, εκ μέρους του ΕΑΜ ο Βασίλης Σαμαρινιώτης (Ανδρέας Τζήμας) κι εκ μέρους του ΕΛΑΣ οι Στ. Σαράφης και Αρης Βελουχιώτης.
Στις 10 Μάρτη του 1944, ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ΕΑΜ η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), γνωστή και ως Κυβέρνηση του Βουνού. Με την ανάπτυξη της ένοπλης πάλης του ΕΛΑΣ δημιουργήθηκαν γρήγορα ελεύθερες περιοχές στην Ελλάδα, οι οποίες εκ των πραγμάτων έπρεπε να διοικηθούν, για να μπορέσουν οι κάτοικοί τους να ζήσουν οργανωμένα, προσφέροντας στον εαυτό τους και στον αγώνα για την Εθνική Απελευθέρωση. Ετσι, άρχισαν να δημιουργούνται τα πρώτα όργανα Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και Δικαιοσύνης.
Στο διάστημα 17 έως 20 Μάη 1944, συνήλθε στη Βηρυτό σύσκεψη των ελληνικών πολιτικών δυνάμεων και εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων, που έμεινε στην ιστορία ως «Συνέδριο του Λιβάνου». Στο συνέδριο συμμετείχαν το ΕΑΜ και η ΠΕΕΑ, η Κυβέρνηση, δηλαδή, του Βουνού που είχε στα χέρια της πραγματική εξουσία κι, από την άλλη, ήταν η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου που δεν είχε κανένα στήριγμα στην Ελλάδα και το λαό της. Ηταν κυβέρνηση που είχε συγκροτηθεί στη Μέση Ανατολή, από τα τμήματα της άρχουσας τάξης που είχαν μεταβεί στην περιοχή μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα εγκαταλείποντας το λαό. Βεβαίως, συμμετείχαν και ο ΕΔΕΣ και η ΕΚΚΑ, αλλά επίσης χωρίς σημαντικό λαϊκό έρεισμα στην Ελλάδα.
Με τη διοργάνωση του Συνεδρίου, η άρχουσα τάξη της Ελλάδας και οι Αγγλοι επιχειρούσαν να προλάβουν τις εξελίξεις στη χώρα, να φρενάρουν, δηλαδή, τη διαγραφόμενη πορεία προς μια μεταπολεμική Ελληνική Λαϊκή Δημοκρατία,
Από την άλλη, το ΕΑΜικό κίνημα πήρε μέρος στο συνέδριο, ευελπιστώντας στην επίτευξη μιας ευρυτάτης εθνικής ενότητας, την οποία θεωρούσε αναγκαία, για την πιο πλατιά συγκέντρωση δυνάμεων για το οριστικό διώξιμο του κατακτητή από την ελληνική γη.
Στο συνέδριο έγιναν φανερές οι επιδιώξεις της άρχουσας τάξης. Ο Γ. Παπανδρέου ανέφερε τα εξής: «Κόλασις είναι σήμερον η κατάστασις της Πατρίδος μας... Σφάζουν οι Γερμανοί. Σφάζουν τα Τάγματα Ασφαλείας. Σφάζουν και οι Αντάρται. Σφάζουν και καίουν... Η ευθύνη του ΕΑΜ είναι ότι δεν απέβλεψε μόνον εις τον απελευθερωτικόν αγώνα, αλλά ηθέλησε να προετοιμάση τη μεταπολεμικήν δυναμικήν του επικράτησιν... Με την τρομοκρατικήν αυτήν δράσιν του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, είπε χαρακτηριστικά, εδημιουργήθη δυστυχώς, το ψυχολογικόν κλίμα, το οποίον επέτρεψεν εις τους Γερμανούς να επιτύχουν εις το τρίτον έτος της δουλείας ό,τι δεν είχαν κατορθώσει κατά τα δύο πρώτα έτη - την κατασκευήν των Ταγμάτων Ασφαλείας...». Ετσι εξίσωνε το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ με τους κατακτητές και τους ταγματασφαλίτες.
Η λύση που επρότεινε ο Παπανδρέου για να εκλείψουν όσα περιέγραφε και για να επιτευχθεί η περιβόητη εθνική ενότητα ήταν να διαλυθεί ο ΕΛΑΣ.
Στις 2 Σεπτέμβρη του 1944, έναν περίπου μήνα πριν την απελευθέρωση της Αθήνας, το ΕΑΜ προσχώρησε στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» του Γ. Παπανδρέου. Πολιτικό πρόγραμμα της κυβέρνησης αποτελεί το «Εθνικόν Συμβόλαιον του Λιβάνου», το οποίο άνοιγε το δρόμο για την εγκατάσταση της εξουσίας της αστικής τάξης στην Ελλάδα. Ηταν μια απαράδεκτη υποχώρηση του ΕΑΜ έναντι του αστικού κόσμου, που δεν είχε κάνει το παραμικρό για την απελευθέρωση της χώρας, αλλά και έναντι της Αγγλίας που κατάφερνε, για άλλη μια φορά, να προωθήσει τα ιμπεριαλιστικά της σχέδια στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο.
Το ΚΚΕ, ουσιαστικά, αποδέχτηκε τη Συμφωνία του Λιβάνου, περιορίζοντας το όλο πρόβλημα στο ζήτημα της αντικατάστασης του Γ. Παπανδρέου, στη συνεδρίαση της ΚΕ του που έγινε στις 2 - 3 Αυγούστου του 1944. Ο Γραμματέας της ΚΕ του Κόμματος, όμως, Γ. Σιάντος είχε εγκρίνει τη Συμφωνία του Λιβάνου για λογαριασμό του Κόμματος, με την ομιλία που έκανε στην ΠΕΕΑ, λίγες μέρες πριν τη συνεδρίαση της ΚΕ του ΚΚΕ, στις 27 Ιούλη του 1944, λέγοντας μεταξύ άλλων: «Επειδή πιστεύουμε τόσο ειλικρινά στην ανάγκη της ενότητας, γι' αυτό δηλώνω ότι η συμφωνία του Λιβάνου και η δράση της αντιπροσωπείας μας τόσο στο Λίβανο, όσο και στο Κάιρο, είναι μέσα στην πολιτική μας γραμμή»... Στην ίδια συνεδρίαση της ΠΕΕΑ, ο Σιάντος αποδέχτηκε και την πρόταση του Αλ. Σβώλου που περιόριζε το όλο πρόβλημα με τη συμφωνία του Λιβάνου στο αίτημα της αντικατάστασης του Γ. Παπανδρέου. Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ επικύρωσε και δικαιολόγησε αυτήν την ταχτική.
Ετσι, οι ηγεσίες του ΚΚΕ και του ΕΑΜ είχαν μπει στη δίνη μιας σειράς απαράδεκτων υποχωρήσεων, απέναντι στην ντόπια αστική τάξη και τους Αγγλους, που συνεχίστηκε με την υπογραφή της Συμφωνίας της Γκαζέρτας στις 26 Σεπτέμβρη 1944.
Στις 12 Οκτώβρη 1944 απελευθερώθηκε η Αθήνα. Είναι γνωστό ότι είχε προηγηθεί συμφωνία Εγγλέζων - Γερμανών με την ήττα και την υποχώρηση των Γερμανών, να μείνουν ανέπαφες οι δυνάμεις τους. Τις χρειάζονταν για την παγκόσμια μεταπολεμική εξέλιξη, θεωρώντας ότι είναι ακόμη χρήσιμες στο ανατολικό μέτωπο, δηλαδή στη δημιουργία περαιτέρω δυσκολιών στο σοβιετικό Κόκκινο Στρατό, στην αντεπίθεσή του για την απελευθέρωση της Ευρώπης και κυρίως, για να προλάβουν, ώστε να μην εισέλθει πρώτος στο γερμανικό έδαφος.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Ο ελληνικός λαός, λευτερώνοντας την πατρίδα του, έπειτα από σκληρούς και ηρωικούς αγώνες, που είχε διεξάγει με την καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, χαιρόταν την ατίμητη λευτεριά, που είχε κερδίσει με θυσίες, αίμα και δάκρυα. Μα ταυτόχρονα ήταν εξαιρετικά ανήσυχος. Η θανάσιμη, για τη δική του προοπτική, απειλή διαγραφόταν κιόλας στον ορίζοντα.
Αρχές Οκτώβρη, άρχισαν να αποβιβάζονται τα πρώτα βρετανικά στρατεύματα, με βάση το σχέδιο «Μάνα» στις ακτές της Δυτικής Πελοποννήσου, όταν και τα τελευταία τμήματα των χιτλερικών εγκατέλειπαν την περιοχή Αθήνας - Πειραιά. Η απόβαση δεν εξυπηρετούσε κανέναν απολύτως στρατηγικό ή τακτικό σκοπό στη διεξαγωγή του πολέμου κατά της Γερμανίας.
Στις 18 Οκτώβρη έφτασε στην Αθήνα η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, (συμμετείχαν ως υπουργοί και στελέχη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ), συνοδευόμενη από τον Βρετανό στρατηγό Σκόμπι. Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, στο λόγο που εκφώνησε κατά την άφιξή του μίλησε για «λαοκρατία», ενώ ο ίδιος είχε ζητήσει επίμονα από τον Τσόρτσιλ να «αποστείλει επιβλητικές δυνάμεις» στην Ελλάδα «διότι τα πολιτικά μέσα διά την αντιμετώπισιν της κρισίμου καταστάσεως δεν ήσαν πλέον επαρκή».
Ο Γ. Παπανδρέου και οι Αγγλοι ζητούσαν επίμονα τη διάλυση του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής και επέμεναν στη διατήρηση της Ορεινής Ταξιαρχίας και του Ιερού Λόχου, δηλαδή των ενόπλων σωμάτων της άρχουσας τάξης.
Την 1η του Δεκέμβρη, ο Σκόμπι κοινοποίησε στον ΕΛΑΣ προκήρυξη, που καθόριζε ημερομηνία έναρξης της αποστράτευσης των ανταρτικών δυνάμεων την 10ην Δεκέμβρη. Ταυτόχρονα, ο Γ. Παπανδρέου συγκαλούσε την κυβέρνηση, εν αγνοία των υπουργών του ΕΑΜ, κι αποφάσιζε την άμεση διάλυση της Εθνικής Πολιτοφυλακής σε πολλές περιφέρειες της χώρας. Την ίδια μέρα, παραιτήθηκαν από την κυβέρνηση οι υπουργοί του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ.
Στις 3 Δεκέμβρη, ο αθηναϊκός λαός βρισκόταν σε συναγερμό. Ατέλειωτοι χείμαρροι κόσμου κατέκλυσαν τους δρόμους, που οδηγούσαν στην Πλατεία Συντάγματος, σε μεγάλη ειρηνική πορεία, προκειμένου να παρεμποδίσουν τα σχέδια της ελληνικής ολιγαρχίας που στηρίζονταν στους Αγγλους ιμπεριαλιστές.
Η ειρηνική διαδήλωση χτυπήθηκε με τα όπλα. 30 νεκροί και πάνω από 100 τραυματίες ήταν ο αιματηρός απολογισμός της εγκληματικής αυτής ενέργειας της αντίδρασης.
Στις 4 Δεκέμβρη, η αδούλωτη Αθήνα και ο αδάμαστος Πειραιάς σηκώθηκαν στο πόδι, για να συνοδέψουν στην τελευταία τους κατοικία τα θύματα της μονόπλευρης από τη μεριά της άρχουσας τάξης ένοπλης βίας και να απαιτήσουν την άμεση παραίτηση της ματοβαμμένης κυβέρνησης. Σε συγκλονιστική ατμόσφαιρα, πένθους δεκάδες χιλιάδες λαού συνόδευαν τους νεκρούς. Οταν η πένθιμη πομπή έφτασε στην Πλατεία Συντάγματος, οι διαδηλωτές γονάτισαν. Ορκίστηκαν στη μνήμη των νεκρών. Εψαλαν το «Πένθιμο Εμβατήριο». Πάνω από το ανταριασμένο πλήθος υψωνόταν ένα πανό που έγραφε: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα». Και αυτή η πορεία χτυπήθηκε με όπλα.
Τη νύχτα της 3ης προς την 4η Δεκέμβρη βρετανικά τεθωρακισμένα κύκλωσαν και αφόπλισαν το 2ο Σύνταγμα της ΙΙης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ.
Στην πορεία, η σύγκρουση επεκτάθηκε και γενικεύτηκε. Κλιμακωτά στις επιχειρήσεις του Δεκέμβρη πήραν μέρος η 3η Ορεινή Ταξιαρχία (2.500), ο Ιερός Λόχος (500), η Χωροφυλακή (3.000) και άλλοι ένοπλοι σχηματισμοί δοσίλογων και 60 χιλιάδες αγγλικού στρατού με 80 αεροπλάνα, 200 τανκς και πολλά πυροβόλα, ενώ μονάδες του αγγλικού στόλου με τα πυροβόλα τους κανονιοβολούσαν την πρωτεύουσα και ταυτόχρονα εξασφάλιζαν τον εφοδιασμό των στρατευμάτων. Τις εχθρικές αυτές δυνάμεις τις αντιμετώπισαν, τις πρώτες κρίσιμες μέρες, το Α΄ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ, 6.400 περίπου άνδρες με ελαφρά όπλα και 3.500 άνδρες της ΙΙης Μεραρχίας.
Ηδη άναβε το φιτίλι του Εμφυλίου. Που μπορεί να μην άρχισε ολοκληρωτικά αμέσως, αφού ακολούθησε μια προσωρινή ανάπαυλα με την υπογραφή της απαράδεκτης Συμφωνίας της Βάρκιζας το Φλεβάρη του 1945 που αφόπλισε το λαϊκό κίνημα, αλλά η μονόπλευρη ένοπλη βία από τη μεριά της άρχουσας τάξης συνεχιζόταν και εντεινόταν, ώσπου το 1946 εξανάγκασαν το λαό να ξαναπάρει τα όπλα.
Το ΚΚΕ για τη συγκεκριμένη περίοδο
Το Κόμμα μας στα ιστορικά του ντοκουμέντα για τα 60χρονα από τη λήξη του παγκοσμίου πολέμου και για τα 90χρονά του αναφέρει χαρακτηριστικά για τη συγκεκριμένη περίοδο.
«Οταν τα στρατεύματα της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Βουλγαρίας κατέκτησαν την Ελλάδα και οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα (27 Απρίλη 1941), οι κομμουνιστές που δραπέτευσαν από τους τόπους εξορίας, όπου τους κρατούσε η κυβέρνηση Μεταξά, καθώς και άλλοι, που δρούσαν στην παρανομία, έσπευσαν να ανασυγκροτήσουν το ΚΚΕ και να οργανώσουν την Αντίσταση κατά των κατακτητών.
Με πρωτοβουλία του ΚΚΕ δημιουργήθηκε το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ - 16 Αυγούστου 1941) και στις 27 Σεπτέμβρη του 1941 το ΕΑΜ. Στις 16 Φλεβάρη 1942 δημιουργήθηκε το ένοπλο τμήμα του, ο ΕΛΑΣ, με καπετάνιο τον Αρη Βελουχιώτη. Λίγο αργότερα (23 Φλεβάρη 1943) ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική ΕΠΟΝ, που συσπείρωσε στις γραμμές της την πλειοψηφία της νεολαίας. Δίπλα σε αυτές τις οργανώσεις έδρασαν η Εθνική Αλληλεγγύη, η Επιμελητεία του Αντάρτη και ο φρουρός των λαϊκών αγωνιστών, η Οργάνωση για την Προστασία του Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ). Το Μάρτη του 1943 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ), με πρωτοβουλία της Κομματικής Οργάνωσης Ναυτεργατών του ΚΚΕ (ΚΟΝ). 2.500 Ελληνες ναυτεργάτες έδωσαν τη ζωή τους στη διάρκεια του πολέμου, πειθαρχώντας στο μαχητικό σύνθημα της ΟΕΝΟ "ΚΡΑΤΕΙΤΕ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΕΝ ΚΙΝΗΣΕΙ".
Σημαντική ήταν και η συμβολή του Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Ναυτικού (ΕΛΑΝ), που δημιουργήθηκε το 1943. Πλησιάζοντας η απελευθέρωση, το ΕΛΑΝ διέθετε 100 σκάφη με περισσότερους από 1.200 μαχητές ναύτες και αξιωματικούς.
Των παραπάνω ιστορικών γεγονότων είχε προηγηθεί (31 Οκτώβρη 1940) το "ανοιχτό γράμμα προς τον ελληνικό λαό" του Νίκου Ζαχαριάδη, Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, από τα μπουντρούμια της Κρατικής Ασφάλειας.
Ενα τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου επέλεξε το δρόμο της ανοιχτής συνεργασίας με τους κατακτητές. Ηταν οι γνωστοί "δωσίλογοι", που σχημάτισαν τις κατοχικές κυβερνήσεις με πρωθυπουργούς κατά σειρά τους Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλο και Ι. Ράλλη. Με την ενίσχυσή τους σχηματίστηκαν το "Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας", η "Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωσις" (ΕΣΠΟ), η "Οργάνωσις Εθνικών Δυνάμεων Ελλάδος" (ΟΕΔΕ) κ.ά.
Η κυβέρνηση Ράλλη δημιούργησε τα "Τάγματα Ασφαλείας" (Νοέμβρης 1943), προκειμένου να ισχυροποιηθεί η δράση κατά του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Μεταξύ των πρωτεργατών της δημιουργίας τους ήταν ο "φιλελεύθερος" στρατιωτικός δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος και ο Στυλιανός Γονατάς, υπαρχηγός του "Κόμματος των Φιλελευθέρων". Παράλληλα, δρούσε η οργάνωση "Χ" και άλλες, στηρίγματα του αστικού κράτους και διώκτες του αγωνιζόμενου λαού. Στα "Τάγματα Ασφαλείας" προσχώρησαν και βενιζελικοί αξιωματικοί. Παρόμοιες ένοπλες οργανώσεις είχαν δημιουργηθεί και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Ενα άλλο τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου, μαζί και το Παλάτι, διέφυγε στο εξωτερικό, παίρνοντας τεράστιες ποσότητες κρατικών αποθεμάτων σε χρυσό. Εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο, από όπου ανέπτυσσε ιδιαίτερες σχέσεις με τους Εγγλέζους συμμάχους, σχεδιάζοντας τον εγκλωβισμό του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ σε κινήσεις που θα οδηγούσαν στη μεταπολεμική ανόρθωση της αστικής εξουσίας στην Ελλάδα.
Το ρόλο της υπονόμευσης του ΕΑΜ διεκπεραίωνε και η εγγλέζικη στρατιωτική αποστολή στα ελληνικά βουνά. Σε αυτό το πλαίσιο χρηματοδότησε και στήριξε πολιτικά και στρατιωτικά τη δημιουργία (Οκτώβρης 1941) και τη δράση του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ), ηγετικά στελέχη του οποίου συνεργάζονταν και με τους Γερμανούς, ενώ άλλα κατατάχθηκαν και στα "Τάγματα Ασφαλείας". Παράλληλα, οι Εγγλέζοι αξιοποιούσαν και άλλες πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις, όπως η ΕΚΚΑ ("Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση", που ιδρύθηκε το Νοέμβρη του 1942).
Το μεγαλύτερο τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου της εποχής συγκαταλέγεται στους απόντες του αγώνα: Ο Γ. Καφαντάρης των "Προοδευτικών", ο Ι. Σοφιανόπουλος του "Αγροτικού Κόμματος", ο Γ. Παπανδρέου του "Δημοκρατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος", ο Παν. Κανελλόπουλος του "Εθνικού Ενωτικού Κόμματος" κ.ά. απείχαν. Οι περισσότεροι πήγαν στην Αίγυπτο λίγο πριν από το τέλος του πολέμου και ηγήθηκαν των διπλωματικών και άλλων επιχειρήσεων για την ανάκτηση της εξουσίας μετά τον πόλεμο.
Ο Γ. Καφαντάρης αρνήθηκε πρόταση του ΚΚΕ να προσχωρήσει στην Αντίσταση. Το ίδιο και ο Γ. Παπανδρέου, στον οποίο προτάθηκε να ηγηθεί του ΕΑΜ. Εξάλλου, από τη Νίκαια της Γαλλίας, όπου βρισκόταν στη διάρκεια της Κατοχής, ο Ν. Πλαστήρας κάλεσε, με επιστολή του, το λαό να συνεργαστεί με τους κατακτητές.
Οπως εκτιμά το ΚΚΕ, στο ΕΑΜ συσπειρώθηκε η μεγάλη πλειοψηφία του λαού (εργατική τάξη, μικρομεσαία αγροτιά, μεσαία στρώματα της πόλης). Το ΕΑΜ έσωσε το λαό από την πείνα. Δημιούργησε φύτρα εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές (Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή Δικαιοσύνη). Τροφοδότησε τη λαϊκή πολιτιστική ανάταση. Στις 10 Μάρτη 1944 ορκίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), το κεντρικό πολιτικό όργανο διοίκησης των απελευθερωμένων περιοχών.
Μετά από εκλογές (23 Απρίλη 1944), που έγιναν στις συνθήκες της Κατοχής, εκλέχτηκε το "Εθνικό Συμβούλιο" με έδρα τις Κορυσχάδες (30 Απρίλη 1944). Στις εκλογές ψήφισαν για πρώτη φορά οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρόνων. Συμμετείχαν περίπου 1.800.000 ψηφοφόροι, δίχως να υπολογίζονται τα αποτελέσματα της Κρήτης, της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης και των νησιών του Αιγαίου. Σημειώνεται ότι στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1936 είχαν πάρει μέρος 1.000.000 ψηφοφόροι.
Χάρη στο ΕΑΜ δε στάλθηκε ούτε ένας εργάτης για να δουλέψει στα γερμανικά εργοστάσια, με εξαίρεση αυτούς που είχαν συλλάβει ομήρους οι Γερμανοί. Χάρη στο ΕΑΜ δε στάλθηκε ούτε ένας για να πολεμήσει κατά της Σοβιετικής Ενωσης.
Η δράση του ΕΑΜ περιλάμβανε όλες τις μορφές πάλης: Απεργίες, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια, διαβήματα, ένοπλη οργάνωση. Πλατιά και πολλές φορές πρωτότυπη ήταν η μαζική προπαγανδιστική δουλειά του.
Ο ΕΛΑΣ καθήλωσε 8 έως και 12 εχθρικές μεραρχίες. Προξένησε στους κατακτητές απώλειες 30.000 νεκρούς και συνέλαβε 6.500 αιχμαλώτους. Κατέστρεψε 37 μεγάλες γέφυρες, 85 ατμομηχανές, 1.000 περίπου βαγόνια και 1.000 αυτοκίνητα. Το σύνολο σχεδόν του οπλισμού του προερχόταν από τις επιχειρήσεις του εναντίον των Γερμανών και των Ιταλών. Την άνοιξη του 1944 ο ΕΛΑΣ είχε υπό τον έλεγχό του τα 2/3 της χώρας και τη στιγμή της απελευθέρωσης περισσότερο από το 90% του εδάφους.
Στη διάρκεια του πολέμου οι νεκροί από τον ελληνικό πληθυσμό έφθασαν συνολικά τους 405.000 (θάνατοι από την πείνα, εκτελεσμένοι, νεκροί του ελληνοϊταλικού και του ελληνογερμανικού πολέμου, χιλιάδες που εξοντώθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης - κυρίως Εβραίοι της Θεσσαλονίκης κ.ά.).
Τις ημέρες της απελευθέρωσης από τους Γερμανούς (12 Οκτώβρη 1944) στην Ελλάδα είχε διαμορφωθεί επαναστατική κατάσταση. Ταυτόχρονα, το ΕΑΜ κυριαρχούσε, ενώ ο αστικός κρατικός μηχανισμός ήταν σμπαραλιασμένος. Η αστική κυβέρνηση που είχε δημιουργηθεί βρισκόταν στην Αίγυπτο και οι Εγγλέζοι δεν είχαν καταφθάσει ακόμα στην Ελλάδα.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το Κόμμα μας δεν μπόρεσε να διαμορφώσει τη στρατηγική που θα οδηγούσε προς την επαναστατική επίλυση του προβλήματος της πολιτικής εξουσίας και τότε ακόμη, ιδίως μετά το 1943, που οι συνθήκες επέβαλαν να θέσει το ζήτημα της επαναστατικής κατάκτησης της εξουσίας. Δηλαδή, δεν είχε πρόβλεψη και έτσι την κρίσιμη στιγμή δεν έλυσε το ζήτημα της σύμπλεξης του κοινωνικοταξικού περιεχομένου του αγώνα με τον εθνικοαπελευθερωτικό. Ετσι, οδηγήθηκε στην υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο εγγλέζικο στρατηγείο της Μ. Ανατολής (5 Ιούλη 1943) και αργότερα στις συμφωνίες του Λιβάνου (20 Μάη 1944) και της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944), για να διατηρήσει και να διευρύνει την "εθνική ενότητα". Δε διαμόρφωσε τις υποκειμενικές προϋποθέσεις μιας πορείας που, ανάλογα και με άλλους παράγοντες, μπορούσε να οδηγήσει στη νίκη».
Η στρατηγική του ΚΚΕ στην Κατοχή
Από το «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Β' τόμος, περίοδος 1949-1968. Αποκαταστάσεις»
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος όξυνε την ταξική πάλη σε μια σειρά χώρες. Η στρατηγική του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος απέναντι στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα τελικά δεν προσανατόλισε στη διαμόρφωση στρατηγικής των ΚΚ ενάντια στην αστική τάξη της χώρας τους, είτε η τελευταία ήταν επιτιθέμενη είτε αμυνόμενη.
Στις αναλύσεις του ΚΚΕ και στον προσδιορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης, κυριαρχούσε η προ του 1917 λενινιστική προσέγγιση για«επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς», με μορφή τα Σοβιέτ και αποκλείοντας την αστική τάξη (και του χωριού - κουλάκους) από τη συμμαχία, ως ένα στάδιο εξουσίας πριν τη δικτατορία του προλεταριάτου.
Στα χρόνια της Κατοχής, γινόταν λόγος για λαϊκή δημοκρατία - λαοκρατία και λαϊκή δημοκρατική επανάσταση, επί της ουσίας ένα στάδιο πριν την επαναστατική εργατική εξουσία, που είχε τα χαρακτηριστικά ενός εκδημοκρατισμένου αστικού καθεστώτος.
Η Β' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (τελευταία βδομάδα του Δεκεμβρίου 1942) υπογράμμισε ως εξής το στόχο του:
«Η συγκρότηση προσωρινής κυβέρνησης από τα κόμματα και οργανώσεις που αγωνίζονται σύμφωνα με τους σκοπούς του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου αμέσως μετά το διώξιμο του ξένου καταχτητή, η οποία θα αποκαταστήσει τις λαϊκές ελευθερίες, θα ενεργήσει ελεύθερο δημοψήφισμα για τη λύση του πολιτειακού ζητήματος και εκλογές συντακτικής εθνοσυνέλευσης με το αναλογικό εκλογικό σύστημα, αποτελεί τον πιο σωστό τρόπο λύσης του εσωτερικού ζητήματος και εξυπηρετεί τα συμφέροντα της χώρας και του ελληνικού λαού. (...) Η πραγματοποίηση του άμεσου πολιτικού σκοπού του κόμματός μας -εθνική απελευθέρωση και λαοκρατική λύση του εσωτερικού καθεστώτος- αποτελεί στη συγκεκριμένη στιγμή τη μοναδική επαναστατική θέση».1
Εκφραση της παραπάνω γραμμής ήταν και η τοποθέτηση του Γ. Σιάντου στην 44η Συνεδρίαση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), στις 27 Ιουλίου 1944, σε συζήτηση σχετική με τις διαπραγματεύσεις στο Λίβανο και το ενδεχόμενο συμμετοχής της ΠΕΕΑ στην κυβέρνηση Παπανδρέου:
«...Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σοσιαλισμό κι αν ακόμα όλος ο κόσμος μας πει πάρτε την και κάνετε σοσιαλισμό [...]. Η ωρίμανση των συνθηκών οδηγεί σε αστικοδημοκρατικές λύσεις, αλλαγές της κατάστασης [...]. Αφού λυθούν όλα αυτά τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, τότε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να πάμε προς το σοσιαλισμό, ομαλά, μέσα στη δημοκρατική εξέλιξη».2
Την παραπάνω τοποθέτηση του Γ. Σιάντου, η οποία εξέφραζε τη στρατηγική του Κόμματος στη διάρκεια της Κατοχής, επανέλαβε και το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ (1945). Η εισήγηση της ΚΕ προς το 7ο Συνέδριο ανέφερε χαρακτηριστικά:
«...η συμφωνία του Λιβάνου δεν ήταν λάθος, γιατί ήταν μέσα στην πολιτική μας της εθνικής ενότητας και της ομαλής δημοκρατικής λύσης των εσωτερικών ζητημάτων. Το ίδιο επιδιώξαμε και με τη συμφωνία της Καζέρτας».3
Η πολιτική γραμμή, στην οποία αναφερόταν η εισήγηση, περιέχεται στην Προγραμματική Διακήρυξη του ΚΚΕ «Λαοκρατία και Σοσιαλισμός» (Ιανουάριος - Απρίλιος 1943), όπου αναφέρεται:
«...το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας αγωνίζεται για την εθνική απελευθέρωση του τόπου και του λαού από τον τριπλό ξενικό ζυγό των Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων φασιστών (...) Για την ελεύθερη και κυρίαρχη έκφραση κι επιβολή της λαϊκής θέλησης στα ζητήματα του εσωτερικού πολιτεύματος. (...) Στον αγώνα τούτον για την εθνική μας απελευθέρωση το ΚΚΕ συμμαχεί με κάθε εθνική δύναμη, που είναι σύμφωνη στους πιο πάνω σκοπούς».4
Ωστόσο, μεταγενέστερη ιστορική αναφορά είναι χαρακτηριστική για τη σχέση της οικονομικής ολιγαρχίας στην Ελλάδα με τις δυνάμεις Κατοχής:
«Στις 4 Φεβρουαρίου 1943 οι γερμανικές οικονομικές αρχές έριξαν στο Χρηματιστήριο της Αθήνας 48.000 χρυσές λίρες και 1.250.000 χρυσά γαλλικά φράγκα. Επρόκειτο για ματωμένο χρυσάφι αρπαγμένο από τις χώρες που κατακτήθηκαν, από τις λεηλασίες και από τις περιουσίες των Εβραίων που είχαν σταλεί στα κρεματόρια. Οι ενδιαφερόμενοι δεν ασχολούνταν με το αίμα που έσταζε από αυτόν τον χρυσό. Τα λαμπερά νομίσματα έγιναν ανάρπαστα από όλους εκείνους οι οποίοι έβλεπαν να αυγατίζουν τα εισοδήματά τους σε δραχμές και επιθυμούσαν διακαώς να μετατρέψουν τα κέρδη τους σε κάτι πιο σταθερό: σε χρυσάφι. Στις 28 Φεβρουαρίου, αυτή η διά του χρυσίου αναγνώριση των υπηρεσιών που ο ελληνικός καπιταλισμός πρόσφερε στη Νέα Τάξη του ναζισμού επαναλήφθηκε: 63.000 χρυσές λίρες έπεσαν στην αγορά. Στις 2 Μαρτίου ρίχτηκαν στην αγορά 33.000 ακόμα χρυσές λίρες, την επομένη, στις 3 Μαρτίου, δύο ημέρες πριν το αιματοκύλισμα της Αθήνας, οι συνεργάτες των Γερμανών αμείφθηκαν διά του τρόπου αυτού με ακόμα 1.700.000 χρυσά γαλλικά φράγκα. Την ώρα που στους δρόμους της πρωτεύουσας οι διαδηλώσεις του ΕΑΜ πνίγονταν στο αίμα από τους κατακτητές και την Αστυνομία, αποτρέποντας την επικράτηση της δουλικής εργασίας, μερικοί είχαν άλλου τύπου ασχολίες: Μετρούσαν το χρυσάφι που οι υπηρεσίες τους στον κατακτητή και η συμμετοχή τους στην καταλήστευση της ίδιας τους της χώρας και του λαού της, τους εξασφάλισαν.
Αυτά τα "όργανα της τάξεως", που ανελέητα χτυπούσαν τις διαδηλώσεις του ΕΑΜ, είχαν πράγματι αφεντικά. Γνώριζαν τι είδους κόσμο προάσπιζαν: Εκείνο των κατακτητών, των καπιταλιστών, των κερδοσκόπων, των "οικονομικών δωσιλόγων". Και η αγριότητά τους ήταν ευθέως ανάλογη με την αγριότητα της λεηλασίας και της εκμετάλλευσης, μέσα στον αστερισμό των οποίων ζούσε τότε η Ελλάδα».5
Ορισμένα συμπεράσματα
Οταν δημιουργήθηκε το ΕAM, στις 27 Σεπτέμβρη 1941, όπως επίσης και το Εργατικό ΕΑΜ (ΕΕΑΜ) λίγο νωρίτερα, ως πρόδρομος και ραχοκοκαλιά του, τα αστικά κόμματα είχαν πάψει να ηγεμονεύουν στο πολιτικό σκηνικό, βρισκόντουσαν ήδη σε κατάσταση κρίσης, που άγγιζε την αποσύνθεση. Επρόκειτο για μια φυσιολογική εξέλιξη, κυρίως εξαιτίας των συνθηκών που διαμορφώθηκαν στην Ελλάδα από τον Απρίλη του 1941, αλλά και της πολιτικής στάσης των ηγετικών παραγόντων τους από την πρώτη στιγμή της γερμανοϊταλικής και βουλγαρικής εισβολής και κατοχής.
Ωστόσο, η βαθιά κρίση τους είχε αρχίσει νωρίτερα, από την εγκαθίδρυση της βασιλομεταξικής δικτατορίας της 4ης Αυγούστου 1936. Και βεβαίως, σχετίζεται άμεσα τόσο με τις ευθύνες τους στην επιβολή της όσο και με τη μετέπειτα γραμμή τους στον οδοστρωτήρα της 4ης Αυγούστου.
Τα αστικά κόμματα δεν πάλεψαν καθόλου τον εκφασισμό, έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης στον Μεταξά και τη δυνατότητα να προετοιμάσει τη δικτατορία το 1936, αν και στη Βουλή είχε μια ισχνότατη μειοψηφία βουλευτών. Τον ήθελαν οι μεγαλοεπιχειρηματίες, τον στήριξε σύσσωμος ο αστικός πολιτικός κόσμος. Αυτό έχει τη σημασία του και ιδιαίτερα πρέπει να το συνειδητοποιήσει ο λαός, ακριβώς επειδή με αφορμή τις εξελίξεις γύρω από τη ναζιστική Χρυσή Αυγή και τη δολοφονική της δράση, τα αστικά επιτελεία έχουν ανοίξει μια συζήτηση σχετικά με τον Χίτλερ και πώς πήρε την κυβερνητική εξουσία στη Γερμανία: «Η έκπτωση της φιλελεύθερης Δημοκρατίας του Μεσοπολέμου πραγματοποιήθηκε κυρίως από την υπονόμευση που απεργάζονταν τα άκρα, το ΚΚΓ και οι αριστερές επαναστατικές του ομάδες πρώτα και έπειτα τα ναζιστικά τάγματα εφόδου. Στο σημερινό μας Κοινοβούλιο η απαξίωση του "καπιταλιστικού" κοινοβουλευτισμού από το ΚΚΕ είναι μια πραγματικότητα που όλα τα κόμματα αποδέχονται...».
Ξεχνούν σκόπιμα να πουν ότι ενώ ο Χίτλερ έκανε το «πραξικόπημα της μπιραρίας», η «Δημοκρατία της Βαϊμάρης» τον έκλεισε μόλις 8 μήνες φυλακή, τον αποφυλάκισε, τον φούσκωσε κοινοβουλευτικά και τον ανέδειξε στην κυβέρνηση. Ξεχνούν να πουν ότι από το 1932 έως το 1933 στις εκλογές του Μάρτη στη Γερμανία έγιναν αλλεπάλληλες συσκέψεις ιδιοκτητών μονοπωλιακών ομίλων και τραπεζιτών με τους ναζί και τις υποσχέσεις τους να ξεριζώσουν το μαρξισμό από τη Γερμανία, να τσακίσουν το κίνημα. Ξεχνούν να πουν ότι στις 30 Γενάρη του 1933 ο πρόεδρος Χίντενμπουργκ διόρισε τον Χίτλερ καγκελάριο. Ξεχνούν να πουν ότι στις εκλογές του Μάρτη του 1933, το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Χίτλερ πήρε το 43,9% των ψήφων και την πλειοψηφία στη Βουλή. Με το Σύνταγμα της Βαϊμάρης, κοινοβουλευτικά, ανέβασαν τον Χίτλερ στην εξουσία οι καπιταλιστές.
Ας δούμε τώρα την περίπτωση του Μεταξά στην Ελλάδα. Στις βουλευτικές εκλογές της 26ης Γενάρη 1936, που έγιναν με το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής, πρώτευσε η αντιβενιζελική παράταξη [Λαϊκό Κόμμα - Λαϊκή Ριζοσπαστική Ενωσις - Ελευθερόφρονες (Ιωάννης Μεταξάς) - Εθνικόν Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα], που συγκέντρωσε 602.840 ψήφους και εξέλεξε 143 βουλευτές. Δεύτερη ήρθε η βενιζελική παράταξη (Κόμμα Φιλελευθέρων - Δημοκρατικός Συνασπισμός - Παλαιοδημοκρατική Ενωσις Κρήτης - Αγροτικό Κόμμα Σοφιανόπουλου - Νεοφιλελεύθεροι) με 574.655 ψήφους και 142 έδρες. Τα παραπάνω κόμματα είχαν πάρει μέρος στις εκλογές αυτόνομα. Εδώ κατατάσσονται με βάση το διαχωρισμό τους, όπως έχει υιοθετηθεί. Το Παλλαϊκό Μέτωπο [(ΚΚΕ - Σοσιαλιστικό Κόμμα (Στρατή Σωμερίτη) - Αγροτιστές (Α. Βογιατζή - ορισμένες ανένταχτες προσωπικότητες)] συγκέντρωσε 73.411 ψήφους και 15 βουλευτικές έδρες.
Ο I. Μεταξάς, σε συνεργασία με τον εκπρόσωπο της βρετανικής κυβέρνησης, πρεσβευτή στην Ελλάδα Ουάτερλοου, με τα Ανάκτορα, με αστούς πολιτικούς (των Λαϊκών και των Φιλελευθέρων), καθώς και με τον εκδότη της εφημερίδας «Ελεύθερον Βήμα» Δημήτρη Λαμπράκη, προετοίμαζαν τότε την επιβολή δικτατορίας. Οι διάφορες προτάσεις που γίνονταν για το σχηματισμό κυβέρνησης και γενικά οι διεργασίες έστρωναν το έδαφος στη δικτατορία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια από τις προτάσεις του Κόμματος Φιλελευθέρων για την πρωθυπουργία ήταν να την αναλάβει (στο πλαίσιο συμμαχίας κομμάτων) ο Ιωάννης Μεταξάς! Από την άλλη, ο Τσαλδάρης ζητούσε από το ΚΚΕ την υποστήριξή του στη Βουλή για να σχηματίσει αυτός κυβέρνηση και όχι ο Σοφούλης! Είχαν κάνει και σχετικές κρούσεις που δεν απέδωσαν. Αντιθέτως, οι σχετικές διαπραγματεύσεις ΚΚΕ (Παλλαϊκού Μετώπου) και Κόμματος Φιλελευθέρων απέδωσαν και κατέληξαν στο Σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα. Αλλά το Σύμφωνο δεν τηρήθηκε από τους Φιλελεύθερους και δημοσιοποιήθηκε από το Παλλαϊκό Μέτωπο.
Οι μέρες, μετά τις εκλογές, περνούσαν και στην αρχή συνέχιζε να βρίσκεται η υπηρεσιακή κυβέρνηση Δεμερτζή, που στις αρχές Μάρτη 1936 αντικατέστησε τον Παπάγο στο υπουργείο Στρατιωτικών με τον I. Μεταξά.
Τελικά, η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης ανατέθηκε από τον Γεώργιο τον Β' στον Δεμερτζή, που στις 14 Μάρτη σχημάτισε τη δεύτερη κυβέρνησή του. Σε αυτήν την κυβέρνηση ο Μεταξάς έγινε αντιπρόεδρος, ενώ παρέμεινε και υπουργός των Στρατιωτικών και της Αεροπορίας.
Θα μπορούσε να είχε σχηματίσει κυβέρνηση ο Σοφούλης (Κόμμα Φιλελευθέρων) έχοντας την ψήφο ανοχής του Παλλαϊκού Μετώπου, που στο κάτω της γραφής είχε συνάψει μαζί του Σύμφωνο. Ομως ο Σοφούλης δε δέχτηκε και κατέθεσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στο βασιλιά. Ηταν μάλιστα εκείνος που πρότεινε στον Γεώργιο να ανατεθεί η νέα κυβέρνηση στον Δεμερτζή, με τον όρο να παραμείνει υπουργός των Στρατιωτικών ο I. Μεταξάς! Αργότερα, όταν κατέληξαν σε συμφωνία οι Σοφούλης - Θεοτόκης, δέχτηκαν τη θέση του βασιλιά να αναλάβει η νέα κυβέρνηση την 1η Οκτώβρη 1936! Δηλαδή, όπως εξελίχτηκαν τα πράγματα, μετά την κήρυξη της δικτατορίας...
Στο μεταξύ, στις 13 Απρίλη πέθανε ξαφνικά και ο πρωθυπουργός Δεμερτζής. Και ο βασιλιάς έκανε πρωθυπουργό τον I. Μεταξά. Τον όρκισε το ίδιο απόγευμα, δίχως να πάρει τη γνώμη της Βουλής! Το Κόμμα των Φιλελευθέρων (των Βενιζέλου - Σοφούλη) έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά! Το ίδιο και ο Γεώργιος Καφαντάρης! Το Λαϊκό Κόμμα έδωσε ψήφο ανοχής. Το ίδιο και ο I. Θεοτόκης. Την καταψήφισαν οι βουλευτές του Παλλαϊκού Μετώπου και οι Γ. Παπανδρέου, Κ. Βλαχοθανάσης και Ανδρ. Δενδρινός. Υπήρξαν και 4 αποχές. Τα «υπέρ» ήταν 241 ψήφοι. Αρα, όλα τα αστικά κόμματα άνοιξαν το δρόμο στη δικτατορία ανοιχτά και επισήμως... Εδωσαν στον Μεταξά την εξουσία!!
Ηταν παραμονές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο καπιταλισμός δεν μπορούσε να διαχειριστεί με το συνηθισμένο ως τότε τρόπο την κρίση του, της περιόδου '29 - '31. Δεν μπορούσε να διαχειριστεί τη φτώχεια και την ανεργία, ενώ είχε ξεκινήσει η σύγκρουση ανάμεσα στα πιο ισχυρά καπιταλιστικά κράτη.
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έγινε γιατί οξύνθηκαν οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις για το εδαφικό ξαναμοίρασμα του κόσμου ανάμεσα στις τότε ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Ταυτόχρονα οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στόχευαν στη συντριβή του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στον κόσμο, της ΕΣΣΔ, ώστε να ξανακερδίσουν ένα χαμένο κρίκο στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. ΗΠΑ, Αγγλία και Γαλλία σχεδίαζαν την υποκίνηση ενός πολέμου τόσο της Γερμανίας όσο και της Ιαπωνίας κατά της ΕΣΣΔ, με σκοπό να λύσουν δύο ζητήματα: Να εξαφανίσουν την ΕΣΣΔ με τη βοήθεια της Γερμανίας και της Ιαπωνίας και να εξασθενίσουν τις τελευταίες με έναν παρατεταμένο εξοντωτικό πόλεμο, ώστε να τις βάλουν στο περιθώριο στη διανομή των αγορών.
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν πόλεμος ιμπεριαλιστικός, άρα άδικος, ενώ από τη μεριά των λαών, των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και της ΕΣΣΔ ήταν δίκαιος. Η ενδοϊμπεριαλιστική σύγκρουση και το μένος κατά της ΕΣΣΔ δεν ήταν δυνατόν να αφήσει απ' έξω την Ελλάδα, που τότε ήταν στο πλευρό της Αγγλίας. Η αστική τάξη της χώρας μας και οι κυβερνήσεις, τα κόμματά της καθησύχαζαν τις ανησυχίες του ελληνικού λαού, απαντούσαν στις έγκαιρες προειδοποιήσεις του ΚΚΕ, ότι η εδαφική ακεραιότητα της χώρας ήταν εγγυημένη από τις κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Αγγλίας.
Αλλά καμία από τις δύο χώρες, πέρα από φραστικές διακηρύξεις, δεν έδωσε συγκεκριμένη πρακτική εγγύηση στην Ελλάδα απέναντι στην ιταλική απειλή. Η άμυνα της χώρας, με ευθύνη της μεταξικής δικτατορίας και αυτών που τη στήριξαν και, συνειδητά, την ανέχτηκαν, ήταν εγκαταλειμμένη, ο εξοπλισμός παλαιός και σε ορισμένες περιπτώσεις άχρηστος, παρά τις διακηρύξεις και τους εράνους υπέρ της άμυνας. Υπήρξε συνολική έλλειψη προπαρασκευής και από την πλευρά του εφοδιασμού του στρατού με πολεμικό υλικό.
Στις 2 Ιούνη του 1939 και όταν πια ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος και από τις δύο πλευρές ήταν πραγματικότητα, η ΕΣΣΔ πρότεινε στην Αγγλία και τη Γαλλία να επεξεργαστούν κοινό σχέδιο συλλογικής ασφάλειας για την προστασία όλων των απειλούμενων ευρωπαϊκών χωρών από τις γερμανικές επιδιώξεις. Στην πρόταση της ΕΣΣΔ υπήρξε σαφής αναφορά και για την προστασία της Ελλάδας. Η αγγλική απάντηση ήταν αρνητική, πράγμα που αποδείκνυε, ότι ο ταξικός χαρακτήρας του πολέμου ήταν πανταχού παρών, κάτι εντελώς φυσιολογικό.
Ολοι τους, ανεξάρτητα σε ποιο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο ανήκαν, είχαν στόχο προτεραιότητας να προηγηθεί η καταστροφή του πρώτου στην ιστορία σοσιαλιστικού κράτους και μετά να παλέψουν μεταξύ τους για τη διανομή της λείας των αγορών, για την αλλαγή φρουράς στην πρωτοκαθεδρία της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας.
Αποδείχτηκε περίτρανα ότι κανένας λαός δεν μπορεί να εμπιστευθεί την υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της πατρίδας του στα αστικά κόμματα και στην τάξη τους, είτε αυτή δρα μέσω της κοινοβουλευτικής αστικής δημοκρατίας, είτε μέσω του παραμερισμού και της προσωρινής αναίρεσης του αστικού Κοινοβουλίου.
Δίχως το ΕΑΜ θα ήταν αδύνατη η νίκη. Δίχως το ΚΚΕ, που πρωτοστάτησε στην ίδρυση και τη δράση του, θα ήταν αδύνατη η μεγάλη συμβολή της Ελλάδας στην επιτυχή κατάληξη της νίκης στην Ευρώπη, το πρώτο μερίδιο της οποίας ανήκει στον Κόκκινο Στρατό, στο σοβιετικό λαό, αλλά και στην ένοπλη πάλη των Γιουγκοσλάβων, και βεβαίως στους λαούς της Ευρώπης που αν και οι περισσότεροι προδόθηκαν από τις κυβερνήσεις και τα κόμματα εξουσίας, υπέφεραν και προσπάθησαν. Πολύ σημαντικά στα Βαλκάνια ήταν το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα της Αλβανίας και το αντιφασιστικό της Βουλγαρίας.
Απ' αυτό προκύπτει και το εξής: Η εργατική τάξη, και οι σύμμαχοί της πρέπει να είναι προετοιμασμένοι μέσα και από τον καθημερινό αγώνα, μέσα από την πολιτική τους πείρα, να μη χύσουν το αίμα τους στο πλευρό της αστικής τάξης της χώρας τους, στο πλευρό ενός ιμπεριαλιστή στην προσπάθειά του να νικήσει τον ανταγωνιστή του ιμπεριαλιστή για τη διανομή των αγορών, των σφαιρών επιρροής.
Στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ που ψηφίστηκε στο 19ο Συνέδριο αναφέρονται τα εξής: «Σε περίπτωση ιμπεριαλιστικής πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, είτε σε αμυντικό είτε σε επιθετικό πόλεμο, το Κόμμα πρέπει να ηγηθεί της αυτοτελούς οργάνωσης της εργατικής - λαϊκής πάλης με όλες τις μορφές, ώστε να οδηγήσει σε ολοκληρωτική ήττα της αστικής τάξης, εγχώριας και ξένης ως εισβολέα, έμπρακτα να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας. Με την πρωτοβουλία και καθοδήγηση του Κόμματος να συγκροτηθεί εργατικό - λαϊκό μέτωπο με όλες τις μορφές δράσης, με σύνθημα: Ο λαός θα δώσει την ελευθερία και τη διέξοδο από το καπιταλιστικό σύστημα που, όσο κυριαρχεί, φέρνει τον πόλεμο και την "ειρήνη" με το πιστόλι στον κρόταφο».
Αλλωστε ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι αξεχώριστος από το καπιταλιστικό σύστημα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τόμ. 5ος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981, σελ. 91-92.
2. Αρχείο της ΠΕΕΑ, Πρακτικά Συνεδριάσεων, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 1990, σελ. 156-157.
3. Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 6ος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1987, σελ. 411-412.
4. Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 5ος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981, σελ. 134.
5. Εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 2 Μάρτη 2008, Γιώργου Μαργαρίτη, «Οι δύο κόσμοι: Η Ελλάδα στις 5 Μαρτίου 1943».

TOP READ