5 Μαρ 2017

Αύξηση-ρεκόρ 15,7% της φτώχειας στη Γερμανία ― 12,9 εκατ. φτωχοί άνθρωποι «επιβεβαιώνουν» ότι καπιταλιστική ανάπτυξη και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού δεν συμβαδίζουν

 Αύξηση-ρεκόρ 15,7% της φτώχειας στη Γερμανία ― 12,9 εκατ. φτωχοί άνθρωποι «επιβεβαιώνουν» ότι καπιταλιστική ανάπτυξη και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού δεν συμβαδίζουν

Την Πέμπτη 2/3/2017 δημοσιεύτηκε έκθεση για τη φτώχεια στη Γερμανία, που συνέταξε ο Σύνδεσμος Φορέων Κοινωνικής Πρόνοιας (Paritatischer Wohlfahrtsverband) και η οποία βασίστηκε στα στοιχεία της κρατικής παγγερμανικής απογραφής του 2015.

Σύμφωνα με την έκθεση, η φτώχεια έφτασε σε ύψος - ρεκόρ, πλήττοντας το 15,7% του πληθυσμού, δηλαδή 12,9 εκατ. άτομα! Παρά την αύξηση του γερμανικού ΑΕΠ κατά 1,7% το 2015, στα περισσότερα κρατίδια αυξήθηκε το ποσοστό φτώχειας. Η έκθεση χρησιμοποιεί το κριτήριο που έχει ορίσει η ΕΕ για τα κράτη - μέλη της, με βάση το οποίο φτωχός θεωρείται όποιος έχει εισόδημα χαμηλότερο του 60% του μέσου εισοδήματος. Στη Γερμανία αυτό ορίζεται για ένα ζευγάρι χωρίς παιδιά στα 1.413 ευρώ το μήνα, ενώ για άτομα που ζουν μόνα τους στα 942 ευρώ.

Σχετικά με τη γεωγραφική κατανομή της φτώχειας, η έκθεση σημειώνει ότι τα τελευταία 10 χρόνια το ποσοστό φτώχειας στα δυτικά κρατίδια της Γερμανίας, με εξαίρεση το Αμβούργο και τη Βαυαρία, αυξήθηκε. Ιδιαίτερα προβληματική είναι η κατάσταση στο Βερολίνο (ποσοστό φτώχειας 22,4%), στη Βρέμη (24,8%) και στη Βόρεια Ρηνανία - Βεστφαλία (17,5%).

Παράλληλα, το ποσοστό φτώχειας αυξήθηκε ιδιαίτερα στις αδύναμες κοινωνικές ομάδες (ποσοστά φτώχειας: άνεργοι 59%, μονογονεϊκές οικογένειες 43,8%, πολύτεκνες οικογένειες 25,2%, συνταξιούχοι 15,9%, μετανάστες 33,7% και ανήλικοι 19,7%), ενώ έπληξε περισσότερο τις γυναίκες με ποσοστό 16,3% (το αντίστοιχο ποσοστό για τους άντρες ανήλθε σε 15,1%).

Ενα ακόμα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα της έκθεσης αποτελεί η εξέλιξη στον αριθμό των ανέργων και αυτών που λαμβάνουν επίδομα απορίας στην ίδια περίοδο. Ενώ τα τελευταία 10 χρόνια στη Γερμανία μειώθηκαν οι άνεργοι (μείωση από 11,7% το 2005 σε 6,4% το 2015) και αυτοί που λαμβάνουν επίδομα απορίας (μείωση από 10,3% το 2005 σε 9,4% το 2015), η φτώχεια αυξήθηκε! Γίνονται δηλαδή φανερές οι συνέπειες των πολιτικών για τη μείωση των κατώτατων μισθών, την επιβολή ελαστικών σχέσεων εργασίας και υποαπασχόλησης που εφαρμόζονται την τελευταία δεκαετία και στη Γερμανία.

Τα αποτελέσματα της έκθεσης, όσο κι αν παραμένει στην περιγραφή του φαινομένου, επιβεβαιώνουν ότι οξύνεται η βασική αντίθεση του καπιταλισμού, ενισχύεται η τάση απόλυτης και σχετικής εξαθλίωσης της εργατικής τάξης, πρώτα απ' όλα στις πιο αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες, όπως είναι η Γερμανία. Οπως διαπιστώνουν και οι Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 20ό Συνέδριο, αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας της «οικονομίας της αγοράς με κοινωνικό πρόσωπο», που η άρχουσα τάξη της Γερμανίας διατείνεται ότι εφαρμόζει. Αποδεικνύεται περίτρανα ότι καπιταλιστική ανάπτυξη και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού δεν συμβαδίζουν.


ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΤΗΣ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967

ΓΙΑ ΤΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΤΗΣ 21ης ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967



1967: Ο Κωνσταντίνος χαιρετά μέλη της χούντας
1967: Ο Κωνσταντίνος χαιρετά μέλη της χούντας
Συμπληρώνονται 50 χρόνια από την εγκαθίδρυση της επτάχρονης δικτατορίας της 21ης Απριλίου. Τα γεγονότα που προηγήθηκαν, όσα ακολούθησαν στη διάρκειά της, έως τις μέρες κατάρρευσης και παράδοσης της σκυτάλης στην αστική κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» υπό τον Κ. Καραμανλή (24 Ιούλη 1974), προσφέρουν πλούσια συμπεράσματα, χρήσιμα στους σύγχρονους εργατικούς, λαϊκούς αγώνες. Αποδείχνουν ότι, προκειμένου η αστική τάξη να διασφαλίσει την απρόσκοπτη πορεία των συμφερόντων της, δεν διστάζει να καταφύγει σε κάθε αντιδραστικό μέσο, στη χρήση οποιουδήποτε αντιλαϊκού εργαλείου.

Οι εξελίξεις στα χρόνια της δικτατορίας επιβεβαίωσαν και πάλι ότι πλατιές εργατικές, λαϊκές, νεολαιίστικες δυνάμεις μπορούν τελικά να αντιδρούν και να κινητοποιούνται παρά τις συνθήκες ωμής βίας και ανοιχτής τρομοκρατίας.
Το ΚΚΕ, παρότι ήταν εκτός νόμου από το 1947 και χωρίς Κομματικές Οργανώσεις από το 1958, αποτέλεσε την ψυχή της αντιδικτατορικής πάλης. Δίπλα του έδρασε ηρωικά και είχε τη δική της μεγάλη συμβολή η ΚΝΕ, που ιδρύθηκε το 1968. Χιλιάδες στελέχη και μέλη του Κόμματος και της Νεολαίας του κατέθεσαν μεγάλες θυσίες στην υπόθεση της ανατροπής της χούντας, γι' αυτό αποτέλεσαν τον πιο μισητό στόχο της. Το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα που έβλεπε και στήριζε την ανατροπή της χούντας μέσα από την οργανωμένη πάλη της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων. Δεν την ανέθεσε στον διεθνή καπιταλιστικό παράγοντα -ευρωπαϊκό, αμερικανικό και γενικά ΝΑΤΟικό- ή στις εγχώριες αστικές πολιτικές δυνάμεις.

1. Οι αιτίες που οδήγησαν στη στρατιωτική δικτατορία πρέπει να αναζητηθούν πρωταρχικά στους κόλπους του μετεμφυλιακού αστικού πολιτικού συστήματος που διαμορφώθηκε από το 1946. Χαρακτηριστικό στοιχείο του ήταν η συσπείρωση όλων των αστικών δυνάμεων, οργανώσεων και δομών, που, παρά τις διαφορές τους, συναντήθηκαν στο στόχο της ήττας του ΔΣΕ. Κοινή σημαία τους ήταν ο αντικομμουνισμός, με προεξάρχοντα το ρόλο του Παλατιού και των Ενόπλων Δυνάμεων.

Δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα η θέση που πρόβαλλε η ΝΔ ότι η δικτατορία ήταν έργο κάποιων «αφρόνων αξιωματικών», ή το χαλκευμένο από τη χούντα προπαγανδιστικό πυροτέχνημα ότι η δικτατορία έγινε εξαιτίας του «κομμουνιστικού κινδύνου».
Επίσης δεν είναι αντικειμενική η ανάλυση, που γίνεται κυρίως από το ΠΑΣΟΚ και άλλους του «κεντρώου» χώρου, ότι στη δικτατορία οδήγησαν τα αποκαλούμενα «Ιουλιανά» γεγονότα. Πρόκειται για ισχυρισμό που στοχεύει στη συγκάλυψη των βαθύτερων αιτιών και επιλογών της αστικής τάξης, καθώς και στον εξωραϊσμό της Ενωσης Κέντρου και του αρχηγού της Γεωργίου Παπανδρέου (ως «Γέρου της Δημοκρατίας»).
Τα «Ιουλιανά» συντελέστηκαν μετά την απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας της Ενωσης Κέντρου (15 Ιούλη 1965) και εξαιτίας της «αποστασίας» βουλευτών της με τη σύμπραξη του Θρόνου και της ΕΡΕ. Αν και ήταν προϊόν και έκφραση των οξυμένων ενδοαστικών αντιθέσεων, δεν συνιστούσαν τη γενεσιουργό αιτία της δικτατορίας. Οπωσδήποτε ανέδειξαν πιο έντονα τους τριγμούς του αστικού πολιτικού συστήματος και την αδυναμία του να τους αντιμετωπίσει. Τις ενδοαστικές διαφορές δεν μπόρεσαν να γεφυρώσουν οι προσπάθειες που έγιναν με την κρυφή προεκλογική συμφωνία Π. Κανελλόπουλου και Γ. Παπανδρέου (1966) ενώπιον του βασιλιά Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ για κυβερνητική συνεργασία μετά τις εθνικές εκλογές. Οι τελευταίες προκηρύχτηκαν τελικά για τις 28 Μάη 1967, δίχως να γίνουν.

Το χουντικό στρατιωτικό καθεστώς στηρίχτηκε στο μετεμφυλιακό θεσμικό πλαίσιο που διατηρούσαν διαδοχικά όλες οι κυβερνήσεις, της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενωσης (ΕΡΕ), της Ενωσης Κέντρου (ΕΚ), καθώς και οι κυβερνήσεις με τη συμμετοχή των λεγόμενων «αποστατών» μετά τον Ιούλη του 1965. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο του ήταν η ισχύς των «εκτάκτων μέτρων» έως το 1974, ενώ μέχρι το 1962 τα «έκτακτα μέτρα» δικαιολογούνταν στο όνομα της «ανταρσίας των κομμουνιστοσυμμοριτών». Επίσης, το Σύνταγμα που ίσχυε από το 1952 νομιμοποιούσε την εκτροπή από τον αστικό κοινοβουλευτισμό, δίνοντας δικαίωμα στο βασιλιά να αναλάβει τέτοια πρωτοβουλία μετά από πρόταση του υπουργικού συμβουλίου.
Στη φάση που προχωρούσε η μεταπολεμική καπιταλιστική ανάπτυξη, το διαμορφωμένο μετεμφυλιακό καθεστώς εκ των πραγμάτων πρόβαλλε ως παρωχημένο για να εξυπηρετηθούν η πιο ομαλή χειραγώγηση και η ενσωμάτωση των εργατικών - λαϊκών μαζών. Οι εκσυγχρονισμοί του πολιτικού συστήματος, που επιχειρήθηκαν από αστικές κυβερνήσεις (Κ. Καραμανλή, Γ. Παπανδρέου), αφορούσαν τις συνταγματικά κατοχυρωμένες αρμοδιότητες κάθε πλευράς (κυβέρνησης - Θρόνου), ιδιαίτερα τον έλεγχο του στρατού. Σ' αυτές τις συνθήκες οξύνθηκαν παραπέρα και οι προϋπάρχουσες αντιθέσεις ανάμεσα στα αστικά κόμματα και το Παλάτι, που πραγματοποιούσε συμμαχίες πότε με το ένα και πότε με το άλλο κόμμα, ενώ άμεσα και άλλοτε έμμεσα ανέτρεπε με τους συμμάχους του και κυβερνήσεις. Ταυτόχρονα οι ενδοαστικές αντιθέσεις διαπλέκονταν με την όξυνση των διεθνών καπιταλιστικών ανταγωνισμών στην περιοχή και πιο ειδικά με το κυπριακό ζήτημα.

Αθήνα 1973: στρατιωτική χούντα
Αθήνα 1973: στρατιωτική χούντα
Η δικτατορία των συνταγματαρχών γεννήθηκε μέσα από την κρίση του αστικού πολιτικού συστήματος και με στόχο να το βγάλει από αυτή. Δίχως να έχουν και οι ίδιοι οι πραξικοπηματίες ενιαία αντίληψη και εξαρχής καθαρό στις λεπτομέρειές του αυτό που επιδίωκαν να φέρουν, καθώς και το χρόνο πραγματοποίησής του, συνάγεται ότι επιδίωξή τους ήταν: Να διαμορφωθεί ένα «υγιές» πολιτικό σύστημα, «σύγχρονο», σαφώς αντικομμουνιστικό, με βασικό πυλώνα του την «εθνικόφρονα» παράταξη και με χαρακτηριστικά «αστυνομικού κράτους». Στο πλαίσιό του θα εναλλάσσονταν στην κυβερνητική εξουσία τα αναμορφωμένα αστικά κόμματα, ενώ θα ήταν κατοχυρωμένος και ο παρεμβατικός ρόλος του στρατού στις πολιτικές εξελίξεις.

2. Το ΚΚΕ, από την πρώτη μέρα επιβολής του πραξικοπήματος, ανέδειξε τις ευθύνες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην καλλιέργεια του εδάφους και τη δημιουργία προϋποθέσεων για την επιβολή της δικτατορίας. Με την πολιτική και στρατιωτική παρέμβαση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ και σε σύμπραξη με το εγχώριο αστικό κράτος είχε διαμορφωθεί στην Ελλάδα ένας ισχυρός πολυπλόκαμος μηχανισμός απροκάλυπτης βίας με κέντρα το στρατό και το Θρόνο, τις άλλες κρατικές αλλά και «παρακρατικές» δυνάμεις καταστολής, τη δράση της CIA και τις διασυνδέσεις της.


Παράνομος «Ριζοσπάστης» του Φλεβάρη του 1972
Παράνομος «Ριζοσπάστης» του Φλεβάρη του 1972
Είναι αποπροσανατολιστική η προσπάθεια απενοχοποίησης των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ, που επιχειρείται από αστούς πολιτικούς, ιστορικούς και παράγοντες της αμερικανικής πολιτικής μετά το 1974 ως σήμερα, με τον ισχυρισμό ότι το Πεντάγωνο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και η CIA αιφνιδιάστηκαν, ότι δεν είχαν ιδέα για το ενδεχόμενο δικτατορίας στην Ελλάδα. Το πραξικόπημα όχι μόνο ήταν σε γνώση τους, αλλά είχε τουλάχιστον την ανοχή, αν όχι και τη στήριξη μηχανισμών τους.
Αυτό που καθόριζε τη στάση των ΗΠΑ απέναντι στις κυβερνήσεις της Ελλάδας γενικά και ειδικότερα στη χουντική σε όλη την επταετία ήταν αν, με τη μια ή την άλλη μορφή της καπιταλιστικής εξουσίας, εξασφάλιζαν τα ιμπεριαλιστικά τους συμφέροντα στη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική. Αν εξασφάλιζαν τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην πολύμορφη επιθετική και διαβρωτική πολιτική τους ενάντια στον ταξικό τους αντίπαλο, την ΕΣΣΔ, τα σοσιαλιστικά κράτη, τη συμμαχία αυτών των κρατών στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Η στάση των ΗΠΑ καθοριζόταν και από τις αντιθέσεις τους με άλλα καπιταλιστικά κράτη της Ευρώπης για τα συμφέροντά τους στη Μεσόγειο - Μέση Ανατολή.

3. Η στρατιωτική χούντα επιδίωξε ομαλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Δίχως βέβαια να αμφισβητεί τη ΝΑΤΟική στρατηγική, έκανε και ορισμένες επιλογές που διαφοροποιούνταν από την πολιτική τους ή κάποιες φορές έρχονταν σε ορισμένη αντίθεση με αυτή. Συνέχισε τη γραμμή των προηγούμενων αστικών κυβερνήσεων, ως προς τη μη αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ. Κατά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967 είχε δεχτεί να χρησιμοποιηθούν από τις ΗΠΑ οι βάσεις τους στην Ελλάδα, ενώ κατά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973, επισήμως τουλάχιστον, τις αρνήθηκε. Φυσικά η χουντική κυβέρνηση δεν αντέδρασε όταν οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τη Σούδα στον πόλεμο υπέρ του Ισραήλ. Επίσης, το 1973 στήριξε την πολεμική δράση του 6ου αμερικανικού Στόλου με συμφωνία ανάμεσα στο ελληνικό και αμερικανικό πολεμικό ναυτικό, παραχωρώντας διευκολύνσεις.


Επιστροφή του Χαρ. Φλωράκη (22/8/74)
Επιστροφή του Χαρ. Φλωράκη (22/8/74)
Η τακτική, που ακολούθησε η δικτατορία με φραστικές διακηρύξεις ουδετερότητας, οφειλόταν στο γεγονός ότι ισχυρά τμήματα της ελληνικής αστικής τάξης είχαν οικονομικά συμφέροντα και συναλλαγές με τις αραβικές χώρες.
Μετά την επιβολή του πραξικοπήματος, οι ΗΠΑ πήραν θέση υπέρ της αποκατάστασης της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, χωρίς να καταδικάζουν το πραξικόπημα. Αρχικά, κάτω από την πίεση διαφωνούντων στο Κογκρέσο, ανακοίνωσαν επιβολή εμπάργκο στην πώληση βαριών όπλων προς την Ελλάδα, ενέργεια που δεν άσκησε καμία πίεση στο στρατιωτικό καθεστώς. Το αμερικανικό εμπάργκο αντισταθμίστηκε από τη χορήγηση στρατιωτικού εξοπλισμού από την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και τη Γαλλία.
Η Τουρκία ήταν το πρώτο κράτος που αναγνώρισε τη χούντα. Οι ΗΠΑ αναγνώρισαν επίσημα τη δικτατορία 9 μήνες μετά το πραξικόπημα (21 Γενάρη 1968). Στη συνέχεια ανακάλεσαν το στρατιωτικό εμπάργκο και έδωσαν στην Ελλάδα πλοία, αεροσκάφη και ορισμένα άρματα μάχης. Ακολούθησε η αναγνώριση από τη Βρετανία, την Αυστραλία, τη Νότια Αφρική, την Πορτογαλία, τη Φορμόζα, την Ιταλία, τον Καναδά και πολλά άλλα καπιταλιστικά κράτη.
Στη διάρκεια της δικτατορίας, οι ΗΠΑ στήριξαν τη δικτατορική κυβέρνηση. Εκαναν συχνά επίσημες διμερείς συνταντήσεις με τη στρατιωτική χούντα, όπως με τις επισκέψεις του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Σπύρο Αγκνιου, του υπουργού Εξωτερικών Σάιρους Βανς, των Ρότζερς - Σίσκο, καθώς και συναντήσεις κατά τις συνόδους του ΝΑΤΟ. Σε όλες τις συναντήσεις το Κυπριακό ήταν από τα κυρίαρχα θέματα. Παράλληλα εκπρόσωποι της αμερικανικής ηγεσίας κρατούσαν επαφή με τους ηγέτες των αστικών κομμάτων που είχαν ταχτεί κατά της στρατιωτικής δικτατορίας, με στόχο την «ομαλή» μετάβαση προς την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Το Φύλλο Νο 7 της «Αδούλωτης Αθήνας» (Φλεβάρης 1968), οργάνου της ΚΟΑ του ΚΚΕ
Το Φύλλο Νο 7 της «Αδούλωτης Αθήνας» (Φλεβάρης 1968), οργάνου της ΚΟΑ του ΚΚΕ
4. Η επιβολή της στρατιωτικής χούντας προκάλεσε ανησυχία και αμηχανία στους κόλπους της ΕΟΚ, που είχε κάθε συμφέρον να οριοθετείται κατά του σοσιαλιστικού συστήματος, προβάλλοντας την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Επιδρούσε και το γεγονός ότι στην καπιταλιστική Ευρώπη αναπτύσσονταν σημαντικοί αγώνες: Διεκδικούνταν οικονομικά αιτήματα, ασφαλιστικά δικαιώματα, συνδικαλιστικές και αστικές δημοκρατικές ελευθερίες. Δυνάμωνε το κίνημα καταδίκης του πολέμου των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, γενικότερα της αμερικανικής πολιτικής στήριξης δικτατορικών και απολυταρχικών κυβερνήσεων σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, της πολιτικής του Ισραήλ σε βάρος αραβικών λαών.

Ουσιαστικά δεν «πάγωσε» η συμφωνία τελωνειακής σύνδεσης της Ελλάδας με την ΕΟΚ, ενώ η μείωση της χρηματοδότησης είχε επέλθει πριν την επιβολή της δικτατορίας. Παράλληλα τα τότε 9 κράτη-μέλη της ΕΟΚ συνέχισαν τις σχέσεις με την Ελλάδα, με πιο επίσημη τη σχέση της Γαλλίας. Κράτη-μέλη της ΕΟΚ πραγματοποιούσαν επαφές κατά τις συνόδους του ΝΑΤΟ, σε πολυμερείς συναντήσεις ή στην Ελλάδα με πρόσχημα επισκέψεις ιδιωτικού χαρακτήρα.
Η πιο σημαντική πολιτική απόφαση ήταν η αποπομπή της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης, με εισήγηση των κυβερνήσεων του Βελγίου, του Λουξεμβούργου και της Ισλανδίας, και ενώ ο υπουργός Εξωτερικών της χούντας είχε δηλώσει ότι η Ελλάδα θα αποχωρούσε οικειοθελώς (12 Δεκέμβρη 1969). Η αποπομπή, δηλαδή, έγινε δύο χρόνια μετά την επιβολή της δικτατορίας, ενώ ανάλογο αίτημα υπήρχε από το 1967 από τις κυβερνήσεις της Δανίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της Ολλανδίας.

5. Η στάση της ΕΣΣΔ και των άλλων σοσιαλιστικών κρατών καθορίστηκε με βάση τις εξής θέσεις τους: α) Την εξωτερική πολιτική διατήρησης σχέσεων με τα καπιταλιστικά κράτη, ανεξάρτητα από την εσωτερική πολιτική κατάσταση. β) Οτι η ανάπτυξη της εργατικής - λαϊκής πάλης και εξέγερσης αποτελούσε υπόθεση των εγχώριων δυνάμεων, του ΚΚ κάθε χώρας.


Η έκδοση του πρώτου παράνομου «Ριζοσπάστη» στη χούντα
Η έκδοση του πρώτου παράνομου «Ριζοσπάστη» στη χούντα
Η μη διακοπή από την ΕΣΣΔ των διπλωματικών και οικονομικών σχέσεων με την Ελλάδα αξιοποιήθηκε από τα αστικά κόμματα και από το αυτοαποκαλούμενο «ΚΚΕ Εσωτερικού», την οπορτουνιστική ομάδα που αποσπάστηκε από το Κόμμα, ως προκάλυμμα για να ξεδιπλώσουν την αντισοσιαλιστική τους προπαγάνδα, να συκοφαντήσουν το ΚΚΕ.
Η Σοβιετική Ενωση και τα άλλα κράτη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης εκδήλωσαν με πολλούς τρόπους την αλληλεγγύη τους στον ελληνικό λαό.
Στις 27 Απρίλη 1967 ο ραδιοφωνικός σταθμός Μόσχας, σε εκπομπή του που μεταδιδόταν σε όλες τις γλώσσες, κάλεσε σε παγκόσμια κινητοποίηση για τη σωτηρία των δεσμωτών της χούντας. Την επομένη, η σοβιετική κυβέρνηση επέδωσε επίσημη νότα στον Ελληνα πρέσβη στη Μόσχα. Ακολούθησαν μια σειρά διαβήματα, ενώ στις 21 Φλεβάρη 1968 η ΕΣΣΔ κατήγγειλε τη χούντα στον ΟΗΕ.
Τον Μάη του 1967 ο πρόεδρος της ΕΣΣΔ και ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΣΕ Λεονίντ Μπρέζνιεφ δήλωσε δημόσια: «Μια νέα εστία πολέμου για την ειρήνη και τη δημοκρατία παρουσιάστηκε με το στρατιωτικό φασιστικό πραξικόπημα στην Ελλάδα, τα δικαιώματα του ελληνικού λαού καταπατήθηκαν βάναυσα προς το συμφέρον του επιθετικού συνασπισμού του ΝΑΤΟ, το συμφέρον του κύριου εχθρού της ευρωπαϊκής ασφάλειας, του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, που τον συμφέρει να δηλητηριάζει την ατμόσφαιρα των διεθνών σχέσεων στην ήπειρό μας».
Στις 13 Αυγούστου 1968, έπειτα από πρόταση της Κεντρικής Επιτροπής του Συνδικάτου Ναυτεργατών της ΕΣΣΔ, η σοβιετική κυβέρνηση αποφάσισε να μη ναυλώνει πλέον ελληνικά πλοία.
Τα ΚΚ των σοσιαλιστικών χωρών πρωτοστάτησαν σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο με εκδηλώσεις αλληλεγγύης στον ελληνικό λαό, στήριξαν με ηθική και υλική αλληλεγγύη την αντιδικτατορική δράση και τα θύματα της δικτατορίας.

25 Σεπτέμβρη 1974. Το πρώτο νόμιμο φύλλο του «Ριζοσπάστη» μετά από 27 χρόνια παρανομίας
25 Σεπτέμβρη 1974. Το πρώτο νόμιμο φύλλο του «Ριζοσπάστη» μετά από 27 χρόνια παρανομίας
6. Το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα δεν συνάντησε άμεση λαϊκή αντίδραση -πέρα από μεμονωμένες περιπτώσεις- καθώς δεν υπήρχε καμιά ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική προετοιμασία του εργατικού - λαϊκού κινήματος, πρώτα απ' όλα από το ΚΚΕ αλλά και από την ΕΔΑ. Η έλλειψη μιας τέτοιας προετοιμασίας ανέκοψε τις όποιες διαθέσεις υπήρχαν μέσα στα πιο ριζοσπαστικοποιημένα τμήματα του λαού, που είχαν τις εμπειρίες και μνήμες του ΕΑΜικού αγώνα και του τρίχρονου αγώνα του ΔΣΕ. Στην έλλειψη άμεσης μαζικής αντίδρασης επέδρασαν και οι χιλιάδες συλλήψεις που πραγματοποιήθηκαν ταυτόχρονα και αμέσως μετά την πραγματοποίηση του πραξικοπήματος.

Ανήμερα του πραξικοπήματος υπήρξαν τουλάχιστον τρεις νεκροί: Ο 15χρονος Βασίλης Πεσλής, η 24χρονη Μαρία Καλαβρού και ο Βασίλης Μπεκροδημήτρης. Στις 25 Απρίλη 1967 αξιωματικός της φρουράς των κρατουμένων στον Ιππόδρομο δολοφόνησε τον κομμουνιστή Παναγιώτη Ελή. Στις 22 Μάη 1967 βρέθηκε δολοφονημένος σε παραλία της Ρόδου ο Νικηφόρος Μανδηλαράς, υποψήφιος βουλευτής της ΕΚ και δικηγόρος της δίκης του ΑΣΠΙΔΑ. Στις 5 Σεπτέμβρη 1967 δολοφονήθηκε ο Γιάννης Χαλκίδης, στέλεχος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, μέλος του Γραφείου της Κομματικής Οργάνωσης Νέων Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ. Στις 9 Μάη 1968 δολοφονήθηκε στο Γ΄ Σώμα Στρατού ο Γιώργος Τσαρουχάς, βουλευτής της ΕΔΑ και Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ) του ΚΚΕ.
Από τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος συνελήφθησαν και κρατήθηκαν ο τότε πρωθυπουργός και τα μέλη της κυβέρνησης και στελέχη των αστικών κομμάτων. Οι περισσότεροι αφέθηκαν τελικά ελεύθεροι στις 23 Δεκέμβρη 1967, ενώ στη συνέχεια δόθηκε σε κάποιους άδεια εξόδου τους από την Ελλάδα. Ανάμεσά τους ήταν και ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος έφυγε το Γενάρη του 1968 και το Φλεβάρη ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ). Τον Απρίλη του 1970 δόθηκε άδεια εξόδου στον μουσικοσυνθέτη και πρόεδρο της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη Μίκη Θεοδωράκη, μετά από διεθνείς πιέσεις και αντιδράσεις.

Πολυτεχνείο 1973
Πολυτεχνείο 1973
Απέναντι στον ελληνικό λαό στήθηκε ο αστυνομικός και στρατιωτικός μηχανισμός του αστικού κράτους. Η αστυνομία και η χωροφυλακή παρείχαν στη χούντα τους δεκάδες χιλιάδες φακέλους, όχι μόνο δραστήριων έως τότε κομμουνιστών, αριστερών, ριζοσπαστών, αλλά ακόμη και εκείνων που είχαν δράσει στα χρόνια της Κατοχής και του ΔΣΕ, που όμως αργότερα είχαν αποστασιοποιηθεί από την ενεργό δράση. Η πρωτοπορία του εργατικού - λαϊκού κινήματος, χιλιάδες έμπειροι αγωνιστές, βρέθηκαν κρατούμενοι σε όλη την Ελλάδα. Στη συνέχεια εξορίστηκαν στη Γυάρο, στη Λέρο, στην Αλικαρνασσό, στον Ωρωπό και αλλού.
Με την επιβολή του στρατιωτικού νόμου συστάθηκαν 10 έκτακτα στρατοδικεία σε ισάριθμες πόλεις, ενώ επιβλήθηκαν και άλλα μέτρα, όπως η απαγόρευση των συγκεντρώσεων, η αυστηρή λογοκρισία στον Τύπο κλπ. Στις 29 Απρίλη 1967 τέθηκαν και τυπικά εκτός νόμου τα πολιτικά κόμματα και στη συνέχεια ακολούθησε η κατάργηση 161 μαζικών οργανώσεων και σωματείων στην περιοχή της πρωτεύουσας και 113 στην υπόλοιπη χώρα. Πραγματοποιήθηκαν μαζικές εκκαθαρίσεις στο στράτευμα, στη Δικαιοσύνη, στην Παιδεία και άλλους κλάδους της Δημόσιας Διοίκησης.
Ο πλήρης έλεγχος του κρατικού μηχανισμού ολοκληρώθηκε με την τοποθέτηση αξιωματικών ως γενικών γραμματέων των υπουργείων, επίσης με τη συγκρότηση κυβερνητικών επιτροπών στα ΑΕΙ και των λεγόμενων «επιτροπών ασφαλείας» σε κάθε νομό. Η δικτατορία προώθησε τη διείσδυση πρακτόρων της σε μεγάλους χώρους εργασίας, της παιδείας, στα μέσα μεταφοράς. Αφού αρχικά έκοψε χιλιάδες τηλεφωνικές συνδέσεις κομμουνιστών, ριζοσπαστών, προοδευτικών ανθρώπων με βάση τους φακέλους των λεγόμενων «αντεθνικώς δρώντων», οργάνωσε με τα τεχνικά μέσα της εποχής τηλεφωνικές υποκλοπές, τελειοποίησε τις μεθόδους παρακολούθησης, δίωξης, συλλήψεων και βασανιστηρίων, επιτάχυνε τις φυλακίσεις αγωνιστών με την ασταμάτητη δράση των έκτακτων στρατοδικείων.

Εξι πενταμελείς πρωτοβάθμιες επιτροπές και μια επταμελής δευτεροβάθμια απασχολούνταν με τη λογοκρισία στο θέατρο και τον κινηματογράφο, στη μουσική και τα τραγούδια, ενώ καταρτίστηκαν και πίνακες απαγορευμένων βιβλίων. Με την Θ΄ Συντακτική Πράξη όλοι οι εκπαιδευτικοί κρίνονταν με βάση τη νομιμοφροσύνη τους προς τη χούντα.

7. Από ταξική σκοπιά το στρατιωτικό πραξικόπημα στηρίχτηκε από ισχυρά τμήματα της αστικής τάξης, με πιο φανερή τη στήριξη που παρείχε στη χούντα το εφοπλιστικό κεφάλαιο, ενώ σε ορισμένα άλλα υπήρξε αρχικά μια επιφύλαξη, από το φόβο μήπως αποθαρρυνθεί η πραγματοποίηση επενδύσεων. Η δικτατορία στηρίχτηκε τελικά απ' όλα εκείνα τα τμήματα του κεφαλαίου που αναγνώριζαν το ρόλο και τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην Ελλάδα, όμως ήταν ταυτόχρονα υπέρ της σύνδεσης με την ΕΟΚ, θέση που υιοθέτησε από την πρώτη στιγμή η στρατιωτική χούντα, τονίζοντας ότι ήταν αδιανόητη η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας χωρίς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Οι όποιοι δισταγμοί καπιταλιστών ξεπεράστηκαν γρήγορα, καθώς η χουντική κυβέρνηση πήρε αμέσως μέτρα υπέρ του κεφαλαίου (π.χ. φοροελαφρύνσεις) και στην πορεία διαμόρφωσε πρόγραμμα χρηματοδότησης δημόσιων επενδύσεων και ευνοϊκές συνθήκες για Αμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ). Η καπιταλιστική εργοδοσία επωφελήθηκε από την απαγόρευση κάθε μορφής μαζικής συνδικαλιστικής δράσης, συγκεντρώσεων και κινητοποιήσεων.

Η χούντα επιδίωξε επιλεκτικά να προσεταιριστεί τμήματα της εργατικής τάξης, με ορισμένα στεγαστικά προγράμματα, καθώς και λαϊκών στρωμάτων όπως της αγροτιάς, με την παραγραφή χρεών της. Στόχος της δικτατορίας ήταν η αποτροπή της εργατικής, λαϊκής πάλης και η καλλιέργεια κλίματος αποδοχής της χουντικής διακυβέρνησης. Ορισμένα μέτρα που εξήγγειλε για τους φοιτητές, με στόχο την πολιτική παγίδευσή τους, δεν πέτυχαν το στόχο τους και τελικά υπερκεράστηκαν από τα μέτρα καταστολής και βίας.
Με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το 1971 οι μισθοί και τα μεροκάματα αποτελούσαν το 40,5% του ιδιωτικού εγχώριου εισοδήματος, έναντι του 34,5% που ήταν το 1961. Την ίδια περίοδο τα κέρδη αυξήθηκαν κατά 186%. Πιο εμφανή άρχισαν να γίνονται για την εργατική τάξη τα προβλήματα μετά το 1972 με το ξέσπασμα της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, την άνοδο του πληθωρισμού στην Ελλάδα.

8. Η στρατιωτική δικτατορία πρόβαλε αρχικά τη θέση υπέρ της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, σε μια περίοδο που η ελληνοκυπριακή αστική τάξη είχε ήδη κάνει την επιλογή της υπέρ της κρατικής ανεξαρτησίας του νησιού. Επίσης, εκτιμούσε ότι η απομάκρυνση του Προέδρου Μακάριου θα βελτίωνε το συσχετισμό υπέρ της ένωσης, με τον προσεταιρισμό των ΗΠΑ - ΝΑΤΟ. Ταυτόχρονα απέφευγε τη διεθνοποίηση του Κυπριακού. Στη συνέχεια, σε αντίθεση με την κυβέρνηση της Κύπρου, συμφωνούσε με τα αιτήματα της Τουρκίας για ενισχυμένη αυτοδιοίκηση της τουρκοκυπριακής κοινότητας, θέσεις που στηρίχτηκαν ανοικτά από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Σταδιακά οι συνομιλίες των δύο κοινοτήτων της Κύπρου παραμερίστηκαν και το Κυπριακό έγινε αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ της ελληνικής και της τουρκικής κυβέρνησης.


Χούντα- Παράνομος Ριζοσπάστης 2- 1968 ΑΠΡΙΛΗΣ
Χούντα- Παράνομος Ριζοσπάστης 2- 1968 ΑΠΡΙΛΗΣ
Οι ΗΠΑ και η Βρετανία στήριζαν την πολιτική της Τουρκίας, γιατί έτσι εδραιώνονταν περισσότερο η παρουσία και τα συμφέροντά τους στην Κύπρο. Επομένως την έθεταν σε τροχιά διχοτόμησης.
Η κυπριακή κυβέρνηση αντέκρουσε την πολιτική της χούντας. Παρέμεινε στη θέση της διεθνοποίησης του Κυπριακού και αξιοποιούσε τη θετική στάση της Σοβιετικής Ενωσης και άλλων κρατών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Το χουντικό πραξικόπημα (15 Ιούλη 1974), στο οποίο συμμετείχε και η ΕΟΚΑ Β΄, έγινε με αφορμή την απόφαση του Μακάριου να αναδιαρθρώσει την Εθνική Φρουρά της Κύπρου. Διήρκεσε 8 μέρες και έδωσε το έναυσμα για την εισβολή του τουρκικού στρατού στο Νησί στις 20 Ιούλη 1974 (Αττίλας Ι). Τόσο η αμερικανική όσο και η βρετανική ηγεσία αναγνώρισαν και στήριξαν την τουρκική εισβολή και το τετελεσμένο της κατοχής του 37% του εδάφους της Κύπρου. Μετά το πραξικόπημα και την εισβολή ακολούθησε η παραίτηση της χούντας στην Ελλάδα με συναινετική παράδοση της διακυβέρνησης στην κυβέρνηση της «εθνικής ενότητας», με πρωθυπουργό τον Κ. Καραμανλή.

9. Η τακτική των αστικών κομμάτων ήταν η από τα πάνω συναινετική αντικατάσταση της χούντας, με τη βοήθεια των ΗΠΑ και άλλων καπιταλιστικών κρατών της Δυτικής Ευρώπης. Την ίδια τακτική είχε και ο Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ που είχε πραγματοποιήσει στις 13 Δεκέμβρη 1967 αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα «οπερέτα» και έκτοτε ζούσε στο Λονδίνο.

Τα αστικά κόμματα φοβούνταν την ανάπτυξη της αντιδικτατορικής λαϊκής πάλης, διαβλέποντας τον κίνδυνο της ριζοσπαστικοποίησής της. Συμφωνούσαν μεταξύ τους, από τον Κ. Καραμανλή έως τον Α. Παπανδρέου, στη μη συμμετοχή του ΚΚΕ σε μεταβατική κυβέρνηση διεξαγωγής εκλογών, ενώ οι περισσότεροι ήταν αρνητικοί και σε συμμετοχή της ΕΔΑ. Οι εκφραστές της συγκρότησης σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στη θέση της ΕΚ, με επικεφαλής τον Α. Παπανδρέου, αξιοποιούσαν την πείρα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, που είχε καταφέρει να χειραγωγήσει και να ενσωματώσει το εργατικό κίνημα, είχε αναδειχτεί σε παράγοντα στήριξης του αστικού κράτους. Επίσης αξιοποιούσαν τις οπορτουνιστικές δυνάμεις που αναπτύχθηκαν τη 10ετία του 1960 με τις θέσεις του «ευρωκομμουνισμού».

Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της στρατηγικής τους για «ομαλή μετάβαση στην αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία», αστικές πολιτικές δυνάμεις κράτησαν ευέλικτη τακτική απέναντι στις διακηρύξεις της χούντας περί «φιλελευθεροποίησης» μετά το 1972.
Στην ΕΡΕ επικρατούσε η τάση πίεσης προς τη δικτατορία για «φιλελευθεροποίηση», ενώ στο χώρο του Κέντρου συνυπήρχαν δύο τάσεις: Αυτή της «φιλελευθεροποίησης» με τη διεξαγωγή εκλογών από τη δικτατορική κυβέρνηση και εκείνη της μεταβατικής κυβέρνησης. Ο Α. Παπανδρέου έπαιρνε αρνητική θέση στις δημόσιες τοποθετήσεις του, φοβούμενος ότι η «φιλελευθεροποίηση» θα οδηγούσε στην επιστροφή του Κ. Καραμανλή ως «εθνικού ηγέτη», όμως στις ιδιαίτερες συζητήσεις δήλωνε ότι ήταν διατεθειμένος να υποχωρήσει.
Στους κόλπους της ηγεσίας του αυτοαποκαλούμενου «ΚΚΕ εσωτερικού» εμφανίζονταν κάποιες διαφορές τακτικής απέναντι στη «φιλελευθεροποίηση», η γενική του όμως γραμμή καθοριζόταν από τις κοινοβουλευτικές αυταπάτες και τη λογική του «μικρότερου κακού». Τα ηγετικά στελέχη της οπορτουνιστικής ομάδας, Μπάμπης Δρακόπουλος, Λεωνίδας Κύρκος, Μήτσος Παρτσαλίδης, δήλωναν δημόσια ότι παρέμεναν προσηλωμένοι στις «δημοκρατικές εξελίξεις». Αλλά δεν δίσταζαν να διακηρύσσουν ότι αν και ήταν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας, στις συγκεκριμένες συνθήκες ήταν με το μέρος του βασιλιά και υπέρ της αποκατάστασης της δημοκρατίας. Ανάλογη στάση κράτησε και ο Ηλίας Ηλιού, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της προδικτατορικής ΕΔΑ.
Σταδιακά κέρδιζε έδαφος η επιλογή να ηγηθεί στην κυβερνητική εναλλαγή ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος, εκτιμώντας ότι η δικτατορία δεν είχε μέλλον, είχε ρίξει βάρος στην ενιαία εμφάνιση των αστικών κομμάτων, αφού είχε πετύχει να αναγνωριστεί ως επικεφαλής τους.

Πρώην ΕΑΤ - ΕΣΑ
Πρώην ΕΑΤ - ΕΣΑ
10. Αν και το μεγάλο μέρος του λαού ήταν αντίθετο με τη χούντα, δεν πήρε μαζικά μέρος στην αντιδικτατορική πάλη, κρατώντας ένα είδος παθητικότητας, στο μεγαλύτερο διάστημα, έως το 1972. Ομως η χούντα δεν κατάφερε, παρά τις προσπάθειες που έκανε, να αποκτήσει οργανωμένο λαϊκό έρεισμα.

Στα χρόνια της δικτατορίας, στους τόπους εξορίας και φυλακής οι πολιτικοί κρατούμενοι χρησιμοποιούσαν διάφορες μορφές πάλης κατά της χούντας, έστελναν μηνύματα και πληροφορίες στο εξωτερικό για την κατάσταση στην Ελλάδα, συνέβαλλαν στην ανάπτυξη της διεθνιστικής αλληλεγγύης.
Οι κύριες μορφές δράσης κατά της χούντας ήταν η διάδοση παράνομου Τύπου και υλικού, προκηρύξεων, τρικ με αντιδικτατορικά συνθήματα. Επίσης, η μετάδοση ειδήσεων από το εξωτερικό, αλλά και εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια γενικών συνελεύσεων σε πανεπιστήμια, σε μουσικές εκδηλώσεις και θεατρικές παραστάσεις, κινηματογραφικές προβολές. Ελαβαν χώρα και μια σειρά βομβιστικές ενέργειες που -αν και στηρίζονταν σε ελάχιστες οργανωμένες δυνάμεις- γίνονταν γνωστές στο εξωτερικό τροφοδοτώντας κλίμα διεθνούς αλληλεγγύης. Στις 13 Αυγούστου 1968 πραγματοποιήθηκε από τον Αλέκο Παναγούλη απόπειρα δολοφονίας του Γ. Παπαδόπουλου.
Στις 22-23 Μάη 1973 καταπνίγηκε εν τη γενέσει του το «κίνημα του ναυτικού», αφού η χούντα είχε σχετική πληροφόρηση πριν αυτό ξεσπάσει. Στις 25 Μάη το αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ εγκατέλειψε τα γυμνάσια του ΝΑΤΟ στα οποία συμμετείχε. Το πλήρωμα του ΒΕΛΟΣ, αποτελούμενο από τον επικεφαλής αντιπλοίαρχο Νίκο Παππά και 31 μέλη, κατέφυγε στην Ιταλία, όπου του δόθηκε πολιτικό άσυλο.

Αρχάγγελος στην πύλη του Πολυτεχνείου, 1974. Εργο του Α. Τάσσου
Αρχάγγελος στην πύλη του Πολυτεχνείου, 1974. Εργο του Α. Τάσσου
Το εργατικό κίνημα, σε αρκετές περιπτώσεις με την ώθηση των κομμουνιστών, χρησιμοποιούσε ως μορφές πάλης διαμαρτυρίες μέχρι και μικροαπεργίες, αποσπώντας κάποιες παραχωρήσεις ή αποκρούοντας νέους αντιλαϊκούς σχεδιασμούς της χούντας. Προβλήθηκε αντίσταση κατά της συγχώνευσης και καταλήστευσης ασφαλιστικών ταμείων, κατά της μελετώμενης κατάργησης του νόμου 2112 για τις απολύσεις, κατά των ανατιμήσεων προϊόντων και της αυξανόμενης αισχροκέρδειας. Η χούντα, προκειμένου να βάλει εμπόδια στην ανάπτυξη αγώνων, επιστράτευσε και χρησιμοποίησε τις διορισμένες διοικήσεις της ΓΣΕΕ, των Εργατικών Κέντρων, των Ομοσπονδιών και σωματείων.
Αγωνιστικές εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν και στο χώρο της αγροτιάς για την υπεράσπιση της σοδειάς της, τη διεκδίκηση ικανοποιητικών τιμών ασφαλείας. Δράσεις με επαγγελματικές διεκδικήσεις αναπτύχθηκαν από επιστήμονες τεχνικούς, δικηγόρους, εκπαιδευτικούς, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους.
Από τις πιο σημαντικές μαζικές κινητοποιήσεις στη διάρκεια της δικτατορίας αποτέλεσαν η κηδεία του Γ. Παπανδρέου στις 3 Νοέμβρη 1968, όπως και το μνημόσυνό του στις 4 Νοέμβρη 1973. Σε αντιδικτατορική εκδήλωση εξελίχτηκε και η κηδεία του ποιητή Γιώργου Σεφέρη, στις 22 Σεπτέμβρη 1971.
Ο αντιδικτατορικός αγώνας πήρε μαζικό πολιτικό χαρακτήρα με τη φοιτητική εξέγερση κατάληψης της Νομικής (21-22 Φλεβάρη 1973) και κορυφώθηκε στο Πολυτεχνείο (14-17 Νοέμβρη 1973). Τις μέρες του Πολυτεχνείου πραγματοποιήθηκαν καταλήψεις στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Ιωαννίνων.
Ο λαϊκός αγώνας στο Πολυτεχνείο εξέφραζε ώριμες διαθέσεις, αν και δεν ξεκίνησε αρχικά με ένα συλλογικά επεξεργασμένο σχέδιο. Το ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο του ήταν ότι πραγματοποιήθηκε σε πλήρη αντίθεση και ρήξη με το νομικό πλαίσιο της χούντας, τις αρχές και τους μηχανισμούς της, τους σχεδιασμούς των αστικών δυνάμεων υπέρ της χουντικής «φιλελευθεροποίησης». Χαρακτηριστικό του ήταν επίσης η συμμετοχή και αλληλεγγύη μαθητών και σπουδαστών τεχνικών σχολών, εργατικών και λαϊκών μαζών, συμμετοχή που διαφύλαξε το φοιτητικό κίνημα από την επίθεση απομόνωσής του. Ετσι το Πολυτεχνείο πήρε τη μορφή λαϊκής εξέγερσης κατά της δικτατορίας.

Πολύγραφος της ΚΝΕ από τα χρόνια της παρανομίας 1968 - 1974
Πολύγραφος της ΚΝΕ από τα χρόνια της παρανομίας 1968 - 1974
Στον πολιτικό προσανατολισμό του αγώνα κατά την εξέλιξή του συνέβαλε αποφασιστικά η παρέμβαση των δυνάμεων της ΚΝΕ και της Αντιδικτατορικής ΕΦΕΕ, που είχαν ισχυρή και μαζική οργανωμένη παρουσία. Η Αντι-ΕΦΕΕ είχε πραγματοποιήσει στην Αθήνα το Α' Πανελλαδικό Αντιδικτατορικό Συνέδριό της τον Ιούλη του 1972, ενώ το Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας «Πανσπουδαστική».
Συνέβαλαν επίσης ο «Ρήγας Φεραίος», δυνάμεις του ΠΑΚ και ορισμένες άλλες από το χώρο των λεγόμενων «αριστεριστών». Παρά τις διαφορές μεταξύ τους και την ιδεολογική, πολιτική διαπάλη που αναπτύχθηκε για την αξία σχεδιασμένου στην προοπτική του αγώνα, τελικά έγινε δυνατή η εκλογή Συντονιστικής Επιτροπής, την πρώτη και τη δεύτερη μέρα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ηταν προϋπόθεση για την εύστοχη γενικά κατεύθυνση της κατάληψης, τη διαμόρφωση ενός πλαισίου πάλης στο οποίο κυριάρχησαν, ανάμεσα σε πολλά και διαφορετικά, τα συνθήματα ΨΩΜΙ - ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ, ΕΞΩ ΤΟ ΝΑΤΟ ΚΑΙ ΟΙ ΗΠΑ, ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ.
Το Πολυτεχνείο επιτάχυνε την αποσύνθεση του δικτατορικού καθεστώστος και μαζί με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο οδήγησαν στην κατάρρευσή της.
Μετά την πτώση της δικτατορίας εισαγγελικό πόρισμα κατέγραψε, κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, 18 βεβαιωμένους νεκρούς, 1.103 τραυματίες πολίτες και 61 αστυνομικούς.

Παράνομο υλικό από την περίοδο της δικτατορίας (1967 - 1974) πληροφορεί για τη συχνότητα συντονισμού και τις ώρες εκπομπής του ραδιοσταθμού του ΚΚΕ
Παράνομο υλικό από την περίοδο της δικτατορίας (1967 - 1974) πληροφορεί για τη συχνότητα συντονισμού και τις ώρες εκπομπής του ραδιοσταθμού του ΚΚΕ
11. Η δράση στο εξωτερικό, με τη μορφή αντιδικτατορικών επιτροπών αφορούσε την οργάνωση συγκεντρώσεων, εκδηλώσεων, εράνων για τη στήριξη των πολιτικών κρατουμένων και των οικογενειών τους, έκδοση εφημερίδων, διαφώτιση των λαών, κινητοποίηση διεθνών οργανισμών και προσωπικοτήτων, μαζικές δραστηριότητες και παρεμβάσεις για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων κ.ά. Πραγματοποιούνταν τόσο στις σοσιαλιστικές χώρες με την έντονη δράση των οργανώσεων των πολιτικών προσφύγων όσο και από τους Ελληνες μετανάστες στην καπιταλιστική Ευρώπη και σε άλλες ηπείρους. Η χούντα, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις διεθνείς μαζικές λαϊκές πρωτοβουλίες, εξέδωσε Συντακτική Πράξη με την οποία έδινε στον υπουργό Εσωτερικών τη δυνατότητα να στερεί την ελληνική ιθαγένεια από κατοίκους του εξωτερικού, μέχρι και τη δυνατότητα ολικής δήμευσης της περιουσίας τους στην Ελλάδα.


12. Η δικτατορία της 21ης Απριλίου βρήκε το ΚΚΕ χωρίς Κομματικές Οργανώσεις (ΚΟ) στην Ελλάδα, μετά την απόφαση της 8ης Ολομέλειας της ΚΕ (5-10 Γενάρη 1958) να τις διαλύσει και να εντάξει τους κομμουνιστές και τις κομμουνίστριες στην ΕΔΑ, στην οποία ουσιαστικά ανατέθηκε να υποκαταστήσει το ρόλο του Κόμματος. Ταυτόχρονα, το Κόμμα βρισκόταν κάτω από την επίδραση της απροκάλυπτα επιθετικής προσπάθειας της οπορτουνιστικής ομάδας (που λειτουργούσε επί πολλά χρόνια, πριν το πραξικόπημα, στην ΚΕ, στο ΠΓ, στο Κλιμάκιο της ΚΕ στην Ελλάδα) να οδηγήσει το ΚΚΕ σε πλήρη μετάλλαξη, αυτοδιάλυση, ανυπαρξία.

Παρ' όλα αυτά, το ΚΚΕ αντέδρασε από την πρώτη στιγμή με ανακοίνωση του ΠΓ και προκήρυξη της ΚΕ. Κάλεσε σε δράση για την ανατροπή της δικτατορίας. Ξεκίνησε την προσπάθεια δημιουργίας των πρώτων αντιδικτατορικών οργανώσεων. Πιο σημαντική για την περίοδο εκείνη ήταν το Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ), το οποίο ιδρύθηκε με πρωτοβουλία που είχαν πάρει ο Μίκης Θεοδωράκης και άλλα στελέχη του ΚΚΕ και της ΕΔΑ και πρόβαλλε τους ίδιους στόχους που ανέφεραν οι πρώτες ανακοινώσεις του ΠΓ και της ΚΕ του ΚΚΕ, μετά την 21η Απριλίου.

Παράνομο υλικό (τρικάκι) του ΠΑΜ (Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο), που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του ΚΚΕ και δυνάμεων της ΕΔΑ, τον Μάη του 1967
Παράνομο υλικό (τρικάκι) του ΠΑΜ (Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο), που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του ΚΚΕ και δυνάμεων της ΕΔΑ, τον Μάη του 1967
Το φθινόπωρο του 1967, με πρωτοβουλία στελεχών της σπουδάζουσας της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη (ΔΝΛ), ιδρύθηκε στην Αθήνα η πανελλήνια αντιδικτατορική οργάνωση σπουδαστών «Ρήγας Φεραίος», στην ίδρυση του οποίου είχε συγκατατεθεί και το ΚΚΕ. Μετά τη 12η Ολομέλεια της ΚΕ ο «Ρήγας Φεραίος» τάχτηκε υπέρ του λεγόμενου «ΚΚΕ Εσωτερικού», ενώ στην πορεία εμφανίστηκε ως αυτόνομη οργάνωση.
Τον Ιούνη του 1967 συγκροτήθηκε η Κομματική Οργάνωση Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ και οι πρώτες Αχτίδες, η Εργατική, του Περιστερίου και της Καλλιθέας. Εγινε τιτάνιο έργο σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, προκειμένου να έρθουν σε επαφή με ξεκομμένους κομμουνιστές. Στα τέλη Ιούνη με αρχές Ιούλη 1967 ανασυγκροτήθηκε το Γραφείο της Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης (ΚΟΘ). Στα μέσα Αυγούστου του 1967 η ΚΟΑ κυκλοφόρησε την παράνομη εφημερίδα «ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΑΘΗΝΑ», ενώ οργανώθηκαν οι πρώτες αντιδικτατορικές ενέργειες με πανό και συνθήματα που έδιναν κουράγιο στο λαό. Κομματικές Οργανώσεις συγκροτήθηκαν στην πορεία και στις άλλες περιοχές της χώρας και σε νησιά.
Η σημαντική στροφή στη δράση του Κόμματος πραγματοποιήθηκε μετά τη 12η Ολομέλεια της ΚΕ (5-15 Φλεβάρη 1968), στη διάρκεια της οποίας έγινε η ρήξη και διάσπαση από την ομάδα του δεξιού οπορτουνισμού, που στη συνέχεια συγκρότησε το ονομαζόμενο, σκοπίμως, «ΚΚΕ εσωτερικού». Η Ολομέλεια αυτή έκρινε την ιστορική συνέχεια του ΚΚΕ και δικαιολογημένα απέκτησε μεγάλη ιστορική σημασία. Η πλειοψηφία της καθοδήγησης του ΚΚΕ έξω από την Ελλάδα καθώς και η μεγάλη πλειοψηφία των εξόριστων κομμουνιστών και κομμουνιστριών μέσα στην Ελλάδα, αποτέλεσαν τη δύναμη της οργάνωσης του Κόμματος πανελλαδικά και της ανάληψης ηρωικών πρωτοβουλιών δράσης.
Μετά τη 12η Ολομέλεια οι αποχωρήσαντες από το Κόμμα οπορτουνιστές επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν τόσο το ΠΑΜ όσο και την ΕΔΑ ως προκάλυμμα της δράσης του «ΚΚΕ εσωτερικού», δηλαδή ως εργαλείο συκοφάντησης του Κόμματος. Με κινητήρια δύναμη τους κομμουνιστές, συνεχίστηκε, κυρίως σε επίπεδο Αθήνας, μια ορισμένη δράση του ΠΑΜ, στο οποίο εντασσόταν το Εργατικό ΠΑΜ -είχε ιδρυθεί το Σεπτέμβρη του 1967- το ΠΑΜ νέων, το ΠΑΜ Γυναικών.

Ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ, σε παράνομη πολυγραφημένη προκήρυξη, αποκάλυψης των βασανιστηρίων σε βάρος των πολιτικών κρατουμένων, Απρίλης 1974
Ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ, σε παράνομη πολυγραφημένη προκήρυξη, αποκάλυψης των βασανιστηρίων σε βάρος των πολιτικών κρατουμένων, Απρίλης 1974
Οι Επιτροπές Αγώνα, που είχαν σχηματιστεί με πρωτοβουλία των κομμουνιστών σε διάφορα λιμάνια του εξωτερικού, συγκρότησαν στην Κοπεγχάγη της Δανίας την Ενιαία Αντιδικτατορική Συνδικαλιστική Κίνηση Ελλήνων Ναυτεργατών (ΕΑΣΚΕΝ), η οποία κυκλοφόρησε το Μάρτη του 1968 την εφημερίδα «Ελεύθερος Ναυτεργάτης». Τον Απρίλη του 1968 συγκροτήθηκε η Ενιαία Συνδικαλιστική Αντιδικτατορική Κίνηση (ΕΣΑΚ), με δράση αρχικά στο εξωτερικό, στη συνέχεια και μέσα στην Ελλάδα.
Το Μάρτη του 1968 επανεκδόθηκε παράνομα ο «Ριζοσπάστης». Τον Ιούνη του 1968 κυκλοφόρησε, αρχικά στο Παρίσι, το πρώτο φύλλο της «ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ», ως εβδομαδιαία εφημερίδα των Ελλήνων του εξωτερικού. Από το φθινόπωρο του 1969 κυκλοφορούσε από το Λονδίνο. Σημαντικό ρόλο στην αντιδικτατορική πάλη διαδραμάτισαν ο ραδιοσταθμός του ΚΚΕ «Η Φωνή της Αλήθειας», που έδινε γραμμή δράσης στις Κομματικές Οργανώσεις, στους ξεκομμένους κομμουνιστές σε όλη την Ελλάδα καθώς και ο ραδιοφωνικός σταθμός Μόσχας.
Στη συγκρότηση του Κόμματος, πέρα από τις υπάρχουσες δυνάμεις στην Ελλάδα, αποφασιστικό ρόλο έπαιξαν στελέχη του ΚΚΕ που ζούσαν στην πολιτική προσφυγιά, τα οποία μπήκαν παράνομα στην Ελλάδα. Επίσης και τα στελέχη, που αφήνονταν ελεύθερα από τη φυλακή ή την εξορία, έβγαιναν παράνομα από την Ελλάδα προκειμένου να συμβάλουν στην ενίσχυση της καθοδήγησης του Κόμματος, που είχε αδυνατίσει λόγω των συλλήψεων, καθώς και για να συμβάλουν στην προετοιμασία του 9ου Συνεδρίου του Κόμματος (4-10 Δεκέμβρη 1973).
Μεγάλης σημασίας γεγονός αποτέλεσε η δημιουργία της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας (ΚΝΕ), τον Αύγουστο του 1968, και η έκδοση του παράνομου ΟΔΗΓΗΤΗ, ως δημοσιογραφικού οργάνου της. Τον Οκτώβρη του 1969 η ΚΝΕ πραγματοποίησε την Α΄ Συνδιάσκεψή της.

Τρικάκι της Κομματικής Οργάνωσης του ΚΚΕ την περίοδο της χούντας
Τρικάκι της Κομματικής Οργάνωσης του ΚΚΕ την περίοδο της χούντας
Τα μέλη και στελέχη της ΚΝΕ έδρασαν παράλληλα και στις γραμμές του ΠΑΜ Νέων, ενώ με πρωτοβουλία της Οργάνωσης, πέρα από την Αντι-ΕΦΕΕ δημιουργήθηκε, στις αρχές του 1973, η Μαθητική Οργάνωση Δημοκρατικής Νεολαίας (ΜΟΔΝΕ).
Η συγκρότηση του Κόμματος ήταν πολύ δύσκολη διαδικασία, όχι μόνο εξαιτίας των συνεπειών της διάσπασης, αλλά και γιατί η Ασφάλεια κατάφερνε να συλλαμβάνει μέλη του Κλιμακίου και άλλων οργάνων, λόγω της έλλειψης των κατάλληλων υποδομών σε συνθήκες παρανομίας, της χαλάρωσης των αρχών περιφρούρησης εξαιτίας της δεκάχρονης απουσίας αυτοτελούς κομματικής δράσης και διαπαιδαγώγησης.
Η στάση των κομμουνιστών και κομμουνιστριών, των νεαρών μελών της ΚΝΕ, της Αντι-ΕΦΕΕ, κατά τη διάρκεια της σύλληψής τους, των σκληρών βασανιστηρίων στα μπουντρούμια της Αστυνομίας στην οδό Μπουμπουλίνας, στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, στο στρατόπεδο του Διονύσου και του Μπογιατίου, σε άλλα στρατόπεδα, προκειμένου να αποκηρύξουν τις κομμουνιστικές τους πεποιθήσεις, να δώσουν στοιχεία και πληροφορίες, οι ομιλίες τους στα στρατοδικεία, στο βαθμό που γίνονταν ευρύτερα γνωστές από το κίνημα αλληλεγγύης, τη «Φωνή της Αλήθειας» και τα ραδιοφωνικά μέσα των σοσιαλιστικών χωρών, αποτελούσαν παράγοντα ηθικής και πολιτικής αφύπνισης. Καλλιεργούσαν τις αξίες της αυτοθυσίας και της ανιδιοτέλειας για το συμφέρον της εργατικής τάξης και των συμμάχων της.

Παράνομος «Ριζοσπάστης» του Νοέμβρη 1973, λίγες μέρες μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου της Αθήνας και τη μαζική αντιδικτατορική πάλη της εργατικής τάξης και της νεολαίας σε Αθήνα, Πάτρα και Θεσσαλονίκη
Παράνομος «Ριζοσπάστης» του Νοέμβρη 1973, λίγες μέρες μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου της Αθήνας και τη μαζική αντιδικτατορική πάλη της εργατικής τάξης και της νεολαίας σε Αθήνα, Πάτρα και Θεσσαλονίκη
Το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα που με ανακοίνωσή του στις 2 Ιούνη 1973 καταδίκασε τη «φιλελευθεροποίηση» και τις μορφές που έπαιρνε ως «δημοψήφισμα» και «κοινοβουλευτικές εκλογές». Ανέδειξε ως κύριο ζήτημα την ανάπτυξη της λαϊκής πάλης από τα κάτω και με όλες τις μορφές -αν απαιτούνταν και την ένοπλη- ενώ ως άμεσο κοινό στόχο έθεσε την απόκρουση του ελιγμού της στρατιωτικής δικτατορίας και τη δράση για την ανατροπή της.

13. Πολύμορφη αντιδικτατορική δράση, που οδήγησε σε βασανισμούς, συλλήψεις και καταδίκες, εκδηλώθηκε και από ορισμένα στελέχη και μέλη που ανήκαν στα αστικά κόμματα ή στις Ενοπλες Δυνάμεις. Αν και οι οργανώσεις που συγκρότησαν ήταν κατά κανόνα βραχύβιες, συνέβαλαν στην ενίσχυση της παλλαϊκής αντίθεσης με τη δικτατορία, στη διεθνή ενημέρωση, στην άσκηση πίεσης για διεθνή καταδίκη της χούντας.

Αντιδικτατορικές οργανώσεις συγκροτήθηκαν από δυνάμεις που ανήκαν στον πολιτικό χώρο της ΕΚ, με πιο οργανωμένη και μακροβιότερη τη Δημοκρατική Αμυνα (ΔΑ), με θέσεις σοσιαλδημοκρατικής κατεύθυνσης και με επίδραση, μέσω πυρήνα της, και στο Πολεμικό Ναυτικό. Πιο έντονη δράση στο εξωτερικό, σε σύγκριση με αυτή που ανέπτυξε μέσα στην Ελλάδα, είχε το Πανελλήνιο Αντιδικτατορικό Κίνημα. Μικρότερες οργανώσεις ήταν το Εθνικό Κίνημα Δημοκρατικής Αντίστασης, από στελέχη της ΕΚ, και η Ελληνική Αντίσταση που ιδρύθηκε στη Ρώμη, στα ιδρυτικά μέλη της οποίας ήταν και ο Α. Παναγούλης.
Στο χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων ιδρύθηκαν αντιδικτατορικές οργανώσεις, οι οποίες εξέφραζαν και το τμήμα των αστικών πολιτικών δυνάμεων που επιδίωκαν την επάνοδο στην αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία μέσω μεταβατικής κυβερνητικής λύσης. Μεταξύ αυτών ήταν: Οι Ελεύθεροι Ελληνες, η μεγαλύτερη κίνηση στις Ενοπλες Δυνάμεις, η Ενωση Εθνικής Σωτηρίας, οι Υπερασπιστές της Ελευθερίας, ο Αντιδικτατορικός Σύνδεσμος Ελλήνων Αξιωματικών, ο Αντιδικτατορικός Σύνδεσμος Εφέδρων Αξιωματικών, το Απελευθερωτικό Κίνημα Ελλάδας.

Η ταράτσα του κτιρίου της Ασφάλειας στην οδό Μπουμπουλίνας, στην Αθήνα, υπήρξε χώρος φοβερών βασανιστηρίων
Η ταράτσα του κτιρίου της Ασφάλειας στην οδό Μπουμπουλίνας, στην Αθήνα, υπήρξε χώρος φοβερών βασανιστηρίων
Η Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων (ΕΚΙΝ) και η Εταιρία Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων (ΕΜΕΠ), με νόμιμη υπόσταση, διαλύθηκαν στην πορεία από τη χούντα.
Αλλες οργανώσεις, τροτσκιστικής προέλευσης, αποτέλεσαν οι Δημοκρατικές Επιτροπές Αντίστασης, η Σοσιαλιστική Επαναστατική Πάλη, η Οργάνωση Σοσιαλιστική Επανάσταση. Στο λεγόμενο μαοϊκό χώρο ανήκαν οι οργανώσεις Λαϊκή Αντίσταση, η Κομμουνιστική Οργάνωση Μαχητής, οι Μπολσεβίκοι και η ΑΑΣΠΕ, σπουδαστική παράταξη του ΕΚΚΕ, και άλλες οργανώσεις.

14. Το βασικό συμπέρασμα, που αναδείχτηκε για το εργατικό κίνημα κατά τη διάρκεια της επταετίας, ήταν ότι το ΚΚΕ είχε ρίζες στην ελληνική κοινωνία. Τον Απρίλη του 1967 διέθετε ορισμένα αντανακλαστικά που είχαν ριζώσει μέσα στην αγωνιστική δράση του και τις αμέτρητες θυσίες που το είχαν καταξιώσει σε ένα σημαντικό μέρος του λαού και διεθνώς. Παρέμενε ως παρακαταθήκη η μακρόχρονη προσφορά του σε μισονόμιμες, μη νόμιμες συνθήκες, σε συνθήκες Κατοχής και κατά τη διάρκεια της ηρωικής ταξικής αναμέτρησης των 33 ημερών του Δεκέμβρη (1944), του τρίχρονου ταξικού εμφύλιου πολέμου 1946-1949. Τα αντανακλαστικά του ήταν θεμελιωμένα στην αναγνώριση του μαρξισμού- λενινισμού, του προλεταριακού διεθνισμού, της αναγκαιότητας της πάλης για το σοσιαλισμό, στην επιμονή του στη συνεπή υπεράσπιση του σοσιαλιστικού συστήματος που πάλευε με το διεθνές καπιταλιστικό σύστημα και τον «ευρωκομμουνισμό». Οι ζωντανές ρίζες του ΚΚΕ φανερώθηκαν από την πρώτη στιγμή με την απόφασή του να διαθέσει στον αγώνα με κάθε θυσία όσες δυνάμεις είχε στο εσωτερικό, να στρατολογήσει νέες, αλλά και να οργανώσει παράνομες αποστολές στελεχών από το εξωτερικό, προκειμένου να ξεκινήσει η μαζική δράση για την ανατροπή της δικτατορίας.


Περίοδος της δικτατορίας, σύλληψη από ασφαλίτες
Περίοδος της δικτατορίας, σύλληψη από ασφαλίτες
Ενα από τα χρήσιμα συμπεράσματα των χρόνων της δικτατορίας αφορά στο συνδυασμό της παράνομης δουλειάς με τη νόμιμη, δηλαδή το καθήκον να δημιουργούνται δυνατότητες μαζικής πάλης των εργαζομένων, να αξιοποιείται η παραμικρή χαραμάδα που τυχόν εμφανίζεται σε συνθήκες απαγόρευσης, διώξεων, κάθε μορφής εκτροπής. Η υποχρεωτικότητα προφύλαξης της παράνομης δουλειάς, της περιφρούρησης των κομματικών δυνάμεων, δεν σημαίνει περιορισμό της δράσης σε έναν πολύ στενό κύκλο, συνωμοτική μορφή πάλης για την ατομική προφύλαξη.
Πολύτιμο, επίσης, συμπέρασμα εξάγεται για την αξία της κομματικής συλλογικότητας, που δεν πρέπει να αναιρείται σε συνθήκες κάθε μορφής απαγορεύσεων. Απαιτείται συνεχής ένταση της προσπάθειας αναζήτησης μορφών και τρόπων περιφρούρησης της συλλογικότητας, των συνωμοτικών κανόνων, της ανάπτυξης της ατομικής πρωτοβουλίας, καθώς ο κομμουνιστής, η κομμουνίστρια, όπου και αν βρεθούν, σε οποιεσδήποτε συνθήκες, πρέπει να δρουν με βάση την ευθύνη τους απέναντι στην εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώματα. Η λειτουργία της ΚΕ βελτιώθηκε σημαντικά μετά τη 17η Ολομέλεια (9-12 Δεκέμβρη 1972) και την ανάδειξη του Χαρίλαου Φλωράκη σε Α΄ Γραμματέα της ΚΕ.

15. Το Πρόγραμμα που ψήφισε το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ, στο οποίο πήραν μέρος και αντιπρόσωποι από την Ελλάδα, παρά τις βελτιώσεις που επέφερε σε σχέση με εκτιμήσεις-διαπιστώσεις του 8ου Συνεδρίου, παρέμεινε στη λογική των δύο σταδίων της επαναστατικής διαδικασίας, που επικρατούσε στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα. Επίσης παρέμεινε σε μη αντικειμενικές εκτιμήσεις στα εξής ζητήματα: Ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού και θέση του στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Ταξικός προσδιορισμός των αστικών πολιτικών δυνάμεων και στάση απέναντί τους. Παγκόσμιος συσχετισμός δυνάμεων σε βάρος του ιμπεριαλισμού και εκτίμηση ότι την κύρια κατεύθυνση στην ανάπτυξη της ανθρωπότητας καθόριζαν το σύστημα του σοσιαλισμού, η διεθνής εργατική τάξη, όλες οι επαναστατικές δυνάμεις. Βέβαια αυτή την εκτίμηση είχε και το ΚΚΣΕ, καθώς και οι Διεθνείς Διασκέψεις των Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων.


Αντικομμουνιστικό πανό σε κεντρικό δρόμο
Αντικομμουνιστικό πανό σε κεντρικό δρόμο
Η δικτατορία παρέχει νέα πείρα για τον ανεδαφικό χαρακτήρα της εκτίμησης που κυριαρχούσε στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα και στο ΚΚΕ, ότι ο δρόμος πάλης για μια προωθημένη αστική δημοκρατία αποτελεί το πρόσφορο πεδίο συγκέντρωσης δυνάμεων και προσέγγισης της επαναστατικής διαδικασίας, ότι η πάλη για τη δημοκρατία συνδέεται διαλεκτικά με την πάλη για το σοσιαλισμό. Αυτή η εκτίμηση εμπόδισε την ανάδειξη της στρατιωτικής χούντας ως μορφής της δικτατορίας του κεφαλαίου, εμπόδισε τον προσανατολισμό της λαϊκής πάλης συνολικά ενάντια στον αντίπαλο, τη δικτατορία της αστικής τάξης και τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες της, όπως το ΝΑΤΟ.
Το ΚΚΕ και το εργατικό - λαϊκό κίνημα επιδιώκουν και παλεύουν για να δρουν όσο γίνεται σε καλύτερες συνθήκες, που διευκολύνουν την πάλη τους και διευρύνουν γενικότερα το πεδίο παρέμβασης ενάντια στο κεφάλαιο και την εξουσία του. Αγωνίζονται για ελευθερίες και δικαιώματα, για να μην παρεμποδίζεται η δράση τους, για ν' αναχαιτίζεται -όσο αυτό είναι δυνατό- η κρατική καταστολή.
Το ΚΚΕ σωστά διαμόρφωνε κατεύθυνση και πλαίσιο συσπείρωσης για την ανάπτυξη της εργατικής - λαϊκής πάλης με στόχο την ανατροπή της δικτατορίας, την κατάργηση των νόμων της μετεμφυλιακής περιόδου, τη νομιμοποίησή του, τις συνδικαλιστικές και πολιτικές ελευθερίες. Το βασικό πρόβλημα ήταν ότι, παρεμβάλλοντας ένα ενδιάμεσο στάδιο, που θεωρούσε ότι άνοιγε το δρόμο προς το σοσιαλισμό, αποσπούσε την πάλη κατά της δικτατορίας από την πάλη για το σοσιαλισμό. Οδηγούσε στην επιδίωξη πολιτικής συνεργασίας με κοινό πρόγραμμα ή γύρω από μερικότερους στόχους με αστικές πολιτικές δυνάμεις ή με δυνάμεις του ρεφορμισμού και οπορτουνισμού, με βάση την αντίληψη για τη λεγόμενη μεταβατική πολιτική εξουσία ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, στη συνείδηση αγωνιζόμενων εργατικών και λαϊκών δυνάμεων, ακόμα και προσκείμενων στο ΚΚΕ, να βαραίνει η πάλη για την «πιο καθαρή» αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία, να μη συνειδητοποιείται η ριζική διαφορά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και τη σοσιαλιστική δημοκρατία.
Η γενική γραμμή του Κόμματος και η πολιτική συμμαχιών με αστικές πολιτικές δυνάμεις προέκυπταν από τον λαθεμένο προσδιορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα -την εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό- και τη στρατηγική της σταδιοποίησης για την αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων. Αυτή η στρατηγική αιτιολογούνταν με την ερμηνεία της ανισομετρίας και των ανισότιμων σχέσεων (που είναι σύμφυτες με το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα), ως πρόβλημα της εξωτερικής πολιτικής των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών και ιδιαίτερα των ΗΠΑ, ως «υποτέλεια» της ελληνικής αστικής τάξης. Ετσι υποβαθμιζόταν έως και απονευρωνόταν ο ταξικός χαρακτήρας των κοινωνικών προβλημάτων και συνθημάτων, που είχε ενστερνιστεί ένα σημαντικό μέρος του λαού, για τη «δημοκρατία», τη «λαϊκή κυριαρχία», την ανάπτυξη των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Ταυτόχρονα η αντίθεση προς τις ΗΠΑ ταυτιζόταν με τον αντιαμερικανισμό, που εξέφραζαν σοσιαλδημοκρατικά τμήματα της ΕΚ, αλλά και γενικά με τον αντιιμπεριαλισμό, καθιστώντας κατά κύριο λόγο τις ΗΠΑ φορέα της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής δράσης.
Η σύνδεση της αντιδικτατορικής πάλης με τον αγώνα κατά της αστικής εξουσίας δεν σημαίνει ότι το ΚΚΕ με τον αγώνα του θα καθόριζε απαραίτητα αυτή την εξέλιξη, δηλαδή μια αποφασιστική αλλαγή στο συσχετισμό της ταξικής πάλης, στην εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης, στην επαναστατική άνοδο, που έχει και αντικειμενικά στοιχεία ως προς την αποσταθεροποίηση της αστικής εξουσίας. Αλλωστε, εγχώριες και ξένες σύμμαχες αστικές δυνάμεις επεξεργάζονταν το ομαλό γι' αυτές πέρασμα σε πιο πρόσφορη μορφή αστικής εξουσίας στην Ελλάδα, την επάνοδο στην κοινοβουλευτική δημοκρατία.
Ωστόσο, η ένταξη της αντιδικτατορικής πάλης σε μια επεξεργασμένη επαναστατική στρατηγική εκ μέρους του Κόμματος αναμφίβολα θα συνέβαλλε σε ταχύτερη ιδεολογική-πολιτική ωρίμανσή του, θα συνέβαλλε στην αντιμονοπωλιακή, αντικαπιταλιστική γραμμή παρέμβασής του στο εργατικό συνδικαλιστικό και γενικότερα στο λαϊκό κίνημα μετά την πτώση της δικτατορίας, στους όρους αντιμετώπισης της ανερχόμενης σοσιαλδημοκρατίας μέσω του ΠΑΣΟΚ, του ρεφορμισμού και κάθε νέας μορφής οπορτουνισμού στη συνέχεια.
Το ΚΚ στον καπιταλισμό πρέπει να έχει στρατηγική ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας ανεξάρτητα από τη μορφή της ή τις συνθήκες δράσης του Κόμματος (νόμιμες, ημινόμιμες, βαθιά παράνομες). Ακόμα, ανεξάρτητα αν η μορφή της καπιταλιστικής εξουσίας είναι κομματική κυβέρνηση στηριγμένη στο κοινοβούλιο ή όχι, ή κυβέρνηση τεχνοκρατών ή στρατιωτικών εκπροσώπων της αστικής τάξης, σε εμπόλεμη ή μη εμπόλεμη κατάσταση.
Το ΚΚΕ συνεχίζει και θα εντείνει την πάλη του ενάντια στον εθνικισμό και το σοβινισμό, καθώς και ενάντια στον κοσμοπολιτισμό. Εντείνει την πάλη του κατά των ναζιστών της Χρυσής Αυγής και άλλων εθνικιστικών πολιτικών ομάδων που έχουν τον ίδιο στόχο με άλλες αστικές πολιτικές δυνάμεις, την υπηρέτηση του καπιταλιστικού συστήματος.

16. Το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα που στις 24 Ιούλη 1974 έθεσε ανοιχτά και καθαρά ότι η αλλαγή ήταν «προϊόν μιας συμφωνίας ανάμεσα στη Χούντα, τις ΗΠΑ, τους άλλους βασικούς εταίρους του ΝΑΤΟ και τους αστούς πολιτικούς με επικεφαλής τον Κ. Καραμανλή», συμβιβασμός που είχε και την έγκριση της ΕΟΚ. Δήλωνε ότι ο ελληνικός λαός δεν μάτωσε για μια μεταμφίεση του ζυγού του, είχε ανάγκη από μια ουσιαστική «δημοκρατική αλλαγή».

Το βασικό ήταν ότι το ΚΚΕ πήρε άμεσα μέτρα για την ντε φάκτο νομιμοποίησή του και την επιστροφή στην Ελλάδα της καθοδήγησής του, με επικεφαλής τον ΓΓ της ΚΕ Χαρίλαο Φλωράκη, γεγονός που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση της νόμιμης πολιτικής του παρουσίας από την κυβέρνηση της «εθνικής ενότητας».

17. Πενήντα χρόνια μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, το ΚΚΕ τιμά τους αγώνες του λαού, τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση των αγωνιστών, την προσφορά των μελών του και της ΚΝΕ. Τιμά την προσφορά και τη μνήμη των θυμάτων της χούντας, των αξιωματικών που πάλεψαν ενάντια στη χούντα, βασανίστηκαν και αποτάχτηκαν, όλων των αντρών και γυναικών που φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, υπέστησαν βασανιστήρια και γενικά έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην πάλη κατά της δικτατορίας. Αποτέλεσαν τη συνέχεια της ασταμάτητης εργατικής, λαϊκής πάλης στον 20ό αιώνα, στον αγώνα για την κοινωνική πρόοδο και λαϊκή ευημερία, για συνδικαλιστικές και γενικότερα δημοκρατικές ελευθερίες, για το δικαίωμα να αποφασίζει ο λαός με κριτήριο το δικό του συμφέρον.

Το ΚΚΕ θα συνεχίσει να μελετά την ιστορία του, την ανάπτυξη της εργατικής - λαϊκής πάλης στην Ελλάδα και την πολύτιμη πείρα που προκύπτει από τη δικτατορία της αστικής τάξης με όποια μορφή ασκείται και από την καπιταλιστική εκμετάλλευση σε συνθήκες ειρήνης ή ιμπεριαλιστικού πολέμου. Θα συνεχίσει να προβάλλει την ιστορική μνήμη και γνώση στις νεότερες γενιές, τα συμπεράσματα που επιβεβαιώνουν την επικαιρότητα, αναγκαιότητα και ρεαλιστικότητα της πάλης για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.
Αθήνα, Φλεβάρης 2017
Η ΚΕ του ΚΚΕ

ΒΑΛΚΑΝΙΑ Στο επίκεντρο και πάλι ανταγωνισμών





Η «ειρήνη» του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στο Κοσσυφοπέδιο επιβάλλεται καθημερινά με πάνω από 5.000 στρατιώτες και εκατοντάδες άρματα μάχης, σήμερα, 18 χρόνια μετά τη βρώμικη επέμβαση του 1999...
Η «ειρήνη» του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στο Κοσσυφοπέδιο επιβάλλεται καθημερινά με πάνω από 5.000 στρατιώτες και εκατοντάδες άρματα μάχης, σήμερα, 18 χρόνια μετά τη βρώμικη επέμβαση του 1999...
«Θερμή» φαίνεται πως θα είναι αυτή η άνοιξη στα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς όσο περνά ο καιρός οξύνεται επικίνδυνα η ενδοϊμπεριαλιστική αντιπαράθεση ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ και Ρωσίας με επίκεντρο τη διαμάχη για τον έλεγχο νευραλγικών ενεργειακών πηγών και οδών, την προώθηση των γεωστρατηγικών συμφερόντων, προς όφελος των μονοπωλιακών ομίλων της κάθε πλευράς. Χαρακτηριστικά είναι τα σχέδια της Ρωσίας μετά την επαναπροσέγγιση με την Τουρκία, για τη διέλευση του ρωσικού αγωγού «Τουρκικό Ρεύμα» από ΠΓΔΜ και Ελλάδα ή τα σχέδια της Κίνας για πιο γρήγορη προώθηση των εμπορευμάτων της στις ευρωπαϊκές αγορές, μεταξύ άλλων και μέσω της σιδηροδρομικής υπερταχείας Θεσσαλονίκης - Βουδαπέστης, οι πρόσφατες κινήσεις του ΝΑΤΟ για «περικύκλωση» της Ρωσίας και από τη μεριά της Μαύρης Θάλασσας κ.λπ.
Σε κάθε περίπτωση, το θερμόμετρο της περιοχής δείχνει να ανεβαίνει σταθερά, κάτι που εξηγεί την τετραήμερη περιοδεία που ολοκλήρωσε χτες στα Δυτικά Βαλκάνια η επικεφαλής της ΕΕ για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Ασφάλεια, Φεντερίκα Μογκερίνι.
Παράλληλα, Αμερικανοί πολιτικοί, με πιο νωπή περίπτωση αυτή του Καλιφορνέζου γερουσιαστή Ντάνα Ροχραμπάχερ, θέτουν γενικότερο ζήτημα επαναχάραξης των συνόρων στα Βαλκάνια. Ο Ροχραμπάχερ έχει προτείνει κατά καιρούς ανταλλαγή εδαφών ανάμεσα σε Σερβία και Κοσσυφοπέδιο, ενώ στις αρχές Φλεβάρη είπε ότι «η Μακεδονία δεν είναι κράτος» και ότι θα πρέπει να διαλυθεί ώστε οι περιοχές που έχουν αλβανόφωνο πληθυσμό να ενωθούν με το Κοσσυφοπέδιο και ό,τι περισσέψει να γίνει μέρος της Βουλγαρίας ή άλλων χωρών της περιοχής, όπως π.χ. η Ελλάδα...
Δυναμώνει η ενδοαστική αντιπαράθεση στην ΠΓΔΜ
Στη γειτονική Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας κλιμακώνεται εδώ και καιρό η ενδοαστική αντιπαράθεση. Ιδιαίτερα μετά την απόφαση του Προέδρου της χώρας, Γκιόργκε Ιβάνοφ, να μη δώσει, την περασμένη Τετάρτη, εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον αρχηγό της αντιπολιτευόμενης Σοσιαλδημοκρατικής Ενωσης (SDSM), Ζόραν Ζάεφ, μολονότι κατάφερε να έρθει σε συμφωνία συνεργασίας με όλα τα αλβανικά κοινοβουλευτικά κόμματα συγκεντρώνοντας τις ψήφους 67 βουλευτών σε σύνολο 120. Ο Ιβάνοφ καθώς και ο πρώην πρωθυπουργός Ν. Γκρούεφσκι, του κεντροδεξιού Δημοκρατικού Κόμματος (VMRO-DPMNE), αντέδρασαν στην είσοδο αλβανικών κομμάτων στην κυβέρνηση.
Ο Ιβάνοφ, που χωρίς να είναι μέλος του είχε προταθεί από το Δημοκρατικό Κόμμα, επικαλέστηκε το Σύνταγμα που του απαγορεύει τη διακύβευση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, θεωρώντας ότι εάν έδινε εντολή στον Ζάεφ για συγκυβέρνηση με τα κόμματα των αλβανόφωνων θα παρέδιδε την εξουσία σε δυνάμεις που τελούν «υπό τον έλεγχο ξένων», υπονοώντας την Αλβανία. Αφορμή έδωσαν οι όροι της λεγόμενης «αλβανικής πλατφόρμας», που έθεσαν τα κοινοβουλευτικά κόμματα των αλβανόφωνων της ΠΓΔΜ προκειμένου να στηρίξουν μία νέα κυβέρνηση, όπως: Καθιέρωση συνταγματικά της Αλβανικής ως δεύτερης επίσημης γλώσσας σε όλη την επικράτεια, αλλαγή σημαίας, εθνικών συμβόλων ώστε να εκπροσωπούν και την αλβανική μειονότητα, προώθηση της ενταξιακής διαδικασίας σε ΕΕ και ΝΑΤΟ αφού προηγουμένως λυθεί η διαφορά με την Ελλάδα για το συνταγματικό όνομα της χώρας με ενεργό συμμετοχή των αλβανόφωνων στα παζάρια.
Οι εξελίξεις στην ΠΓΔΜ δείχνουν, προς το παρόν, πως είναι οι πιο επικίνδυνες στα τμήματα που προέκυψαν μετά τη διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, αν και θα ήταν λάθος να υποτιμήσει κανείς τους κινδύνους και στις άλλες περιοχές. Είναι εντούτοις χαρακτηριστική η αντίδραση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών στα μέσα της βδομάδας, το οποίο κατηγόρησε μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ πως προσπαθούν να επιβάλουν «στη Μακεδονία την αλβανική πλατφόρμα που σχεδιάστηκε στο γραφείο του Αλβανού πρωθυπουργού στα Τίρανα», με βάση το χάρτη της «Μεγάλης Αλβανίας», «που εκφράζει εδαφικές επιδιώξεις σε βάρος του γειτονικού Μαυροβουνίου, της Σερβίας, της Μακεδονίας και της Ελλάδας»... Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών δεν κρύβει την ανησυχία του για τις εξελίξεις, ενώ η ρευστή κατάσταση γενικότερα στην περιοχή συζητήθηκε κατά την προχτεσινή επίσκεψη του Αλβανού υπουργού Εξωτερικών στην Αθήνα.
Η κόντρα στο Μαυροβούνιο
Στο Μαυροβούνιο η κατάσταση παραμένει τεταμένη αφότου η φιλοδυτική κυβέρνηση του Μίλο Τζουκάνοβιτς «αποκάλυψε» απόπειρα πραξικοπήματος την παραμονή των εκλογών της 16ης Οκτώβρη, κατηγορώντας «εθνικιστικά σερβικά και ρωσικά στοιχεία» πως επιχειρούσαν να καταλάβουν το Κοινοβούλιο, να δολοφονήσουν τον πρωθυπουργό και να εγκαταστήσουν στην εξουσία κυβέρνηση εχθρική προς το ΝΑΤΟ. Οι κατηγορίες του Τζουκάνοβιτς έως τώρα δεν στηρίζονται σε συγκεκριμένα τεκμήρια (όπως αναγνώρισαν προ ημερών ακόμη και οι «Τάιμς Ν. Υόρκης»). Εντούτοις, η υπόθεση εξελίσσεται ενόψει της εαρινής Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ, το Μάη, στις Βρυξέλλες, οπότε αναμένεται η ένταξη του κρατιδίου στη λυκοσυμμαχία. Παρά τις έντονες αντιρρήσεις της Ρωσίας, που εδώ και καιρό προειδοποιεί με «σοβαρές αρνητικές συνέπειες». Παρά τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις, που δείχνουν ότι η πλειονότητα του λαού δεν συμφωνεί με τα σχέδια των αστών για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Διχασμός και στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη
Ατέλειωτα παραμένουν τα προβλήματα και στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, που ουσιαστικά συνεχίζει να τελεί υπό την κατοχή της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, γεγονός που διαιωνίζει τα βάσανα για τους λαούς της περιοχής, τροφοδοτώντας εντάσεις και κινήσεις απόσχισης κυρίως στη Σερβική Δημοκρατική Οντότητα. Ο Πρόεδρος των Σέρβων της Βοσνίας, Μίλοραντ Ντόντικ, διατηρεί στενές σχέσεις με τη Ρωσία και πιέζει για ανεξαρτητοποίηση της περιοχής. Μεσοβδόμαδα, γύρισε την πλάτη στην επικεφαλής της ΕΕ για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Ασφάλεια, Φεντερίκα Μογκερίνι, που ξεκίνησε την Τετάρτη περιοδεία στα Δυτικά Βαλκάνια, επιλέγοντας να μεταβεί στη Μόσχα για να συναντήσει, μεταξύ άλλων, τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ. Η Μόσχα εννοείται ότι αξιοποίησε την ευκαιρία επιδιώκοντας να προωθήσει τα δικά της κρίσιμα γεωπολιτικά σχέδια.
Σερβία
Η Σερβία εισέρχεται σε προεκλογική φάση ενόψει των προεδρικών εκλογών, τον Απρίλη, σε μία περίοδο κατά την οποία κλιμακώνεται η κόντρα με την ηγεσία των Κοσσοβάρων Αλβανών. Χαρακτηριστικός ο δύσκολος διάλογος Βελιγραδίου - Πρίστινας στις Βρυξέλλες με μεσολάβηση της ΕΕ για την «ομαλοποίηση» των σχέσεών τους μετά την επέμβαση ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ, το 1999, που έγινε για τον ίδιο λόγο που οξύνεται και σήμερα η αντιπαράθεση, δηλαδή τον έλεγχο της περιοχής στον ανταγωνισμό με τη Ρωσία. Οι τελευταίες «φωτιές» στις σχέσεις Βελιγραδίου - Πρίστινας άναψαν τον περασμένο Δεκέμβρη όταν ειδικές δυνάμεις των Κοσσοβάρων Αλβανών αστυνομικών εμπόδισαν τη διέλευση σερβικής αμαξοστοιχίας που είχε στα βαγόνια το σύνθημα «Το Κοσσυφοπέδιο - Μετόχια είναι Σερβία». Ο Σέρβος εθνικιστής Πρόεδρος, Τόμισλαβ Νίκολιτς, που διεκδικεί νέα πενταετή θητεία στις εκλογές, απείλησε να στείλει στρατεύματα στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο για την προστασία της σερβικής κοινότητας, λέγοντας πως «αν χρειαστεί» θα πάρουν τα όπλα ο ίδιος και οι γιοι του. Ο Σέρβος πρωθυπουργός, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, που κάνει προσεκτικές κινήσεις προσέγγισης με τη Δύση, προσπάθησε να κατευνάσει τον Νίκολιτς αποφεύγοντας μία μεγαλύτερη αντιπαράθεση. Από την άλλη, μέρος της σερβικής αστικής τάξης πιέζει για επίσπευση της διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ, η οποία χρησιμοποιείται από ισχυρές ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Γερμανία, ως μοχλός πίεσης για την προώθηση των δικών τους συμφερόντων.
Κοσσυφοπέδιο: Επιδιώκει μεγαλύτερη αναγνώριση
Το ευρωΝΑΤΟικό προτεκτοράτο του Κοσσυφοπεδίου επιδιώκει την περαιτέρω αναγνώριση από περισσότερες χώρες. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι φαίνεται πως επιδιώκουν την αναγνώριση αυτή και είναι χαρακτηριστική η πρόταση της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Νίκι Χέιλι, για ένταξη του προτεκτοράτου στον Οργανισμό, παρότι η περίπτωσή του συνιστά κραυγαλέα παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, από κάθε άποψη.
Σε σύγκρουση και στην Αλβανία
Τεταμένη είναι η κατάσταση και στην Αλβανία. Το κεντροδεξιό Δημοκρατικό Κόμμα του Λουλζίμ Μπασά πραγματοποιεί από τα μέσα Φλεβάρη καθημερινά συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας απαιτώντας την άμεση παραίτηση του σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού, Εντι Ράμα, πριν από τις εκλογές στις 18 Ιούνη, ώστε να διασφαλιστεί η ελευθερία διεξαγωγής τους και να αποτραπούν (νέα...) φαινόμενα εξαγοράς ψήφων και συνειδήσεων, όπως λέει. Ο Μπασά κατηγορεί τον Ράμα πως έχει μετατρέψει την Αλβανία σε «Κανναβιστάν» και πως με την παραγωγή και το λαθρεμπόριο ναρκωτικών στην Ευρώπη προσπαθεί να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία.
Επιπλέον, ο Ράμα κατηγορείται από γειτονικές χώρες (με πρώτη την ΠΓΔΜ) πως προωθεί μεθοδικά τα σχέδια της λεγόμενης «Μεγάλης Αλβανίας» παίζοντας επικίνδυνα παιχνίδια με τη φωτιά.
Οι γενικότερες εξελίξεις στα Βαλκάνια προκαλούν εύλογα ανησυχία. «Φρένο» στα σχέδια των αστικών τάξεων, που δεν διστάζουν να οδηγήσουν σε νέο αιματοκύλισμα τους λαούς για να ξαναμοιράσουν την περιοχή, μπορεί να βάλει η οργάνωση της πάλης σε αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, για την οριστική ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου.

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ

Οι κομμουνιστές και το κοινοβούλιο

Οι κομμουνιστές και το κοινοβούλιο



Γελοιογραφία που σατιρίζει τη φυγή των 2 Ρώσων πρώην βουλευτών στην Ουκρανία: «Μην πυροβολείτε, είμαστε Ρώσοι βουλευτές»
Γελοιογραφία που σατιρίζει τη φυγή των 2 Ρώσων πρώην βουλευτών στην Ουκρανία: «Μην πυροβολείτε, είμαστε Ρώσοι βουλευτές»
Δίχως άλλο, ήταν ένα «ευτυχισμένο» ζευγάρι, που τραβούσε σαν «μαγνήτης» πάνω του τους φακούς των ΜΜΕ. Κάθε σοβαρό κοσμοπολίτικο περιοδικό έπρεπε να έχει αφιέρωμα σ' αυτούς. Εκείνη, η Μαρία Μαξάκοβα - Ινγκεμπερς, τραγουδίστρια της όπερας και βουλευτίνα της «Ενιαίας Ρωσίας», δηλαδή του κυβερνώντος κόμματος, του Προέδρου Βλ. Πούτιν και του πρωθυπουργού, Β. Μεντβέντεφ. Εκείνος, ο Ντενίς Βορονένκοφ νομικός, διδάκτορας νομικών επιστημών και βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ). Παντρεύτηκαν ενώ ήταν και οι δύο εκλεγμένοι βουλευτές των κομμάτων τους το 2015 και ένα χρόνο αργότερα απέκτησαν έναν γιο, κερνώντας σάντουιτς με χαβιάρι όλους τους συναδέλφους τους στη ρωσική Κρατική Δούμα, σύμφωνα με τα λεγόμενα του αρχηγού του Φιλελεύθερου - Δημοκρατικού Κόμματος, Β. Ζιρινόφσκι.
Η οικογενειακή τους συμβίωση λάμβανε και πολιτικά χαρακτηριστικά, όταν έκαναν «κοινές συναντήσεις με τους εκλογείς», ενημερώνοντας από κοινού για τις πολιτικές δραστηριότητες και νομοθετικές πρωτοβουλίες τους. Κάτι, που τα ρωσικά ΜΜΕ εκθείαζαν, δείχνοντας τον «πολιτισμένο» και συναινετικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να διεξάγεται η πολιτική «διαπάλη» στη Ρωσία. Σαν μια «ενοχλητική μύγα» δίπλα στην όμορφη «τούρτα» που σέρβιραν τα ρωσικά ΜΜΕ, ήταν κάποιες έρευνες της εισαγγελίας, που κατηγορούσε τον Ντ. Βορονένκοφ για μαφιόζικη κατάληψη και ιδιοποίηση ενός κτιρίου στο κέντρο της Μόσχας, αξίας 5 εκατομμυρίων δολαρίων.

Αποψη του ρωσικού αστικού κοινοβουλίου (Δούμα)
Αποψη του ρωσικού αστικού κοινοβουλίου (Δούμα)
Ολη, όμως, αυτή η «μαγική» εικόνα, ήρθε «τούμπα» πριν από λίγες μέρες. Το ανδρόγυνο, που νωρίτερα, στις εκλογές του Σεπτέμβρη του 2016, δεν επανεκλέχτηκε στην Κρατική Δούμα, εντελώς ξαφνικά μετακόμισε στο Κίεβο της Ουκρανίας. Και όχι μόνον αυτό, αλλά έλαβε και την ουκρανική υπηκοότητα. Νωρίτερα από αυτό, ο Ντ. Βορονένκοφ κατέθεσε στον γενικό εισαγγελέα της Ουκρανίας, Γιούρι Λουτσένκο, κατά του πρώην Προέδρου της Ουκρανίας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, στην υπόθεση δίωξης του τελευταίου για «εσχάτη προδοσία». Σύμφωνα με όσα διαρρέουν τα ΜΜΕ, στην κατάθεσή του, ως πρώην μέλος της μόνιμης κοινοβουλευτικής επιτροπής του ρωσικού κοινοβουλίου για ζητήματα κρατικής ασφάλειας, ο Ντ. Βορονένκοφ κατέθεσε πως ο Γιανουκόβιτς, για να διατηρηθεί στον προεδρικό «θώκο», είχε συμφωνήσει να αφήσει ρωσικές στρατιωτικές μονάδες να διεισδύσουν στην Ουκρανία. Κάτι, που, σύμφωνα με τις κατηγορίες του, οδήγησε στην εύκολη «προσάρτηση» της Κριμαίας από τη Ρωσία και στα αιματηρά γεγονότα στην νοτιοανατολική Ουκρανία.
Μάλιστα, ο Ντ. Βορονένκοφ, σε μια προσπάθεια να εξηγήσει αυτή του τη στάση, σε δηλώσεις του στα ΜΜΕ είπε: «Η κατάσταση στη Ρωσία είναι όπως στη ναζιστική Γερμανία. Δεν θέλω να ζήσω στο ψέμα και στην υποκρισία. Εγινα πολίτης της Ουκρανίας και είμαι υπερήφανος γι' αυτό». Κι αυτές τις δηλώσεις τις έκανε την ώρα που στην Ουκρανία απαγορεύεται το ΚΚ Ουκρανίας και γκρεμίζονται τα αντιφασιστικά και σοβιετικά μνημεία, την ώρα που οι επίσημες ουκρανικές αρχές δικαιώνουν τους συνεργάτες των ναζί.
Εννοείται, πως οι εξελίξεις προκάλεσαν την «έκρηξη» των ρωσικών ΜΜΕ, που κατηγόρησαν τον πρώην βουλευτή του ΚΚΡΟ για «εθνική προδοσία». Το ίδιο το κόμμα του, με μια λιτή δήλωση σημείωνε πως ο συγκεκριμένος, από τη στιγμή που πήρε την υπηκοότητα άλλης χώρας, έπαψε αυτομάτως να έχει σχέσεις με το ΚΚΡΟ.
Ομως, αυτή η θλιβερή κατάληξη του συναινετικού «παραμυθιού», της «πολιτισμένης» πολιτικής αντιπαράθεσης, που όλο το προηγούμενο διάστημα, διηγούνταν τα ρωσικά αστικά ΜΜΕ, δίνει τροφή για σκέψεις γύρω από το ζήτημα της σχέσης του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚ) με το κοινοβούλιο.
Ο σκοπός της κοινοβουλευτικής δράσης για τους κομμουνιστές
Κατά τη διάρκεια της καπιταλιστικής κρίσης και της αναδιάταξης του πολιτικού συστήματος στη χώρα μας, εντάθηκαν σε μερίδες των εργαζομένων οι αυταπάτες για το ρόλο του αστικού κοινοβουλίου. Μια σειρά αστικές κι οπορτουνιστικές δυνάμεις καλλιέργησαν στους εργαζόμενους την αντίληψη πως είναι αρκετή μια σωστή λαϊκή ψήφος και ανάλογη «καλή» κοινοβουλευτική πλειοψηφία, που θα καθορίσει μια «αριστερή», «ριζοσπαστική» κυβέρνηση, κι όλοι αυτοί θα βάλουν τέλος στα βάσανα του λαού, στους φόρους, στην ανεργία, στα μνημόνια, στο πετσόκομμα μισθών και συντάξεων, κοινωνικών δικαιωμάτων κ.ο.κ.
Σήμερα, 2 χρόνια από την «πρώτη φορά αριστερά» όλοι γνωρίζουν πως τα πράγματα δεν είναι έτσι, όπως τα περιέγραφαν οι διάφορες «αντιμνημνονιακές δυνάμεις», που συνέχισαν ως κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ να εφαρμόζουν παλιά και νέα μνημόνια σε βάρος του λαού και προς όφελος του κεφαλαίου. Αποδεικνύονται σοφές οι εκτιμήσεις της Απόφασης του 2ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς (1920), όπου σημειωνόταν: «Τα αστικά κοινοβούλια, που αποτελούν έναν από τους σημαντικούς μηχανισμούς της αστικής κρατικής μηχανής, δεν μπορούν να κατακτηθούν, όπως δεν μπορεί να κατακτηθεί από το προλεταριάτο το αστικό κράτος γενικά. Το καθήκον του προλεταριάτου συνίσταται στο να αποσπάσει την κρατική μηχανή της αστικής τάξης, να την καταστρέψει και μαζί της να καταστρέψει τα κοινοβουλευτικά ιδρύματα». Αυτό το καθήκον μπορεί να το επιτελέσει μόνον η επανάσταση, με τη συγκρότηση νέων μορφών εργατικής εξουσίας. Ομως η διαμόρφωση της επαναστατικής κατάστασης, που μπορεί να οδηγήσει στην επανάσταση, είναι μια αντικειμενική διαδικασία, που δεν καθορίζεται απλώς από τις δικές μας διαθέσεις. Ωστόσο, το Κομμουνιστικό Κόμμα πρέπει από τα πριν να προετοιμάζεται, με τη δράση του να βοηθά στην ωρίμανση του υποκειμενικού παράγοντα, της συνείδησης των εργαζομένων, να έχει την αναγκαία ετοιμότητα, ώστε σε συνθήκες διαμόρφωσης επαναστατικής κατάστασης, να συμβάλει στην ανατροπή του εκμεταλλευτικού συστήματος και στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας χωρίς την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Ολα τα «σφυριά» του Κόμματος πρέπει να χτυπούν στον ίδιο στόχο. Αυτό ισχύει και για τη δράση του στο κοινοβούλιο, που πρέπει να αξιοποιείται από το ΚΚ για τη διαφώτιση των εργαζομένων, ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα, αξιοποιώντας κάθε δυνατότητα για την ενίσχυση της ταξικής πάλης. Ο Λένιν σημείωνε σχετικά: «Η συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές και στην πάλη από το βήμα της βουλής είναι υποχρεωτική για το κόμμα του επαναστατικού προλεταριάτου ακριβώς για να δια παιδαγωγήσει τα καθυστερημένα στρώματα της τάξης του (...). Οσο καιρό δεν θα έχετε τη δύναμη να διαλύσετε το αστικό κοινοβούλιο και οποιοδήποτε άλλο αντιδραστικό ίδρυ μα άλλου τύπου, είστε υποχρεωμένοι να δουλεύετε μέσα σ' αυτά...», ενώ και η προαναφερόμενη Απόφαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς σημείωνε: «Ενα από αυτά τα επικουρικά σημεία στήριξης είναι το βήμα του αστικού κοινοβουλίου. Το γεγονός ότι είναι ένα αστικό κρατικό ίδρυμα, δεν πρέπει καθόλου να τίθεται ως πρόσχημα εναντίον της συμμετοχής στην κοινοβουλευτική πάλη. Το κομμουνιστικό κόμμα δεν μπαίνει σε αυτό το ίδρυμα για να κάνει εκεί οργανική δουλειά, αλλά για να βοηθήσει από τους κόλπους του κοινοβουλίου τις μάζες να υποσκάψουν με τη δράση τους την κρατική μηχανή της αστικής τάξης και το ίδιο το κοινοβούλιο από τα μέσα».
Σήμερα, το Κόμμα μας αξιοποιεί κατάλληλα την παρουσία των βουλευτών του στο Κοινοβούλιο και στο Ευρωκοινοβούλιο, έχοντας πάντα υπόψη πως αυτά τα αστικά κοινοβούλια δεν μπορούν να τεθούν στην υπηρεσία της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων, αλλά η δράση μας εκεί μας δίνει ορισμένα σημαντικά μέσα για τη διαφώτιση του λαού και την οργάνωση της πάλης του. Ταυτόχρονα, το ΚΚΕ προωθεί, προβάλλει και στηρίζει κάθε μέτρο ανακούφισης λαϊκών στρωμάτων, στηρίζοντας τους εργατικούς και λαϊκούς αγώνες, με πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα την πρόταση νόμου, που κατέθεσε το Κόμμα μας για τις Συλλογικές Συμβάσεις και η οποία υπογραφόταν από 513 Εργατικά Σωματεία, Ομοσπονδίες και Εργατικά Κέντρα της χώρας μας.
Δυστυχώς, αυτό, που έχει ξεκάθαρο το ΚΚΕ δεν είναι ξεκάθαρο για πολλά, ίσως για τα περισσότερα Κομμουνιστικά και Εργατικά Κόμματα στον κόσμο.
Ο κοινοβουλευτισμός ως «γιατρικό» για τον καπιταλισμό
Σήμερα, στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα είναι διαδεδομένη η αντίληψη αντιμετώπισης της κοινοβουλευτικής δράσης ως «γιατρικό» για τον καπιταλισμό, μέσα από τη διόρθωση των «στραβών» του. Μιλάμε για μια ολόκληρη στρατηγική που χωρίζει σε ενδιάμεσα στάδια την πάλη για το σοσιαλισμό. Εδώ εντάσσεται και η καλλιέργεια κοινοβουλευτικών αυταπατών, που δήθεν μέσα από μεταρρυθμίσεις, που θα γίνουν με εκλογές, με δημοψηφίσματα, με το κοινοβούλιο και αφού περάσουμε από διάφορα «μεταβατικά στάδια», κάποτε θα φτάσουμε στο σοσιαλισμό.
Το ΚΚΕ ανέπτυξε τα προηγούμενα χρόνια εκτεταμένη ιδεολογική - πολιτική δουλειά, τόσο εντός, όσο κι εκτός της χώρας μας, ενάντια σε τέτοιες κοινοβουλευτικές αυταπάτες. Ετσι, π.χ. στην κατεύθυνση αυτή το Κόμμα μας συμμετείχε και παρουσίασε τις θέσεις του στο «στρογγυλό τραπέζι», που διοργάνωσε τον Μάρτη του 2014 στη Μόσχα το ΚΚΡΟ, με θέμα: «Οι κομμουνιστές στα κοινοβούλια και η ταξική πάλη». Σ' αυτό το σεμινάριο έλαβαν μέρος εκπρόσωποι Κομμουνιστικών κι Εργατικών Κομμάτων που έχουν κοινοβουλευτική εκπροσώπηση (από Ρωσία, Βέλγιο, Βιετνάμ, Βραζιλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιαπωνία, Ινδία, Ισπανία, Καζακστάν, Κύπρο, Λετονία, Λευκορωσία, Μολδαβία, Πορτογαλία, Συρία, Ουκρανία, Χιλή) και στο οποίο φάνηκε η βαθιά σύγχυση που επικρατεί στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα γύρω από το θέμα, όχι μόνον από κόμματα που είναι εδώ και πολλά χρόνια διαβρωμένα από τις ευρωκομμουνιστικές αντιλήψεις, όπως το Ισπανικό ΚΚ, αλλά κι από άλλα.
Στην πράξη, οι κοινοβουλευτικές αυταπάτες, που έχουν πολλά ΚΚ, οδηγούνε ακόμη και στο πλαίσιο του Ευρωκοινοβουλίου κάποιους ευρωβουλευτές από άλλα ΚΚ να καταθέτουν προτάσεις για μεταρρυθμίσεις που στόχο έχουν την δήθεν «εξυγίανση» του καπιταλισμού και τον δήθεν «εκδημοκρατισμό» της ΕΕ.
Είναι χαρακτηριστικό πως ευρωβουλευτής του μεταλλαγμένου Γαλλικού ΚΚ εισηγήθηκε έκθεση «για το σχέδιο δράσης για μια βιώσιμη και ανταγωνιστική χαλυβουργία στην Ευρώπη», δηλαδή έκθεση στη γραμμή των συμφερόντων των βιομηχάνων της χαλυβουργίας. Επίσης, ευρωβουλευτές από άλλα ΚΚ αναλαμβάνουν στο πλαίσιο του Ευρωκοινοβουλίου να εκπονήσουν «Εκθέσεις», που ανάμεσα σε ανέξοδα ευχολόγια υμνούν π.χ. τη γυναικεία επιχειρηματικότητα, προωθούν συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου της ΕΕ με τρίτες χώρες. `Η αναλαμβάνουν να εκπονήσουν για την ΕΕ την πολιτική για την «Ανατολική εταιρική σχέση», δηλαδή για το πώς τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών μονοπωλίων θα διεισδύσουν καλύτερα στις περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ. Μια τέτοια στάση, οπωσδήποτε, επιτείνει συγχύσεις όχι μόνον για το ρόλο των κομμουνιστών μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο, αλλά και στην πράξη τροφοδοτεί αυταπάτες και αποκρύπτει τον πραγματικό ταξικό χαρακτήρα της ΕΕ ως διακρατικής ένωσης του κεφαλαίου που έχει στο στόχαστρο τα εργατικά - λαϊκά στρώματα.
Ολη αυτή η κατάσταση, σαφώς, λειτουργεί ως «εργαλείο» ενσωμάτωσης των ΚΚ στο σύστημα, «μοχλός» για την αστικοποίησή τους.
Για τους όρους λειτουργίας των κομμουνιστών στο κοινοβούλιο
Υπάρχει, ακόμα, και η σημαντική πλευρά των όρων, με τους οποίους καθορίζεται η σύνθεση της κοινοβουλευτικής ομάδας, η λειτουργία της, συνολικά ο έλεγχος και η καθοδήγησή της από τα όργανα του ΚΚ.
Σίγουρα σ' αυτό το άρθρο δεν μπορούμε αναλυτικά να αναφερθούμε σ' αυτήν την πλευρά, ωστόσο, αξίζει να σημειώσουμε πως πολλά ΚΚ έχουν παραιτηθεί από δοκιμασμένους κανόνες, όπως είναι π.χ. η καταβολή των όποιων βουλευτικών αποδοχών στο κόμμα, όπως γίνεται με τους βουλευτές και ευρωβουλευτές του ΚΚΕ. `Η δεν λαμβάνουν μέτρα ενάντια στον καριερισμό και στην προσωπική προβολή των στελεχών τους. Ετσι π.χ. υπάρχουν ΚΚ, ακόμη κι ορισμένα που σωστά απορρίπτουν τον λεγόμενο «κοινοβουλευτικό δρόμο», που επιτρέπουν στα στελέχη τους, ακόμη και σε μη προεκλογικές περιόδους να διακινούν προσωπικά προεκλογικά υλικά (ημερολόγια, αφίσες κ.ά. με τα πρόσωπά τους), καλλιεργώντας τέτοιες συμπεριφορές αυτονόμησης.
Ο καριερισμός και το οικονομικό όφελος από την κοινοβουλευτική δράση είναι εργαλείο εκμαυλισμού των συνειδήσεων και θλιβερών καταστάσεων, σαν αυτή του Ντ. Βορονένκοφ.
Ετοιμότητα σε κάθε ενδεχόμενο
Στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 20ό Συνέδριο σημειώνεται, μεταξύ άλλων, πως: «Δρώντας για πάνω από 4 δεκαετίες πλέον σε συνθήκες αστικής νομιμότητας, σχετικά "ειρηνικές", αστικές κοινοβουλευτικές, είναι δυνατό στις γραμμές μας, στον περίγυρο συνολικά, σε ευρύτερα εργατικά και λαϊκά στρώματα ακόμα περισσότερο να δημιουργούνται λεγκαλιστικές αυταπάτες, να εδραιώνεται η λαθεμένη αντίληψη ότι μέσω αλλεπάλληλων εκλογικών μαχών και ανόδου του ποσοστού, μέσω μικρών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων θα γίνει δυνατή η συνολική επαναστατική αλλαγή».
Ομως, η Ιστορία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, ακόμη και η πιο σύγχρονη, είναι διδακτική:
Στη δεκαετία του '70 και του '80 το Ιταλικό ΚΚ είχε πάνω από 200 βουλευτές (στους 630 του ιταλικού κοινοβουλίου). Σήμερα αυτό το κόμμα σαν τέτοιο έχει εκλείψει. Στην Ιταλία υπάρχουν μερικά ΚΚ, που ακολουθούν την επιζήμια παράδοση του ευρωκομμουνισμού, κι ένα με το οποίο έχει σχέσεις το Κόμμα μας και το οποίο την αντιμάχεται. Κανένα από αυτά, δεν έχει σήμερα κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.
`Η, πριν από 20 χρόνια, στις εκλογές του 1998 το ΚΚ Ουκρανίας είχε συγκεντρώσει το 25%, εκλέγοντας 121 βουλευτές στους 450, ενώ σήμερα τίθεται εκτός νόμου και δεν έχει τη δυνατότητα συμμετοχής στις εκλογές και βέβαια δεν έχει τη δυνατότητα να έχει βουλευτές.
Συμπερασματικά, το ΚΚ, πρέπει να μπορεί να οργανώνει την πάλη του σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Να λαμβάνει τα μέτρα του, ώστε η κοινοβουλευτική παρουσία του να εξυπηρετεί το κύριο καθήκον του, την εξωκοινοβουλευτική δουλειά, την ανάπτυξη της ταξικής πάλης, τη σύγκρουση με το αστικό σύστημα. Να θωρακιστεί έτσι, ώστε ακόμη κι αν η αστική τάξη καταφέρει να του στερήσει το κοινοβουλευτικό βήμα, να μπορέσει να συνεχίσει την πάλη του για το σοσιαλισμό με ακόμη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Του Ελισαίου ΒΑΓΕΝΑ*
*Ο Ε. Βαγενάς είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ

Καλλιεργώντας εγκεφάλους στο εργαστήριο!

Καλλιεργώντας εγκεφάλους στο εργαστήριο!



Αυτό που μας κάνει ανθρώπους είναι η εργασία μέσα στην κοινωνία. Η ίδια η κοινωνία, ο πολιτισμός, αναπτύχθηκαν χάρη στην εργασία. Μέσα από τη διαδικασία σχηματισμού τους επηρέασαν την ίδια τη φυσιολογία του ανθρώπου. Η κατασκευή όλο και πιο αποτελεσματικών εργαλείων μετασχημάτισε στην πορεία χιλιάδων χρόνων το χέρι του πιθήκου σε χέρι ανθρώπου. Μαζί εξελίχτηκε και ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Δεν ήταν ο εγκέφαλος που έκανε ή κάνει τον homo sapiens, άνθρωπο. Εκεί, πάντως, στον εγκέφαλο, σε αυτά τα 1.400 γραμμάρια κιτρινωπού ιστού, εδρεύουν οι σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας, οι αναμνήσεις μας. Είναι το πιο σύνθετο όργανο που γνωρίζουμε στη φύση. Αποτελείται από περίπου 86 δισεκατομμύρια νευρώνες (νευρικά κύτταρα), που γεννιούνται την κατάλληλη στιγμή ανάπτυξης του εμβρύου, μεταναστεύουν στο σωστό σημείο και διασυνδέονται με το σωστό τρόπο μεταξύ τους.
Η κατανόηση του ακριβούς τρόπου, που αναπτύσσεται και λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τη σύγχρονη βιολογία. Τα περισσότερα που έχουμε μάθει γι' αυτό το όργανο τα τελευταία 100 χρόνια που το μελετάμε επισταμένα, προέρχονται από πειράματα σε ζώα, κυρίως ποντίκια και αρουραίους. Τα ζώα αυτά έχουν παρόμοια αρχιτεκτονική δομή εγκεφάλου: Διαθέτουν τον ίδιο τύπο νευρικών κυττάρων και βασίζονται ουσιαστικά στα ίδια μέρη του εγκεφάλου, για την πραγματοποίηση νοητικών λειτουργιών που μοιραζόμαστε μαζί τους. Βέβαια, πέρα από το μέγεθος, ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαφέρει από του ποντικού στον μεγάλο αριθμό ελίκων που διαθέτει (του ποντικού είναι λείος).
Διαφορές με σημασία
Αυτή η διαφορά μπορεί να φαίνεται δευτερεύουσα. Αλλά οι νευροβιολόγοι θεωρούν ότι αυτές οι δίπλες του φλοιού είναι που κάνουν δυνατή την ανώτερη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Επιτρέπουν την ύπαρξη πολύ μεγαλύτερης πυκνότητας νευρώνων και είναι εξέχον χαρακτηριστικό όλων των «έξυπνων» ζώων, όπως οι πίθηκοι, οι γάτες, τα σκυλιά και οι φάλαινες. Οι εξελικτικοί βιολόγοι απέδειξαν ότι οι αναδιπλώσεις του φλοιού έχουν ως αιτία μια άλλη διαφορά ανάμεσα σε ποντίκια και ανθρώπους: οι νευρώνες σε πολλά μέρη του εγκεφάλου προέρχονται από ένα είδος πρόδρομων κυττάρων, που υπάρχουν σε πολύ μικρό αριθμό στα ποντίκια, σε αντίθεση με τους ανθρώπους.
Αυτές οι διαφορές ίσως εξηγούν γιατί πολλές κοινές γενετικές μεταλλάξεις υπεύθυνες για σοβαρές νευρολογικές ασθένειες στους ανθρώπους, έχουν πολύ μικρές επιπτώσεις όταν προκληθούν στα ποντίκια από ερευνητές που μελετούν τους μηχανισμούς αυτών των ασθενειών. Αν οι μεταλλάξεις επηρεάζουν την ανάπτυξη ή τη συντήρηση της υγιούς εγκεφαλικής δομής στον ανθρώπινο εγκέφαλο ή τη λειτουργία ειδών κυττάρων που υπάρχουν κυρίως στους ανθρώπους, τότε οι μελέτες σε πειραματόζωα είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Μάλιστα, τα μοναδικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου εγκεφάλου ίσως είναι ένας από τους λόγους που οι μελέτες με τρωκτικά δεν έχουν αποδώσει αποτελεσματικές θεραπείες για διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια, η επιληψία και ο αυτισμός.
Στη γυάλα
Η αναγνώριση των διαφορών ανάμεσα στους εγκεφάλους ποντικών και ανθρώπων έχει παρακινήσει τους επιστήμονες να αναζητήσουν καταλληλότερους τρόπους πραγματοποίησης νευρολογικών πειραμάτων. Μια από τις μεθόδους αυτές είναι η ανάπτυξη του μεγαλύτερου μέρους ενός εγκεφάλου σε μικρογραφία μέσα στο εργαστήριο. Αυτές οι εγκεφαλικές δομές, που ονομάζονται οργανοειδή, παρέχουν ένα μοντέλο του ανθρώπινου εγκεφάλου, που θα δώσει στους επιστήμονες πληροφορίες, που ήταν αδύνατο να πάρουν από τις μελέτες σε ποντίκια. Οι ερευνητές μπορούν να παρατηρήσουν τι συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος σε γυάλα, ο μίνι εγκέφαλος, εκτίθεται, για παράδειγμα στον ιό Ζίκα, που μπορεί να διακόψει την εγκεφαλική ανάπτυξη στα έμβρυα των μολυσμένων από τον ιό γυναικών, ή τι συμβαίνει σε ένα οργανοειδές που κατασκευάστηκε γενετικά ως απομίμηση εγκεφάλου, που πάσχει από κάποια νευρολογική διαταραχή.
Η ιδέα ανάπτυξης ανθρώπινων εγκεφάλων στο εργαστήριο σίγουρα προκαλεί αποστροφή σε πολλούς. Αραγε, μήπως θα μπορούσαν να αναπτύξουν σκέψεις ή ακόμη και συνείδηση; Αυτά είναι αστήριχτοι φόβοι, υποστηρίζει εμφατικά ένας από τους επιστήμονες που ανέπτυξαν τα οργανοειδή, ο Γιούργκεν Νόμπλιχ, υποδιευθυντής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιοτεχνολογίας της Ακαδημίας Επιστημών της Αυστρίας, στη Βιέννη. Η πιθανότητα ένας αναπτυγμένος στο εργαστήριο εγκέφαλος να εμφανίσει συνείδηση είναι μηδενική. Ενα οργανοειδές, λέει, δεν είναι ένα «ανθρωποειδές» στη γυάλα και δεν θα γίνει ούτε στο απόμακρο μέλλον. Κάθε ον που έχει συνείδηση πρέπει να μπορεί να δέχεται και να επεξεργάζεται πληροφορίες από τις αισθήσεις, ώστε να αναπτύξει ένα νοητικό μοντέλο της πραγματικότητας. Τα οργανοειδή δεν μπορούν ούτε να δουν, ούτε να ακούσουν και γενικά δεν έχουν καμία εισαγωγή πληροφοριών από αισθητήρια. Ακόμη κι αν τα συνδέαμε με μια κάμερα και ένα μικρόφωνο, οι εισερχόμενες οπτικές και ακουστικές πληροφορίες θα έπρεπε να μετασχηματιστούν σε μια μορφή που θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή από αυτούς τους εγκεφάλους στη γυάλα και όπως έχουν τα πράγματα αυτός ο μετασχηματισμός συναντά ανυπέρβλητα τεχνικά εμπόδια.
Ζητήματα
Τα οργανοειδή δεν είναι λειτουργικοί εγκέφαλοι, παρά κομμάτια ιστού που μιμούνται τη μοριακή και κυτταρική λειτουργία του οργάνου σε εκπληκτικά επίπεδα λεπτομέρειας. Μοιάζουν περισσότερο με κομμάτια εγκεφαλικού ιστού που αφαιρέθηκαν σε κάποια εγχείρηση, όχι με όντα που έχουν συνείδηση.
Παρ' όλ' αυτά, η καλλιέργεια οργανοειδών δημιουργεί ορισμένα ηθικά και νομικά ζητήματα. Ολα τα οργανοειδή προέρχονται από κύτταρα που λήφθηκαν από άτομα που έχουν συγκεκριμένα νομικά δικαιώματα και γι' αυτό ο πειραματισμός με τα οργανοειδή πρέπει να ακολουθεί τους κανόνες που ακολουθούνται με όλα τα βιολογικά δείγματα που παίρνονται από ανθρώπους. Καταρχάς, πρέπει να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για χρήση των κυττάρων σε έρευνες. Ακόμη και όταν εξηγηθούν τα ερευνητικά πλεονεκτήματα των οργανοειδών, οι δωρητές, τουλάχιστον στην αρχή συχνά νιώθουν άβολα με την ιδέα τα κύτταρά τους να καλλιεργηθούν σε δομές παρόμοιες με εγκεφάλους.
Οι ερευνητές, όπως ο Νόμπλιχ, θέλουν να βελτιώσουν τα οργανοειδή, ενσωματώνοντας καταρχάς σε αυτά αιμοφόρα αγγεία. Η έλλειψη αγγείων δεν είναι πρόβλημα κατά τα πρώιμα στάδια ανάπτυξης των οργανοειδών, αλλά στην πορεία του χρόνου τα κύτταρα, ιδιαίτερα στο εσωτερικό, αρχίζουν να πεθαίνουν από έλλειψη οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών. Θεωρητικά θα μπορούσε να ενσωματωθεί ένα δίκτυο αγγείων στα οργανοειδή, είτε με τεχνικές τρισδιάστατης εκτύπωσης ή με ανάπτυξη των αγγείων από βλαστοκύτταρα.
Φαντασία και διαστροφή
Παραπέρα, οι επιστήμονες θέλουν να φτιάξουν οργανοειδή που θα έχουν και κάποιο άλλο κοινό χαρακτηριστικό με τον πραγματικό εγκέφαλο, δηλαδή άξονες μπροστά - πίσω και πάνω - κάτω. Σε αντίθεση με τα έμβρυα, που έχουν ξεκάθαρους σωματικούς άξονες, τα οργανοειδή δεν διαθέτουν κάτι ανάλογο, με αποτέλεσμα να είναι σβόλοι απροσδιόριστης μορφής και εσωτερικής διάταξης των τμημάτων τους. Στο αναπτυσσόμενο έμβρυο, σύνθετα συστήματα χημικών σημάτων επιτρέπουν στον εγκέφαλο να γνωρίζει το πάνω και το κάτω (ως προς τον κάθετο άξονα του εμβρύου), καθώς επίσης και το μπρος - πίσω και αυτά τα χημικά σήματα, ίσως λειτουργήσουν και στα οργανοειδή.
Ανεξάρτητα από την ευόδωση αυτών των επιδιώξεων, οι μίνι εγκέφαλοι κάνουν πραγματικότητα κάτι που αποτελούσε επιστημονική φαντασία πριν από λίγα χρόνια. Τα οργανοειδή ήδη βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση των διαταραχών του εγκεφάλου και στην αναζήτηση καλύτερων φαρμάκων. Εχουν ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στη βιολογική έρευνα, παρέχοντας πολύ πιο ρεαλιστικές καλλιέργειες στο εργαστήριο και ορισμένες φορές μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτική λύση για την αποφυγή χρήσης πειραματόζωων. Από κει και πέρα, το πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν π.χ. στον στρατιωτικό τομέα, όταν αποκτήσουν τα ελλείποντα χαρακτηριστικά και ξεπεραστούν τα «ανυπέρβλητα τεχνικά εμπόδια» του μετασχηματισμού των πληροφοριών από αισθητήρια, είναι υπόθεση των θρίλερ επιστημονικής φαντασίας. Ταυτόχρονα, είναι υπόθεση των ανθρώπων να απαλλαγούν από το σύστημα που γεννά τους πολέμους και κάνει αναγκαίους τους στρατούς, ώστε - μεταξύ άλλων - να έχουν λόγο για την εξέλιξη και χρήση τέτοιων ερευνών.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

TOP READ