23 Σεπ 2012

Ένα Είδος «Εξαγωγής» απο την «υπαρκτή» Κούβα Χωρίς Άλλο Όμοιο του


Ένα Είδος «Εξαγωγής» απο την «υπαρκτή» Κούβα Χωρίς Άλλο Όμοιο του



Πρόσφατα αναφέρθηκα σ’ ένα δείγμα θλιβερής δημοσιογραφικής κατάντιας που μ’ ένα υποβολιμαίο λεκτικό συνειρμό επιχειρεί τον υπαινιγμό ότι ο πανάθλιος «υπαρκτός» καπιταλισμός που βιώνουμε έχει σχέση με τον υπαρκτό (σοσιαλισμό). Είναι βέβαια σύμπτωμα οξείας παράκρουσης το να εξομοιώνει κάποιος τον σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, με όσα κουσούρια κι αν είχε, με την παντελή αθλιότητα που φέρνει αυτή η πρωτόγνωρη επίθεση της ντόπιας αστικής τάξης, σε συμμαχία με τους διεθνείς πάτρωνες της, κατά του υπόλοιπου πληθυσμού, αλλά με ιδιαίτερη μανία εναντίον των εργαζόμενων. Και για να προασπίσει τι; Τα συμφέροντα της. Τα συμφέροντα μιας τάξης βυθισμένης στον συσσωρευμένο πλούτο που έχει αποκτήσει χύνοντας και πίνοντας αίμα. 


Να συγκρίνουμε πως αντιμετωπιζόταν η δημόσια υγεία στον υπαρκτό με τι; Με το σημερινό αίσχος αυτής της χώρας (που δεν θεωρείται ακόμα τριτοκοσμική) όπου οι άνθρωποι που δεν εχουν πλούτο πεθαίνουν γιατί δεν εχουν να αγοράσουν τα στοιχειώδη, μεταξύ των οποίων και φάρμακα; Ας  τ' αφήσουμε... Ένα μόνο θέμα θα μας απασχολήσει εδώ. Όταν εμείς αναφερόμαστε στον «υπαρκτό σοσιαλισμό», φυσικά, δεν έχουμε κατά νου κάτι που έχει εκλείψει. Ο σοσιαλισμός υπάρχει ακόμα, όχι μόνο στην συνείδηση των εκμεταλλευομένων απο την οποία δεν θα ξεριζωθεί όσο υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου απο άνθρωπο. Υπάρχει και σαν σύγχρονο μοντέλο κοινωνίας. Είναι η Κούβα.  

Και άραγε με ποιά χώρα να συγκριθεί στο θέμα της υγείας η σημερινή, «απειροελάχιστη» Κούβα που εξακολουθεί ν' αντιστέκεται, ακριβώς μέσα στο ανοιχτό στόμα του θεόρατου τέρατος;

Τον ίδιο καιρό που ο ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση σημαίνει αρρώστιες, πείνα και θάνατο για την πλειοψηφία της ανθρωπότητας , ο διεθνισμός της Κούβας σημαίνει μια μοναδική και καταπληκτική προσπάθεια μια μικρής χώρας να βοηθήσει εκεί που μπορεί καλύτερα απ’ όλους. Στον τομέα της υγείας. 
Στο άρθρο 'Κούβα: Η Νέα Παγκόσμια Ιατρική'[1] του Don Fitz (μέρος της αφήγησης του οποίου παρουσιάζεται περιληπτικά  παρακάτω) γίνεται εκτενής αναφορά στην προσπάθεια της Κούβας να «εξάγει»... υγεία σε χώρες που εχουν σοβαρότατα προβλήματα στον τομέα αυτό, και όχι μόνο, και να το κάνει χωρίς όρους εκμετάλλευσης. Αυτή η «απειροελάχιστη» Κούβα, με τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» της, χωρίς υπερβολή, σήμερα αναδομεί την έννοια της ιατρικής στη Λατινική Αμερική, την Καραϊβική, την Αφρική, την Ασία και τα νησιά του Ειρηνικού, όπου αναπτύσσει διμερείς συμφωνίες με χώρες για να επανεξετάσουν, να επανασχεδιάσουν, και αναδημιουργήσουν το σύστημα ιατρικής περίθαλψης.
 Για μια απλή περιγραφή των περιπτώσεων στις οποίες η Κούβα έχει παράσχει βοήθεια σε άλλες χώρες χρειάζονται, κι εχουν γραφεί, βιβλία και τόμοι. Μερικά μόνο παραδείγματα φέρνουμε εδώ.

Το ήθος της κοινωνίας τους φαίνεται απο την αφιλόκερδη και ανιδιοτελή δέσμευση των γιατρών της να μετατρέψουν το λειτούργημα τους  σε αγώνα  και τον αγώνα σε λειτούργημα.

 ***

Από το 1961, πάνω από 124.000 επαγγελματίες της υγείας έχουν εργαστεί σε πάνω από 154 χώρες. Το 2009, 24 τοις εκατό των 70.000 γιατρών της Κούβας συμμετείχαν σε «μπριγάδες» υγείας σε διεθνείς "αποστολές".

Οι Κουβανοί επαναστάτες γιατροί έχουν παράσχει επίσης ανακούφιση στην Ουκρανία μετά την κατάρρευση Τσερνομπίλ το 1986 , τη Σρι Λάνκα μετά το τσουνάμι του 2004, και το Πακιστάν μετά το  σεισμό του 2005. Η Κούβα έχει συνάψει συμφωνίες με το Λάος, το Κιριμπάτι, τις Νήσους Σολομωντος, την Παπούα Νέα Γουινέα, Βανουάτου, και αλλού. Μέχρι το 2008, εκτός από τα 11 εκατομμύρια στην ίδια τους τη χώρα, κουβανοί γιατροί παρείχαν ιατρική περίθαλψη για πάνω από 70 εκατομμύρια ανθρώπους. Σχεδόν 2 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο, πολλοί από τους οποίους κατά πάσα πιθανότητα ήταν παιδιά όταν έλαβαν βοήθεια, οφείλουν τη ζωή τους στην  διαθεσιμότητα και παροχή των ιατρικών υπηρεσιών της Κούβας .

Η Βενεζουέλα έχει αναπτύξει στενότερους δεσμούς με την Κούβα από ότι  οποιαδήποτε άλλη χώρα και έχει λάβει τη μεγαλύτερη βοήθεια από αυτήν. Πάνω από 14.000 κουβανοί γιατροί πήγαν στη Βενεζουέλα το 2009 λ.χ., για να προσφέρουν  ιατρικό λειτούργημα αλλά και ιδιαίτερα βαθιές γνώσεις σχετικά με τις κοινωνικές σχέσεις που κρύβονται κάτω από την ιατρική. Μέχρι σήμερα, η Βενεζουέλα είναι η μόνη χώρα που προσπάθησε να επαναλάβει το κουβανικό μοντέλο σε εθνική κλίμακα.

Στο  σεισμό που έπληξε το Περού, το 2007, πάνω από 500 Περουβιανοί έχασαν τη ζωή τους, και 1.042 τραυματίστηκαν και πάνω από 100.000 έμειναν άστεγοι. Η πρώτη διεθνής βοήθεια που έφτασε εκεί ήταν η Μπριγάδα από την Κούβα, με φάρμακα, ιατρικό εξοπλισμό και σκηνές για εξετάσεις και χειρουργικές επεμβάσεις. Οι σκηνές και το νοσοκομείο έκτακτης ανάγκης των Κουβανών γιατρών στέγασαν 1.980 εγχειρήσεις, έκαναν 30.734 διαγνωστικές εξετάσεις, και εκτέλεσαν 151.454 θεραπευτικές αγωγές. Η βοήθεια από την περουβιανή κυβέρνηση έφτασε μόνο όταν κατέφθασαν κι οι κάμερες τύπου στην περιοχή - αρκετά αργότερα...

Είναι φυσικό ότι η Κούβα δεν μπορεί να «εξάγει» πλήρως το δικό της μοντέλο Ιατρικής περίθαλψης - απο τα πλέον προηγμένα στον πλανήτη. Η υγεία στην Κούβα, είναι μια πραγματικότητα που δείχνει επίσης πως και γιατί η Κουβανέζικη Επανάσταση είδε την ισότητα στην απασχόληση, το εισόδημα, την εκπαίδευση, την ιατρική περίθαλψη, σαν αναπόσπαστα μέρη ενός συνόλου. Το  θεμέλιο των ιατρικών επιτευγμάτων της Κούβας είναι ένα σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας, που δίνει προτεραιότητα στην πρόληψη και έλεγχο της επιστημονικής έρευνας των αναγκών υγείας του πληθυσμού. Έτσι, η εξαφάνιση του αναλφαβητισμού ήταν ζωτικής σημασίας και βασική προϋπόθεση για τα κουβανικό  ιατρικά επιτεύγματα. Το μοντέλο της Κούβας είναι δύσκολο να «εξαχθεί» σε μια χώρα όπου πολλοί δεν μπορούν να διαβάζουν και να γράφουν.

Όταν οι Κουβανοί γιατροί προετοιμάζονται να ενταχθούν σε μια Μπριγάδα υγείας σε άλλη χώρα, διδάσκονται σεβασμό του πολιτισμού της, αντί της νοοτροπίας επιβολής των δικών τους κοινωνικών αξιών.

Θα μπορούσε άλλη χώρα να προσφέρει κάτι ανάλογο με τον τεράστιο όγκο της Κουβανικής  διεθνούς βοήθειας, αν υπολογιστεί με βάση τον αριθμό των ομάδων έκτακτης ανάγκης που αποστέλλονται, των γιατρών που εργάζονται στο εξωτερικό, των ιατρικών θεραπειών που  παρέχονται, ή τον αριθμό απο ζωές που εχουν σωθεί; Φαινομενικά, ναι, εάν μια χώρα θα μπορούσε να επαναλάβει τις προσπάθειές της Κούβας και να αφιερώσει τους απαιτούμενους πόρους για να το κάνει. Στο ερώτημα αυτό, η θέση του άρθρου του Don Fitz είναι ότι ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν  σε θέση να παρέχουν το ίδιο επίπεδο βοήθειας, ακόμη και αν το ήθελαν. Η ποσότητα της βοήθειας που παρέχει η Κούβα προϋποθέτει τις κοινωνικές σχέσεις της ιατρικής που ενσωματώνονται στο μοντέλο ιατρικής της. Η κατανόηση της διεθνούς επιτυχίας της Κουβανικής Ιατρικής απαιτεί την αντίληψη της, όχι τόσο ως μιας  ποσότητας υλικών πραγμάτων, αλλά ως μια δυναμική διαδικασία με γνώμονα την ανθρώπινη ανάπτυξη. Βασίζεται στη συνειδητοποίηση ότι η υγειονομική περίθαλψη είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα και ταυτόχρονα κάτι που οι ίδιοι οι άνθρωποι ορίζουν και οικοδομούν προσαρμόζοντας τεχνικές και γνώσεις σ ένα πολιτισμό που είναι δικό τους δημιούργημα.


Cuba: The New Global Medicine του Don Fitz (στο Monthly Review, 2012

Β.Ι. ΛΕΝΙΝ Ο μαρξισμός και η εξέγερση


Β.Ι. ΛΕΝΙΝ
Ο μαρξισμός και η εξέγερση
Γράμμα προς την Κεντρική Επιτροπή του Σοσιαλιστικού Δημοκρατικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (μπολσεβίκοι)
Μπολσεβίκοι, καθ' οδόν προς τα χειμερινά ανάκτορα
Είναι γεγονός ότι τα γεγονότα που εκδηλώθηκαν με αφορμή τη δολοφονία του 15χρονου μαθητή, δηλαδή τα τυφλά χτυπήματα, αλλά και την αυθόρμητη συμμετοχή νέων σε ανάλογες ενέργειες κάποιοι το ονομάτισαν «νέο κίνημα», της νεολαίας, των μαθητών ή των μαθητών και των φοιτητών μαζί. Ενα κίνημα που στρέφεται κατά των πάντων, «ζωντανό», οργισμένο, που το ονόμασαν «εξέγερση των νέων» ενάντια στην κοινωνία, λένε και γράφουν κάποιοι δημοσιολόγοι αναλυτές. «Εξεγέρθηκαν», λένε, οι νέοι γιατί καμιά πολιτική, κανένα κόμμα δεν εκφράζει τους νέους που καταπιέζονται από την κοινωνία. Οποιος στοιχειωδώς έχει μελετήσει τις γνήσιες λαϊκές εξεγέρσεις και επαναστάσεις γνωρίζει ότι δεν μπορεί να παίζει με τη λαϊκή εξέγερση ή πολύ περισσότερο να κάνει παιχνίδια στο όνομα της εξέγερσης. Και ακόμη αυτό το ξέσπασμα, ανεξάρτητα από τα τυφλά χτυπήματα, με την αυθόρμητη συμμετοχή μαθητών και φοιτητών και άλλων νέων, απέχει πολύ από την άποψη των βαθυστόχαστων αναλύσεων αστών δημοσιολόγων και οπορτουνιστών πολιτικών, ότι διαμορφώνεται ένα «κίνημα εξέγερσης». Η λαϊκή εξέγερση είναι η αποφασιστική αναμέτρηση της εργατικής τάξης και του λαού με την εξουσία του κεφαλαίου και με στόχο την ανατροπή της. Είναι ένα κίνημα συνειδητό, ικανό να ενώνει το αυθόρμητο με το συνειδητό σε έναν ενιαίο και πολύμορφο αγώνα αποφασισμένων λαϊκών μαζών για σύγκρουση με στόχο την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου.
Η πείρα του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος διδάσκει πως τη στιγμή της εξέγερσηςγίνεται αναμέτρηση ανάμεσα στην αστική τάξη και την εργατική τάξη και τους συμμάχους της. Και αυτή η στιγμή, όταν έρθει, που η άρχουσα τάξη θα χρησιμοποιεί τους ένοπλους μηχανισμούς της ενάντια στο λαό, το οργανωμένο εργατικό κίνημα, το Κομμουνιστικό Κόμμα και το λαϊκό μέτωπο, που έχουν κερδίσει την πλειοψηφία του λαού, θα χρησιμοποιήσουν όλες τις μορφές πάλης, για να απαλλαγεί η κοινωνία από τη σαπίλα της εκμετάλλευσης με την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Το εργατικό κίνημα και το ΚΚΕ, όπως κάθε επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης, γνωρίζει από τη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία, αλλά και την πείρα όλων των επαναστάσεων στην ιστορία των κοινωνιών, ότι η ιστορικά αναπόφευκτη επανάσταση είναι επιστήμη και τέχνη. Και ως τέτοια την προετοιμάζουν και όχι με τα τυφλά χτυπήματα και το σπάσιμο της βιτρίνας, ή τις φωτιές στους κάδους, με μολότωφ και πέτρες για θέαμα το οποίο θα προβάλλεται αναπαραγόμενο από τα αστικά ΜΜΕ, ως εικονική πραγματικότητα μιας ανύπαρκτηςεξέγερσης, αλλά απλώς τη δράση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης και των συμμάχων της ενάντια στην αστική τάξη και όλο το κράτος της, όχι μόνο ενός μηχανισμού καταστολής, για το τσάκισμά του και την ανατροπή της εξουσίας της.
Αυτή η προοπτική της επανάστασης και της εξέγερσης που δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη συνειδητή συμμετοχή της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης και του λαού, απαιτεί την πιο συνειδητή δουλειά ζύμωσης, προπαγάνδας απόκτησης πρακτικής πείρας, σύνδεσης των άμεσων αγώνων με την πολιτική πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας, ώστε όταν οι αντικειμενικές συνθήκες της πανεθνικής κρίσης και της επαναστατικής κατάστασης ωριμάσουν, οι λαϊκές μάζες να είναι έτοιμες για δράση στην κατεύθυνση εγκαθίδρυσης της δικής τους εξουσίας. Ο Β. Ι. Λένιν έδωσε παραστατικά αυτή την εξέλιξη στο έργο του «Ο μαρξισμός και η εξέγερση», χαρακτηριστικά αποσπάσματα του οποίου παρουσιάζουμε.
«
Ηεξέγερση, για να πετύχει, δεν πρέπει να στηρίζεται σε συνωμοσία, ούτε σ' ένα κόμμα, αλλά στην πρωτοπόρα τάξη, αυτό είναι το πρώτο. Η εξέγερση πρέπει να στηρίζεται στην επαναστατική άνοδο του λαού. Αυτό είναι το δεύτερο. Η εξέγερσηπρέπει να στηρίζεται σε τέτοιο σημείο στροφής στην ιστορία της αναπτυσσόμενης επανάστασης, όταν στις πρωτοπόρες γραμμές του λαού παρατηρείται η μεγαλύτερη δραστηριότητα, όταν οι ταλαντεύσεις στις γραμμές των εχθρών και στις γραμμές των αδύνατων, μεσοβέζικων, αναποφάσιστων φίλων της επανάστασης είναι μεγαλύτερες από κάθε άλλη φορά. Αυτό είναι το τρίτο. Και μ' αυτούς ακριβώς τους τρεις όρους στην τοποθέτηση του ζητήματος της εξέγερσης ξεχωρίζει ο μαρξισμός από τον μπλανκισμό.
Μια όμως κι υπάρχουν αυτοί οι όροι, το ν' αρνείσαι να βλέπεις την εξέγερση σαν τέχνη,σημαίνει να προδίνεις το μαρξισμό, να προδίνεις την επανάσταση.
Για να αποδείξουμε για ποιον ακριβώς λόγο η στιγμή που ζούμε είναι στιγμή που το Κόμμα πρέπει υποχρεωτικά να παραδεχτεί ότι η πορεία των αντικειμενικών γεγονότων έβαλε τηνεξέγερση στην ημερήσια διάταξη και να βλέπει την εξέγερση σαν τέχνη, για να το αποδείξουμε αυτό, το καλύτερο απ' όλα θα είναι ίσως να χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο της σύγκρισης και να αντιπαραθέσουμε τις 3 και 4 του Ιούλη στις μέρες του Σεπτέμβρη.
Στις 3 και 4 του Ιούλη θα μπορούσαμε, χωρίς να αμαρτήσουμε απέναντι στην αλήθεια, να βάλουμε το ζήτημα έτσι: πιο σωστό θα ήταν να πάρουμε την εξουσία, γιατί διαφορετικά οι εχθροί θα μας κατηγορήσουν οπωσδήποτε για εξέγερση και θα μας χτυπήσουν σαν στασιαστές. Απ' αυτό όμως δεν μπορούσαμε να βγάλουμε το συμπέρασμα πως έπρεπε τότε να πάρουμε την εξουσία, γιατί οι αντικειμενικοί όροι για τη νίκη τηςεξέγερσης δεν υπήρχαν τότε.
1) Δε μας ακολουθούσε ακόμη η τάξη που αποτελεί την πρωτοπορία της επανάστασης.
Δεν είχαμε ακόμη την πλειοψηφία μέσα στους εργάτες και στους στρατιώτες στις δυο πρωτεύουσες. Τώρα την έχουμε και στα δύο Σοβιέτ. Δημιουργήθηκε μόνο με την ιστορία του Ιούλη και του Αυγούστου, με την πείρα των "άγριων διωγμών" κατά των μπολσεβίκων και την πείρα του κορνιλοφισμού.
2) Δεν υπήρχε τότε παλλαϊκή επαναστατική άνοδος. Τώρα, μετά τον κορνιλοφισμό, υπάρχει. Η επαρχία και η κατάληψη της εξουσίας από τα Σοβιέτ σε πολλά μέρη το αποδείχνουν.
3) Δεν υπήρχαν τότε ταλαντεύσεις σε σοβαρή γενική πολιτική κλίμακα στους εχθρούς μας και στη μεσοβέζικη μικροαστική τάξη. Τώρα υπάρχουν τεράστιες ταλαντεύσεις: ο κύριος εχθρός μας, ο συμμαχικός και ο παγκόσμιος ιμπεριαλισμός - γιατί οι "σύμμαχοι" βρίσκονται επικεφαλής του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού - ταλαντεύτηκε ανάμεσα στη συνέχιση του πολέμου ως τη νίκη και στη χωριστή ειρήνη ενάντια στη Ρωσία. Οι μικροαστοί δημοκράτες μας, χάνοντας ολοφάνερα την πλειοψηφία στο λαό, ταλαντεύτηκαν σε τεράστιο βαθμό, παραιτήθηκαν από το μπλοκ, δηλαδή από το συνασπισμό με τους καντέτους.
4) Γι' αυτό στις 3 και 4 του Ιούλη η εξέγερση θα ήταν λάθος: δε θα μπορούσαμε να κρατήσουμε την εξουσία ούτε υλικά, ούτε πολιτικά. Υλικά, παρά το ότι υπήρχαν στιγμές που η Πετρούπολη ήταν στα χέρια μας, γιατί οι εργάτες και οι στρατιώτες μας δε θαπολεμούσαν, δε θα πέθαιναν τότε για την Πετρούπολη: δεν υπήρχε τέτοια "μανία", τέτοιο άσβεστο μίσος ούτε απέναντι στον Κερένσκι, ούτε απέναντι στους Τσερετέλι - Τσερνόφ, οι άνθρωποί μας δεν είχαν ακόμη ατσαλωθεί με την πείρα των διωγμών ενάντια στους μπολσεβίκους, διωγμών όπου συμμετείχαν οι εσέροι και οι μενσεβίκοι.
Πολιτικά δε θα μπορούσαμε να κρατήσουμε την εξουσία στις 3 και 4 του Ιούλη, γιατί ο στρατός και η επαρχία, πριν από τον κορνιλοφισμό μπορούσαν να βαδίσουν και θα βάδιζαν ενάντια στην Πετρούπολη.
Τώρα η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική.
Μας ακολουθεί η πλειοψηφία της τάξης που είναι η εμπροσθοφυλακή της επανάστασης, η εμπροσθοφυλακή του λαού, που είναι ικανή να συναρπάσει τις μάζες.
Μας ακολουθεί η πλειοψηφία του λαού, γιατί η παραίτηση του Τσερνόφ δεν είναι καθόλου η μοναδική, είναι όμως η πιο φανερή, η πιο χειροπιαστή ένδειξη ότι από το συνασπισμό των εσέρων (και από τους ίδιους τους εσέρους) η αγροτιά δε θα πάρει τη γη. Κι αυτό είναι το ουσιαστικότερο σημείο του παλλαϊκού χαρακτήρα της επανάστασης.
Βρισκόμαστε στην ευνοϊκή θέση ενός κόμματος που ξέρει σταθερά το δρόμο του, σε στιγμές που ολόκληρος ο ιμπεριαλισμός και ολόκληρος ο συνασπισμός των μενσεβίκων με τους εσέρους έχουν πρωτάκουστες ταλαντεύσεις.
Η νίκη μας είναι σίγουρη, γιατί ο λαός έχει πια φτάσει πολύ κοντά στην απόγνωση, κι εμείς προσφέρουμε σ' όλο το λαό μια σίγουρη διέξοδο, γιατί του δείξαμε "στις κορνιλοφικές μέρες" τι αξίζει η καθοδήγησή μας, κι έπειτα προτείναμε συμβιβασμό στους ανθρώπους του συνασπισμού, που αρνήθηκαν να τον δεχτούν, χωρίς να έχουν καθόλου σταματήσει οι ταλαντεύσεις τους...
Β.Ι. Λένιν, «Απαντα» τ. 34, σελ 242 - 245
Γράφτηκε στις 13 - 14 (26 - 27) του Σεπτέμβρη 1917. Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1921 στο περιοδικό «Προλετάρσκαγια Ρεβολιούτσιγια», τεύχος 2.

ΦΛΕΒΑΡΗΣ 1862 Η ναυπλιακή εξέγερση κατά του Οθωνα


ΦΛΕΒΑΡΗΣ 1862
Η ναυπλιακή εξέγερση κατά του Οθωνα
Σκηνή απ' τη ναυπλιώτικη εξέγερση (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη)
«Ο Βασιλεύς Οθων ωμοίαζε τον Λουδοβίκον XVI,όστις εις το ημερολόγιον, το οποίον εκράτει περίτων συμβάντων των σημαντικών της ημέρας, τηνημέραν καθ' ην εκυριεύετο η Βαστίλλη έγραφε rienτίποτε δεν ηκολούθησε, και όμως κατά την ημέρανεκείνην η Γαλλία εκλόνιζε το αρχαίον οικοδόμημακαι εσάλευε τας βάσεις της δυναστείας του. Τούτοέπαθε ο Οθων. Ούτε της κοινής γνώμης η ανάπτυξις,ούτε της Γερουσίας η διαγωγή, ηδύνατο να τον κάμουννα εννοήση ότι η φωνή του έθνους απήτη άλλο, παρ'ό,τι αυτός έπραττε και εφρόνει».
Θρασύβουλος Ζαΐμης1
Τη νύχτα της 31ης του Γενάρη προς 1η του Φλεβάρη (13 προς 14/2 με το νέο ημερολόγιο) του 1862 εκδηλώθηκε στο Ναύπλιο εξέγερση, λαού και στρατού, κατά του μοναρχικού καθεστώτος του Οθωνα, κι αυτό όχι τυχαία. «Το Ναύπλιο - σύμφωνα με τον Κορδάτο- ήταν το σπουδαιότερο επαναστατικό κέντρο των αντιβασιλικών» εκείνης της εποχής. Ηταν μια ζωντανή πόλη, που επηρεαζόταν άμεσα από τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στη χώρα και που τη χαρακτήριζαν οι έντονες πολιτικές ζυμώσεις, γεγονός καθόλου περίεργο αφού υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας μετά την επανάσταση. Επιπλέον, είχε γίνει το κέντρο υποδοχής όσων βρίσκονταν υπό δυσμένεια από το μοναρχικό καθεστώς. «Τους πιότερους, δηλαδή ανεπιθύμητους ή καταδικασμένους για πολιτικούς λόγους αξιωματικούς - γράφει ο Δ. Φωτιάδης- τους στέλνανε είτε εξόριστους στο Ανάπλι, "υπό αστυνομικήν επιτήρησιν", είτε να φυλακιστούν σ' ένα από τα δύο περίφημα κάστρα του, το Παλαμήδι ή την Ακροναυπλία». Δεν είναι επομένως καθόλου ανεξήγητο που επικεφαλής της εξέγερσης υπήρξαν εξόριστοι και - μυημένοι απ' αυτούς - στρατιωτικοί όπως ο Αρτέμης Μίχου, ο Πάνος Κορωναίος, ο Δ. Θ. Γρίβας, ο Δ. Μπότσαρης, ο Χρ. Ζυμβρακάκης κ.ά. καθώς και μια ομάδα πολιτικών ανάμεσα στους οποίους διακρίνονταν ο δήμαρχος Π. Ζαφειρόπουλος, ο εφέτης Γ. Πετιμεζάς, ο πρωτοδίκης Π. Μαυρομιχάλης, ο πρόξενος του Βελγίου Σπ. Ζαβιτσιάνος, οι δικηγόροι Κ. Αντωνόπουλος, Γρ. Δημητριάδης, Ι. Παπαζαφειρόπουλος, Κ. Πετσάλης και, φυσικά, η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου - η Ελληνίδα μαντάμ Ρολάν, σύμφωνα με τον Δ. Φωτιάδη4- μια πολύ μορφωμένη γυναίκα, σύζυγος του μακαρίτη τότε γερουσιαστή και δημάρχου του Ναυπλίου Σπ. Παπαλεξόπουλου, το σπίτι της οποίας είχε μεταβληθεί σε κέντρο της επαναστατικής προετοιμασίας. «Η γυνή αυτή - γράφει ο Επ. Κυριακίδης- ...πεντήκοντα ετών, αλλ' ακμαία έτι διασώζουσα τα ίχνη παρωχημένης καλλονής, συνενούσα την γυναικείαν γλυκύτητα προς την ανδρικήν ευτολμίαν, ήτο υπέροχος των συνήθων γυναικών, εύγλωττος, πεπαιδευμένη, ιεροφάντις των στασιαστικών ιδεών, κατέστησε τον οίκον αυτής το κέντρον της συνωμοσίας».
Ο τελευταίος πρωθυπουργός του Οθωνα Γενναίος Κολοκοτρώνης (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
Αρχικά οι επαναστάτες είχαν ορίσει ως ημερομηνία εκδήλωσης της εξέγερσης την 3η/16η του Φλεβάρη αλλά υποχρεώθηκαν να αλλάξουν τα σχέδιά τους και να κινηθούν δύο μέρες νωρίτερα λόγω του ότι μια σειρά από επιστολές του Α. Μίχου και του Σπ. Ζαβιτσιάνου, στις οποίες περιγράφονταν οι αντικαθεστωτικές ενέργειες, έπεσαν στα χέρια των υπηρεσιών του οθωνικού καθεστώτος.
Ας δούμε όμως εν συντομία πώς εξελίχθηκε, έστω και πρόωρα εκδηλωθείσα, η εξέγερση.
Η επικράτηση και οι σκοποί της εξέγερσης
Οι επαναστάτες, χωρίς δυσκολία, κατέλαβαν πολύ γρήγορα όλα τα στρατηγικά σημεία της πόλης και τις δημόσιες υπηρεσίες. Ιδιαίτερη αντίσταση δε συνάντησαν, πράγμα φυσικό αφού «οι αντιδραστικοί ήταν λίγοι, πολύ λίγοι, και ήταν κρυμμένοι στα σπίτια τους»6. Πρώτη ενέργεια των επαναστατών ήταν να απελευθερώσουν τους πολιτικούς κρατούμενους. Στη συνέχεια - και αφού είχαν επιβληθεί - σχημάτισαν πολιτοφυλακή από 400 Ναυπλιώτες και προχώρησαν σε καταμερισμό αρμοδιοτήτων. Ο Α. Μίχος, ως αρχαιότερος στο στράτευμα, ορίστηκε στρατιωτικός αρχηγός της εξέγερσης, ο Κορωναίος αρχηγός των επιτελείων, ο Μπότσαρης φρούραρχος του Ναυπλίου, ο Ζυμβρακάκης φρούραρχος του Παλαμηδίου και αργότερα στρατιωτικός διοικητής Ναυπλίου, ο Γρίβας στρατιωτικός αστυνόμος Ναυπλίου κλπ. Δίπλα στη στρατιωτική ηγεσία της εξέγερσης σχηματίστηκε από τους πολιτικούς Προσωρινή Κυβερνητική Επιτροπή, η οποία με προκήρυξη που εξέδωσε την επομένη 2/15 του Φλεβάρη αποσαφήνισε ως σκοπούς των εξεγερμένων τους παρακάτω7:
«α) Κατάπτωσις του συστήματος, πιστώς υπηρετουμένου υπό της μέχρι τούδε κυβερνήσεως και αναγόρευσις νέου εγγυουμένου τας ελευθερίας του λαού και εφαρμογήν των ετέρων δύο επομένων αρχών.
Ο Οθωνας και η Αμαλία εγκαταλείπουν διωγμένοι την Ελλάδα (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
β) Διάλυσις της διά βιαίων μέσων συστηθείσης και μέχρι τούδε υπαρχούσης Βουλής.
γ) Συγκρότησις Εθνοσυνελεύσεως υπισχνουμένης την υπό του έθνους ανάκτησιν των καταπατηθεισών αυτού ελευθεριών και πλήρωσιν παντός ευγενούς και εθνικού ημών πόθου».
Οπως εύκολα διαπιστώνει κανείς, οι εξεγερθέντες δεν απαιτούσαν ούτε την κατάργηση του μοναρχικού θεσμού, ούτε την πτώση του Οθωνα. Κύρια απαίτησή τους ήταν η φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος ή, αλλιώς, ο εκδημοκρατισμός του. Επρόκειτο κατά τον Φωτιάδη8 για έναν συμβιβασμό «ανάμεσα σ' εκείνους που ήθελαν ριζικές λύσεις - την κατάργηση της δυναστείας των Βίτελσβαχων - και σ' όσους είχανε την αυταπάτη πως θα μπορούσαν, με νέες συνταγματικές διατάξεις, να βάλουν χαλινάρι στην παλατιανή αυθαιρεσία». Διαφορετική όμως είναι η εκτίμηση του Γ. Ζέβγου, ο οποίος γράφει σχετικά9: «Το περιεχόμενο της εξέγερσης του 1862 περιοριζόταν στο πολιτικό εποικοδόμημα των συνταγματικών ελευθεριών και αγνοούσε τα κοινωνικά προβλήματα, που συντάραζαν τις λαϊκές μάζες. Ακόμα ούτε πρόβλημα αλλαγής της δυναστείας έβαζαν οι επαναστάτες του Αναπλιού. Η εμποροτσιφλικάδικη ολιγαρχία ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την εξουσία και γι' αυτό το σκοπό οργάνωνε και κινούσε την πραξικοπηματική πάλη».
Τα βαθύτερα αίτια της εξέγερσης
Χωρίς αμφιβολία η εξέγερση του Ναυπλίου υπήρξε προϊόν βαθύτερων κοινωνικοπολιτικών αιτιών απ' αυτές που μπορούν να διαγνωστούν στις διακηρύξεις των επαναστατών. Είναι κοινός τόπος πως η ελέω Θεού μοναρχία του Οθωνα κάθε άλλο παρά αρεστή ήταν στον ελληνικό λαό, ακόμη και μετά το πραξικόπημα του 1843, που είχε ως αποτέλεσμα την παραχώρηση Συντάγματος. Ενας αλλοεθνής βασιλιάς (Βαυαρός για την ακρίβεια), που είχε επιβληθεί στη χώρα με το έτσι θέλω από τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής (την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία), δεν μπορούσε παρά να προκαλεί την απέχθεια και το μίσος ενός λαού που τόσο αίμα είχε χύσει αγωνιζόμενος για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Αλλά και η πολιτική που ο Οθωνας ακολούθησε κάθε άλλο παρά άμβλυνε τις λαϊκές διαθέσεις απέναντί του. Δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι για ένα μεγάλο διάστημα τον τόπο κυβερνούσαν απευθείας οι ξένοι. Ούτε ότι, ακόμη και μετά την παραχώρηση Συντάγματος, οι κυβερνήσεις ήταν αποκλειστικά της επιλογής και της αρεσκείας του μονάρχη, πραγματικά πιόνια που κινούνταν σύμφωνα με τις διαθέσεις του, χωρίς ο λαός να έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει. Το σπουδαιότερο ήταν που η πολιτική του Οθωνα, σύμφωνα με τον Ν. Σβορώνο10, «όχι μόνο δεν ανταποκρινόταν στις πιο στοιχειώδεις ανάγκες του ελληνικού λαού αλλά και προσέκρουε στα συμφέροντα των ιθυνουσών τάξεων, που η μοναρχία είχε αποκλείσει από την εξουσία». Είναι χαρακτηριστικό πως η αγροτιά, που αποτελούσε τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού (περίπου 60%), ζούσε μέσα στην αθλιότητα. Το 80% των αγροτών δεν είχε καμία ιδιοκτησία και οι υπόλοιποι διέθεταν μικρούς κλήρους (από μισό έως ένα εκτάριο στις ορεινές περιοχές και από 5 έως 20 εκτάρια στις πεδινές). Το ζήτημα της διανομής των εθνικών γαιών παρέμενε πρόβλημα από την εποχή του Καποδίστρια. Μάλιστα, επί Οθωνα, μέχρι το 1856, παραχωρήθηκαν 28.000 εκτάρια από τα 721.000 που ήταν η ολική επιφάνεια των εθνικών γαιών, αλλά κι αυτές οι παραχωρήσεις πέρασαν στα χέρια των ισχυρών, χωρίς να υπάρξει το παραμικρό όφελος για τη φτωχή αγροτιά που λιμοκτονούσε.
Δυσαρεστημένοι, όμως, ήταν και οι τεχνίτες και έμποροι λόγω της βαριάς φορολογίας και της απουσίας πολιτικής, που θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανάπτυξη των επιχειρήσεών τους.
Δίπλα σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η ισχυροποίηση της ελληνικής αστικής τάξης, η οποία, ιδιαίτερα μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο - από τον οποίο βγήκαν νικήτριες έναντι της Ρωσίας η Αγγλία και η Γαλλία - απαιτεί μεγαλύτερο μερίδιο εξουσίας. «Μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο και τη Συνθήκη του Παρισιού - γράφει ο Σβορώνος11- η διείσδυση της Γαλλίας και της Αγγλίας στις χώρες της Εγγύς Ανατολής, στην Αίγυπτο και στα Βαλκάνια εντείνεται και δημιουργεί στις περιοχές αυτές μια χωρίς προηγούμενο οικονομική κίνηση, όπου μετέχουν ευρύτατα κι οι Ελληνες, διασκορπισμένοι σ' αυτές τις χώρες... Οι ελληνικές παροικίες των Βαλκανίων συνεχίζουν να κατέχουν την πρώτη θέση στην οικονομία των παραπάνω χωρών. Στο Δούναβη δύο χιλιάδες πλοία (σε σύνολο τριών χιλιάδων) έπλεαν μ' ελληνική σημαία. Το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου του Ευξείνου Πόντου διεξαγόταν από Ελληνες εγκατεστημένους στη Ρωσία... Απ' το 1841 το ελληνικό ναυτικό αντιπροσωπεύει το τρίτο του συνολικού εμπορίου της Αλεξανδρείας... Οι Ελληνες μπόρεσαν να επωφεληθούν από τις μεγάλες επιχειρήσεις των Αγγλων στην Τουρκία (σιδηροδρόμους, τηλεγραφικές γραμμές) και να συμμετάσχουν σ' αυτές. Από το 1860 κυρίως σημειώνεται η επιρροή τους ως τραπεζιτών και σαν εταίρων των αγγλικών οίκων στις αγορές της Εγγύς Ανατολής». Η ισχυροποίηση αυτή της ελληνικής αστικής τάξης στις παροικίες την κάνει να προχωρήσει σε επενδύσεις στο εσωτερικό της Ελλάδας. Αυξάνει εντυπωσιακά ο εμπορικός στόλος της χώρας, εισάγεται η ατμοπλοΐα, αναπτύσσεται το εμπόριο αλλά και η παραγωγή προϊόντων για εσωτερική κατανάλωση και εξαγωγές. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων με εξαγωγικό χαρακτήρα (ελαιόλαδο, κρασιά, κορινθιακή σταφίδα κ.ο.κ.) και η εκμετάλλευση της γης γίνεται πλέον με καπιταλιστικό τρόπο.
Είναι απολύτως σαφές, επομένως, πως η ελληνική αστική τάξη θα επιδίωκε να δει και πολιτικά αποκρυσταλλωμένη την ισχυροποίηση της θέσης της στην ελληνική κοινωνία. Κι αυτό ακριβώς έπραξε.
Η εξέγερση του Ναυπλίου και το τέλος του Οθωνα
Η εξέγερση του Ναυπλίου δεν κατάφερε να ανατρέψει τον Οθωνα παρόλο που - έστω και χωρίς την ίδια δυναμικότητα - επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Πελοπόννησο και στις Κυκλάδες. Αποτέλεσε όμως το σύνθημα για την ανατροπή του, την αρχή του τέλους της εξουσίας του. Η 8η/21η του Απρίλη 1862, Κυριακή του Πάσχα, ήταν η τελευταία μέρα της αντίστασης των Ναυπλιωτών. Είχαν προηγηθεί διαπραγματεύσεις, με αποτέλεσμα το οθωνικό καθεστώς να δώσει αμνηστία στους εξεγερμένους, πλην των αρχηγών, που μαζί με άλλους, γύρω στους 200 με 300, φύγανε με αγγλικά καράβια για τη Σμύρνη12.
Σ' ένα υπόμνημά του που παρέδωσε στον Οθωνα ο υπουργός του επί των Εσωτερικών, Χ. Χριστόπουλος, σημείωνε ανάμεσα στα άλλα, ως συμπέρασμα από την εξέγερση του Ναυπλίου13: «Η στάσις κατεστράφη και η τάξις επανήλθε, αλλ' αύτη δε θεωρείται παγιωμένη εντελώς διότι διαμένουσιν εις τα πνεύματα αι προκηρυχθείσαι υπό των στασιαστών αρχαί». Η ζωή δεν άργησε να τον δικαιώσει. Τον Οκτώβρη του 1862 ο Οθωνας εκθρονίστηκε και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα ύστερα από εξέγερση των φρουρών της Ακαρνανίας, της Πάτρας, της Κορίνθου, άλλων πόλεων και φυσικά της πρωτεύουσας, που έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στο καθεστώς.
«Δυναστεία απωλέσασα την αγάπη του λαού - είχε πει τότε ο πρωθυπουργός Γενναίος Κολοκοτρώνης - δεν πρέπει να υποστηρίζεται εν Ελλάδι διά τη βίας». Φυσικά η δυναστεία του Οθωνα Βίτελσμπαχ ποτέ δεν είχε την αγάπη του λαού για να τη χάσει και άσκησε αρκετή βία για να μπορέσει να διατηρηθεί στην εξουσία. Το ίδιο συνέβη και με τη διάδοχό της, τη δυναστεία των Γλύξμπουργκ. Για τον ελληνικό λαό οι μονάρχες υπήρξαν πάντοτε σύμβολο της ταξικής καταπίεσης και της ξενικής εξάρτησης.-
1. «Εφημερίς των συζητήσεων της Βουλής», 7/9/1864
2. Γ. Κορδάτου: «Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας», εκδόσεις «20ός Αιώνας», τόμος XII, σελ. 41
3. Δ. Φωτιάδη: «Η έξωση του Οθωνα», εκδόσεις «Μέλισσα», Αθήνα 1964, σελ. 313
4. Δ. Φωτιάδη, στο ίδιο, σελ. 313. Η μαντάμ Ρολάν ήταν η ψυχή των Γιρονδίνων στη Γαλλική Επανάσταση
5. Επαμεινώνδα Κυριακίδου: «Ιστορία του Σύγχρονου Ελληνισμού, Εν Αθήναις 1892, φωτοτυπική ανατύπωση, Εκδόσεις Β. Γρηγοριάδη, Αθήνα 1972, τόμος Β΄ σελ. 127
6. Γ. Κορδάτου, στο ίδιο σελ. 48
7. «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμος ΙΓ΄, σελ. 192
8. Δ. Φωτιάδη, στο ίδιο, σελ. 321
9. Γιάννη Ζέβγου: «Σύντομη μελέτη της νεοελληνικής ιστορίας», εκδόσεις «ΤΑ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ», μέρος β΄, σελ. 60-61
10. Ν. Σβορώνος: «Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 79
11. Ν. Σβορώνος, στο ίδιο, σελ. 89
12. Τ. Βουρνά: «Ιστορία της νεότερης Ελλάδας 1821-1909», εκδόσεις «Τολίδη». Σελ. 404- 409
13. Επαμεινώνδα Κυριακίδου, στο ίδιο, σελ. 149

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ


ΦΛΕΒΑΡΗΣ 1862 Η ναυπλιακή εξέγερση κατά του Οθωνα


ΦΛΕΒΑΡΗΣ 1862
Η ναυπλιακή εξέγερση κατά του Οθωνα
Σκηνή απ' τη ναυπλιώτικη εξέγερση (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη)
«Ο Βασιλεύς Οθων ωμοίαζε τον Λουδοβίκον XVI,όστις εις το ημερολόγιον, το οποίον εκράτει περίτων συμβάντων των σημαντικών της ημέρας, τηνημέραν καθ' ην εκυριεύετο η Βαστίλλη έγραφε rienτίποτε δεν ηκολούθησε, και όμως κατά την ημέρανεκείνην η Γαλλία εκλόνιζε το αρχαίον οικοδόμημακαι εσάλευε τας βάσεις της δυναστείας του. Τούτοέπαθε ο Οθων. Ούτε της κοινής γνώμης η ανάπτυξις,ούτε της Γερουσίας η διαγωγή, ηδύνατο να τον κάμουννα εννοήση ότι η φωνή του έθνους απήτη άλλο, παρ'ό,τι αυτός έπραττε και εφρόνει».
Θρασύβουλος Ζαΐμης1
Τη νύχτα της 31ης του Γενάρη προς 1η του Φλεβάρη (13 προς 14/2 με το νέο ημερολόγιο) του 1862 εκδηλώθηκε στο Ναύπλιο εξέγερση, λαού και στρατού, κατά του μοναρχικού καθεστώτος του Οθωνα, κι αυτό όχι τυχαία. «Το Ναύπλιο - σύμφωνα με τον Κορδάτο- ήταν το σπουδαιότερο επαναστατικό κέντρο των αντιβασιλικών» εκείνης της εποχής. Ηταν μια ζωντανή πόλη, που επηρεαζόταν άμεσα από τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στη χώρα και που τη χαρακτήριζαν οι έντονες πολιτικές ζυμώσεις, γεγονός καθόλου περίεργο αφού υπήρξε η πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας μετά την επανάσταση. Επιπλέον, είχε γίνει το κέντρο υποδοχής όσων βρίσκονταν υπό δυσμένεια από το μοναρχικό καθεστώς. «Τους πιότερους, δηλαδή ανεπιθύμητους ή καταδικασμένους για πολιτικούς λόγους αξιωματικούς - γράφει ο Δ. Φωτιάδης- τους στέλνανε είτε εξόριστους στο Ανάπλι, "υπό αστυνομικήν επιτήρησιν", είτε να φυλακιστούν σ' ένα από τα δύο περίφημα κάστρα του, το Παλαμήδι ή την Ακροναυπλία». Δεν είναι επομένως καθόλου ανεξήγητο που επικεφαλής της εξέγερσης υπήρξαν εξόριστοι και - μυημένοι απ' αυτούς - στρατιωτικοί όπως ο Αρτέμης Μίχου, ο Πάνος Κορωναίος, ο Δ. Θ. Γρίβας, ο Δ. Μπότσαρης, ο Χρ. Ζυμβρακάκης κ.ά. καθώς και μια ομάδα πολιτικών ανάμεσα στους οποίους διακρίνονταν ο δήμαρχος Π. Ζαφειρόπουλος, ο εφέτης Γ. Πετιμεζάς, ο πρωτοδίκης Π. Μαυρομιχάλης, ο πρόξενος του Βελγίου Σπ. Ζαβιτσιάνος, οι δικηγόροι Κ. Αντωνόπουλος, Γρ. Δημητριάδης, Ι. Παπαζαφειρόπουλος, Κ. Πετσάλης και, φυσικά, η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου - η Ελληνίδα μαντάμ Ρολάν, σύμφωνα με τον Δ. Φωτιάδη4- μια πολύ μορφωμένη γυναίκα, σύζυγος του μακαρίτη τότε γερουσιαστή και δημάρχου του Ναυπλίου Σπ. Παπαλεξόπουλου, το σπίτι της οποίας είχε μεταβληθεί σε κέντρο της επαναστατικής προετοιμασίας. «Η γυνή αυτή - γράφει ο Επ. Κυριακίδης- ...πεντήκοντα ετών, αλλ' ακμαία έτι διασώζουσα τα ίχνη παρωχημένης καλλονής, συνενούσα την γυναικείαν γλυκύτητα προς την ανδρικήν ευτολμίαν, ήτο υπέροχος των συνήθων γυναικών, εύγλωττος, πεπαιδευμένη, ιεροφάντις των στασιαστικών ιδεών, κατέστησε τον οίκον αυτής το κέντρον της συνωμοσίας».
Ο τελευταίος πρωθυπουργός του Οθωνα Γενναίος Κολοκοτρώνης (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
Αρχικά οι επαναστάτες είχαν ορίσει ως ημερομηνία εκδήλωσης της εξέγερσης την 3η/16η του Φλεβάρη αλλά υποχρεώθηκαν να αλλάξουν τα σχέδιά τους και να κινηθούν δύο μέρες νωρίτερα λόγω του ότι μια σειρά από επιστολές του Α. Μίχου και του Σπ. Ζαβιτσιάνου, στις οποίες περιγράφονταν οι αντικαθεστωτικές ενέργειες, έπεσαν στα χέρια των υπηρεσιών του οθωνικού καθεστώτος.
Ας δούμε όμως εν συντομία πώς εξελίχθηκε, έστω και πρόωρα εκδηλωθείσα, η εξέγερση.
Η επικράτηση και οι σκοποί της εξέγερσης
Οι επαναστάτες, χωρίς δυσκολία, κατέλαβαν πολύ γρήγορα όλα τα στρατηγικά σημεία της πόλης και τις δημόσιες υπηρεσίες. Ιδιαίτερη αντίσταση δε συνάντησαν, πράγμα φυσικό αφού «οι αντιδραστικοί ήταν λίγοι, πολύ λίγοι, και ήταν κρυμμένοι στα σπίτια τους»6. Πρώτη ενέργεια των επαναστατών ήταν να απελευθερώσουν τους πολιτικούς κρατούμενους. Στη συνέχεια - και αφού είχαν επιβληθεί - σχημάτισαν πολιτοφυλακή από 400 Ναυπλιώτες και προχώρησαν σε καταμερισμό αρμοδιοτήτων. Ο Α. Μίχος, ως αρχαιότερος στο στράτευμα, ορίστηκε στρατιωτικός αρχηγός της εξέγερσης, ο Κορωναίος αρχηγός των επιτελείων, ο Μπότσαρης φρούραρχος του Ναυπλίου, ο Ζυμβρακάκης φρούραρχος του Παλαμηδίου και αργότερα στρατιωτικός διοικητής Ναυπλίου, ο Γρίβας στρατιωτικός αστυνόμος Ναυπλίου κλπ. Δίπλα στη στρατιωτική ηγεσία της εξέγερσης σχηματίστηκε από τους πολιτικούς Προσωρινή Κυβερνητική Επιτροπή, η οποία με προκήρυξη που εξέδωσε την επομένη 2/15 του Φλεβάρη αποσαφήνισε ως σκοπούς των εξεγερμένων τους παρακάτω7:
«α) Κατάπτωσις του συστήματος, πιστώς υπηρετουμένου υπό της μέχρι τούδε κυβερνήσεως και αναγόρευσις νέου εγγυουμένου τας ελευθερίας του λαού και εφαρμογήν των ετέρων δύο επομένων αρχών.
Ο Οθωνας και η Αμαλία εγκαταλείπουν διωγμένοι την Ελλάδα (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
β) Διάλυσις της διά βιαίων μέσων συστηθείσης και μέχρι τούδε υπαρχούσης Βουλής.
γ) Συγκρότησις Εθνοσυνελεύσεως υπισχνουμένης την υπό του έθνους ανάκτησιν των καταπατηθεισών αυτού ελευθεριών και πλήρωσιν παντός ευγενούς και εθνικού ημών πόθου».
Οπως εύκολα διαπιστώνει κανείς, οι εξεγερθέντες δεν απαιτούσαν ούτε την κατάργηση του μοναρχικού θεσμού, ούτε την πτώση του Οθωνα. Κύρια απαίτησή τους ήταν η φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος ή, αλλιώς, ο εκδημοκρατισμός του. Επρόκειτο κατά τον Φωτιάδη8 για έναν συμβιβασμό «ανάμεσα σ' εκείνους που ήθελαν ριζικές λύσεις - την κατάργηση της δυναστείας των Βίτελσβαχων - και σ' όσους είχανε την αυταπάτη πως θα μπορούσαν, με νέες συνταγματικές διατάξεις, να βάλουν χαλινάρι στην παλατιανή αυθαιρεσία». Διαφορετική όμως είναι η εκτίμηση του Γ. Ζέβγου, ο οποίος γράφει σχετικά9: «Το περιεχόμενο της εξέγερσης του 1862 περιοριζόταν στο πολιτικό εποικοδόμημα των συνταγματικών ελευθεριών και αγνοούσε τα κοινωνικά προβλήματα, που συντάραζαν τις λαϊκές μάζες. Ακόμα ούτε πρόβλημα αλλαγής της δυναστείας έβαζαν οι επαναστάτες του Αναπλιού. Η εμποροτσιφλικάδικη ολιγαρχία ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την εξουσία και γι' αυτό το σκοπό οργάνωνε και κινούσε την πραξικοπηματική πάλη».
Τα βαθύτερα αίτια της εξέγερσης
Χωρίς αμφιβολία η εξέγερση του Ναυπλίου υπήρξε προϊόν βαθύτερων κοινωνικοπολιτικών αιτιών απ' αυτές που μπορούν να διαγνωστούν στις διακηρύξεις των επαναστατών. Είναι κοινός τόπος πως η ελέω Θεού μοναρχία του Οθωνα κάθε άλλο παρά αρεστή ήταν στον ελληνικό λαό, ακόμη και μετά το πραξικόπημα του 1843, που είχε ως αποτέλεσμα την παραχώρηση Συντάγματος. Ενας αλλοεθνής βασιλιάς (Βαυαρός για την ακρίβεια), που είχε επιβληθεί στη χώρα με το έτσι θέλω από τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής (την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία), δεν μπορούσε παρά να προκαλεί την απέχθεια και το μίσος ενός λαού που τόσο αίμα είχε χύσει αγωνιζόμενος για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Αλλά και η πολιτική που ο Οθωνας ακολούθησε κάθε άλλο παρά άμβλυνε τις λαϊκές διαθέσεις απέναντί του. Δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι για ένα μεγάλο διάστημα τον τόπο κυβερνούσαν απευθείας οι ξένοι. Ούτε ότι, ακόμη και μετά την παραχώρηση Συντάγματος, οι κυβερνήσεις ήταν αποκλειστικά της επιλογής και της αρεσκείας του μονάρχη, πραγματικά πιόνια που κινούνταν σύμφωνα με τις διαθέσεις του, χωρίς ο λαός να έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει. Το σπουδαιότερο ήταν που η πολιτική του Οθωνα, σύμφωνα με τον Ν. Σβορώνο10, «όχι μόνο δεν ανταποκρινόταν στις πιο στοιχειώδεις ανάγκες του ελληνικού λαού αλλά και προσέκρουε στα συμφέροντα των ιθυνουσών τάξεων, που η μοναρχία είχε αποκλείσει από την εξουσία». Είναι χαρακτηριστικό πως η αγροτιά, που αποτελούσε τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού (περίπου 60%), ζούσε μέσα στην αθλιότητα. Το 80% των αγροτών δεν είχε καμία ιδιοκτησία και οι υπόλοιποι διέθεταν μικρούς κλήρους (από μισό έως ένα εκτάριο στις ορεινές περιοχές και από 5 έως 20 εκτάρια στις πεδινές). Το ζήτημα της διανομής των εθνικών γαιών παρέμενε πρόβλημα από την εποχή του Καποδίστρια. Μάλιστα, επί Οθωνα, μέχρι το 1856, παραχωρήθηκαν 28.000 εκτάρια από τα 721.000 που ήταν η ολική επιφάνεια των εθνικών γαιών, αλλά κι αυτές οι παραχωρήσεις πέρασαν στα χέρια των ισχυρών, χωρίς να υπάρξει το παραμικρό όφελος για τη φτωχή αγροτιά που λιμοκτονούσε.
Δυσαρεστημένοι, όμως, ήταν και οι τεχνίτες και έμποροι λόγω της βαριάς φορολογίας και της απουσίας πολιτικής, που θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανάπτυξη των επιχειρήσεών τους.
Δίπλα σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η ισχυροποίηση της ελληνικής αστικής τάξης, η οποία, ιδιαίτερα μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο - από τον οποίο βγήκαν νικήτριες έναντι της Ρωσίας η Αγγλία και η Γαλλία - απαιτεί μεγαλύτερο μερίδιο εξουσίας. «Μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο και τη Συνθήκη του Παρισιού - γράφει ο Σβορώνος11- η διείσδυση της Γαλλίας και της Αγγλίας στις χώρες της Εγγύς Ανατολής, στην Αίγυπτο και στα Βαλκάνια εντείνεται και δημιουργεί στις περιοχές αυτές μια χωρίς προηγούμενο οικονομική κίνηση, όπου μετέχουν ευρύτατα κι οι Ελληνες, διασκορπισμένοι σ' αυτές τις χώρες... Οι ελληνικές παροικίες των Βαλκανίων συνεχίζουν να κατέχουν την πρώτη θέση στην οικονομία των παραπάνω χωρών. Στο Δούναβη δύο χιλιάδες πλοία (σε σύνολο τριών χιλιάδων) έπλεαν μ' ελληνική σημαία. Το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου του Ευξείνου Πόντου διεξαγόταν από Ελληνες εγκατεστημένους στη Ρωσία... Απ' το 1841 το ελληνικό ναυτικό αντιπροσωπεύει το τρίτο του συνολικού εμπορίου της Αλεξανδρείας... Οι Ελληνες μπόρεσαν να επωφεληθούν από τις μεγάλες επιχειρήσεις των Αγγλων στην Τουρκία (σιδηροδρόμους, τηλεγραφικές γραμμές) και να συμμετάσχουν σ' αυτές. Από το 1860 κυρίως σημειώνεται η επιρροή τους ως τραπεζιτών και σαν εταίρων των αγγλικών οίκων στις αγορές της Εγγύς Ανατολής». Η ισχυροποίηση αυτή της ελληνικής αστικής τάξης στις παροικίες την κάνει να προχωρήσει σε επενδύσεις στο εσωτερικό της Ελλάδας. Αυξάνει εντυπωσιακά ο εμπορικός στόλος της χώρας, εισάγεται η ατμοπλοΐα, αναπτύσσεται το εμπόριο αλλά και η παραγωγή προϊόντων για εσωτερική κατανάλωση και εξαγωγές. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων με εξαγωγικό χαρακτήρα (ελαιόλαδο, κρασιά, κορινθιακή σταφίδα κ.ο.κ.) και η εκμετάλλευση της γης γίνεται πλέον με καπιταλιστικό τρόπο.
Είναι απολύτως σαφές, επομένως, πως η ελληνική αστική τάξη θα επιδίωκε να δει και πολιτικά αποκρυσταλλωμένη την ισχυροποίηση της θέσης της στην ελληνική κοινωνία. Κι αυτό ακριβώς έπραξε.
Η εξέγερση του Ναυπλίου και το τέλος του Οθωνα
Η εξέγερση του Ναυπλίου δεν κατάφερε να ανατρέψει τον Οθωνα παρόλο που - έστω και χωρίς την ίδια δυναμικότητα - επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Πελοπόννησο και στις Κυκλάδες. Αποτέλεσε όμως το σύνθημα για την ανατροπή του, την αρχή του τέλους της εξουσίας του. Η 8η/21η του Απρίλη 1862, Κυριακή του Πάσχα, ήταν η τελευταία μέρα της αντίστασης των Ναυπλιωτών. Είχαν προηγηθεί διαπραγματεύσεις, με αποτέλεσμα το οθωνικό καθεστώς να δώσει αμνηστία στους εξεγερμένους, πλην των αρχηγών, που μαζί με άλλους, γύρω στους 200 με 300, φύγανε με αγγλικά καράβια για τη Σμύρνη12.
Σ' ένα υπόμνημά του που παρέδωσε στον Οθωνα ο υπουργός του επί των Εσωτερικών, Χ. Χριστόπουλος, σημείωνε ανάμεσα στα άλλα, ως συμπέρασμα από την εξέγερση του Ναυπλίου13: «Η στάσις κατεστράφη και η τάξις επανήλθε, αλλ' αύτη δε θεωρείται παγιωμένη εντελώς διότι διαμένουσιν εις τα πνεύματα αι προκηρυχθείσαι υπό των στασιαστών αρχαί». Η ζωή δεν άργησε να τον δικαιώσει. Τον Οκτώβρη του 1862 ο Οθωνας εκθρονίστηκε και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα ύστερα από εξέγερση των φρουρών της Ακαρνανίας, της Πάτρας, της Κορίνθου, άλλων πόλεων και φυσικά της πρωτεύουσας, που έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στο καθεστώς.
«Δυναστεία απωλέσασα την αγάπη του λαού - είχε πει τότε ο πρωθυπουργός Γενναίος Κολοκοτρώνης - δεν πρέπει να υποστηρίζεται εν Ελλάδι διά τη βίας». Φυσικά η δυναστεία του Οθωνα Βίτελσμπαχ ποτέ δεν είχε την αγάπη του λαού για να τη χάσει και άσκησε αρκετή βία για να μπορέσει να διατηρηθεί στην εξουσία. Το ίδιο συνέβη και με τη διάδοχό της, τη δυναστεία των Γλύξμπουργκ. Για τον ελληνικό λαό οι μονάρχες υπήρξαν πάντοτε σύμβολο της ταξικής καταπίεσης και της ξενικής εξάρτησης.-
1. «Εφημερίς των συζητήσεων της Βουλής», 7/9/1864
2. Γ. Κορδάτου: «Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας», εκδόσεις «20ός Αιώνας», τόμος XII, σελ. 41
3. Δ. Φωτιάδη: «Η έξωση του Οθωνα», εκδόσεις «Μέλισσα», Αθήνα 1964, σελ. 313
4. Δ. Φωτιάδη, στο ίδιο, σελ. 313. Η μαντάμ Ρολάν ήταν η ψυχή των Γιρονδίνων στη Γαλλική Επανάσταση
5. Επαμεινώνδα Κυριακίδου: «Ιστορία του Σύγχρονου Ελληνισμού, Εν Αθήναις 1892, φωτοτυπική ανατύπωση, Εκδόσεις Β. Γρηγοριάδη, Αθήνα 1972, τόμος Β΄ σελ. 127
6. Γ. Κορδάτου, στο ίδιο σελ. 48
7. «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους», «Εκδοτική Αθηνών», τόμος ΙΓ΄, σελ. 192
8. Δ. Φωτιάδη, στο ίδιο, σελ. 321
9. Γιάννη Ζέβγου: «Σύντομη μελέτη της νεοελληνικής ιστορίας», εκδόσεις «ΤΑ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ», μέρος β΄, σελ. 60-61
10. Ν. Σβορώνος: «Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας», εκδόσεις «Θεμέλιο», σελ. 79
11. Ν. Σβορώνος, στο ίδιο, σελ. 89
12. Τ. Βουρνά: «Ιστορία της νεότερης Ελλάδας 1821-1909», εκδόσεις «Τολίδη». Σελ. 404- 409
13. Επαμεινώνδα Κυριακίδου, στο ίδιο, σελ. 149

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ


ΠΟΤΕ ΘΑ ΒΑΛΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΤΙΣ ΦΩΝΕΣ;


Οι επιβάτες της πτήσης κάθονται στις θέσεις τους και περιμένουν τους πιλότους. Σύντομα, δύο άνδρες μπαίνουν στον αεροπλάνο, με στολή πιλότου.

Φορούν μαύρα γυαλιά.




Ο ένας από  τους δύο συνοδεύεται από έναν σκύλο για τυφλούς και ο άλλος βρίσκει το δρόμο του με την βοήθεια ενός άσπρου μπαστουνιού.

Προχωρούν στον διάδρομο, μπαίνουν στο πιλοτήριο και ξανακλείνουν την πόρτα.

Πολλοί από τους επιβάτες γελούν νευρικά και όλοι κοιτάζονται με μία έκφραση που πηγαίνει από την έκπληξη στον φόβο ή τον σκεπτικισμό.

Μερικοί ψάχνουν τις κάμερές τους.

Μερικά λεπτά αργότερα οι μηχανές του αεροπλάνου ξεκινούν και το αεροπλάνο επιταχύνει στην πίστα.

Τρέχει όλο και πιο γρήγορα και μοιάζει σα να μην πρόκειται να απογειωθεί ποτέ.

Οι επιβάτες κοιτάζουν από τα παράθυρα τους και διαπιστώνουν ότι το αεροπλάνο κατευθύνεται ίσια σε μια λίμνη που βρίσκεται στο τέλος του διαδρόμου απογείωσης (σαν στη Γέφυρα στο Κανόνι).

Το αεροπλάνο τώρα τρέχει πολύ γρήγορα στην πίστα και πολλοί επιβάτες διαπιστώνουν ότι δεν πρόκειται να απογειωθούν ποτέ και ότι όλοι θα πέσουν στην λίμνη. Οι φωνές των έντρομων επιβατών γεμίζουν το αεροπλάνο, αλλά αυτή ακριβώς τη στιγμή, το αεροπλάνο απογειώνεται
γλυκά, χωρίς το παραμικρό πρόβλημα.

Οι επιβάτες ηρεμούν, χαμογελούν, νιώθοντας λίγο ανόητοι που πίστεψαν σε αυτό το κακόγουστο αστείο. Λίγα λεπτά αργότερα το γεγονός ξεχάστηκε.

Στο πιλοτήριο, ο πιλότος ψαχουλεύει το ταμπλό με τα όργανα, βρίσκει το κουμπί του αυτόματου πιλότου και τον βάζει σε λειτουργία. Λέει μετά στον συγκυβερνήτη.

-Ξέρεις τι πραγματικά με φοβίζει;

-Όχι, απαντά ο άλλος.

-Ρε συ καμιά μέρα, θα βάλουν τις φωνές πολύ αργά και θα πνιγούμε όλοι μας.!



Ερώτημα:
ΠΟΤΕ ΘΑ ΒΑΛΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΤΙΣ ΦΩΝΕΣ;

Ποια η διέξοδος από την κρίση;


Ποια η διέξοδος από την κρίση;
Ομιλία της Ελένης Μπέλλου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στο 18ο Φεστιβάλ ΚΝΕ-«ΟΔΗΓΗΤΗ» με θέμα: «Δεν πάει άλλο έτσι πια! Αλλά διέξοδος ποια είναι;»
Χωρίς αμφιβολία, ο καθένας και η καθεμιά σας γνωρίζετε αρκετά περιστατικά σε συζητήσεις με φίλους, συναδέλφους, συμφοιτητές, όπου κυριαρχεί το «δεν πάει άλλο έτσι πια!».
Αλλά στο «ποια είναι η διέξοδος», συναντάτε πολιτικές σκέψεις και επιλογές που μοιάζουν διαφορετικές και εναλλακτικές μεταξύ τους σε σχέση με τις λαϊκές ανάγκες.
Αυτό φάνηκε και στα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών, στις μεγάλες μετακινήσεις που έγιναν, με μεγαλύτερη αυτή από ΠΑΣΟΚ προς ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από το ΚΚΕ προς το ΣΥΡΙΖΑ, πιστεύοντας ότι υπάρχει δυνατότητα διαφορετικής διεξόδου από το ΣΥΡΙΖΑ σε σχέση με τη «διέξοδο» του ΠΑΣΟΚ.
Το ίδιο και η μετακίνηση από το ΠΑΣΟΚ προς τη ΔΗΜΑΡ, πιστεύοντας ότι μπορεί η ΔΗΜΑΡ να γίνει συντελεστής μιας διαφορετικής πολιτικής διεξόδου από την κρίση, να εγγυηθεί κάποια συγκράτηση στην επίθεση που δέχεται το λαϊκό εισόδημα.
Ακόμα και η ψήφος προς τον Καμμένο ή τη «Χρυσή Αυγή» εξέφραζε την άποψη ότι η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, η παραμονή στην EE μπορεί να γίνει με περισσότερο «εθνικιστική», «πατριωτική» πολιτική. Υπάρχουν κι άλλου τύπου «εθνικιστές», όχι ακροδεξιάς ή φασιστικής ιδεολογίας αλλά «αριστερόχρωμης», που πιστεύουν σε μια αυτοδύναμη εθνική ανάπτυξη έξω από την EE, με καπιταλισμό.
Εντυπώσεις για διαφορετικές εναλλακτικές πολιτικές διεξόδου δημιουργεί και η σημερινή συζήτηση μεταξύ των κομμάτων της συγκυβέρνησης περί «κόκκινων γραμμών» σε σχέση με τις περικοπές στο λαϊκό εισόδημα ή και η συζήτηση με κόμματα της αντιπολίτευσης. Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των κομμάτων είναι η αναφορά στην «ανάπτυξη», σχεδόν όλοι λένε «να μην επιστρέψουμε στην οικονομία του 1950» και από κει και πέρα παίζουν με μη οριζόντιες περικοπές μισθών / συντάξεων / κοινωνικών υπηρεσιών, με «επιμήκυνση», αλλά κυρίως τη «διάσωση της χώρας μέσα στο ευρώ».

Βέβαια, υπάρχουν επιμέρους εναλλακτικά μέτρα, π.χ. πρόωρη συνταξιοδότηση στο δημόσιο ή απολύσεις ή κατάργηση αφορολόγητου εισοδήματος, περικοπές στους μισθούς από 1.000 ευρώ χωρίς 13ο και 14ο ή από 800 με κατάργηση.
Αλλά αυτά δεν αλλάζουν τη γενική κατεύθυνση, ΔΕ συνιστούν παραλλαγμένη πολιτική διεξόδου από την οικονομική κρίση.
Αυτό δε σημαίνει ότι κατά διαστήματα δεν υπάρχουν παραλλαγμένες αστικές πολιτικές, πάνω στις οποίες εμφανίζονται και νέα αστικά κόμματα.
Μέσα στην εξουσία του κεφαλαίου γεννιούνται και πεθαίνουν αστικά κόμματα, κατά μεγάλα διαστήματα αλλάζει όχι μόνο το αστικό πολιτικό σκηνικό, αλλά και η μορφή του πολιτεύματος, το Σύνταγμα κλπ.
Από τι εξαρτάται
Μια παραλλαγμένη αστική πολιτική διεξόδου από οικονομική κρίση, από ιμπεριαλιστικό πόλεμο κυρίως δεν εξαρτάται από την εμφάνιση νέων κομμάτων ή νέων ηγετών τους, δηλαδή δεν εξαρτάται από το Σαμαρά αντί του Παπανδρέου ή του Τσίπρα αντί του Βενιζέλου κλπ., τότε από τι εξαρτάται;
Και τι ακριβώς μπορεί να θεωρηθεί διαφορετική πολιτική διεξόδου, π.χ. από την οικονομική κρίση και το δημόσιο χρέος στις μέρες μας;
Εξαρτάται:
-- Ποια ακριβώς παραλλαγμένη πολιτική θα εφαρμοστεί, εξαρτάται από τις ανάγκες συνολικά του κεφαλαίου, δηλαδή τις γενικές του ανάγκες, αλλά και από τις ιδιαίτερες ανάγκες στη συγκεκριμένη περίοδο, π.χ. εφοπλιστικό στην Ελλάδα, 6η χώρα παγκοσμίως με ελληνική σημαία, Ελληνες εφοπλιστές πιο πάνω.
-- Συνδέθηκε η Ελλάδα με την ΕΟΚ το 1961, εντάχθηκε το 1981, μπήκε στην Ευρωζώνη το 2001, γιατί αυτές οι επιλογές τότε συνέφεραν το κεφάλαιο, τις συμμαχίες του, το στέριωμα της εξουσίας του στην Ελλάδα, την επέκτασή του έξω από τα όρια της ελληνικής αγοράς, ακόμα κι αν κάποιοι καπιταλιστές καταστρέφονταν.
Το ίδιο καλά εξυπηρετήθηκαν αυτές οι ανάγκες από τον Κ. Καραμανλή της ΕΡΕ και της ΝΔ, με το Γ. Παπανδρέου του ΠΑΣΟΚ.
-- Τι άλλαξε σήμερα για το κεφάλαιο; Δεν το συμφέρει να μείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη;
-- Γενικά το συμφέρει, αλλά καπιταλισμός σημαίνει αντιθέσεις, αντιφάσεις, ανισομετρία, κρίσεις.
Κι αυτό που χτες ήταν ολοκάθαρο συμφέρον για το κεφάλαιο, που παρουσιαζόταν ως πανεθνικός στόχος, γιατί φαινόταν στέρεο - ρεαλιστικό, σήμερα ή αύριο μετατρέπεται στο αντίθετο του, γίνεται ανίσχυρο, αμφίβολο.
Κι αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα στην Ευρωζώνη αλλά και ολόκληρη την Ευρωζώνη.
-- Τότε έρχεται ένα κόμμα να το εμφανίσει σαν δική του επιλογή κι επειδή πρέπει να κερδίσει τη λαϊκή πλειοψηφία, μιλά για λογαριασμό και του λαϊκού συμφέροντος.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε βαθιές οικονομικές κρίσεις στη διακυβέρνηση ήρθαν κόμματα που είχαν κάποιες εργατικές - λαϊκές ρίζες, τα λεγόμενα «σοσιαλδημοκρατικά» ή σοσιαλιστικά, αλλά ήρθαν και «εθνικιστικά» / εθνικοσοσιαλιστικά κόμματα, όπως ο Χίτλερ στη Γερμανία το 1933, που κι αυτά χρησιμοποιούσαν λαϊκά συνθήματα.
Ξέρουμε ότι πολύς κόσμος με αριστερές ανησυχίες, σήμερα έχει εναποθέσει/στηρίζει κάποιες ελπίδες του στο ΣΥΡΙΖΑ ως «αριστερό» κόμμα:
Λαϊκός κόσμος κόσμος που ακολουθούσε το ΠΑΣΟΚ.
Νέοι που ψήφισαν για πρώτη φορά.
Κόσμος που ψήφισε ΚΚΕ το Μάη ή και το 2009 ή και παλιότερα.
Και κάποιοι που ψήφισαν ΚΚΕ ή ΔΗΜΑΡ ή ΠΑΣΟΚ, ΝΔ ή και κάτι άλλο τον Ιούνη, σήμερα να σκέφτονται: «Δεν ψήφιζα ΣΥΡΙΖΑ να ερχόταν πρώτο κόμμα, να έκανε κυβέρνηση, μήπως διαπραγματευόταν καλύτερα μέσα στην EE, μήπως είχε καλύτερες συμμαχίες και, τέλος τέλος, αν έβλεπε τα σκούρα, θα την έσπαγε τη Δανειακή Συμφωνία, αφού το λένε ανοιχτά κάποια στελέχη του: "δε χάλασε κι ο κόσμος με επιστροφή σε εθνικό νόμισμα"».
Αυτές οι πολιτικές επιλογές που εκφράζουν σύγχυση από την άποψη του λαϊκού συμφέροντος, ταυτόχρονα διαμορφώνουν αρνητικό συσχετισμό απέναντι στην επίθεση του κεφαλαίου, θρέφουν και απογοήτευση, μοιρολατρία, αναμονή, αδιέξοδο στην πολιτική σκέψη και στάση ζωής, οδηγούν σε άσφαιρες κινητοποιήσεις, άμαζες και αποσπασματικές απεργίες.
Τι υπόσχεται ο ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση;
Πατά -περισσότερο απ' ό,τι προεκλογικά- σε δύο βάρκες, της Ευρωζώνης και εκτός αυτής. Προεκλογικά ήταν με τη διάσωση της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, προβάλλοντας το νέο συσχετισμό που θα έφερνε ο Γάλλος σοσιαλδημοκράτης Ολάντ αντί του Σαρκοζί.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ουσιαστικά ΔΕΝ έχει τίποτα διαφορετικό να εκφράσει σε σχέση με το «μέσα στην Ευρωζώνη», παρά εύκολα λόγια, «διαπραγμάτευση», «εθνική περηφάνια», «ισοτιμία», προσπαθεί να πείσει το κεφάλαιο ότι μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό κυβερνητικό ρόλο στο «έξω από το ευρώ», βεβαίως με κινητήρια δύναμη το κεφάλαιο, εξ ου και η γνωστή τοποθέτηση του Τσίπρα «Και τι έγινε αν γίνουμε Αργεντινή;».
Μια πολιτική διαχείρισης της κρίσης του δημόσιου χρέους εκτός Ευρωζώνης είναι πράγματι σχετικά διαφορετική από τη σημερινή. Είναι παραλλαγμένη πολιτική μια κυβέρνηση να σπάσει τη Δανειακή Συμφωνία, να σταματήσει για κάποιο διάστημα να πληρώνει τους ξένους δανειστές της, να κόψει νόμισμα η ΤτΕ κ.λπ., να κάνει το κράτος κάτι σαν κατάσχεση τραπεζών, ανεξάρτητα από το μετοχολόγιό τους, αυτό που λέει ο ΣΥΡΙΖΑ «δημόσιο έλεγχο στον τραπεζικό τομέα».
Επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ ΔΕΝ πειράζει το κεφάλαιο, γι' αυτό λέει «δώσ' μου ψήφο» χωρίς πρόγραμμα - θέσεις σύγκρουσης με τα καπιταλιστικά μεγαθήρια, ή λέει «κίνημα, στηρίζω αγώνες» ν' αλλάξει η κυβέρνηση, όχι ν' αλλάξει η κυριαρχία του κεφαλαίου.
-- Μη φανταστείτε ότι θα είναι πιο ελαφριά η εισοδηματική ή φορολογική πολιτική που θα συνοδεύσει την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα ή θα μπει τέρμα στην επίθεση του κεφαλαίου ή πολύ περισσότερο θα επιστραφεί ό,τι αφαιρέθηκε.
Και στις δύο περιπτώσεις, δηλαδή μέσα ή έξω από το ευρώ, με όποιο κόμμα ή κόμματα στην κυβέρνηση, το κεφάλαιο, η πραγματική κοινωνική-οικονομική δύναμη για λογαριασμό της οποίας ασκείται η κυβερνητική πολιτική, θα έχει ανάγκη να γίνει πιο ανταγωνιστικό στη διεθνή αγορά, δηλαδή χρειάζεται όλες τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις που κάνουν φθηνότερη την εργατική δύναμη, χρειάζεται νέες περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες, δηλαδή χρειάζεται σχεδόν όλα αυτά που συζητιούνται σήμερα ή και εφαρμόζονται από τις ΗΠΑ μέχρι την Ιαπωνία.
Διέξοδος υπάρχει
Εργατική - Λαϊκή διέξοδος από την οικονομική κρίση και από τον πόλεμο προϋποθέτει αλλαγή εξουσίας, ανατροπή της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και εξουσίας για να λυθεί η καπιταλιστική αντίφαση: κοινωνικοποιημένη παραγωγή - ατομική ιδιοκτησία.
Διέξοδος είναι να γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία όλες οι υποδομές και τα μέσα μαζικής μεταφοράς, όλος ο φυσικός πλούτος - ορυκτός, δασικός, υδάτινος κ.λπ.
Να γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία η γη, τα εργοστάσια, οι τηλεπικοινωνίες, οι τράπεζες, το συγκεντρωμένο εμπόριο, ο κατασκευαστικός τομέας.
Ο,τι ακόμα παραμένει σκόρπιο να συνεταιριστικοποιηθεί.
Να είναι αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν, χωρίς καμιά προϋπόθεση, οι υπηρεσίες Υγείας, Πρόνοιας, Παιδείας, Αθλητισμού.
Να οργανωθεί η παραγωγή και οι κοινωνικές υπηρεσίες μέσω του Κεντρικού Σχεδιασμού και να λειτουργούν με εργατικό-λαϊκό έλεγχο.
-- Τι σημαίνει Κεντρικός Σχεδιασμός;
Οχι μόνο οργάνωση της παραγωγής, των κοινωνικών υπηρεσιών, κατάργηση της ανεργίας.
Οχι μόνο κατάργηση της υποαπασχόλησης και ετεροαπασχόλησης, αλλά παρέχει σε όλους τους ανθρώπους, όχι μόνο της σχολικής ηλικίας, γενική μόρφωση, αλλά και ειδίκευση - επανειδίκευση.
Οχι μόνο εργασία και ικανοποιητικό ελεύθερο χρόνο, αλλά απαλλάσσει από τη σπατάλη του χρόνου του σε άχαρες δουλειές της αυτοσυντήρησης, αυτές που τα βάρη τους πέφτουν στη γυναίκα.
Παρέχει τη δυνατότητα δημιουργίας έξω από ένα στενό επαγγελματικό πλαίσιο, πολιτιστική, αθλητική δραστηριότητα.
Ο Κεντρικός Σχεδιασμός εξισορροπεί τον επιστημονικό-τεχνολογικό εξορθολογισμό με την κοινωνική ανάγκη. Π.χ. νέα επιστημονική-τεχνική ανακάλυψη βομβαρδισμού καρκινικών κυττάρων ΔΕΝ χωρά στην καπιταλιστική λογική των δαπανών υγείας.
-- Και τι είναι Εργατικός - Λαϊκός Ελεγχος;
Ο εργαζόμενος να έχει πληροφόρηση από τη διεύθυνση - διοίκηση, να έχει λόγο, να τον εκφράζει στη Συνέλευση του Τμήματός του, του τόπου εργασίας του, να εκλέγει, να ελέγχει και να ανακαλεί τους αντιπροσώπους του στο Εργατικό Συμβούλιο, στον κλάδο, πανελλαδικά.
Αυτή είναι η εργατική - λαϊκή εξουσία, η οποία δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον αστικό κοινοβουλευτισμό. Ο αστικός κοινοβουλευτισμός είναι για το εργατικό κόμμα, για την εργατική πολιτική άλλο ένα πεδίο πάλης κι όχι ένα όργανο της εργατικής εξουσίας.
Την ουσία της εργατικής-λαϊκής εξουσίας δίνει ο Γερμανός κομμουνιστής Μπρεχτ στο ποίημά του «Εγκώμιο στη μάθηση», από το οποίο προέρχεται η δεύτερη φράση του συνθήματος του Φεστιβάλ:
«Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο!
Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή!
Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα!
Μάθαινε, εξηντάχρονε!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Ψάξε για σχολείο, άστεγε!
Προμηθεύσου γνώση, παγωμένε!
Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν' ένα όπλο.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία».
Αυτή η εξουσία κατακτάται με τη συνειδητή οργανωμένη πάλη ενάντια στην εξουσία του κεφαλαίου, των μονοπωλίων, καταστρέφοντας τους μηχανισμούς τους, τις συμμαχίες τους όταν βρίσκονται σε φάση διαταραχής, αποδυνάμωσης.
Τι σημαίνει σχετικά με τη θέση της Ελλάδας στην ΕΕ.
To ζήτημα δεν είναι να βγεις από την Ευρωζώνη με το κεφάλαιο για το κεφάλαιο, αλλά ενάντια στο κεφάλαιο, εγχώριο και ξένο.
Αυτή η εξουσία δε χαρίζεται με υποσχέσεις για ανώδυνες λύσεις, ανώδυνες αλλαγές, με αριστερή πλειοψηφία στο αστικό Κοινοβούλιο, χωρίς σύγκρουση με βιομήχανους, τραπεζίτες, εφοπλιστές, με τη στήριξη των καναλιών και των εφημερίδων τους, των διευθυντάδων και των ρουφιάνων τους στους χώρους εργασίας, στους χώρους μάθησης, στους μηχανισμούς διοίκησης, βίας-καταστολής.
Ακόμα και σ' έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο, γιατί η Ελλάδα είναι μπλεγμένη στις αντιθέσεις - κουβάρι στη Μεσόγειο - Μέση Ανατολή, η έξοδος από τον πόλεμο, από την ξένη κατοχή, για να είναι προς όφελος του λαού πρέπει να γίνει με οργάνωση της πάλης έξω από τα κέντρα και τους μηχανισμούς της αστικής εξουσίας.
Πώς θα φθάσουμε
Σήμερα είναι πολλοί απελπισμένοι και λόγω της ανεργίας, της φτώχειας, αλλά και γιατί δε βλέπουν «φως στο τούνελ» ή ακόμα κι αυτοί που θέλουν να πιστέψουν στη δυνατότητα της νέας κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση, δε βλέπουν πώς θα φτάσουμε εκεί.
Να μιλήσω και πάλι με τα λόγια του Μπρεχτ από άλλο γραπτό του, που μου το θύμισε ένας φίλος του Κόμματος σε μια σύσκεψη μόλις λίγες μέρες μετά τις εκλογές του Ιούνη:
«Αν μείνουνε τα πράγματα όπως είναι
είμαστε χαμένοι.
Φίλος σας είναι η αλλαγή
η αντίφαση είναι σύμμαχος σας.
Από το Τίποτα
πρέπει κάτι να κάνετε, μα οι δυνατοί
πρέπει να γίνουνε τίποτα.
Αυτό που έχετε, απαρνηθείτε το και πάρτε
αυτό που σας αρνιούνται!».
«Κάτι να κάνετε» με τις δικές σας παρεμβάσεις, με ρεαλιστική αισιοδοξία και τόλμη για την επιτυχία της πανελλαδικής απεργίας στις 26/09, με σύνθημα «Τέρμα οι θυσίες για την πλουτοκρατία».
Ναι, υπάρχει φόβος, κυρίως ο φόβος της απόλυσης, της ανεργίας, όσο δεν υπάρχει συνείδηση της δύναμης των πολλών, αλλά και της αναγκαιότητας για θυσίες που επενδύονται στην πραγματοποίηση της δυνατής, ρεαλιστικής προοπτικής μιας πραγματικά ανθρώπινης ζωής.
Οι ποιητές έχουν το χάρισμα να συμπυκνώνουν σ' ελάχιστες λέξεις την ουσία. Λέει ο δικός μας ποιητής, Φώτης Αγγουλές:
«Οσοι πεθαίνουν απ' την πείνα,
κι όσοι σκοτώνονται στον πόλεμο,
αν έρθουν όλοι
να σκάψουμε την έρημο,
θα γίνει περιβόλι».
Αυτό κάνει το ΚΚΕ και σε συνθήκες έρημου. Παλεύει για να έρθουν όλοι. Πρέπει και μπορούμε να το κάνουμε καλύτερα για να έρθουν πιο γρήγορα περισσότεροι, πιο σταθερά.
Γνωρίστε καλά, αυθεντικά την ιστορία του ΚΚΕ, την ιστορία του καπιταλισμού, την ιστορία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, την πορεία της ταξικής πάλης και πώς έφτασε στη νίκη της αντεπανάστασης, πώς εξελίσσεται σήμερα ο καπιταλισμός.
Τότε θα οπλιστείτε με τη δύναμη του ιστορικά αναγκαίου και δίκαιου αγώνα για το σοσιαλισμό, θ' αποκτήσετε γνώση και σθένος για ν' αντιμετωπίσετε, ν' ανατρέψετε την άρνηση, την απογοήτευση, τη μιζέρια που συχνά συναντάτε στον καθημερινό σας αγώνα.
Οσους νέους και νέες σας λένε ότι δεν ενδιαφέρονται για την πολιτική, γιατί όλα τα κόμματα τους έχουν απογοητεύσει, τους έχουν ξεγελάσει, όσους νέους σας λένε ότι δεν ενδιαφέρονται για το σωματείο, για τη διαδήλωση, την απεργία, γιατί στα χρόνια τους, στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 δε θυμούνται κατακτήσεις, μόνο αφαίρεση κατακτήσεων και δικαιωμάτων, αυτούς τους νέους πρέπει να βοηθήσετε να γνωρίσουν, να διδαχθούν από την ιστορία, να μάθουν πως ΝΑΙ, οι κατακτήσεις των γονιών τους ήρθαν γιατί στη Γη, οι δυο μεγάλοι πόλεμοι του 20ού αιώνα έφεραν για πρώτη φορά σε κάποιους λαούς την έξοδο από την οικονομική κρίση και τον πόλεμο με εργατική εξουσία, πρώτα στη Ρωσία και έπειτα αλλού.
Οι καπιταλιστές, οι «δυνατοί», μπροστά στον κίνδυνο «να γινούνε τίποτα», αναγκάστηκαν σε παραχωρήσεις που είχαν όμως και το αρνητικό τους: Είχαν ημερομηνία λήξης. Γιατί είπαμε, τίποτα δε χαρίζεται, αλλά κατακτιέται.
Την ώρα που ο κορμός του καπιταλιστικού δέντρου ξεφλουδίζει από τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις του, όλα τα σφυριά συγκροτημένα να χτυπούν για να βαθύνουν τα ρήγματά του, όχι ο λαός με τη σπάτουλα στο χέρι να κλείνει τρύπες και ρωγμές, όπως καλούν οι ρεφορμιστές, οι οπορτουνιστές, οι αναχωρητές από τη μάχη.
Και για να γίνει πιστευτή η υποχώρηση, ο συμβιβασμός πέφτει πολλή λάσπη στο Κόμμα και για να πιάσει καλύτερα πέφτει στα ψηλά. Εμείς, εσείς τους απαντάμε:
«Μην καρτεράτε να λυγίσουμε
μήτε για μια στιγμή (...)
έχουμε τη ζωή πολύ,
πάρα πολύ αγαπήσει».
Γι' αυτό όλη η εργασία στο τριήμερο Φεστιβάλ, η μεταμόρφωση του ρημαγμένου πάρκου, γιατί η συντήρηση και δημιουργική αξιοποίησή του δε χωρά στην καπιταλιστική λογική για τη χρησιμότητα των δαπανών, είναι δείγμα αλύγιστης κομμουνιστικής σκέψης και πράξης που προαναγγέλλει τα νέα επαναστατικά άλματα.
Εσύ, νέε, νέα «δίνε το χέρι σε όποιον σηκώνεται», στο χώρο μαθητείας - κατάρτισης, στον ΟΑΕΔ, στη Σχολή, πρώτ' απ' όλα στο χώρο δουλειάς, στα στέκια των λαϊκών γειτονιών.

TOP READ