17 Αυγ 2013

Τάγματα Ασφαλείας- Χορτιάτης - Κοκκινιά - Καλαμάτα 1944


ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ «Πέντε δυσκολίες στο γράψιμο της αλήθειας»

ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ
«Πέντε δυσκολίες στο γράψιμο της αλήθειας»
Οσα και αν γράψει κανείς για τον Μπρεχτ είναι λίγα μπρος στο τεράστιο έργο του. Στις δεκατρείς χιλιάδες σελίδες - και πάνω - στις οποίες περιλαμβάνονται θεατρικά έργα, ποιήματα, πεζά, θεωρητικά κείμενα για το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τέχνη, τη λογοτεχνία, μελέτες, σχόλια, σημειώσεις, ημερολόγια, ο μεγάλος Γερμανός επαναστάτης διανοητής έδωσε έναν ασυμβίβαστο αγώνα για να ερμηνεύσει τον κόσμο που έζησε κάτω από τη σκοπιά της πάλης των τάξεων. Με τη διαρκή κριτική ματιά του, τη σεμνή αγωνιστική και μάχιμη αντίληψή του, «στρατευμένος» στο μαρξισμό και το σοσιαλισμό, έφερε την πολιτιστική «επανάσταση» στη Δυτική Ευρώπη του 20ού αιώνα. Γι' αυτόν τον κορυφαίο μαρξιστή διανοητή, δραματουργό, ποιητή και σκηνοθέτη, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, διοργανώνει στις 27 και 28 Απρίλη του 2013 επιστημονικό συνέδριο με τίτλο: «Μπέρτολτ Μπρεχτ: Για τους σεισμούς που μέλλονται να 'ρθούν».
Ο «Ριζοσπάστης», από σήμερα, στο ένθετο «Ιστορία» ξεκινά την παρουσίαση κειμένων του Μπρεχτ. Το κείμενο που παρουσιάζουμε σήμερα έχει τίτλο: «Πέντε δυσκολίες στο γράψιμο της αλήθειας». Αναδημοσιεύεται από την έκδοση της «Σύγχρονης Εποχής», Μπέρτολτ Μπρεχτ «Για την τέχνη και την πολιτική».
***
Οποιος θέλει σήμερα να πολεμήσει το ψέμα και την αμάθεια και να γράψει την αλήθεια, πρέπει να ξεπεράσει τουλάχιστον πέντε δυσκολίες. Πρέπει να έχει το θάρρος να γράφει την αλήθεια, παρόλο, που αυτή παντού καταπνίγεται. Την εξυπνάδα να την ξεχωρίζει, παρόλο, που παντού συγκαλύπτεται. Την τέχνη να την κάνει να λειτουργεί σαν όπλο. Την κρίση να διαλέγει εκείνους, που στα χέρια τους γίνεται αποτελεσματική. Την πονηριά να τη διαδώσει ανάμεσα σ' αυτούς τους τελευταίους. Αυτές οι δυσκολίες είναι μεγάλες για όσους γράφουν κάτω από ένα φασιστικό καθεστώς, αλλά υπάρχουν και για όσους διώχτηκαν ή κατάφυγαν σαν πρόσφυγες αλλού, ακόμα όμως και για κείνους, που γράφουν στις χώρες της αστικής ελευθερίας.
1. Το θάρρος, να γράφεις την αλήθεια
Φαίνεται αυτονόητο ότι εκείνος που γράφει, πρέπει να γράφει την αλήθεια, με την έννοια, ότι δεν πρέπει να την καταπνίγει ή να την αποσιωπά και ότι πρέπει να μην γράφει τίποτα το πλαστό. Πρέπει να μη λυγίζει μπροστά στους δυνατούς και να μην εξαπατά τους αδύνατους. Φυσικά, είναι πάρα πολύ δύσκολο να μη λυγίζεις μπροστά στους δυνατούς και πάρα πολύ συμφερτικό να εξαπατάς τους αδύνατους. Το να μην είσαι αρεστός στους ιδιοκτήτες σημαίνει να αποκηρύσσεις την ιδιοκτησία. Το να αρνιέσαι να πληρωθείς για δουλειά, που έκανες κάτω από ορισμένες περιστάσεις, σημαίνει να παραιτείσαι από τη δουλειά και το να αρνιέσαι τη δόξα που σου προσφέρουν οι δυνατοί, συχνά σημαίνει να παραιτείσαι γενικά από τη δόξα. Για όλα αυτά χρειάζεται θάρρος. Οι εποχές της άκρας καταπίεσης είναι τις πιο πολλές φορές εποχές, όπου γίνεται λόγος για μεγάλα και υψηλά πράγματα. Χρειάζεται θάρρος, για να μιλάς σε τέτοιες εποχές για πράγματα τόσο μικρά και ταπεινά, όπως το φαΐ και η στέγη των εργαζομένων, μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα, όπου άλλοι ουρλιάζουν εκκωφαντικά, ότι το κυριότερο πράγμα είναι το πνεύμα της θυσίας. Οταν αποδίδονται τιμές στους χωρικούς, είναι θαρραλέο να μιλάς για μηχανές και ζωοτροφές, που θα έκαναν πιο εύκολη την έντιμη δουλειά τους. Οταν όλοι οι πομποί φωνάζουν, πως ο άνθρωπος χωρίς γνώση και μόρφωση είναι καλύτερος από το μορφωμένο, είναι θαρραλέο να ρωτήσεις: Για ποιον είναι καλύτερος; Οταν μιλάνε γι' ανώτερες και κατώτερες φυλές, χρειάζεται θάρρος για να ρωτήσεις, μήπως η πείνα, η αμάθεια και ο πόλεμος δημιουργούν αυτές τις δυσμορφίες; Το ίδιο χρειάζεται θάρρος για να πεις την αλήθεια για τον εαυτό σου, για τον εαυτό σου το νικημένο. Γιατί πολλοί από τους καταδιωκόμενους χάνουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τα λάθη τους. Η δίωξή τους φαίνεται η πιο μεγάλη αδικία. Οι διώκτες τους είναι οι κακοί, γιατί τους διώκουν κι εκείνοι είναι οι καλοί, που διώκονται εξαιτίας της καλοσύνης τους. Ομως, αυτή η καλοσύνη τσακίστηκε, νικήθηκε, εμποδίστηκε στο δρόμο της κι επομένως ήταν μια αδύναμη καλοσύνη, μια καλοσύνη κακή, σαθρή, χωρίς βάσεις. Γιατί δεν είναι δυνατό να παραδεχτούμε την αδυναμία για φυσική ιδιότητα της καλοσύνης, όπως παραδεχόμαστε την υγρασία για τη βροχή. Για να πεις ότι οι καλοί νικήθηκαν όχι επειδή ήταν καλοί, αλλά επειδή ήταν αδύνατοι, χρειάζεται θάρρος. Φυσικά, στον αγώνα ενάντια στο ψέμα πρέπει να γράφεται η αλήθεια και δεν επιτρέπεται να δίνεται σαν κάτι γενικό, υψηλό, πολυσήμαντο. Απ' αυτόν ακριβώς τον τρόπο έκθεσης της αλήθειας δημιουργείται το ψέμα. Οταν λέγεται για κάποιον, ότι αυτός είπε την αλήθεια, σημαίνει ότι αυτός είπε κάτι πρακτικό, πραγματικό, αναμφισβήτητο, ενώ μερικοί ή πολλοί ή ένας και μόνον είπαν στην ίδια περίπτωση κάτι άλλο - ένα ψέμα ή κάτι γενικό. Δε χρειάζεται πολύ θάρρος για να κατηγορεί κανείς με γενικότητες την κακία του κόσμου και το θρίαμβο της ωμής βίας και ν' απειλεί με το θρίαμβο του πνεύματος, σ' ένα μέρος του κόσμου, όπου κάτι τέτοιο επιτρέπεται ακόμα. Γιατί πολλοί παρουσιάζονται σαν να είναι στραμμένα εναντίον τους κανόνια, ενώ είναι στραμμένα προς το μέρος τους μονάχα κιάλια του θεάτρου. Εκφράζουν κραυγαλέα τις γενικές αξιώσεις τους μέσα σε ένα φιλικό κόσμο άκακων ανθρώπων. Απαιτούν μια γενική δικαιοσύνη, για την οποία οι ίδιοι δεν έκαναν ποτέ τίποτα και μια γενική ελευθερία στο να αποκτήσουν ένα μέρος από τα λάφυρα, που από καιρό ήδη τα έχουν μοιραστεί. Θεωρούν αλήθεια μονάχα ό,τι ακούγεται ωραία. Οταν η αλήθεια είναι κάτι, που εκφράζεται με αριθμούς, κάτι ξερό και χειροπιαστό, κάτι που απαιτεί κόπους και μελέτη, τότε δεν είναι αλήθεια γι' αυτούς, δεν είναι κάτι, που να τους μεθάει. Εχουν μονάχα την εξωτερική εμφάνιση εκείνων, που λένε την αλήθεια. Το δυστύχημα με αυτούς είναι ότι: Δεν ξέρουν την αλήθεια.
2. Η εξυπνάδα, να ξεχωρίζεις την αλήθεια
Επειδή είναι δύσκολο να γράφεις την αλήθεια, όταν παντού την καταπνίγουν, οι περισσότεροι πιστεύουν, ότι είναι ζήτημα άποψης το αν θα γραφεί η αλήθεια ή όχι. Πιστεύουν ότι δεν χρειάζεται παρά μονάχα θάρρος γι' αυτό. Ξεχνάνε τη δεύτερη δυσκολία, τη δυσκολία στο να βρεις την αλήθεια. Και δεν μπορεί να γίνει λόγος, ότι είναι εύκολο να τη βρεις!
Πρώτα - πρώτα δεν είναι εύκολο να βρεις ποια αλήθεια αξίζει τον κόπο να πεις. Ετσι, ο κόσμος βλέπει, λόγου χάρη, ολοκάθαρα ότι το ένα πολιτισμένο κράτος μετά το άλλο περιέρχονται σε κατάσταση βαρβαρότητας. Επιπλέον, ο καθένας ξέρει ότι ο εσωτερικός πόλεμος σε κάθε κράτος, που γίνεται με τα πιο τρομερά μέσα, μπορεί από μέρα σε μέρα να μεταβληθεί σε πόλεμο εξωτερικό, που θα μετατρέψει ίσως σε σωρό ερειπίων τον κόσμο, όπου ζούμε. Ολα αυτά είναι, χωρίς αμφιβολία, μια αλήθεια, αλλά φυσικά υπάρχουν κι άλλες αλήθειες. Ετσι, δεν είναι, λόγου χάρη, ψέμα ότι οι καρέκλες έχουν μια επιφάνεια για κάθισμα ή ότι η βροχή πέφτει από πάνω προς τα κάτω. Πολλοί λογοτέχνες τέτοιου είδους αλήθειες γράφουν. Μοιάζουν με ζωγράφους που διακοσμούν με παραστάσεις τα τοιχώματα ενός πλοίου που βυθίζεται. Γι' αυτούς η πρώτη δική μας δυσκολία δεν υφίσταται, κι όμως έχουν ήσυχη τη συνείδησή τους. Χωρίς να νοιάζονται για τους δυνάστες, αλλά και χωρίς να τους αγγίζουν οι κραυγές των βιασμένων, ζωγραφίζουν τους πίνακές τους. Η ανόητη στάση τους δημιουργεί μέσα στους ίδιους ένα «βαθύ» πεσιμισμό, που τον πουλάνε σε καλή τιμή, και ο οποίος θα έδινε το δικαίωμα σε άλλους να βγάζουν συμπεράσματα γι' αυτούς τους μετρ και για τις πωλήσεις τους. Ωστόσο δεν είναι εύκολο στον καθένα να καταλάβει ότι οι αλήθειες τους είναι σαν αυτές, που ανάφερα για τις καρέκλες και για τη βροχή. Συνήθως ακούγονται τελείως διαφορετικά, σαν να είναι αλήθειες, για σημαντικά πράγματα. Γιατί η καλλιτεχνική αναπαράσταση ενός πράγματος συνίσταται στο να το κάνεις να φαίνεται σημαντικό.
Μονάχα ύστερα από προσεκτική εξέταση αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα μόνα που λένε, είναι: «Η καρέκλα είναι καρέκλα» ή: «Δεν μπορούμε τίποτα ν' αλλάξουμε για να μην πέφτει η βροχή από πάνω προς τα κάτω».
Αυτοί οι άνθρωποι δε βρίσκουν εκείνη την αλήθεια, που αξίζει τον κόπο να γραφεί. Αλλοι πάλι ασχολούνται πραγματικά με τα πιο καυτά θέματα, δε φοβούνται ούτε τους δυνάστες, ούτε τη φτώχεια κι όμως δεν μπορούν να βρουν την αλήθεια. Γιατί τους λείπουν οι σχετικές γνώσεις. Είναι γεμάτοι από παλιές δεισιδαιμονίες και από περίφημες προκαταλήψεις διατυπωμένες ωραία σε περασμένους καιρούς. Ο κόσμος είναι γι' αυτούς υπερβολικά μπερδεμένος, αγνοούν τα πραγματικά γεγονότα και δε βλέπουν τις μεταξύ τους σχέσεις. Για να βρεθεί η αλήθεια, δεν αρκεί η διάθεση, χρειάζονται και γνώσεις και μέθοδοι, που μπορεί κανείς να τις μάθει. Σ' αυτήν την εποχή της περιπλοκότητας και των μεγάλων αλλαγών είναι απαραίτητη για όλους, όσους γράφουν, η γνώση της υλιστικής διαλεκτικής, της οικονομίας και της ιστορίας. Αν υπάρχει η απαραίτητη επιμέλεια, αυτές οι γνώσεις μπορούν να αποκτηθούν μέσα από βιβλία και από πρακτική καθοδήγηση. Με απλό τρόπο μπορεί κανείς να αποκαλύψει πολλές αλήθειες, μέρος της αλήθειας ή πράγματα, που οδηγούν στην ανεύρεση της αλήθειας. Οταν θέλει κανείς να ψάξει για να βρει, είναι καλό να υπάρχει μέθοδος, μπορεί όμως κανείς να βρει και χωρίς μέθοδο και μάλιστα χωρίς να ψάξει. Αλλά χωρίς μεθοδικότητα η εικόνα της αλήθειας που θα δώσει, δε θα είναι τέτοια ώστε να γίνεται γνώμονας της δράσης των ανθρώπων. Ανθρωποι, που καταγράφουν μονάχα μικρά περιστατικά, δεν είναι σε θέση να χειριστούν τα πράγματα αυτού του κόσμου. Η αλήθεια, όμως, αυτό το σκοπό έχει και κανέναν άλλον. Ανθρωποι τέτοιοι, δεν είναι άξιοι ν' ανταποκριθούν στην απαίτηση για γράψιμο της αλήθειας. Κι αν κάποιος είναι πρόθυμος να γράφει την αλήθεια και ικανός να τη διακρίνει, απομένουν ακόμα τρεις δυσκολίες.
3. Η τέχνη, να χειρίζεσαι την αλήθεια σαν όπλο
Η αλήθεια πρέπει να λέγεται για να βγαίνουν απ' αυτήν τα συμπεράσματα, που θα ρυθμίζουν τη συμπεριφορά μας. Σαν παράδειγμα μιας αλήθειας, που δεν οδηγεί σε συμπεράσματα ή οδηγεί σε συμπεράσματα λαθεμένα, πρέπει να μας χρησιμεύσει η πλατιά διαδομένη άποψη, ότι σε μερικές χώρες επικρατούν συνθήκες άσχημες, που απορρέουν από τη βαρβαρότητα. Σύμφωνα μ' αυτή την άποψη, ο φασισμός είναι ένα κύμα βαρβαρότητας, που ενέσκηψε σε μερικές χώρες με δύναμη φυσικού φαινομένου. Κατά την άποψη αυτή, ο φασισμός αποτελεί μια νέα, τρίτη δύναμη, δίπλα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό (κι επάνω απ' αυτούς). Και χωρίς το φασισμό, κατά την αντίληψη αυτή, όχι μόνο το σοσιαλιστικό κίνημα αλλά και ο καπιταλισμός θα μπορούσαν να εξακολουθούν να υπάρχουν. Αυτό όμως είναι ένας φασιστικός ισχυρισμός, μια συνθηκολόγηση με το φασισμό. Ο φασισμός είναι μια ιστορική φάση, στην οποία μπήκε ο καπιταλισμός και από την άποψη αυτή κάτι το καινούργιο και ταυτόχρονα το παλιό. Στις φασιστικές χώρες, ο καπιταλισμός υπάρχει τώρα μονάχα με τη μορφή του φασισμού και ο φασισμός μπορεί να πολεμηθεί μονάχα σαν καπιταλισμός, σαν ο πιο αδιάντροπος, ο πιο αναιδής, ο πιο καταπιεστικός και ο πιο δόλιος καπιταλισμός.
Πώς, λοιπόν, θα πει κανείς την αλήθεια για το φασισμό, που αντιστρατεύεται, αν δεν πει τίποτα ενάντια στον καπιταλισμό, που γεννάει το φασισμό; Τι πρακτικές επιπτώσεις θα έχει η κουτσουρεμένη αλήθεια του;
Οσοι είναι ενάντια στο φασισμό χωρίς να είναι ενάντια και στον καπιταλισμό, όσοι θρηνούν και οδύρονται για τη βαρβαρότητα, που πηγάζει από τη βαρβαρότητα, μοιάζουν με ανθρώπους, που θέλουν να φάνε τη μερίδα τους από το μοσχάρι, χωρίς όμως να σφαχτεί το μοσχάρι. Θέλουν να φάνε το μοσχάρι, αλλά να μη δουν το αίμα του. Και θα είναι ευχαριστημένοι, αν ο χασάπης πλύνει τα χέρια του πριν τους σερβίρει το κρέας. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι ενάντια στις σχέσεις ιδιοκτησίας, από τις οποίες γεννιέται η βαρβαρότητα, είναι μονάχα ενάντια στη βαρβαρότητα. Υψώνουν τη φωνή τους ενάντια στη βαρβαρότητα κι αυτό το κάνουν σε χώρες, όπου επικρατούν οι ίδιες σχέσεις ιδιοκτησίας, αλλά οι χασάπηδες νίπτουν τας χείρας τους προτού σερβίρουν το κρέας.
Οι έντονες διαμαρτυρίες ενάντια στα μέτρα βαρβαρότητας μπορούν να έχουν αντίκτυπο για ένα μικρό διάστημα, δηλαδή όσο οι ακροατές πιστεύουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση εφαρμογής τέτοιων μέτρων και στις δικές τους χώρες. Ορισμένες χώρες είναι ακόμα σε θέση να κρατήσουν στα πόδια του το σύστημα της ατομικής ιδιοκτησίας με μέτρα λιγότερο βίαια απ' όσο άλλες. Σ' αυτές τις χώρες η δημοκρατία παρέχει ακόμα τις υπηρεσίες της για την εξασφάλιση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, ενώ σε άλλες χώρες πρέπει να χρησιμοποιηθεί βία για τον ίδιο σκοπό. Το μονοπώλιο στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στα κτήματα δημιουργεί παντού βάρβαρες καταστάσεις, που ωστόσο είναι ελάχιστα αντιληπτές. Η βαρβαρότητα γίνεται ορατή, ευθύς μόλις η προστασία του μονοπωλίου δεν μπορεί να εξασφαλιστεί πια παρά μονάχα με τη χρήση ανοιχτής βίας.
Μερικές χώρες, που ακόμα δε χρειάστηκε να καταργήσουν εξαιτίας των βάρβαρων μονοπωλίων τις τυπικές εγγυήσεις, που δίνει το κράτος δικαίου, ούτε να παραιτηθούν από αγαθά, όπως η τέχνη, η φιλοσοφία, η λογοτεχνία, ακούνε με ιδιαίτερη ευχαρίστηση τους φιλοξενούμενούς τους πολιτικούς πρόσφυγες να κατηγορούν την πατρίδα τους για την εξαφάνιση τέτοιων αγαθών, επειδή έχουν όφελος απ' αυτό στους πολέμους, που αναμένονται. Πρέπει να πει κανείς ότι εκείνοι, που διαλαλούν αδυσώπητο πόλεμο ενάντια στη Γερμανία «γιατί αυτή είναι στην εποχή μας η αληθινή πατρίδα του κακού, το παράρτημα της κόλασης, η πατρίδα του αντίχριστου» έχουν διακρίνει την αλήθεια; Μάλλον, πρέπει να πει κανείς, ότι πρόκειται για ανόητους, άχρηστους και βλαβερούς ανθρώπους. Γιατί το συμπέρασμα απ' αυτές τις φλυαρίες είναι ότι αυτή η χώρα πρέπει να εξοντωθεί. Ολόκληρη η χώρα με όλους τους ανθρώπους της, γιατί τα δηλητηριώδη αέρια δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα σε ένοχους και αθώους, όταν σκοτώνουν.
Ο απερίσκεπτος άνθρωπος, που δεν ξέρει την αλήθεια, γενικά εκφράζεται με μεγαλοστομίες και ανακρίβειες. Μωρολογεί για «τους» Γερμανούς, θρηνολογεί για «το» κακό και ο ακροατής, στην καλύτερη περίπτωση, δεν ξέρει τι να κάνει. Πρέπει να αποφασίσει να μην είναι Γερμανός; Θα εξαφανιστεί η κόλαση, αν αυτός είναι καλός; Και οι συζητήσεις για τη βαρβαρότητα, που προέρχεται από μιαν άλλη βαρβαρότητα, τέτοιου είδους είναι. Σύμφωνα μ' αυτές, η βαρβαρότητα προέρχεται από τη βαρβαρότητα και σταματάει με την πολιτισμένη ευγένεια, που δίνει η μόρφωση. Ολα αυτά εκφράζονται πολύ αόριστα, όχι για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τη δράση και κατά βάθος δε λένε τίποτα σε κανέναν.
Αυτού του είδους η παρουσίαση δείχνει μονάχα μερικούς κρίκους της αλυσίδας των αιτίων και εμφανίζει ορισμένες κινητήριες δυνάμεις, σα δυνάμεις που δεν μπορούν να ελεγχθούν. Τέτοιες παρουσιάσεις περιέχουν πολύ σκοτάδι, που καλύπτει τις δυνάμεις εκείνες που προκαλούν τις καταστροφές. Με λίγο φως φαίνονται αμέσως οι άνθρωποι, που προκαλούν τις καταστροφές! Γιατί ζούμε σε μια εποχή, όπου η μοίρα του ανθρώπου είναι ο ίδιος ο άνθρωπος.
Ο φασισμός δεν είναι φυσική καταστροφή, που προέρχεται από την ίδια τη «φύση» του ανθρώπου. Αλλά και στις φυσικές καταστροφές υπάρχουν τρόποι παρουσίασής τους αντάξιοι του ανθρώπου, γιατί απευθύνονται στην αγωνιστική δύναμή του.
Σε πολλά αμερικάνικα περιοδικά μπορούσε κανείς να δει ύστερα από ένα μεγάλο σεισμό, που κατέστρεψε τη Γιοκοχάμα, φωτογραφίες, που έδειχναν σωρούς ερειπίων. Η λεζάντα έγραφε: «steel stood» (το ατσάλι άντεξε). Και πραγματικά, όποιος με την πρώτη ματιά είδε ερείπια, όταν πρόσεξε καλύτερα μετά το διάβασμα της λεζάντας, παρατήρησε ότι μερικά ψηλά κτίρια έμειναν άθικτα. Από όσα μπορούν να ειπωθούν για ένα σεισμό, έχουν ανυπολόγιστη σπουδαιότητα όσα λένε οι πολιτικοί μηχανικοί για τη μετατόπιση του εδάφους, την ισχύ των κραδασμών, την αναπτυσσόμενη θερμότητα, πράγματα που οδηγούν σε κατασκευές ανθεκτικές στους σεισμούς.
Οποιος θέλει να περιγράψει το φασισμό και τον πόλεμο, τις μεγάλες καταστροφές, που δεν είναι φυσικές, πρέπει να αποκαταστήσει μια πρακτική αλήθεια. Πρέπει να δείξει ότι είναι καταστροφές, που προκαλούνται από τους κατόχους των μέσων παραγωγής σε βάρος των τεράστιων ανθρώπινων μαζών των εργαζομένων, που δεν έχουν στα χέρια τους αυτά τα μέσα.
Αν θέλει κανείς να γράψει με επιτυχία την αλήθεια για τις άσχημες καταστάσεις, πρέπει να την γράψει έτσι, που να γίνουν ευδιάκριτες οι αιτίες αυτών των συνθηκών, που μπορούν να αποφευχθούν. Οταν αναγνωριστούν οι αιτίες, που μπορούν να αποφευχθούν, τότε μονάχα μπορούν να καταπολεμηθούν οι άσχημες καταστάσεις.
4. Η κρίση, να διαλέγεις εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια γίνεται αποτελεσματική
Με τις διασυνδέσεις, που εδώ και αιώνες υπάρχουν ανάμεσα στο εμπόριο και στα γραπτά, στην αγορά των απόψεων και των εξιστορήσεων, δηλαδή από το γεγονός ότι ο συγγραφέας απαλλάχτηκε από τη φροντίδα για την τύχη των πνευματικών προϊόντων του, του δημιούργησε την εντύπωση ότι ο πελάτης του ή εντολέας του, δηλαδή ο μέσος άνθρωπος, θα προωθεί τα γραπτά του στο σύνολο. Σκεπτόταν: Εγώ μιλάω και όσοι θέλουν ν' ακούσουν, με ακούνε. Στην πραγματικότητα, αυτός μιλούσε και τον άκουγαν όσοι μπορούσαν να πληρώσουν. Τα λόγια του δεν ακούγονταν απ' όλους κι αυτοί που άκουγαν, δεν ήθελαν να τα ακούσουν όλα. Γι' αυτό το θέμα έχουν ειπωθεί πολλά, αν και στην ουσία έχουν ειπωθεί ελάχιστα. Εγώ εδώ θέλω να τονίσω ότι το «γράφω σε κάποιον» έγινε γενικά «γράφω». Την αλήθεια, όμως, δεν μπορεί κανείς απλώς να τη γράφει. Πρέπει οπουδήποτε να τη γράφει για κάποιον, που μπορεί να έχει κάποια ωφέλεια απ' αυτήν. Για να κατανοηθεί η αλήθεια, πρέπει να λειτουργήσουν από κοινού οι συγγραφείς και οι αναγνώστες. Για να εκφράσεις το καλό, πρέπει να μπορείς ν' ακούς καλά και να ακούς κάτι καλό. Η αλήθεια πρέπει να λέγεται και να ακούγεται με καλοζυγιασμένο τρόπο. Και έχει μεγάλη σημασία για μας που γράφουμε, σε ποιους τη λέμε και ποιοι μας τη λένε.
Πρέπει να λέμε την αλήθεια για τις άσχημες καταστάσεις σ' εκείνους που ζουν σε πανάθλιες συνθήκες και απ' αυτούς πρέπει να τη μαθαίνουμε. Δεν πρέπει να απευθυνόμαστε μονάχα σε ανθρώπους μιας ορισμένης ιδεολογίας, αλλά και σε ανθρώπους που τα φρονήματά τους διαμορφώνονται με βάση τη θέση που έχουν στην κοινωνία. Και οι ακροατές μας συνεχώς διαφοροποιούνται. Ακόμα και οι δήμιοι παίρνουν από λόγια, όταν δεν πληρώνονται πια για τις κρεμάλες ή όταν αυξάνει πάρα πολύ ο κίνδυνος. Οι Βαυαροί χωρικοί ήταν ενάντια σε κάθε ανατροπή. Οταν όμως ο πόλεμος παρατράβηξε και όταν κάποτε γύρισαν στα σπίτια τους οι γιοι τους και δεν έβρισκαν πια δουλειά στα υποστατικά, τάχτηκαν μ' εκείνους που ήταν υπέρ της ανατροπής.
Για όσους γράφουν έχει σημασία να βρουν τον κατάλληλο για την αλήθεια τόνο. Συνήθως η αλήθεια λέγεται με ένα ήπιο, αξιοθρήνητο ύφος, που είναι το ύφος των αγαθών ανθρώπων, που δεν μπορούν ούτε μύγα να πειράξουν. Οποιος όμως ζει μέσα στην αθλιότητα κι ακούει έναν τέτοιο τόνο, νιώθει ακόμα πιο άθλιος. Είναι ο τόνος, που χρησιμοποιούν άνθρωποι, που ίσως δεν είναι εχθροί, σίγουρα όμως δεν είναι συναγωνιστές. Η αλήθεια είναι κάτι το πολεμικό, δεν πολεμάει μονάχα το ψέμα, αλλά και ορισμένους ανθρώπους που το διαδίδουν.
5. Η μαεστρία, να διαδίδεις την αλήθεια σε πολλούς
Πολλοί, που είναι περήφανοι για το θάρρος τους να λένε την αλήθεια, ευτυχισμένοι επειδή τη βρήκαν, ίσως κουρασμένοι από τον κόπο, που έκαναν για να της δώσουν χειροπιαστή μορφή, ανυπόμονοι να δουν να την ενστερνίζονται εκείνοι των οποίων τα συμφέροντα υπερασπίζονται, δε θεωρούν απαραίτητη τη χρησιμοποίηση πονηριάς για τη διάδοσή της. Ετσι συχνά, από άποψη αποτελέσματος, πηγαίνει χαμένη όλη η δουλειά τους. Σε όλες τις εποχές έμπαινε σε εφαρμογή η πονηριά για τη διάδοση της αλήθειας, όταν άλλοι τη συγκάλυπταν και την κατάπνιγαν. Ο Κομφούκιος παραποίησε γι' αυτό το σκοπό ένα παλιό πατριωτικό ημερολόγιο, αλλάζοντας μονάχα ορισμένες λέξεις. Στη φράση «Ο άρχοντας Κουν διέταξε να θανατωθεί ο φιλόσοφος Βαν, επειδή είπε αυτό κι αυτό», ο Κομφούκιος αντικατέστησε τη λέξη «θανατωθεί» με τη λέξη «δολοφονηθεί». Εκεί που το ημερολόγιο έγραφε ότι ο τύραννος τάδε έχασε τη ζωή του σε μια εναντίον του απόπειρα, ο Κομφούκιος αντικατέστησε τις λέξεις «έχασε τη ζωή του» με τη λέξη «εκτελέστηκε». Μ' αυτό τον τρόπο ο Κομφούκιος άνοιξε το δρόμο σε μια καινούρια θεώρηση της ιστορίας. Οποιος στην εποχή μας λέει πληθυσμός αντί για λαός και κτηματική περιουσία αντί γη, καταρρίπτει πολλά ψέματα. Γιατί αφαιρεί από τις λέξεις αυτές τη σαθρή μυστικιστική τους έννοια. Η λέξη λαός σημαίνει μια ορισμένη ομοιογένεια και υποδηλώνει κοινά συμφέροντα. Θα έπρεπε λοιπόν να χρησιμοποιείται μόνον όταν γίνεται λόγος για περισσότερους λαούς, όπου μπορεί να είναι νοητή μια κοινότητα συμφερόντων. Ο πληθυσμός μιας χώρας, όμως, έχει διαφορετικά και αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα και αυτό είναι μια αλήθεια που πνίγεται. Και όποιος χρησιμοποιεί τη λέξη γη και περιγράφει τα χωράφια μιλώντας για τη μυρουδιά και το χρώμα τους, υποστηρίζει τα ψέματα των αρχόντων. Γιατί δεν πρόκειται για τη γονιμότητα του εδάφους ούτε για την αγάπη του ανθρώπου προς τη γη ούτε για την εργατικότητά του, για την τιμή των σιτηρών και την τιμή των εργατικών χεριών. Αυτοί που κερδίζουν από το έδαφος δεν είναι αυτοί που καλλιεργούν σ' αυτό τα σιτηρά κι η μυρουδιά των σβώλων της γης είναι άγνωστη στα χρηματιστήρια. Εκεί μυρίζει κάτι άλλο. Αντίθετα, η σωστή λέξη είναι η λέξη κτηματική περιουσία. Μ' αυτήν γίνεται μικρότερη η εξαπάτηση. Οπου υπάρχει καταπίεση θα έπρεπε να διαλέξει κανείς τη λέξη υπακοή αντί για τη λέξη πειθαρχία, γιατί η πειθαρχία μπορεί να υπάρξει και χωρίς άρχοντες και γι' αυτό έχει κάτι το ανώτερο από την υπακοή. Και καλύτερη από τη λέξη τιμή είναι η έκφραση ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ετσι δεν εξαφανίζεται τόσο εύκολα από το πρόσωπο της Γης το μεμονωμένο άτομο. Ξέρουμε δα τι σκυλολόι συνωστίζεται για το ποιος θα πρωτοσώσει την τιμή ενός λαού! Οπως επίσης ξέρουμε πόσο απλόχερα μοιράζουν οι χορτάτοι τιμητικές διακρίσεις σ' εκείνους, που τους χορταίνουν με τη δουλειά τους, λιμοκτονώντας οι ίδιοι. Το τέχνασμα του Κομφούκιου είναι εφαρμόσιμο και σήμερα. Ο Κομφούκιος αντικατέστησε αδικαιολόγητες κρίσεις για εθνικά γεγονότα με δικαιολογημένες. Ο Αγγλος Τόμας Μουρ περιέγραψε σε μια φαντασιοκοπία μια χώρα, στην οποία επικρατούσαν δίκαιες καταστάσεις - ήταν μια διαφορετική χώρα από εκείνη όπου ζούσε, αλλά της έμοιαζε πολύ, ακόμα και στις καταστάσεις!
Ο Λένιν, που βρισκόταν κάτω από την απειλή της τσαρικής αστυνομίας, θέλησε να περιγράψει την καταπίεση και την εκμετάλλευση, που ασκούσε η ρωσική μεγαλοαστική τάξη στη νήσο Σαχαλίνη. Αντί για τις λέξεις Ρωσία και Σαχαλίνη χρησιμοποίησε για το σκοπό του τις λέξεις Ιαπωνία και Κορέα. Οι μέθοδοι που ακολουθούσε η γιαπωνέζικη μεγαλοαστική τάξη θύμιζαν στον αναγνώστη τις μεθόδους της ρώσικης μεγαλοαστικής τάξης στη νήσο Σαχαλίνη. Ομως, το βιβλίο δεν απαγορεύτηκε επειδή η Ιαπωνία βρισκόταν σε εχθρικές σχέσεις με τη Ρωσία. Και τώρα πολλά, που δεν μπορούν να ειπωθούν στη Γερμανία για τη Γερμανία, λέγονται δήθεν για την Αυστρία.
Υπάρχουν πολλών ειδών πονηριές, με τις οποίες μπορεί κανείς να ξεγελάσει ένα φιλύποπτο κρατικό μηχανισμό.
Ο Βολταίρος πολέμησε την εκκλησιαστική πίστη στα θαύματα γράφοντας ένα ερωτικό ποίημα για την Παρθένα της Ορλεάνης. Περιέγραφε σ' αυτό τα θαύματα, που αναμφισβήτητα θα έπρεπε να είχαν γίνει για να μείνει ως το τέλος παρθένα η Ιωάννα, παρά τη διαβίωσή της μέσα σε έναν ολόκληρο στρατό, σε μια βασιλική Αυλή και ανάμεσα σε καλόγερους. Με το κομψό του ύφος εξιστόρησε ερωτικές περιπέτειες από τη φιλήδονη ζωή της άρχουσας τάξης, έτσι που η τάξη αυτή δελεάστηκε τόσο, ώστε να εγκαταλείψει ανυπεράσπιστη μια θρησκεία, που ωστόσο της προμήθευε τα μέσα για την έκλυτη ζωή της. Ετσι κατάφερε να δημιουργήσει τη δυνατότητα να φθάνουν με παράνομο τρόπο τα έργα του στα χέρια εκείνων, για τους οποίους προορίζονταν. Οι πολιτικά ισχυροί αναγνώστες του διευκόλυναν ή ανέχονταν τη διάδοση των έργων του. Ετσι αγνόησαν την αστυνομία, η οποία ωστόσο υπεράσπιζε τις διασκεδάσεις τους. Και ο μεγάλος Λουκρήτιος τονίζει κατηγορηματικά ότι για τη διάδοση του επικούριου αθεϊσμού του χρωστάει πολλά στην ομορφιά των στίχων του.
Πραγματικά, ένα υψηλό λογοτεχνικό επίπεδο μπορεί να χρησιμεύσει σα μέσο προστασίας μιας μαρτυρίας. Πολλές φορές, όμως, κινεί και την υποψία. Σ' αυτή την περίπτωση απαιτείται ένα σκόπιμο λασκάρισμα στις βίδες του. Αυτό γίνεται, λόγου χάρη, αν στην περιφρονημένη μορφή του αστυνομικού μυθιστορήματος παρεμβάλλει κανείς σε ανυποψίαστα σημεία περιγραφές κακών συνθηκών ζωής. Τέτοιες περιγραφές θα δικαιολογούνταν απόλυτα σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Ο μεγάλος Σαίξπηρ για πολύ λιγότερο ουσιαστικούς λόγους κατέβασε το επίπεδο στη σκηνή, όπου η μητέρα του Κοριολανού αντιμετωπίζει το γιο της, που στρέφεται ενάντια στην πατρίδα του. Εδωσε επίτηδες άτονο το λόγο της μητέρας, γιατί ήθελε να παρουσιάσει τον Κοριολανό να παραιτείται από το σχέδιό του, όχι για λόγους πραγματικούς ή από βαθιά συγκίνηση, αλλά από μια νωθρότητα, που του ήταν παλιά συνήθεια. Στον Σαίξπηρ βρίσκουμε και ένα άλλο παράδειγμα αλήθειας, που δίνεται με πονηριά: Είναι το σημείο όπου ο Αντώνιος εκφωνεί λόγο μπροστά στο πτώμα του Καίσαρα. Αδιάκοπα τονίζει σ' αυτόν ότι ο δολοφόνος του Καίσαρα, ο Βρούτος, είναι ένας άνθρωπος άξιος τιμής, αλλά περιγράφει και την πράξη του. Και η περιγραφή αυτής της πράξης είναι πιο εντυπωσιακή από την περιγραφή της προσωπικότητας του δράστη. Ετσι, ο ρήτορας αφήνει να τον νικήσουν τα ίδια τα γεγονότα. Τα κάνει να μιλούν πιο εύγλωττα από «αυτόν τον ίδιον». Μια παρόμοια μέθοδο χρησιμοποίησε ένας Αιγύπτιος ποιητής, που έζησε πριν από τέσσερις χιλιάδες χρόνια. Ηταν μια εποχή μεγάλων ταξικών αγώνων. Η μέχρι τότε άρχουσα τάξη αμυνόταν με δυσκολία απέναντι στον αντίπαλό της, στο τμήμα του λαού που μέχρι τότε την υπηρετούσε. Στο ποίημα, λοιπόν, παρουσιάζεται στην Αυλή του ηγεμόνα ένας σοφός, που παροτρύνει σε αγώνα ενάντια στους εσωτερικούς εχθρούς. Περιγράφει για πολλή ώρα και με πολλή έμφαση την τροπή της τάξης, που προκλήθηκε από την εξέγερση των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Αυτή η εξιστόρηση είναι ως εξής:
Κι όμως έτσι είναι: Οι εκλεκτοί θρηνούν και οι παρακατιανοί χαίρονται. Σε κάθε πόλη λένε: Ας διώξουμε τους ισχυρούς απ' τα πόδια μας.
Κι όμως έτσι είναι: Τα δημόσια γραφεία παραβιάζονται και αρπάζονται τα χαρτιά τους. Οι σκλάβοι γίνονται αφέντες.
Κι όμως έτσι είναι: Των επιφανών οι γιοι αγνώριστοι έγιναν. Και της αρχόντισσας το παιδί γίνεται γιος της σκλάβας της.
Κι όμως έτσι είναι: Τους διαλεχτούς πολίτες έβαλαν ανάμεσα στις μυλόπετρες. Κι αυτοί, που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα, βγήκαν στο φως της μέρας.
Κι όμως έτσι είναι: Τα εβένινα κιβώτια της ελεημοσύνης χίλια κομμάτια γίνονται. Και το υπέροχο ξύλο του τσέσνεμ το πελεκάνε για κρεβάτια.
Κοιτάξτε, μέσα σε μια ώρα γκρεμίστηκε από τα θεμέλιά του το αρχοντικό.
Κοιτάξτε, οι φτωχοί της χώρας έγιναν πλούσιοι.
Κοιτάξτε, αυτοί, που ούτε ένα κομμάτι ψωμί δεν είχαν, έχουνε τώρα ολόκληρη σιταποθήκη. Και τους σιτοβολώνες τους γεμίζουν με το βιος των άλλων.
Κοιτάξτε, νιώθουν οι άνθρωποι καλά, όταν γεμίζουν το στομάχι.
Κοιτάξτε, αυτοί, που ούτε ένα σπειρί δεν είχανε δικό τους, σιταποθήκες έχουνε τώρα. Κι αυτοί που μάζευαν το στάρι ζητιανεύοντας, τώρα μοιράζουνε ελεημοσύνες σε άλλους.
Κοιτάξτε, εκείνοι, που δεν είχαν ούτε ένα ζευγάρι βόδια, ολόκληρα κοπάδια έχουνε τώρα. Κι εκείνοι, που ούτε ένα ζώο για το όργωμα δεν είχαν, έχουνε τώρα ολόκληρα κοπάδια.
Κοιτάξτε, αυτοί, που ούτε μια κάμαρα δεν καταφέρνανε να χτίσουν για τον εαυτό τους, έχουνε τώρα τέσσερις τοίχους για να μείνουν.
Κοιτάξτε, τις αποθήκες αναζητάνε τώρα οι μυστικοσύμβουλοι για στέγη. Κι εκείνοι, που ούτε έναν τοίχο δεν είχανε για να ακουμπήσουν, τώρα αναπαύονται πάνω σε κρεβάτια.
Κοιτάξτε, αυτοί που ούτε μια βάρκα δεν μπορούσαν για τον εαυτό τους να σκαρώσουν, έχουνε πλοία τώρα. Κοίταξέ τα εσύ, παλιέ ιδιοκτήτη, δεν είναι πια δικά σου.
Κοιτάξτε, αυτοί, που είχαν τα ωραία ρούχα, τώρα σε κουρέλια είναι τυλιγμένοι. Κι εκείνοι, που δεν υφαίνανε ποτέ για τον εαυτό τους, το πιο λεπτό λινό δικό τους έχουν τώρα.
Ο πλούσιος διψασμένος τώρα πάει για ύπνο. Και πίνουν τώρα δυνατό ποτό, εκείνοι, που άλλοτε έπιναν ό,τι είχε απομείνει στα ποτήρια.
Κοιτάξτε, τώρα έχει στην κατοχή του άρπα, εκείνος, που από άρπα ιδέα δεν είχε πρώτα. Και επαινεί τη μουσική τώρα εκείνος, που μπροστά του κανείς δεν τραγουδούσε.
Κοιτάξτε, εκείνος που οι ατέλειές του τον έστελναν μονάχο στο κρεβάτι, βρίσκει τώρα γυναίκες όσες θέλει. Κι εκείνη, που μέσα στο νερό μονάχα κοιτούσε τη θωριά της, έχει τώρα δικό της καθρέφτη.
Κοιτάξτε, οι πρώτοι της χώρας τρέχουνε, τώρα ψάχνοντας για δουλειά, μα πουθενά δε βρίσκουν.
Αυτός, που ήταν αγγελιοφόρος, στέλνει τώρα έναν άλλον... Κοιτάξτε, να πέντε άντρες, που έστειλαν τα αφεντικά τους. Λένε: Κάντε εσείς το δρόμο τώρα. Εμείς φτάσαμε.
Είναι ολοφάνερο ότι πρόκειται για την περιγραφή μιας ανατροπής της κοινωνικής τάξης, που δείχνει μια πολύ επιθυμητή κατάσταση για τους καταπιεσμένους. Κι όμως δύσκολα γίνεται αντιληπτό το πνεύμα του ποιητή. Γιατί φαίνεται να καταδικάζει κατηγορηματικά αυτές τις καινούριες συνθήκες ζωής, ενώ με τη δήθεν αδεξιότητά του κάνει το αντίθετο.
Ο Τζόναθαν Σουίφτ πρότεινε σε μια μπροσούρα του, να βάζουν στην άρμη τα παιδιά των φτωχών και να τα πουλάνε για κρέας, έτσι ώστε να φθάσει σε ευημερία η χώρα. Και ανέφερε ακριβείς υπολογισμούς, που απόδειχναν ότι πολλά μπορεί κανείς να εξοικονομήσει, αν είναι αδίσταχτος σε όλα.
Ο Σουίφτ υποκρινόταν τον αφελή. Παρουσιαζόταν σα φλογερός και εμβριθής υποστηρικτής ενός ορισμένου τρόπου σκέψης, που του ήταν μισητός, σε ένα θέμα, όπου όλη η χυδαιότητα αυτού του τρόπου σκέψης γινόταν φανερή στους πάντες. Γιατί ο καθένας μπορούσε να φανεί εξυπνότερος από τον Σουίφτ ή τουλάχιστον πιο ανθρώπινος σ' αυτό το θέμα, ιδιαίτερα όποιος δεν είχε ως τότε ερευνήσει ορισμένες απόψεις μέχρι και τα συμπεράσματα, που προέκυπταν απ' αυτές.
Η προπαγάνδα υπέρ της σκέψης, σε όποιον τομέα κι αν γίνεται, ωφελεί πάντοτε την υπόθεση των καταπιεσμένων. Σε καθεστώτα που υπηρετούν την εκμετάλλευση, η σκέψη θεωρείται απασχόληση ταπεινή. Κάθε τι, που ωφελεί εκείνους, που οι κρατούσες συνθήκες κρατάνε χαμηλά, θεωρείται ποταπό. Ποταπή θεωρείται η μόνιμη έγνοια για να χορτάσει κανείς. Η περιφρόνηση των τιμών, που επιδείχνονται στους υπερασπιστές της χώρας, τη στιγμή που αυτοί πεινάνε. Η αμφισβήτηση του αρχηγού, όταν αυτός οδηγεί στη δυστυχία. Η αποστροφή προς τη δουλειά, που δεν τρέφει το δουλευτή. Η απέχθεια για τον εξαναγκασμό, που οδηγεί σε παρανοϊκή συμπεριφορά. Η αδιαφορία προς την οικογένεια, που γίνεται πολυμελής από συμφέρον. Οι πεινασμένοι κατηγορούνται σαν άσωτοι, που δεν έχουν τίποτα δικό τους να υπερασπίσουν. Σαν άνανδροι, που αμφιβάλλουν για τον καταπιεστή τους και τις ατομικές δυνάμεις τους. Σαν ακαμάτηδες, όσοι θέλουν να πληρώνονται για τη δουλειά τους και τα λοιπά. Σε τέτοια καθεστώτα, η σκέψη υπολογίζεται μηδαμινά και δυσφημίζεται. Δε διδάσκεται πια πουθενά και όπου εμφανιστεί καταδιώκεται. Κι όμως, εξακολουθούν να υπάρχουν τομείς, όπου μπορεί κανείς να αναφέρεται στις επιτυχίες της σκέψης χωρίς να τιμωρείται. Είναι οι τομείς στους οποίους η σκέψη είναι απαραίτητη για τις δικτατορίες. Ετσι μπορεί κανείς να μιλάει για τις επιτυχίες της σκέψης στην πολεμική επιστήμη και τεχνολογία. Αλλά και η εφεύρεση τεχνητών πρώτων υλών σε αντικατάσταση του μαλλιού για να επεκταθούν τα αποθέματά του, χρειάζεται τη σκέψη. Η νόθευση των ειδών διατροφής, η εκπαίδευση των νέων για τον πόλεμο, όλα αυτά απαιτούν σκέψη: Αυτή η σκέψη μπορεί να περιγράφεται. Ο έπαινος του πολέμου, του αστόχαστου σκοπού αυτής της σκέψης, μπορεί να αποφεύγεται με πονηριά, έτσι η σκέψη, που γεννάει το ερώτημα «ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος διεξαγωγής ενός πολέμου;» μπορεί να οδηγήσει στο ερώτημα, αν αυτός ο πόλεμος έχει κανένα νόημα και να χρησιμοποιηθεί για το ερώτημα, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για ν' αποφευχθεί ένας παράλογος πόλεμος;
Φυσικά, το τελευταίο αυτό ερώτημα είναι δύσκολο να διατυπωθεί δημόσια. Δεν μπορεί λοιπόν ν' αξιοποιηθεί η σκέψη, που θα έχει κανείς προπαγανδίσει; Δηλαδή να διαμορφωθεί έτσι που να αποτελεί παρέμβαση; Μπορεί. Σε μια εποχή σαν τη δική μας, όπου η καταπίεση, που εξυπηρετεί την εκμετάλλευση ενός (του μεγαλύτερου) τμήματος του πληθυσμού από ένα άλλο (το μικρότερο), χρειάζεται μια ορισμένη βασική στάση του πληθυσμού, που πρέπει να επεκταθεί σε όλους τους τομείς. Η ανακάλυψη του Δαρβίνου στον τομέα της ζωολογίας, π.χ., θα μπορούσε να γίνει ξαφνικά επικίνδυνη για το καθεστώς της εκμετάλλευσης. Ωστόσο μονάχα η εκκλησία νοιάστηκε ένα χρονικό διάστημα γι' αυτήν, ενώ η αστυνομία δεν είχε ακόμα αντιληφθεί τίποτα. Οι έρευνες των φυσικών οδήγησαν τα τελευταία χρόνια σε πορίσματα στον τομέα της λογικής, που θα μπορούσαν να γίνουν επικίνδυνα για μια σειρά αξιώματα, που εξυπηρετούν το καθεστώς της καταπίεσης. Ο Πρώσος φιλόσοφος Χέγκελ, που έκανε βαθιές έρευνες στον τομέα της λογικής, πρόσφερε μεθόδους ανεκτίμητης αξίας στους κλασικούς της προλεταριακής επανάστασης Μαρξ και Λένιν. Η εξέλιξη των επιστημών γίνεται σε αλληλεξάρτηση, αλλά ασύμμετρα και το κράτος δεν είναι σε θέση να έχει το μάτι του παντού. Οι πρόμαχοι της αλήθειας μπορούν να διαλέξουν μετερίζια, που δε φυλάγονται καλά. Το βασικό είναι να διδαχθεί ένας σωστός τρόπος σκέψης, που να εξετάζει σε όλα τα πράγματα και τα περιστατικά την προσωρινότητα και τη μεταβλητότητά τους. Οι κυρίαρχοι έχουν μεγάλη απέχθεια στις βαθιές αλλαγές. Θα προτιμούσαν να μείνουν τα πράγματα όπως είναι, για χίλια χρόνια. Γι' αυτούς μακάρι να μην κουνιόταν το φεγγάρι και να μην ξανάβγαινε ποτέ ο ήλιος! Ετσι κανένας πια δε θα πεινούσε και δε θα ζητούσε να φάει για βράδυ. Οταν αυτοί έχουν πυροβολήσει, πρέπει να μην μπορούν πια οι αντίπαλοι να πυροβολήσουν, ο δικός τους πυροβολισμός θα πρέπει να είναι και ο τελευταίος.
Ενας τρόπος θεώρησης, που τονίζει ιδιαίτερα το εφήμερο του κάθε πράγματος, είναι ένα καλό μέσο για την ενθάρρυνση των καταπιεσμένων. Επίσης, το ότι για κάθε πράγμα και για κάθε κατάσταση εμφανίζεται και αναπτύσσεται μια αντίφαση, είναι κάτι που πρέπει να αντιπαρατεθεί στους νικητές. Μια τέτοια θεώρηση (όπως είναι η διαλεκτική, η θεωρία της ροής των πραγμάτων) μπορεί να εφαρμοστεί κατά την έρευνα θεμάτων και για ένα χρονικό διάστημα να ξεφύγει από την προσοχή των κυβερνώντων. Μια τέτοια μέθοδος είναι εφαρμόσιμη στη βιολογία και στη χημεία. Αλλά και στην περιγραφή της μοίρας μιας οικογένειας είναι εφαρμόσιμη, χωρίς κίνδυνο να κινήσει υποψίες. Η σκέψη πως το ένα πράγμα εξαρτιέται από πολλά άλλα, που κι αυτά αδιάκοπα αλλάζουν, είναι σκέψη επικίνδυνη για τις δικτατορίες και μπορεί να διαδοθεί με πολλούς τρόπους, χωρίς να δώσει αφορμή για επέμβαση της αστυνομίας. Με μια ολοκληρωμένη περιγραφή των περιστατικών και των διαδικασιών, που έχει ν' αντιμετωπίσει ένας άνθρωπος για να ανοίξει ένα καπνοπωλείο, μπορεί να δοθεί ένα δυνατό πλήγμα στη δικτατορία. Ο καθένας, που έχει μυαλό για να σκεφτεί λιγάκι, θα βρει το γιατί. Οι κυβερνήσεις, που οδηγούν τις ανθρώπινες μάζες στην εξαθλίωση, πρέπει ν' αποτρέψουν τις μάζες από το να σκεφτούν ότι οι κυβερνήσεις είναι υπεύθυνες γι' αυτήν. Γι' αυτό μιλούν πολύ για τη μοίρα. Ισχυρίζονται ότι αυτή φταίει για την ανέχεια, όχι εκείνες. Οποιος αναζητάει την αιτία της ανέχειας, πιάνεται από την αστυνομία, προτού φθάσει με την έρευνά του μέχρι την κυβέρνηση. Είναι όμως δυνατό να αντικρουστούν γενικά τα όσα λέγονται για τη μοίρα. Μπορεί κανείς να αποδείξει ότι η μοίρα του ανθρώπου προετοιμάζεται από ανθρώπους. Και πάλι μπορεί με πολλούς τρόπους να δοθεί αυτή η απόδειξη. Μπορεί, λόγου χάρη, να γίνει με την ιστορία ενός αγροκτήματος, ας πούμε μιας ισλανδικής φάρμας. Αυτό το κτήμα το βαραίνει μια κατάρα. Σ' ένα πηγάδι του πνίγηκε μια γυναίκα και από ένα δέντρο του κρεμάστηκε μονάχος του ένας χωρικός. Μια μέρα ο γιος αυτού του χωρικού παντρεύεται μια κοπέλα, που παίρνει για προίκα μερικά χωράφια. Και η κατάρα φεύγει από το κτήμα. Το χωριό διχάζεται στις κρίσεις του για την αιτία της ευχάριστης αυτής μεταβολής. Αλλοι την αποδίδουν στο τυχερό ριζικό του νεαρού χωριάτη κι άλλοι στα χωράφια, που πήρε για προίκα η νεαρή γυναίκα, που από τα εισοδήματά τους ορθοπόδισε το κτήμα. Αλλά και μ' ένα ποίημα, που περιγράφει ένα τοπίο, μπορεί κανείς να πετύχει ανάλογο αποτέλεσμα. Συγκεκριμένα, όταν ο ποιητής ενσωματώσει στη φύση, όσα δημιούργησαν τα χέρια του ανθρώπου.
Χρειάζονται τεχνάσματα για τη διάδοση της αλήθειας.
Ανακεφαλαίωση
Η μεγάλη αλήθεια της εποχής μας (που ακόμα δεν έχει συνειδητοποιηθεί πέρα για πέρα, αλλά και χωρίς τη συνειδητοποίησή της καμιά άλλη αλήθεια με βάρος δεν μπορεί να βρεθεί), είναι ότι η ήπειρός μας βυθίζεται στη βαρβαρότητα, επειδή η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής διατηρείται με τη χρήση της βίας. Τι ωφελεί να γράφουμε με τόλμη, ότι η κατάσταση στην οποία βυθιζόμαστε είναι βάρβαρη (και είναι αλήθεια), όταν δε λέμε καθαρά ποια είναι η αιτία που μας οδηγεί στην κατάσταση αυτή; Πρέπει να πούμε ότι γίνονται βασανισμοί, γιατί πρέπει να διατηρηθούν οι σχέσεις ιδιοκτησίας. Βέβαια, λέγοντάς το αυτό, χάνουμε πολλούς φίλους, φίλους κηρυγμένους ενάντια στα βασανιστήρια, που όμως πιστεύουν ότι και χωρίς αυτά θα μπορούσαν να διατηρηθούν οι σχέσεις ιδιοκτησίας (πράγμα που είναι αλήθεια). Για τις συνθήκες βαρβαρότητας που επικρατούν στη χώρα μας πρέπει να πούμε την αλήθεια, δηλαδή, ότι μπορεί να γίνει αυτό, που θα εξαφανίσει αυτές τις συνθήκες, δηλαδή αυτό, με το οποίο θα αλλάξουν οι σχέσεις ιδιοκτησίας.
Επιπλέον, πρέπει να την πούμε σ' εκείνους, που υποφέρουν περισσότερο απ' όλους τους άλλους κάτω από το σύστημα της ατομικής ιδιοκτησίας και που η μεταβολή του τους αφορά περισσότερο από όλους, δηλαδή στους εργάτες. Και σ' εκείνους, που μπορούμε να τους φέρουμε για συμμάχους, γιατί κι εκείνοι δεν έχουν καμία ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, έστω κι αν συμμετέχουν στα κέρδη.
Και, πέμπτον, πρέπει να ενεργούμε με πονηριά.
Και τις πέντε αυτές δυσκολίες πρέπει να τις ξεπεράσουμε ταυτόχρονα. Γιατί δεν μπορούμε να διερευνούμε την αλήθεια για τις συνθήκες βαρβαρότητας, χωρίς να σκεφτόμαστε εκείνους που υποφέρουν κάτω απ' αυτές. Κι ενώ - καταπολεμώντας την κατά καιρούς στιγμιαία δειλία μας - αναζητάμε συνεχώς τις σωστές διασυνδέσεις προς εκείνους που είναι πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους, πρέπει ταυτόχρονα να σκεφτόμαστε να τους διοχετεύσουμε την αλήθεια με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να γίνει όπλο στα χέρια τους. Kι αυτό να γίνει με τέτοια μαεστρία, που να μην το ανακαλύψει ο εχθρός και το εμποδίσει.
Ολα αυτά απαιτούνται, όταν απαιτείται από το συγγραφέα να γράφει την αλήθεια.
  • Γράφτηκε στα 1935

http://proletariates.blogspot.gr/2013/02/blog-post_7537.html

Φιντέλ Κάστρο: Πως έγινα Κομμουνιστής

Το παρακάτω κείμενο είναι σύνθεση απαντήσεων που έδωσε ο Φιντέλ Κάστρο σε ερωτήσεις φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Κονσεψιόν, στην Χιλή, στις 18 Νοέμβρη 1971.



 Ήμουν γιός ενός γαιοκτήμονα – αυτό ήταν ένας λόγος για να είμαι αντιδραστικός. Μορφώθηκα σε θρησκευτικά σχολεία όπου πήγαιναν τα παιδιά των πλουσίων – ένας ακόμα λόγος για να είμαι αντιδραστικός. Ζούσα στην Κούβα, όπου όλες οι ταινίες, οι εκδόσεις και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ήταν “Made in USA” – ένας τρίτος λόγος για να είμαι αντιδραστικός. Σπούδασα σ’ ένα πανεπιστήμιο όπου απο 15.000 φοιτητές, μόνο τριάντα ήταν αντιιμπεριαλιστές κι εγώ ήμουν ένας απο εκείνους τους τριάντα στο τέλος. Όταν μπήκα στο πανεπιστήμιο, μπήκα ως γιος γαιοκτήμονα – και για να κάνουμε τα πράγματα χειρότερα, ήμουν πολιτικά αγράμματος!

 … Και κάτι άλλο. Κανένα κομματικό μέλος, κανένας κομμουνιστής, κανένας σοσιαλιστής ή εξτρεμιστής δε με πήρε με το μέρος του να με κατηχήσει. Όχι. Μου έδωσαν ένα μεγάλο, βαρύ, διαβολεμένο, πληχτικό και ανυπόφορο διδακτικό βιβλίο που προσπαθούσε να εξηγήσει την πολιτική οικονομία από αστική άποψη – αυτό το πράγμα το έλαγαν πολιτική οικονομία! 

Έτσι εκείνος ο γιός του γαιοκτήμονα, που είχε μορφωθεί σε αστικά σχολεία και σύμφωνα με την αμερικανική προπαγάνδα, άρχισε να σκέπτεται ότι κάτι έφταιγε σ’ αυτό το σύστημα, κάτι δεν έβγαζε νόημα…  

 Σαν γιός ενός φτωχού ανθρώπου που αργότερα έγινε μεγάλος γαιοκτήμονας, είχα τουλάχιστον το πλεονέκτημα να ζω στην εξοχή, με τους χωρικούς, με τους φτωχούς, που ήταν όλοι φίλοι μου. Αν ήμουν εγγονός γαιοκτήμονα, είναι πολύ πιθανό ότι ο πατέρας μου θα με είχε φέρει να ζήσω στην πρωτεύουσα, σε κάποια υπεραριστοκρατική συνοικία κι εκείνοι οι θετικοί παράγοντες που διέθετα, δεν θα μπορούσαν να επιζήσουν λόγω της επιρροής του περιβάλλοντος. Ο εγωϊσμός και άλλα αρνητικά χαρακτηριστικά που έχουμε εμείς οι άνθρωποι, θα είχαν επικρατήσει. 

 Ευτυχώς, τα σχολεία στα οποία σπούδασα, ανέπτυξαν μερικούς απο τους θετικούς παράγοντες. Ένας ορισμένος ιδεαλιστικός ορθολογισμός, μια ορισμένη έννοια του καλού και του κακού, του δίκαιου και του άδικου, κι’ ένα ορισμένο πνεύμα εξεγερτικότητας ενάντια στις επιβολές και την καταπίεση, με οδήγησαν σε μια ανάλυση της ανθρώπινης κοινωνίας και με μετέτρεψαν σε αυτό που αντιλήφθηκα αργότερα πως ήταν ουτοπικός κομμουνιστής. Εκείνο το διάστημα, δεν είχα ακόμα την καλή τύχη να γνωρίσω έναν κομμουνιστή ή να διαβάσω κάποιο κομμουνιστικό ντοκουμέντο. 

Λοιπόν, μια μέρα, έπεσε στα χέρια μου ένα αντίγραφο του Κομμουνιστικού Μανιφέστου – του ξακουστού Κομμουνιστικού Μανιφέστου! – και διάβασα μερικά πράγματα που δεν ξέχασα ποτέ… Τι φράσεις, τι αλήθειες! Και βλέπαμε εκείνα τα πράγματα κάθε μέρα! Ένιωθα σαν μικρό ζώο που γεννήθηκε σ’ ένα δάσος το οποίο δεν καταλάβαινε. Τότε, εντελώς ξαφνικά, βρίσκει ένα χάρτη εκείνου του δάσους – μια περιγραφή, μια γεωγραφία εκείνου του δάσους και όλων μέσα σ’αυτό. Τότε ήταν που βρήκα τον προσανατολισμό μου. Ρίξτε μια ματιά τώρα και δείτε αν οι ιδέες του Μαρξ δεν ήταν δίκαιες, σωστές κι εμπνευσμένες. Αν δεν είχαμε βαδίσει τον αγώνα μας σ’αυτές, δεν θα ήμασταν εδώ τώρα! Δεν θα ήμασταν εδώ!
  
Λοιπόν, ήμουν κομμουνιστής; Όχι. Ήμουν ένας άνθρωπος που ήταν αρκετά τυχερός να ανακαλύψει μια πολιτική θεωρία, ένας άνθρωπος που πιάστηκε στη δίνη της πολιτικής κρίσης της Κούβας πολύ καιρό πριν γίνει ολοκληρωμένος κομμουνιστής. Συνέχισα να εξελίσσομαι. Έπειτα, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον ιμπεριαλισμό πιο χειροπιαστά απ’ ότι τον είχα γνωρίσει από το βιβλίο του Λένιν. Τον γνώρισα στην Κούβα, σε απόσταση μόνο 150 χιλιομέτρων από αυτόν. Είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον ιμπεριαλισμό – τον χειρότερο και πιο επιθετικό απ’ όλους… Και πιστεύω ότι η ζωή μου έδωσε μια καλύτερη κατανόηση της πραγματικότητας.
Μ’ έκανε περισσότερο επανάστατη, περισσότερο σοσιαλιστή, περισσότερο κομμουνιστή.


 

Το κείμενο περιλαμβάνεται στο βιβλίο “Η Επαναστατική Κούβα” του Τέρενς Κάνον, Εκδόσεις Χοσέ Μαρτί, 1987. 

Πηγή:  guevaristas



 

Σάββατο, 16 Φεβρουαρίου 2013

71 χρόνια (16 Φεβρουαρίου του 1942) από την ίδρυση του ΕΛΑΣ


Ο Όρκος των ανταρτών του ΕΛΑΣ
«Εγώ, παιδί του Ελληνικού Λαού,
ορκίζομαι ν’ αγωνιστώ πιστά στις τάξεις του ΕΛΑΣ
για το διώξιμο του εχθρού από τον τόπο μας,
για τις ελευθερίες του Λαού μας, κι ακόμα,
να είμαι πιστός και άγρυπνος φρουρός προστασίας στην περιουσία και το βιος του αγρότη.
Δέχομαι προκαταβολικά και την ποινή του θανάτου αν ατιμάσω την ιδιότητά μου ως πολεμιστής του Έθνους και του Λαού και
υπόσχομαι να δοξάσω και να τιμήσω το όπλο που κρατώ και
να μην το παραδώσω εάν δεν ξεσκλαβωθεί η Πατρίδα μου
και δεν γίνει ο Λαός νοικοκύρης στον τόπο του»


Στις 16 του Φλεβάρη 1942, κυκλοφόρησε πλατιά η Ιδρυτική Προκήρυξη του ΕΛΑΣ. Σ’ αυτή διατυπώνονταν οι σκοποί του λαϊκού στρατού, που ήταν: 1) Αγώνας για την απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους κατακτητές, 2) περιφρούρηση των κατακτήσεων του λαού και των ελευθεριών του εναντίον κάθε επιβουλής και 3) εξασφάλιση της τάξης μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών, ώστε ο λαός να μπορεί να εκφράσει πραγματικά ελεύθερα τη θέλησή του. 
 

Ο ΕΛΑΣ έπρεπε να γίνει λαϊκός απελευθερωτικός στρατός, το ένοπλο τμήμα του λαού, υπερασπιστής της ζωής και της περιουσίας του, ικανός ν’ απελευθερώσει τη χώρα από τους κατακτητές. Η τακτική του ΕΛΑΣ προέβλεπε την όσο το δυνατό πιο συντονισμένη διεξαγωγή του ανταρτοπόλεμου και τη βαθμιαία ανάπτυξή του σε παλλαϊκό πόλεμο κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους. Τη συνεχή απασχόληση και φθορά του εχθρού. Τη διεύρυνση των ελεύθερων περιοχών και τη μετατροπή τους σε σταθερότερες βάσεις εξόρμησης του ΕΛΑΣ, με στόχο τη μεταφορά του πολέμου όλο και πιο κοντά στα κύρια αστικά κέντρα και τις βασικές συγκοινωνιακές αρτηρίες του εχθρού
Από τις 15 του Μάη 1942, ο Αρης Βελουχιώτης άρχισε να οργανώνει ομάδες του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη με πρώτο πυρήνα τις ενωμένες ανταρτοομάδες Δομοκού και Πύργου Φθιώτιδας. Ηδη, όπως είδαμε, τέτοιες ομάδες είχαν αρχίσει να σχηματίζονται και μια απ’ τις πρώτες περιοχές όπου βγήκαν αντάρτες ήταν στην κορυφή Μπουχέτσι. Με την αύξηση της δύναμης των ανταρτοομάδων, αρκετές από αυτές μετατράπηκαν σε συγκροτήματα με 30 – 100 μαχητές το καθένα. Δημιουργήθηκαν υπαρχηγεία και στη συνέχεια αρχηγεία ανά ορεινό όγκο, με αποστολή να συντονίζουν τη δράση, να καθοδηγούν τα συγκροτήματα και τις ανταρτοομάδες του ΕΛΑΣ. Παράλληλα, δημιουργήθηκε Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη και Στρατηγείο του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία.
 

Αναπτύχθηκε η οργάνωση ομάδων του ΕΛΑΣ στις πόλεις και σε πολλά χωριά. Σημαντική άνοδο σημείωσε ο ΕΛΑΣ Αθήνας – Πειραιά. Στους 7 υποτομείς, στους οποίους είχαν χωριστεί οι δύο πόλεις, συγκροτήθηκαν 2 – 4 λόχοι στον καθένα. Στα τέλη του 1942, σε κάθε υποτομέα είχε συγκροτηθεί κι από ένα τάγμα. Η δύναμη του ΕΛΑΣ σε Αθήνα – Πειραιά ξεπερνούσε, τώρα, τους 1.600 μαχητές. Την ίδια περίοδο η δύναμη του μόνιμου κι εφεδρικού ΕΛΑΣ, σ’ όλη την Ελλάδα, πλησίαζε τους 6.000 μαχητές, απ’ τους οποίους οι 3.500 ανήκαν στο μόνιμο.
Πρώτες επιτυχίες

Μέχρι το Φθινόπωρο του 1942, η δράση του ΕΛΑΣ, λόγω της πυκνής εχθρικής κατοχής και της μικρής του δύναμης, ήταν περιορισμένη. Ωστόσο, από το Σεπτέμβρη του ’42, περνά σε εντονότερη δράση, εναντίον των στρατευμάτων κατοχής. Στη Ρικά, στο Κρίκελο, στη σιδηροδρομική γέφυρα Αξιού, στο χωριό Χρύσω, στο Μεταλλείο Πηγής, στο Μικρό Χωριό, δόθηκαν γερά χτυπήματα.
Στην ιστορία, όμως, έμεινε η μεγάλη επιτυχία του ελληνικού αντάρτικου κινήματος, που πραγματοποιήθηκε χάρη στον ΕΛΑΣ. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, τη νύχτα της 25ης προς 26 Νοέμβρη. Στην επιχείρηση, συμμετείχαν 150 αντάρτες του ΕΛΑΣ, μ’ επικεφαλής τον Αρη Βελουχιώτη, 60 αντάρτες του ΕΔΕΣ, μ’ επικεφαλής το συνταγματάρχη Ζέρβα και 12 Αγγλοι σαμποτέρ, οι οποίοι επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά κατά της ιταλικής φρουράς που προστάτευε τη μεγάλη σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοπόταμου, κοντά στη Λαμία. Αφού εξουδετέρωσαν τη φρουρά, ανατίναξαν τη γέφυρα.

Ενταση της δράσης του ΕΛΑΣ

Από τις αρχές του 1943, το ένοπλο κίνημα, ο ΕΛΑΣ, αναπτύσσεται ραγδαία. Στη Στερεά Ελλάδα, στη Θεσσαλία, στην Ηπειρο, στη Μακεδονία, στην Πελοπόννησο, στη Θράκη και στα νησιά, χιλιάδες είναι αυτοί που στρατολογούνται και πυκνώνουν τις γραμμές του λαϊκού στρατού. Από το Δεκέμβρη του 1942, μέχρι και το Μάη του 1943 – οπότε ιδρύεται το Γενικό Στρατηγείο – ο ΕΛΑΣ τριπλασιάζει τις δυνάμεις του. Ξεπερνά τους 12.000 μόνιμους αντάρτες.
Η ανάπτυξη αυτή πραγματοποιείται ύστερα από σκληρές μάχες κατά των φασιστών κατακτητών. Οι επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ εναντίον των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών επεκτείνονται σε όλη τη χώρα. Οι αντάρτικες ομάδες καταφέρνουν αρκετά σοβαρά χτυπήματα, που είχαν σαν αποτέλεσμα τη διαρκή φθορά τους. Επιπλέον, σε σύντομο χρονικό διάστημα επεκτείνονται οι ελεύθερες περιοχές της χώρας. Μια απ’ τις σημαντικότερες μάχες είναι αυτή του Μπουγαζιού – Φαρδύκαμπου, που κράτησε τρεις μέρες, από τις 4 – 6 Μάρτη του 1943. Μετά τη μάχη, στις 12 Μάρτη, οι Ιταλοί κατακτητές, εγκαταλείπουν την Καρδίτσα και στις 24 του ίδιου μήνα, τα Γρεβενά. Και στις δύο πόλεις οι κάτοικοι, με την καθοδήγηση των οργανώσεων του ΕΑΜ, εξέλεξαν όργανα λαϊκής εξουσίας. Αλλες σπουδαίες μάχες, εκείνη την περίοδο, ήταν στο Σνίχοβο και στην Οξύνεια (Μερίτσα).
Τους πρώτους μήνες του 1943, το αντάρτικο κίνημα αναπτύχθηκε και επεκτάθηκε σ’ όλες τις περιοχές της χώρας. Από την αρχή του ένοπλου αγώνα – αν υπολογισθούν και τα αποτελέσματα της δράσης των προελασίτικων ΕΑΜικών δυνάμεων – μέχρι και την ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου, τα αποτελέσματα της δράσης είχαν ως εξής: Εδωσε 53 μάχες, συμπλοκές και σαμποτάζ, στις οποίες οι κατακτητές είχαν απώλειες, 900 περίπου νεκρούς, 500 τραυματίες, 950 αιχμαλώτους.
 

Ενδεικτική της δράσης του ΕΛΑΣ, είναι η έκθεση της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών και αντικατασκοπίας, στις 9 Απρίλη 1943, όπου, ανάμεσα στα άλλα, τονιζόταν: «Η ανατίναξις της γέφυρας του Γοργοποτάμου την 25 Νοεμβρίου 1942 υπήρξεν απαρχή αμέσων επιθέσεων των συμμοριών, εν συναρτήσει προς πύκνωσιν των σαμποτάζ εις βάρος των συγκοινωνιών. Η κεντρική αρτηρία Θεσσαλονίκης – Λαμίας ηχρηστεύθη εξ φοράς διαρκούντος του Μαρτίου του 1943. Τα γεγονότα αυτά διαφωτίζουν κατά τρόπον αναντίρρητον τον κίνδυνον εκ της δράσεως των ανταρτών διά τας προμηθείας μας και διά τον υποκείμενον εύκολον εις επιθέσεις ανεφοδιασμόν μας».

Η ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου
Στις 2 Μάη 1943, συντελέστηκε, όπως είδαμε, ένα γεγονός εξαιρετικής σημασίας για το αντάρτικο κίνημα. Με απόφαση που πήραν σε κοινή σύσκεψη η ΚΕ του ΕΑΜ και η ΚΕ του ΕΛΑΣ, ιδρύθηκε το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό αρχηγό το συνταγματάρχη του Ελληνικού Στρατού, Στέφανο Σαράφη.
Εδώ, θα ανοίξουμε μια μικρή παρένθεση, για να μιλήσουμε λίγο για τον Στ. Σαράφη. Είχε βγει στο βουνό το Φλεβάρη του 1943 για να οργανώσει ανεξάρτητο αντάρτικο τμήμα στη Θεσσαλία. Γρήγορα, όμως, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια τέτοια κίνηση ήταν λάθος και κατατάχτηκε στον ΕΛΑΣ, σημειώνοντας, όπως ο ίδιος γράφει, ότι το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ «ήταν μια οργάνωση πανελλαδική, αγαπητή στο λαό, με τεράστια δύναμη».
Η προσχώρηση του Σαράφη στον ΕΛΑΣ, δεν είχε μόνο σοβαρή στρατιωτική αλλά και πολιτική σημασία. Εξέφραζε τις διαθέσεις πλατύτερων κύκλων αξιωματικών, οι οποίοι θεωρούσαν το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, μεγάλη πατριωτική οργάνωση, που αγωνιζόταν με συνέπεια για την απελευθέρωση της χώρας και τη δημοκρατική λύση των εσωτερικών προβλημάτων. Αυτό, σύντομα εκδηλώθηκε, με την προσχώρηση μόνιμων αξιωματικών.
Με την ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου, ο Λαϊκός Στρατός απέκτησε την κεντρική εκείνη διοίκηση, που του εξασφάλιζε έγκυρη, ενιαία και συντονισμένη καθοδήγηση και διεύθυνση. Το Γενικό Στρατηγείο, αποτελούνταν από τους: συνταγματάρχη Στέφανο Σαράφη, στρατιωτικό διοικητή, Αρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα), καπετάνιο και Ανδρέα Τζήμα, αντιπρόσωπο του ΕΑΜ. Το Γενικό Στρατηγείο και η ΚΕ του ΕΛΑΣ βοήθησαν στην αύξηση της δύναμης του λαϊκού στρατού και στο συντονισμό της δράσης των τμημάτων του ΕΛΑΣ με βάση ένα ενιαίο σχέδιο. Εδρα του, ήταν το Περτούλι.
Το Γενικό Στρατηγείο προώθησε το ζήτημα της στελέχωσης του ΕΛΑΣ με μόνιμους και έφεδρους αξιωματικούς του αστικού στρατού και με σειρά στελέχη που αναδείχθηκαν στη σκληρή πάλη κατά των φασιστών κατακτητών. Στη λύση αυτού του προβλήματος συνέβαλε και η ίδρυση από το Γενικό Στρατηγείο, τον Αύγουστο του 1943, της Σχολής Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, στη Ρεντίνα, που έδωσε στα τμήματα του λαϊκού στρατού, συνολικά 1.269 νέους ανθυπολοχαγούς. Επίσης, το ΓΣ του ΕΛΑΣ προετοίμασε και έθεσε σε εφαρμογή ένα στοιχειώδες πρόγραμμα στρατιωτικής εκπαίδευσης των ανδρών του.
Ενα απ’ τα σοβαρότερα ζητήματα με τα οποία καταπιάστηκε από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του το ΓΣ του ΕΛΑΣ ήταν το ξεκαθάρισμα των ορεινών όγκων από μεμονωμένες εχθρικές εστίες και η διεύρυνση των ελεύθερων περιοχών. Αυτό προϋπόθετε ένταση της επιθετικής δράσης των τμημάτων του κατά των μικρών εχθρικών φρουρών που εγκατεστημένες στον κορμό της Πίνδου και στις συνεχόμενες μ’ αυτόν ορεινές περιοχές, καθώς και εναντίον των αρτηριών ανεφοδιασμού και επικοινωνίας του εχθρού.
Να σημειωθεί, σε αυτό το σημείο, πως ο ΕΛΑΣ εφάρμοζε την τακτική υποχωρητικών ελιγμών, όταν ο συσχετισμός των δυνάμεων ήταν σε βάρος του και των επιθετικών επιχειρήσεων, όταν εξασφάλιζε υπεροχή δυνάμεων ή διέθετε το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Δεν είναι, άλλωστε, λίγες οι περιπτώσεις που εχθρικά τμήματα χτύπησαν στο κενό, ενώ ήταν σίγουρο πως κρατούσαν στα χέρια τους, αντάρτες του ΕΛΑΣ.5
Η αναδιοργάνωση του ΕΛΑΣ
Οταν το Γενικό Στρατηγείο άρχισε να λειτουργεί κανονικά, κατέβαλε συστηματική εργασία για την όσο το δυνατόν καλύτερη οργάνωση του ΕΛΑΣ. Το ΓΣ συμπλήρωσε τις διοικήσεις των τμημάτων του ΕΛΑΣ σ’ όλη την κλίμακα της ιεραρχίας, συγκρότησε – όπως ήδη σημειώσαμε – Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών, που άρχισε να λειτουργεί από την 1 Αυγούστου του 1943. Διέταξε να συγκροτηθούν Σχολές Υπαξιωματικών στα Γενικά Αρχηγεία ή Στρατηγεία του ΕΛΑΣ των διαφόρων περιοχών. Επίσης, συγκροτήθηκαν Τμήμα Μηχανικού, Τμήμα Διαβιβάσεων, Υπηρεσία Επιμελητείας, Υγειονομική Υπηρεσία. Καθόρισε την εισφορά των κατοίκων για τη διατροφή του Λαϊκού Στρατού. Προχώρησε στη συγκρότηση τακτικών στρατοδικείων, καθώς και στη συμπλήρωση του τηλεφωνικού δικτύου και του δικτύου ασυρμάτων.
Το ΓΣ συγκρότησε επίσης Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο, που συνήλθε στα τέλη του Ιούλη 1943, στην έδρα του και πήρε απόφαση να συγκροτηθεί ο ΕΛΑΣ «κατά το σύστημα του τακτικού στρατού με σύνθεση ελαφρή και ευκίνητη». Κανόνισε τα ζητήματα της διοίκησης σ’ όλη την ιεραρχία του ΕΛΑΣ και άλλα ζητήματα και οι αποφάσεις του υποβλήθηκαν αμέσως για έγκριση στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ.
Με βάση τις προτάσεις του Γενικού Στρατηγείου και του Στρατιωτικού Συμβουλίου, η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε στις 16 Ιούνη 1943 την παρακάτω διαταγή για την αναδιοργάνωση του ΕΛΑΣ:
«ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΪΚΟΣ
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ (Ε.Λ.Α.Σ.)
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΓΡΑΦΕΙΑ Ι, ΙΙ, ΙΙΙ
Αριθ. Πρωτ. 2.
ΔΙΑΤΑΓΗ
Ι. Αι δυνατές και πιθανές εξελίξεις των πολεμικών επιχειρήσεων στα θέατρα πολέμου δίδουν στην Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ τη δυνατότητα να επιζητήσει την ανάληψη στο κοντινό μέλλον (Ιούλιος – Αύγουστος – Σεπτέμβριος) επιθετικών ενεργειών με περιορισμένο αντικειμενικό σκοπό προς σημεία κατεχόμενα από τις ένοπλες δυνάμεις του κατακτητή μόνιμες μεν, αλλά με περιορισμένες σχετικά δυνάμεις.
ΙΙ. Είναι λοιπόν ύστερα απ’ αυτό απαραίτητο:
Α΄ Η διοικητική που υπάρχει σήμερα διάρθρωση των ανταρτικών δυνάμεων του ΕΛΑΣ να προσαρμοστεί, όσον είναι δυνατό ταχύτερα και προσφορότερα, σε εκείνη του τακτικού στρατού, πάνω στην ακόλουθη βάση αντιστοιχίας:
Γενικό Αρχηγείο με Μεραρχία Πεζικού. Συγκρότημα Ευρείας Περιφέρειας με Σύνταγμα Πεζικού. Επαρχιακό Συγκρότημα με Τάγμα Πεζικού. Τοπικό Συγκρότημα με Λόχο Πεζικού. Αντάρτικη Ομάδα με Διμοιρία Πεζικού…».
Με βάση τη διαταγή αυτή το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ εξέδωσε την υπ’ αριθ. 43 (4/8/1943) Διαταγή του, με την οποία καθόριζε ότι από τις 21 Αυγούστου 1943 τα τμήματα του ΕΛΑΣ θα έπαιρναν διάρθρωση τακτικού στρατού.
Ετσι, το Στρατηγείο Θεσσαλίας μετονομάστηκε Ι Μεραρχία με τα Συντάγματα 4, 5 και 1/38. Το Γενικό Αρχηγείο Ηπείρου σε VIII Μεραρχία με τα Συντάγματα 85, 15, 3/40 και 24. Το Στρατηγείο Δυτικής Μακεδονίας σε IX Μεραρχία με τα Συντάγματα 27, 28 και 53, με προοπτική η μεραρχία αυτή να προπαρασκευάσει τη συγκρότηση αργότερα και της Χ Μεραρχίας. Το Αρχηγείο Στερεάς σε XIII Μεραρχία με τα Συντάγματα 34, 2/39, 36 και 42. Το Αρχηγείο Πελοποννήσου σε ΙΙΙ Μεραρχία, που υπαγόταν απ’ ευθείας στις διαταγές της ΚΕ του ΕΛΑΣ. Οργανώθηκε επίσης, οριστικά, η Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του ΕΛΑΣ.
Ολες οι μονάδες διοικούνταν από τριμελή επιτροπή: Στρατιωτικό αρχηγό, καπετάνιο και εκπρόσωπο του ΕΑΜ. Με τη διαταγή αυτή καταργούνταν τα ανταρτοδικεία, συγκροτούνταν στις μεραρχίες διευθύνσεις δικαστικού και τακτικά στρατοδικεία και άρχιζε η συστηματική οργάνωση επιμελητείας.

 Στην Ελεύθερη Ελλάδα
Στην περίοδο Δεκέμβρης 1942 – Μάρτης 1944, χάρη στη διαρκώς εντεινόμενη δράση των ανταρτών, οι ελεύθερες περιοχές επεκτείνονται διαρκώς και σταθεροποιούνται. Η Ελεύθερη Ελλάδα, που άρχιζε από τα ελληνοαλβανικά σύνορα κι έφθανε ως έξω από την Αθήνα, περιλάμβανε ολόκληρη την περιοχή της Πίνδου, τις ορεινές περιοχές του Τυμφρηστού, των Βαρδουσίων, της Οίτης, της Γκιώνας, του Παρνασσού, του Καλλίδρομου, του Ελικώνα και της Πάρνηθας, στη Στερεά. Οι ορεινές αυτές περιφέρειες αποτελούσαν μια συμπαγή, συνεχόμενη ελεύθερη περιοχή. Ελεύθερες περιοχές είχαν επίσης δημιουργηθεί σε Ολυμπο, Κίσσαβο, Πήλιο, Χάσια, στη Θεσσαλία. Σε Νεμέρτσικα, Κασιδιάρη, Μουργκάνα, Σμόλικα, Τύμφη, Ζαγόρια, στην Ηπειρο. Σε Πιέρια και Βέρμιο στην Κεντρική Μακεδονία. Σε Παναχαϊκό, Πάρνωνα, Ταΰγετο, Ζήρεια, Μαίναλο, στην Πελοπόννησο. Σε ορισμένες περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. Στα νησιά Κρήτη, Εύβοια και Σάμο.
Χιλιάδες χωριά, κωμοπόλεις, ακόμη και πόλεις, όπως το Καρπενήσι, η Καρδίτσα, τα Γρεβενά, η Καλαμπάκα, το Μέτσοβο, η Σιάτιστα, το Λιδωρίκι, η Αταλάντη, η Αγιά, η Κόνιτσα, η Δεσκάτη, το Δελβινάκι απαλλάχτηκαν από τους κατακτητές και οι κάτοικοι οργάνωσαν τη ζωή τους σύμφωνα με τις δημοκρατικές αρχές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Το 1943, κατά τους μετριότερους υπολογισμούς, είχε απελευθερωθεί πάνω από το 1/2 του εδάφους της χώρας και ο ΕΛΑΣ είχε υπό τον έλεγχό του αρκετές ακόμα περιοχές, χωρίς όμως να μπορεί να τις κρατάει σταθερά. Ο εχθρός περιορίστηκε κυρίως στις μεγάλες πόλεις και προσπαθούσε να διατηρεί υπό τον έλεγχό του τις βασικές σιδηροδρομικές και οδικές αρτηρίες.
Στα ελεύθερα χωριά και πόλεις οργανωνόταν και αναπτυσσόταν ο εφεδρικός ΕΛΑΣ. Οι μαχητές του εντάσσονταν εθελοντικά σε ειδικά στρατιωτικά τμήματα, παράλληλα με τα τμήματα του μόνιμου ΕΛΑΣ. Ο εφεδρικός ΕΛΑΣ είχε αποστολή να βοηθήσει το μόνιμο ΕΛΑΣ στο μαχητικό έργο, να περιφρουρεί τα χωριά από εχθρικές επιδρομές. Τα τμήματα του εφεδρικού ΕΛΑΣ, παρόλο που διέθεταν λίγα όπλα έπαιρναν μέρος και σε μάχες, δίπλα στο μόνιμο ΕΛΑΣ. Τμήματα, δε, του εφεδρικού ΕΛΑΣ, όχι λίγες φορές, ενήργησαν, ανεξάρτητα από το μόνιμο ΕΛΑΣ, διάφορα σαμποτάζ κι άλλες επιχειρήσεις κατά του εχθρού.
Στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας, οι επιτροπές της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, της Λαϊκής Δικαιοσύνης και της Λαϊκής Ασφάλειας, επιβλήθηκαν πλέον από το 1943 σαν λαϊκοί, δημοκρατικοί θεσμοί και η καινούρια λαϊκή δημοκρατική εξουσία απλώθηκε ταχύτατα όχι μόνο στις ελεύθερες, αλλά και στις ημικατεχόμενες, σε αρκετές δε περιπτώσεις και στις κατεχόμενες από τον εχθρό περιοχές της χώρας.
Ετσι, στα τέλη Νοέμβρη, αρχές Δεκέμβρη του 1943, το ΓΣ του ΕΛΑΣ πέτυχε να δώσει μια ενιαία μορφή στους θεσμούς της Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Τότε, με την υπ’ αριθ. 2929/Ι.1943 Διαταγή του Γενικού Στρατηγείου έμπαιναν σε ισχύ από την 1 Γενάρη 1944 σ’ όλες τις ελεγχόμενες από τον ΕΛΑΣ περιοχές της χώρας οι «Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη», που αποτελούνταν από 146 άρθρα.(7)
Αντί επιλόγου
Ο ΕΛΑΣ ήταν ένα γνήσιο τέκνο του λαού, ο Λαϊκός Στρατός του, που οι άντρες του αγωνίστηκαν και πολέμησαν με ένα και μοναδικό συμφέρον – την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Κανείς, ποτέ, δεν κατάφερε, παρά τη λασπολογία του μετεμφυλιακού αστικού κράτους, να ξεριζώσει απ’ το λαό τα οράματα της ΕΑΜικής εποποιίας, ούτε ν’ αμαυρώσει το στρατό του λαού, τον ΕΛΑΣ.
Η δημιουργία και η ανάπτυξη του ΕΛΑΣ απέδειξε, άλλωστε, περίτρανα πως ο λαός μπορεί να έχει το δικό του στρατό. Οι μάχες που έδωσε κατά του ξένου κατακτητή και των ντόπιων συνεργατών του, οι διαρκείς επιτυχίες του, η άριστη οργάνωσή του θα ήταν αδύνατο να επιτευχθούν, αν δεν είχε τη στήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού.
Και η μεγαλύτερη απόδειξη των τόσο στενών δεσμών, που αναπτύχθηκαν και εδραιώθηκαν, σε όλη τη διάρκεια της χιτλερικής και φασιστικής κατοχής, ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τον ελληνικό λαό ήταν στον ηρωικό Δεκέμβρη του 1944, όταν τα τμήματα του Λαϊκού Στρατού, μαζί με τον αθηναϊκό λαό, έγραψαν μια νέα χρυσή σελίδα στους αγώνες του λαού για τη λευτεριά, παρά την ήττα, αυτή τη φορά απέναντι στον αστικό πολιτικό κόσμο και τα στρατιωτικά του τμήματα συγκροτημένα από τους ταγματασφαλίτες και τους δοσίλογους της κατοχής μαζί με τους Βρετανούς συμμάχους του, που λειτούργησαν σαν σε κατεχόμενη πόλη, αν και συνέχιζαν να είναι στον αντιχιτλερικό συνασπισμό. Αλλά το ταξικό συμφέρον των αστών και των ιμπεριαλιστών ήταν αυτό που πρυτάνευσε. Και απαιτούσε το τσάκισμα του λαϊκού κινήματος για να εδραιωθεί η μεταπελευθερωτική αστική εξουσία. Το λαϊκό κίνημα και το ΚΚΕ δεν είχε σωστή στρατηγική στο ζήτημα της εξουσίας και ηττήθηκε.
Μέσα σ’ ένα σύντομο χρονικό είναι ακατόρθωτο να παρουσιαστεί το μεγαλείο της δράσης του Λαϊκού Στρατού. Παρ’ όλ’ αυτά, διδάσκει πως όταν ο λαός θέλει μπορεί να κάνει ακατόρθωτα πράγματα. Και αυτό το κρατάμε παρακαταθήκη για το σήμερα. Οπως κρατάμε παρακαταθήκη από την ήττα το ζήτημα του τελικού σκοπού, της εξουσίας, της αναγκαιότητας σωστής πρόβλεψης και επεξεργασίας σωστής στρατηγικής.

Παραπομπές
1. ΚΟΜΕΠ κατοχής 1941-1944, εκδ. 1935, σ. 4.
2. «Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης (1940-1945), δοκίμιο», συλλογική εργασία, σ. 116.
3. Ο. π., σ. 117.
4. Ο. π., σ. 152. Επίσης, «Τα μυστικά αρχεία του Τρίτου Ράιχ», εφημερίδα «Ελευθερία», 13/11/1960.
5. Ο. π., σ. 152-153.
6. Ο. π., σ. 162-163.
7. Ο. π., σ. 178-181.

Πηγή: http://erodotos.wordpress.com/ 

Πέμπτη, 17 Ιανουαρίου 2013

Μια απεικονιστική σύγκριση της προπαγάνδας σε καιρό κατοχής και σε καιρό εμφυλίου πολέμου

Μια απεικονιστική σύγκριση της προπαγάνδας σε καιρό κατοχής και σε καιρό εμφυλίου πολέμου
Κατοχή


Εμφύλιος


Κατοχή


Εμφύλιος


Κατοχή


Εμφύλιος



Κυριακή, 2 Δεκεμβρίου 2012

Όσα ακούς μην τα πιστεύεις/ όσα βλέπεις τα μισά/ κι όσα αγγίζεις με το χέρι εκείνα είναι πιστευτά


Η μέρα ήταν σα σήμερα: Κυριακή. Ο μήνας έγραφε 3 Δεκεμβρίου: σαν αύριο. Η χώρα μόλις είχε απελευθερωθεί και είχε πάλι μπλεξίματα. Πολύ χοντρά. Θυμάμαι τον τραγικότερο μήνα της σύγχρονης ιστορίας μας αναμένοντας, έστω απευχόμενος τον, τον επόμενο.



Ο Δεκέμβρης του 1944 έχει μεγάλο ενδιαφέρον αφού πάνω του βασίστηκαν οι δυο αφηγήσεις που ξεδιπλώνονται πάνω τον ιστό της χώρας και της ιστορικής της ύπαρξης.Είναι ένα από τα πιο συζητημένα και για πολλούς ανερμήνευτο ζήτημα της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας μας το ποιοι ήθελαν και για ποιο σκοπό μεθόδευσαν τη σύγκρουση που άρχισε στις 3 του Δεκέμβρη 1944.

Γράφει ο Θουκυδίδης (Ξυγγραφή, Α΄20-22): «είναι δύσκολο να βρίσκει κανείς την αλήθεια, γιατί εκείνοι που ήταν παρόντες σε κάποιο περιστατικό, οι αυτόπτες μάρτυρες, όταν τους ρωτούσα τι είδαν, τι άκουσαν, έδιναν διαφορετική την εικόνα, ενώ είχαν δει και ακούσει τα ίδια περιστατικά.  Καθένας έλεγε την αφήγησή του ανάλογα με το ποιους ευνοούσε από τους δράστες των γεγονότων και ανάλογα με το τι θυμόταν..»

Στην προκειμένη περίπτωση, που είναι μια ουσιαστική έκφραση της ταξικής πάλης, το ανωτέρω είναι ευνόητο. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις θα έλεγε κανείς. Εδώ το όλο ζήτημα ήταν τα όπλα. Διαβάζοντας και ξαναδιαβάζοντας για τα γεγονότα, έχοντας φτάσει σε προκαταρκτικά συμπεράσματα τα οποία μετά τα αναίρεσα, έχοντας προσπαθήσει να καταλάβω, στο βαθμό του δυνατού, ανθρώπους και καταστάσεις, τείνω να καταλήξω στο ότι ήταν ένα σχεδιασμένο επεισόδιο καθυπόταξης ενός λαϊκού κινήματος και εξώθησης του (το σχέδιο συνεχίζεται με τη Βάρκιζα και τη λευκή τρομοκρατία) σε μια «α-νόητη» γενικευμένη σύγκρουση για την τελική ήττα. Πιστεύω ότι η ηγεσία του ΚΚΕ δεν ήθελε τη σύγκρουση και για αυτό δεν μπόρεσε και να την καθοδηγήσει. Σίγουρα είχε ενημέρωση από τους σοβιετικούς για τα πράγματα. Δεν μπόρεσε να δαμάσει τη θέληση του λαού που είχε αγωνιστεί κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους και μετά από τόσα χρόνια (μεταξική δικτατορία και κατοχή) ήθελε να ορίσει ο ίδιος τις τύχες του. Και, ως γνωστόν, αυτό απαγορεύεται αυστηρώς σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης. Και στον εμφύλιο σύρθηκε το ΚΚΕ, παρασυρόμενο από τη ψευδαίσθηση της επαρκούς βοήθειας από τους βαλκάνιους συντρόφους αρχικά, ώστε με μια αλλαγή των δεδομένων, να υπάρξει ουσιαστική βοήθεια από τη μητέρα Σ Ένωση. Αλλά ο κόσμος είχε μοιραστεί, ο Στάλιν πρόδωσε τα πιστά σκυλιά του για τα δικά του συμφέροντα και η χώρα επανερχόταν εκεί όπου ανήκε από τη γενέθλια στιγμή της. Και συνεχίζει και σήμερα όπως όλοι γνωρίζουμε και βιώνουμε.
Και ρωτήσει κάποιος: αν δεν πρόδιδε ο Στάλιν τα πιστά σκυλιά του;
Εδώ μπορεί κανείς είτε να υπεκφύγει λέγοντας «η ιστορία δε γράφεται με αν..» ή να το δει πιο «διαλεκτικά»: ή θα επικρατούσε στον κόσμο ο κρατικός καπιταλισμός της Σ Ένωσης ή θα ήμασταν ήδη Βουλγαρία αντί να προσπαθούμε να γίνουμε...



Τα γεγονότα, μετά την άρνηση του ΕΛΑΣ να παραδώσει τα όπλα, εξελίχθηκαν ως εξής:

30 Νοεμβρίου
·    Η Κυβέρνηση δια του Σκόμπι προωθεί εντολή να παραδώσουν οι Ελασίτες ως τις 10 Δεκέμβρη τα όπλα και να επιστρέψουν στην ιδιωτική ζωή τους
·         Αυθημερόν οι υπουργοί της Αριστεράς (ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΚΚΕ, ΠΕΕΑ) παραιτούνται

Δεκεμβρίου
·         Βρετανικά αεροπλάνα να πλημμυρίζουν την Ελλάδα με προκηρύξεις με τη σχετική εντολή. Απειλές προς το λαό ότι αν δεν εφαρμοστεί η διαταγή του «θα κλονιστεί η σταθερότητα του εθνικού νομίσματος» και θα «πεινάσει»
·         Η εαμική πλευρά αποφασίζει
o   να απευθύνει έκκληση στις Κυβερνήσεις των Συμμάχων για συμπαράσταση
o   ανασυγκρότηση της Κ.Ε. του ΕΛΑΣ (άρα να μην υπάγεται στον Σκόμπι).
o   Οργάνωση οργανώσουν συλλαλητηρίου διαμαρτυρίας (για τις 3 του Δεκέμβρη Κυριακή, 11η  πρωινή )
·         Ο πρωθυπουργός δίνει άδεια για το συλλαλητήριο

Δεκεμβρίου
·         Ο πρωθυπουργός ανακαλεί την άδεια με το σκεπτικό ή τη δικαιολογία να αποφευχθούν επεισόδια

Δεκεμβρίου
·   Μεγάλο πλήθος διαδηλωτών διαμαρτύρεται στο Σύνταγμα για την εντολή Σκόμπι για αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Οι εντολές του ΚΚΕ είναι ρητές: μόνο γαλανόλευκές και συμμαχικές σημαίες και προπάντων άοπλοι. Αυτή είναι μάλλον και η αλήθεια αν και ορισμένοι ισχυρίζονται ότι υπήρχαν ένοπλοι μέσα στο πλήθος. Όπως και να ‘χει οι αστυνόμοι του Αγγέλου Έβερτ (όπως παραδέχτηκε αργότερα κι ο ίδιος) έχουν διαταγή να  πυροβολήσουν στο ψαχνό το άοπλο πλήθος. Πυροβολισμοί από την αστυνομία. Εξοργιστική αιματοχυσία με 18-28 νεκρούς και δεκάδες τραυματίες (ο αριθμός των νεκρών διαφοροποιείται από συγγραφέα σε συγγραφέα). Η σπίθα εμφύλιου πολέμου που έχει ήδη ανάψει από τα γεγονότα στην Πελοπόννησο (Πύργος, Καλαμάτα, Μελιγαλάς) φουντώνει. Πιθανότατα ενάντια στη θέληση του ΚΚΕ του Ιωαννίδη και του Σιάντου.
·         Το ίδιο απόγευμα θα προστεθούν άλλοι 7 νεκροί στην Ομόνοια. Το βράδυ καταλαμβάνονται κάποια αστυνομικά τμήματα, κυρίως στον Πειραιά και τις δυτικές συνοικίες.
·         Το ΚΚΕ φαίνεται ότι αιφνιδιάστηκε από την εξέλιξη των γεγονότων. Πίστευε, όπως ξεκάθαρα έλεγε τότε ο Ρούσος από το ΠΓ ότι «με 400 χιλιάδες Αθηναίους – Πειραιώτες στους δρόμους θα αναγκάσουμε την κυβέρνηση να παραιτηθεί».
·         Ο Σιάντος σε μια επίδειξη πυγμής δίνει διαταγή να χτυπηθεί η Ορεινή Ταξιαρχία και οι ταγματασφαλίτες που βρίσκονται στο Γουδί. Σε λίγες ώρες μετανιώνει και την ανακαλεί. Η ανάκληση δεν φτάνει ποτέ στο 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ που έχει επωμιστεί το κύριο βάρος της επίθεσης και κινείται προς το Γουδί. Στη διαδρομή το σταματούν οι άγγλοι.
·         Οι διαταγές είναι ρητές: Αποφυγή της σύγκρουσης με τους άγγλους με κάθε θυσία. Χωρίς να πέσει ούτε μια σφαίρα, ολόκληρο το 2ο Σύνταγμα, 1.200 άντρες, αφοπλίζεται από τους άγγλους.

4 Δεκεμβρίου
·         Η κηδεία των θυμάτων μεταβάλλεται σε μαχητική διαδήλωση.
·         Οι Χίτες θα την χτυπήσουν ξανά στη διάλυση της, από τα ξενοδοχεία της Ομόνοιας, που τους «κρατούσαν υπό περιορισμό» οι άγγλοι προκαλώντας κι άλλους νεκρούς. Το ΕΑΜ απαντά νέα έκκληση στους «Μεγάλους Συμμάχους».
·         Ο κόσμος είναι πλέον ασυγκράτητος: «Κάτω ο Παπανδρέου - κάτω το καθεστώς των δολοφόνων».
·         Τη νύχτα, μονάδες του εφεδρικού ΕΛΑΣ επιτίθενται σε αστυνομικά τμήματα. Σχεδόν όλα πέφτουν στα χέρια του ΕΛΑΣ αλλά αποφεύγουν να συγκρουστούν με τις βρετανικές δυνάμεις. Οι στρατιωτικές ενέργειες του ΕΛΑΣ στην αρχή των Δεκεμβριανών είναι περιορισμένες και αποσκοπούν στην αντικατάσταση του Παπανδρέου.

5 Δεκεμβρίου
·         Ο Παπανδρέου έχει χάσει πια κάθε έλεγχο και αποφασίζει να παραιτηθεί. Γίνεται πρόταση στον Σοφούλη, που είχε τη φήμη πιο «διαλλακτικού» να σχηματίσει κυβέρνηση. Το ΚΚΕ δέχεται, το ίδιο και ο Σοφούλης. Αλλά οι άγγλοι έχουν άλλη γνώμη. Ο Τσώρτσιλ τηλεγραφεί στον άγγλο πρέσβη: «Πρέπει να υποχρεώσετε τον Παπανδρέου. Αν παραιτηθεί, φυλακίστε τον έως ότου συνέλθει, όταν πια θα έχουν τελειώσει οι μάχες. Θα μπορούσε το ίδιο καλά να αρρωστήσει και να μην μπορεί να τον πλησιάσει κανείς». Ο Τσώρτσιλ βλέποντας την ελληνική αστική τάξη σε κατάσταση πανικού, αναλαμβάνει και την πολιτική της εκπροσώπηση. Τη στιγμή που η σύγκρουση έχει μπει στην τελική ευθεία, δεν υπάρχουν περιθώρια διπλωματικών ελιγμών. Το σύνθημα του Τσώρτσιλ είναι «πρώτα νίκη και μετά συμφωνία». Είναι πεισμένος ότι με την αριθμητική υπεροχή και την συντριπτική υπεροπλία σε βαρύ οπλισμό, μπορεί να τσακίσει τον ΕΛΑΣ και μεθοδεύει τη σύγκρουση.  Ο Παπανδρέου αναγκάζεται να υπαναχωρήσει και παραμένει στη θέση του πρωθυπουργού. Αλλά είναι πια μια διακοσμητική μαριονέτα. Μέχρι το τέλος των Δεκεμβριανών δεν θα πάρει ούτε μια απόφαση. Η πραγματική εξουσία βρίσκεται στον Σκόμπυ που πριν περάσει η μέρα κηρύσσει στρατιωτικό νόμο και στέλνει στον ΕΛΑΣ τελεσίγραφο για άμεση παράδοση του οπλισμού.
·         Τα πρώτα αγγλικά τανκ το απόγευμα της 5ης Δεκεμβρίου χτυπούν ένα οδόφραγμα στη Μάρνης. Ακόμη και τώρα, το ΚΚΕ διατάζει καμιά σύγκρουση με τους άγγλους, ακόμη και όταν ξεκινάνε πρώτοι την επίθεση. Για να εξασφαλίσει την εγγύηση ότι θα περάσει αυτή η γραμμή, αναλαμβάνει ο ίδιος ο Σιάντος απόλυτος αρχηγός της ΚΕ του ΕΛΑΣ. Το πρώτο μέτρο του είναι να ξαποστείλει τον Άρη και τον Σαράφη στην Ήπειρο. Επιπλέον, μπλοκάρει τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην επαρχία. Διατάζει τον μεγάλο όγκο των δυνάμεων του ΕΛΑΣ να επιτεθούν στον Ζέρβα στην Ήπειρο και τον Αντών Τσαούς στη Μακεδονία. Στρατιωτικό λάθος; Όχι μόνο. Είναι η πιστή εφαρμογή της αποφυγής κάθε σύγκρουσης με τους άγγλους και την αστική τάξη και της προσπάθειας να «αναγκάσουν» τους άγγλους σε ουδετερότητα.
Όχι μόνο δεν καλεί τον αξιόμαχο ΕΛΑΣ στην Αθήνα, αλλά τον αποκρίνει και από Θεσσαλονίκη και Βόλο, που βρίσκονταν σοβαρές βρετανικές δυνάμεις. Ανενόχλητοι οι βρετανοί συρρέουν στην Αθήνα. Έχουν καταγραφεί τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις που καπετάνιοι του ΕΛΑΣ ζήτησαν να εμποδίσουν τα βρετανικά στρατεύματα να φτάσουν στην Αθήνα και η αυστηρή άρνηση του Σιάντου.
·         Γράφει ο Χαριτόπουλος στο βιβλίο του για τον Βελιουχιώτη: «Ο Αμάρμπεης που κατέβαινε στην πρωτεύουσα με ρουμελιώτες αντάρτες βλέπει ένα αγγλικό σύνταγμα να προπορεύεται και ενημερώνει πως θα το αφοπλίσει. Ο Σιάντος το απαγορεύει: -Να το αφήσετε να περάσει. Ο Αμάρμπεης αγαναχτεί: -Αύριο αυτό το σύνταγμα θα μας πολεμάει στην Αθήνα. –Να το αφήσετε να περάσει!».
·         Ο Σιάντος επιδιώκει να αποφύγει τη σύγκρουση με κάθε τρόπο. Μετά την ήττα θα κατηγορηθεί από τον Ζαχαριάδη, σύμφωνα με τη συνηθισμένη σταλινική πρακτική, ότι ήταν «πράκτορας των άγγλων». Κανένας όμως από ολόκληρη την ηγεσία του ΚΚΕ, ούτε από τη Σοβιετική Ένωση με την οποία είχαν καθημερινή επαφή, αντέδρασε ή έστω αμφισβήτησε τις διαταγές του «πράκτορα των άγγλων».

Δεκεμβρίου
·         Με στόχο τη στρατιωτική συντριβή του αντιπάλου, το πρωί της 6ης Δεκεμβρίου, ο βρετανικός στρατός άρχισε τις επιχειρήσεις εναντίον του ΕΛΑΣ, ενώ η βρετανική κυβέρνηση απέρριπτε τις προτάσεις του ΕΑΜ για ειρήνευση (αντιβασιλεία, γενική αποστράτευση, νέα κυβέρνηση και διεθνή επιτροπή για τη διερεύνηση των αιτίων της σύγκρουσης).
·         Προς το παρόν, ο ΕΛΑΣ ελέγχει την κατάσταση. Όλη σχεδόν η Αθήνα είναι στον έλεγχο του ΕΛΑΣ, εκτός από το κέντρο. Η κυβερνητικές δυνάμεις και οι Άγγλοι έχουν περιοριστεί σε λίγα τετραγωνικά χλμ στο κέντρο και στους δυο λόφους του κέντρου –Λυκαβηττός, Ακρόπολη- περιοχή, που οι Αθηναίοι έχουν βαφτίσει ειρωνικά «Σκομπία».
·         Έξω από το κέντρο υπάρχουν κάποιοι θύλακες στους οποίους ξεκινάν και οι μάχες: Σημαντικότερος το Γουδί, που στρατωνιζόταν η Ορεινή Ταξιαρχία και οι περισσότεροι από τους ταγματασφαλίτες. Στου Μακρυγιάννη με σημαντική δύναμη χωροφυλακής. Στο Θησείο στα γραφεία της «Χ». Οι φυλακές Αβέρωφ στους Αμπελόκηπους που άγγλοι και χωροφύλακες κρατούσαν τους πιο διάσημους συνεργάτες των ναζί. (στη διάρκεια των μαχών θα τους ελευθερώσουν όλους). Στην Ευελπίδων. Στην πλατεία Βάθης και Αχαρνών που στεγάζονταν ταγματασφαλίτες. Στην Γενική Ασφάλεια, στην Διοίκηση Χωροφυλακής, κ.ά. Παρόμοιες εστίες υπάρχουν και στον Πειραιά, και στην Κηφισιά. 

7-10 Δεκεμβρίου
·         Συνεδρίαση του ΠΓ του ΚΚΕ. Την στιγμή που οι μάχες λυσσομανούν, η συνεδρίαση, αναιρεί την προηγούμενη ανακοίνωση του ΕΛΑΣ, καταδικάζει την ένοπλη εξέγερση για την κατάληψη της εξουσίας, και αναστέλλει την έφοδο στο κέντρο της Αθήνας. Η ανακοίνωση δηλώνει:«Ο αγώνας μας είναι καθαρά εσωτερικός. Οι σύμμαχοι άγγλοι πρέπει να μείνουν ουδέτεροι και τους βεβαιώνουμε ότι δεν διατρέχουν κανέναν κίνδυνο».
·         Η έφοδος στο κέντρο ματαιώνεται. Το κέντρο είναι το επιτελείο κυβέρνητικών και βρετανών. Είναι τα σύμβολα αλλά και τα πραγματικά στηρίγματα της αστικής τάξης. Είναι η εξουσία. Οι μάχες θα συνεχίζονται σφοδρές, αλλά το κέντρο της Αθήνας θα είναι απαραβίαστο.
·         Η άλλη πλευρά δεν κάθεται με σταυρωμένα χέρια. Την ίδια μέρα που το ΚΚΕ ζητούσε από τους Άγγλους να μείνουν ουδέτεροι, αυτοί ξεκινάν να βομβαρδίζουν τις λαϊκές συνοικίες της Αθήνας. Οι πρώτες βόμβες πέφτουν στην Καισαριανή. Από την επόμενη μέρα στους βομβαρδισμούς μπαίνει και η αγγλική αεροπορία, και ο στόλος που βρισκόταν στον Φαληρικό Όρμο. Οι βομβαρδισμοί είναι συστηματικοί και σκληροί. Οι περιοχές που δοκιμάζονται πιο σκληρά είναι ο Πειραιάς, η Δραπετσώνα, η Κοκκινιά, το Περιστέρι, η Καισαριανή και ο Βύρωνας. Οι νεκροί από τις αγγλικές βόμβες υπολογίζονται σε εκατοντάδες.
·         Ο ΕΛΑΣ δεν έχει καθόλου βαρύ οπλισμό. Σε όλη την πρωτεύουσα υπάρχουν 2 πεδινά πυροβόλα, όταν μόνο από τις μάχες του Οκτώβρη στη Μακεδονία είχε κερδίσει 100. Το «Συγκρότημα Μηχανημάτων», ο σχηματισμός βαρύ οπλισμού που συγκρότησε ο Άρης στην Πελοπόννησο και συνέβαλε καθοριστικά στις νίκες του ΕΛΑΣ σε Πύργο, Γαργαλιάνους και Μελιγαλά, βρίσκεται στην αχρηστία στην Μεσσηνία.
·         Οι σημαντικότερες μάχες διεξάγονται σε δύο σημεία. Στο Γουδί και στου Μακρυγιάννη. Η σύγκρουση σε αυτά τα δύο σημεία είναι σφοδρή. Οι βρετανοί θα ρίξουν εκεί τα τάνκς και τα θωρακισμένα και προκαλούν μεγάλες απώλειες στους αντάρτες. Σε αυτά τα δύο σημεία καθηλώνεται η έφοδος των ανταρτών μπροστά στα βρετανικά τανκ. Αλλά ούτε να εκκαθαρίσουν το πεδίο της μάχης μπορούν. Σε Γουδί και Μακρυγιάννη οι μάχες θα διαρκέσουν για μέρες.
·         Ο ΕΛΑΣ ωστόσο εξαρθρώνει έναν – έναν όλους τους θύλακες αντίδρασης. Πρώτα καταλαμβάνεται η Διεύθυνση Χωροφυλακής με πολλούς αξιωματικούς. Διαλύει τους χίτες στο Θησείο και τους ταγματασφαλήτες στην πλατεία Βάθης. Η επίθεση στη σχολή Ευελπίδων κρατάει τρεις μέρες πριν πέσει στον ΕΛΑΣ.
·         Ο Σκόμπυ κρατά απεγνωσμένη άμυνα. Ξέρει ότι ο Τσώρτσιλ στέλνει ενισχύσεις και οι εντολές του λένε «Καμία συμφωνία πριν τη νίκη». Η διστακτικότητα του ΚΚΕ του δίνει θάρρος. Η ηγεσία του ΚΚΕ ακόμα και τώρα δεν θέλει την νίκη αλλά πιέζει για συμφωνία. Στις εκκλήσεις των ανταρτών να κατέβουν στην Αθήνα, τους το απαγορεύει. Τα ανακοινωθέντα της Κ.Ε. έχουν σταθερό μοτίβο «Τα επεισόδια στην Αθήνα έχουν τοπικό χαρακτήρα και θα διευθετηθούν».

11-19 Δεκεμβρίου
·         Στις 11 Δεκ. ο ίδιος ο βρετανός  στρατάρχης Αλεξάντερ φτάνει στην Αθήνα. Τηλεγραφεί: «Η κατάσταση είναι περισσότερο άσχημη απ’ ότι φανταζόμαστε. Οι βρετανικές δυνάμεις ευρίσκονται πολιορκημένες εις το κέντρο της πόλης».
·         Τις επόμενες μέρες οι μάχες κορυφώνονται. Οι αγγλικές ενισχύσεις κάνουν απόβαση σε Μοσχάτο – Τζιτζιφιές, αλλά καθηλώνονται εκεί από τον ΕΛΑΣ του Πειραιά. Μέχρι τις 13 οι θύλακες της αντίστασης έχουν πέσει σχεδόν όλοι και την ίδια μέρα ο ΕΛΑΣ κυριεύει τα αεροδρόμια Τατοϊου και Ελευσίνας. Ο Σκόμπυ εναποθέτει όλες τις ελπίδες του πια στις ενισχύσεις που περιμένει. Και τότε έρχεται το νέο χτύπημα. Σε επίθεση του ο ΕΛΑΣ στο Μοσχάτο συντρίβει τα στρατεύματα που μόλις είχαν αποβιβαστεί και συλλαμβάνει 120 άγγλους αιχμάλωτους.
·         Ο Σκόμπυ καταρρέει. Συζητά με τον Αλεξάντερ να εγκαταλείψουν το κέντρο και να συμπτυχθούν στο αεροδρόμιο περιμένοντας περισσότερες ενισχύσεις. Οι έλληνες καπιταλιστές βλέπουν το τέλος τους.
·         Ο Τσακαλώτος, ο πραγματικός διοικητής των ελληνικών δυνάμεων της δεξιάς περιγράφει τις αγωνιώδεις προσπάθειες να μεταπειστεί ο Σκόμπυ: «Εχρειάσθηκαν διαβήματα της κυβερνήσεως αλλεπάλληλα. Εχρειάσθει προσωπική παρέμβασις του ειδοποιηθέντος βασιλέως προσωπικώς προς τον Τσώρτσιλ. Παρεσχέθησαν υποσχέσεις μεγαλυτέρας ενισχύσεως και ούτω επετεύχθη η αποτροπή της απομακρύνσεως των βρετανικών δυνάμεων από την πόλη των Αθηνών». Η μόνη απάντηση σε στρατιωτικό επίπεδο είναι να εντείνουν τον βομβαρδισμό των λαϊκών συνοικιών σε αναμονή των ενισχύσεων. Αλλά, όσο συνεχίζουν να βομβαρδίζουν τις εργατικές συνοικίες με ρουκέτες, τόσο Σιάντος και Ιωαννίδης τους βομβαρδίζουν με προτάσεις ειρήνης.
·         Και ενώ ο Σκόμπυ και η ελληνική δεξιά κρέμεται από μία κλωστή, το ΚΚΕ τείνει για μια ακόμη φορά χέρι βοήθειας. Στέλνει τον Πορφυρογένη για να διαπραγματευτεί ειρήνη με το Σκόμπυ. Όταν η κυβέρνηση απαντάει αρνητικά και στην τελευταία, το ΚΚΕ καλεί σε… “παλλαϊκή διαδήλωση. Λίγες ώρες αργότερα φτάνουν οι αγγλικές ενισχύσεις. Καταφέρνουν να αποβιβαστούν στο Φάληρο.

20 Δεκεμβρίου
·         Κυβερνητικοί και Άγγλοι περνούν στην  αντεπίθεση με τεράστιες δυνάμεις. 4,5 εκατομμύρια λίβρες οπλισμού και υλικού, 2 πλήρεις αγγλικές μεραρχίες και μερικές μονάδες αποικιακού πεζικού.

25 Δεκεμβρίου
·         Ο Τσόρτσιλ στην Αθήνα. Καταλύει στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία.
·         Ο ΕΛΑΣ, χρησιμοποιώντας το υπόγειο δίκτυο της Αθήνας, έχει παγιδεύσει τα θεμέλια του ξενοδοχείου με μια τεράστια ποσότητα εκρηκτικών. Μια διαταγή αρκεί να τινάξει στον αέρα όλη την κλίκα των δολοφόνων. Η διαταγή δεν θα έρθει ποτέ, ούτε κανείς από το κλιμάκιο το υπεύθυνο για την έκρηξη θα τολμήσει να δράσει με δική του πρωτοβουλία. Στην εικόνα αυτή συμβολίζεται ολόκληρη η μάχη του Δεκέμβρη. Το επιτελείο του αντίπαλου συνεδριάζει πάνω σε ένα βουνό εκρηκτικά, τα οποία το ΚΚΕ δεν θα ενεργοποιήσει ποτέ.

26 Δεκεμβρίου
·         Ο Τσόρτσιλ καλεί σε σύσκεψη τον πολιτικό κόσμο.
·         Το ΚΚΕ ζητά «κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας» αλλά η άλλη πλευρά είναι ανένδοτη. Διάλυση του ΕΛΑΣ και παράδοση των όπλων. Η σύσκεψη δεν καταφέρνει να φτάσει σε καμιά συμφωνία. Αλλά πραγματικός της στόχος είναι μάλλον η ανασυγκρότηση της  πολιτικής ηγεσίας αφού ο Παπανδρέου είχε καταντήσει πλέον μια σκιά.
·         Ορίζεται αντιβασιλέας ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνό και του ανατίθεται ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης. Ο Δαμασκηνός έγινε αρχιεπίσκοπος επί κατοχής, όταν ο προκάτοχός του αρνήθηκε να ορκίσει την κυβέρνηση των δοσίλογων, παύτηκε, και ανέλαβε το δύσκολο έργο ο Δαμασκηνός. Ένας πορωμένος αντικομμουνιστής, που ενώ συνεργαζόταν άψογα με τους ναζί κατακτητές, έγκαιρα προσπάθησε και κατάφερε να προσεταιριστεί και τους Άγγλους.
·         Το ΚΚΕ ψηφίζει τον Δαμασκηνό για αντιβασιλέα

27 Δεκεμβρίου
·         Σχηματίζεται κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Πλαστήρα

30 Δεκεμβρίου
·         Αναγνώριση της κυβέρνησης από τη Σοβ Ένωση

2 Ιανουαρίου
·         Οι βρετανικές δυνάμεις εισχωρούν στα Τουρκοβούνια προς Γαλάτσι και βρίσκονται στα νώτα των ανταρτών

4 Ιανουαρίου
·         Οι βρετανικές δυνάμεις καταλαμβάνουν τις δυτικές συνοικίες

5 Ιανουαρίου
·         Ο ΕΛΑΣ αποχωρεί από την Αθήνα

Πηγές
Ν Κεπέσης,  Ο Δεκέμβρης του 44, Σύγχρονη Εποχή 1979
ΓΑ Λεονταρίτης, Ποιοί ήθελαν τα Δεκεμβριανά, Φιλιππότης 1986

Δ Χαριτόπουλος, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, Εξάντας 1997

ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ: Η απαρχή της αγγλοαμερικανικής Κατοχής.http://www.ametanohtos.gr/?p=60
Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1943-1949. Θέσεις του ΠΓ της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ για το Δεκέμβρη. http://ellinikosemfilios.blogspot.gr/2011/12/blog-post_22.html

TOP READ