25 Ιαν 2012

Προκήρυξις του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος


Προκήρυξις του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος
Αρμένιοι πρόσφυγες, απολυμαίνονται...
Προς τους εργάτας
και χωρικούς της Ελλάδος
Η Ειρήνη που εορτάζουν οι αστοί
και η Ειρήνη που θέλει ο Λαός
Ελληνες εργάται και χωρικοί! Σύντροφοι προλετάριοι!
Η κυβερνώσα αστική τάξις επωφελείται της υπογραφής της ειρήνης με την Τουρκίαν για να παρασύρη τας εργαζομένας λαϊκάς μάζας εις σωβινιστικάς και πατριωτικάς εορτάς. Η αστική τάξις της χώρας έχει συμφέρον και αυτήν τη φοράν, περισσότερον από κάθε άλλην, να εξαπάτηση τον λαόν, τας εργαζομένας τάξεις της χώρας, κολακεύουσα το εθνικόν αίσθημα αυτών, το οποίον οι πολιτευταί, τα σχολεία, οι παπάδες και οι στρατιωτικοί καταλλήλως διέστρεψαν εις έναν στενόν σωβινισμόν, εις μίσος τυφλόν κατά των αδελφών των, των εργατών και των χωρικών των άλλων χωρών της Βαλκανικής. Εχει συμφέρον να εξαπατήση και πάλιν τας εργαζομένας τάξεις της χώρας, με το πρόσχημα μιας δήθεν οριστικής ειρήνης, με το επιχείρημα του «διπλασιασμού της πατρίδος» και της απελευθερώσεως των «υποδούλων αδελφών».
Εχει ακόμη συμφέρον να εξαπατήση διά μίαν ακόμη φοράν τον λαόν, διά να δικαιολόγηση παν ό,τι εναντίον του ιδίου λαού διεπράχθη, διά να υποκλέψη την ψήφον του αύριον και να νομιμοποιήση την εγκληματικήν πολιτικήν, την οποίαν επί οκτώ χρόνια τώρα εφαρμόζει, την πολεμικήν πολιτικήν, την οποίαν εν ονόματι δήθεν της εθνικής απελευθερώσεως οργάνωσε, την πολιτικήν της τρομοκρατίας και δικτατορίας, την οποίαν εν ονόματι δήθεν των εθνικών ζητημάτων εφήρμοσεν. Εχει τέλος συμφέρον η αστική τάξις διά να εξοφλήση άπαξ διά παντός με τας ευθύνας της διά την καταστροφήν και τη δυστυχίαν εις την οποίαν εξέθεσε την χώραν, διά να δικαιολογήση τα άνομα κέρδη και τας ανόμους κατά τον πόλεμον κτηθείσας περιουσίας, διά να αποτρέψη την προσοχήν του λαού από την αθλιότητα που τον μαστίζει και διά ν' απομακρύνη την σκέψιν του από τους νέους πολέμους που παρασκευάζει, από τα νέα πραξικοπήματα που βυσσοδομεί κατά της ελευθερίας του και κατά της ζωής του.

Αλλά ποία υπήρξεν αυτή η ειρήνη, όπως τι ήτο ο διεξαχθείς πόλεμος εις τον οποίον ανεμίχθη η Ελλάς και όλος σχεδόν ο κόσμος, το Κόμμα μας, το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα, το κόμμα που αγωνίζεται διά την αφύπνισιν, την οργάνωσιν και την απελευθέρωσιν από τον ζυγόν της κεφαλαιοκρατίας του προλεταριάτου της χώρας μας, εγκαίρως προείδε και εγκαίρως κατήγγειλε. Παρά τα πιεστικά μέτρα που μετήλθεν εναντίον του Κόμματος και ολοκλήρου της εργατικής και αγροτικής τάξεως η κυβερνώσα τάξις, παρά την τρομοκρατίαν και τα μέτρα τα οποία έλαβεν εναντίον του και τα οποία εστοίχισαν εις αυτό όχι ολίγα θύματα, το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα, το οποίον προείδε τον παγκόσμιον πόλεμον και εχαρακτήρισεν αυτόν ανταξίως των ιμπεριαλιστικών και ληστρικών του σκοπών, δεν ηπατήθη, ούτε ως προς την ειρήνην, η οποία ηδύνατο να πρόκυψη δι' όλας τας χώρας και δι' όλους τους λαούς, ούτε ειδικώς διά την ειρήνην, η οποία θα προέκυπτε διά τον λαόν της Ελλάδος.
Πράγματι αι συνθήκαι τας οποίας συνήψαν οι ιμπεριαλισταί της Ευρώπης εις Βερσαλλίας, το Νεϊγύ και τη Σεβρ, ουδέν άλλο αποτελούν ή την επίσημον σφράγισιν της απάτης και της εκμεταλλεύσεως των λαών, τους οποίους παρέσυραν εις τον πόλεμον. Υπό το πρόσχημα της Κοινωνίας των Εθνών και την κατασυντριβή του γερμανικού μιλιταρισμού και της αυτοκρατορίας των Χοεντζόλερν και των Αψβούργων, οι ιμπεριαλισταί της Αγγλίας έδεσαν με νέα δεσμά τους λαούς και απέδειξαν τας εγκληματικάς και ληστρικάς προθέσεις των. Το δήθεν δόγμα των περί ελευθέρας διαθέσεως των εθνών και ελευθέρας αναπτύξεως των μικρών λαών κατεκουρέλιασαν αυτοί οι ίδιοι, οι οποίοι εξακολουθούν ακόμη να διατηρούν υπό την κατοχήν των την Ιρλανδίαν, την Αίγυπτον, τας Ινδίας, την Συρίαν, την Μεσοποταμίαν, την Παλαιστίνην, την Κύπρον και πολλά ακόμη εδάφη της τουρκικής αυτοκρατορίας, τα οποία εκμεταλλεύονται, οι οποίοι είναι γνωστόν, εγκατέστησαν πολιτικόν και οικονομικόν έλεγχον εις όλας τας ηττηθείσας χώρας, αφού κατέλαβον διά της βίας τας πλουτοφόρους πηγάς αυτών, οι οποίοι εξεβίασαν την προσχώρησιν όλων σχεδόν των μικρών εθνών εις τον πόλεμον, οι οποίοι έπνιξαν εις το αίμα τη σοβιετικήν δημοκρατίαν της Ουγγαρίας και οι οποίοι εκήρυξαν τον αποκλεισμόν, οργάνωσαν συνωμοσίας και τέλος επενέβησαν διά των όπλων εναντίον του ελευθέρου λαού των εργατών και χωρικών της Ρωσικής σοβιετικής δημοκρατίας. Το κόμμα μας έχει την υποχρέωσιν ν' αποκαλύψη εις τα μάτια των εργαζομένων τάξεων της χώρας, το αίσχος που περικαλύπτουν αι περίφημοι αυταί συνθήκαι της ειρήνης, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η συνθήκη με την Τουρκίαν. Εχει υποχρέωσιν ν' αποκαλύψη ιδίως το ψεύδος που περικαλύπτει η ειρήνη αυτή, τον μύθον περί της απελευθερώσεως υποδούλων πληθυσμών, το ψεύδος περί του δήθεν τερματισμού του πολέμου. Οι υπόδουλοι πληθυσμοί δεν απηλευθερώθησαν. Ο πόλεμος δεν ετελείωσεν. Απλώς διά της ειρήνης ταύτης ετέθησαν αι βάσεις των πολέμων της αύριον, τους οποίους μελετούν να εξαπολύσουν εκ της Βαλκανικής εις την Ασίαν και εις την ανατολικήν Ευρώπην, εναντίον του λαού της Ρωσίας και κάθε άλλου λαού ο οποίος θα ετόλμα ν' αποτινάξη τον ζυγόν των κυρίων του.
Ελληνες εργάται και χωρικοί!
Η ειρήνη, εν ονόματι της οποίας μας εκάλεσαν υπό τα όπλα και εν ονόματι της οποίας επολεμήσαμεν, δεν είναι αυτή διά την οποίαν εορτάζουν σήμερον οι εκμεταλλευταί μας. Η πατρίς, εν ονόματι της οποίας σας ομιλούν, η πατρίς μας, δεν είναι εκείνη διά την οποίαν εδώσαμε και την ζωήν μας και διά το μεγάλωμα της οποίας επί οκτώ τώρα χρόνια υπέστημεν ημείς και αι οικογένειαί μας τας κακουχίας και τας στερήσεις του πολέμου.
Η ελευθερία μας και η ελευθερία των υποδούλων αδελφών μας, δεν είναι αυτή που πραγματοποιεί η ειρήνη των αστών, αυτή εν ονόματι της οποίας δεκάδες συντρόφων μας στενάζουν εις τας φυλακάς, εν ονόματι της οποίας οι εργάται των απελευθερωθέντων εδαφών καταδιώκονται και φυλακίζονται.
Η ειρήνη την οποίαν πανηγυρίζουν, είναι εκείνη που καθιερώνει την ιδικήν μας δυστυχίαν και την ιδικήν των κυριαρχίαν. Είναι ειρήνη μεταξύ των αστικών τάξεων των κυρίων μας, εναντίον των εργαζομένων τάξεων των δούλων. Η πατρίς, της οποίας ιδιοποιούνται το όνομα, η πατρίς των, για την οποίαν μας έστειλαν να πολεμήσουμε, δεν είναι παρά η γεωγραφική εκείνη έκτασις επί της οποίας απλώνεται η εκμετάλλευσίς των. Το μεγάλωμά της διά το οποίον πανηγυρίζουν, είναι η επέκτασις των ορίων της εκμεταλλεύσεώς των και της προσοδοφόρου τοποθετήσεως των κεφαλαίων των.
Η ελευθερία την οποίαν καυχώνται ότι πραγματοποιεί η ειρήνη, είναι πραγματικώς η πολιτική και οικονομική υποδούλωσις της χώρας μας εις τας μεγάλας κεφαλαιοκρατικάς δυνάμεις της Δύσεως, των συμφερόντων των οποίων αποτελεί σήμερον και θα αποτελεί και εις το μέλλον ένα τυφλόν και ετεροκίνητον όργανον. Η ελευθερία περί της οποίας ομιλούν, είναι η ελευθερία της τάξεώς των, εις βάρος της ελευθερίας της ιδικής μας πολυπληθούς τάξεως, την οποίαν καταπιέζουν και καταδυναστεύουν. Εις την απελευθέρωσιν των δούλων αδελφών δεν βλέπουν τίποτε άλλο, παρά την απόκτησιν φθηνών εργατικών χειρών για τη βιομηχανίαν των, φθηνών σκλάβων για τα τσιφλίκια των και τα κτήματά των, νέων καταναλωτών για τα εμπορεύματά των.
Η ειρήνη, για την οποίαν επολεμήσαμε, δεν είναι η πραγματική ειρήνη των λαών, εκείνη που θα καταργήσει τους πολέμους και θα αδελφώση όλους τους ανθρώπους. Η ειρήνη που ηθελήσαμεν είναι εκείνη που θα καταργήση την εκμετάλλευσιν της εργασίας των πολλών από τους ολίγους, είναι εκείνη που θα καθίση στο σκαμνί τους εγκληματίας του πολέμου και που θα αποδώση εις την κοινωνίαν τα πλούτη που αυτοί εσφετερίσθησαν. Η πατρίς για την οποίαν υπεφέραμεν είναι εκείνη, όπου δεν θα υπάρχουν πλέον σύνορα που θα χωρίζουν τους λαούς, όπου η γη θα είναι πατρίδα και μητέρα όλων των ανθρώπων και που θα χαρίζη εξίσου εις όλους τ' αγαθά της. Η ελευθερία για την οποίαν εχύσαμε το αίμα μας, είναι η πραγματική ελευθερία και ανεξαρτησία των μικρών και αδυνάτων λαών. Είναι η ισότης μεταξύ όλων των ανθρώπων, είναι η κατάργησις των κοινωνικών τάξεων και η δικαιοσύνη. Η απελευθέρωσις των δούλων αδελφών την οποίαν επιζητούμεν, δεν είναι μόνον η απελευθέρωσίς των από τον ξένον φυλετικόν ζυγόν, αλλά και από τον πολιτικόν και οικονομικόν ζυγόν της αστικής τάξεως της πατρίδος των, των νέων των κυρίων. Η εθνική ενότης και η εθνική αποκατάστασις, όπως ημείς την εννοούμεν, είναι η πραγματική απελευθέρωσις από κάθε ξένην πολιτικήν και οικονομικήν κηδεμονίαν. Ετσι όλα αυτά τα όνειρα που εφαντάσθημεν και με τα οποία μας εγαλούχησαν επί τόσα χρόνια, όλα διεψεύσθησαν κατά τον οικτρότερον τρόπον. Και όχι μόνον τούτο, αλλά και η πολιτική και οικονομική μας θέσις εχειροτέρευσε περισσότερον.
Ελληνες εργάτες και χωρικοί και όλοι οι βιοπαλαισταί!
Η χώρα μας εξήλθεν από τον πόλεμον εθνικώς υποδουλωμένη και οικονομικώς κατεστραμμένη. Εθνικώς υποδουλωμένη εις τας μεγάλας αστικάς δυνάμεις της Δύσεως αι οποίαι την εμεγάλωσαν διά να τη χρησιμοποιούν στρατιωτικώς όπου τα συμφέροντά των κινδυνεύουν. Οικονομικώς βεβαρημένη με δυσβάστακτα χρέη, τα οποία ο εργαζόμενος ελληνικός λαός θα κληθή να πληρώση. Τα κολοσσιαία ελλείμματα του ογκώδους προϋπολογισμού, ο οποίος κατασπαταλάται εις πολέμους και εις εξοπλισμούς δεν είναι ικανοί πλέον να καλύψουν οι βαρύτατοι φόροι υπό τους οποίους ο εργαζόμενος λαός στενάζει. Νέα δάνεια και νέα υποδούλωσις, οικονομική και πολιτική, είναι η συνέπεια της πολιτικής ταύτης. Κάθε επιχείρησις, κάθε πηγή πλούτου συνεκεντρώθη εις χείρας των ολίγων εκμεταλλευτών, οι οποίοι επλούτισαν από τον πόλεμον. Η ζωή κατέστη αφόρητος διά τον λαόν, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να μισθώνη την εργασίαν του υπό όρους πολύ κατωτέρους των στοιχειωδών αναγκών της ζωής του την οποίαν κατέστησεν ανυπόφορον ο πόλεμος των αστών.
Σύντροφοι προλετάριοι των πόλεων και των αγρών, εργάται, χωρικοί, βιοπαλαισταί!
Απέναντι της καταστάσεως ταύτης η οποία εξωτερικώς μεν οδηγεί την χώραν προς νέους αγνώστους πολέμους και νέας συμφοράς, εσωτερικώς δε οδηγεί αυτήν εις την πλέον αδυσώπητον χρεωκοπίαν και αθλιότητα, που επαυξάνει το αδιέξοδον και την απόγνωσιν των ταλαιπωρημένων μαζών, το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα υψώνει την φωνήν του και καταγγέλλει ως συνένοχα και υπεύθυνα όλα εν γένει τα αστικά κόμματα, όσα προ και κατά τη διάρκειαν του πολέμου εκυβέρνησαν την χώραν κ' εβοήθησαν εις την πολιτικήν του πολέμου, της πιέσεως και της υποδουλώσεως του λαού.
Το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα, το οποίον από της αρχής του ευρωπαϊκού πολέμου μέχρι σήμερον και επί των πρώτων κυβερνήσεων και επί της σημερινής, δεν έπαυσε να διαμαρτύρεται διά την τυχοδιωκτικήν και ξενικήν πολιτικήν όλων των αστικών κομμάτων και να διαφωτίζη τας εργαζομένας τάξεις, εφ' όσον ηδύνατο να διαφεύγη τα άτιμα και αισχρά μέσα με τα οποία οι εκάστοτε κυβερνώντες δικτάτορες εζήτησαν να πνίξουν την φωνήν του προλεταριάτου εκβιάζοντες τούτο διά την υποστήριξιν της ιμπεριαλιστικής των πολιτικής, αντιτάσσει μετά περισσότερου θάρρους σήμερον το απελευθερωτικόν πρόγραμμά του και προσκαλεί να συσπειρωθούν πέριξ αυτού όλα τα θύματα της δυστυχίας και της απάτης, όλους εκείνους, οι οποίοι παρεσύρθησαν καλή τη πίστει πιστεύσαντες εις την ηθικήν μιας ενόχου πολιτικής, να συνδράμουν τον αρχόμενον αγώνα εναντίον της κυριαρχίας των εκμεταλλευτών, εναντίον των νέων πιέσεων και αυθαιρεσιών αυτών, εναντίον κάθε άλλου πολέμου.
Η ώρα του νέου πολέμου έφθασεν! Ο εχθρός ευρίσκεται εντός των συνόρων και όχι πέραν αυτών! Είναι αυτοί οι εκμεταλλευταί μας οι οποίοι κρύπτονται όπισθεν των διαφόρων αστικών κομμάτων και οι οποίοι εμφανίζονται ενώπιον του λαού με πατριωτικά και εθνικιστικά ενδύματα, ενώ οι ίδιοι ως εργοδόται, ως τραπεζίται, ως τοκισταί, ως γαιοκτήμονες, ως έμποροι, ως πολιτικοί, τυραννούν και καταπιέζουν τον τόπο. Αυτοί, είναι οι πραγματικοί - οι φυσικοί - εχθροί μας. Κατά τούτων όλων, άνευ ουδεμίας διακρίσεως, καλεί το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα τους εργάτας και χωρικούς να ενωθούν, να οργανωθούν. Κατά τούτων πάντων των εκμεταλλευτών και τυράννων μας, καλεί το Κόμμα μας τους εργάτας, τους χωρικούς και όλους τους βιοπαλαιστάς να αμυνθούν! Η ιστορία του κινήματος των προλεταρίων, των εκμεταλλευομένων όλου του κόσμου, μαρτυρεί ότι ουδεμία τυραννία ποτέ κατέπεσε άνευ της πρωτοβουλίας και της εξεγέρσεως των τυραννουμένων. Εις τη σημερινήν δε ανυπόφορον κατάστασιν που εδημιούργησαν εις τον τόπον οι συνεχείς πόλεμοι και αι επιστρατεύσεις παραλλήλως με τας εξοντωτικάς διαμάχας των αστικών κομμάτων και την ληστρικήν απομύζησιν της εργασίας και του ιδρώτος του εργαζομένου λαού από τους εκμεταλλευτάς, τους αισχροκερδείς πατριώτας και οψιπλούτους μεγαλοϊδεάτας και πάσης φύσεως εκμεταλλευτάς, μόνον η πρωτοβουλία του προλεταριάτου, μόνη η οργάνωσις και η δύναμίς του, κατευθυνομένη εναντίον της επί πλέονκυριαρχίας της τάξεως των εκμεταλλευτών, δύναται να σώση τον τόπον από την αθλιότητα και την αναρχίαν εις την οποίαν οδηγείται μοιραίως, από την τελείαν οικονομικήν και πολιτικήν εξαφάνισίν του.
Μόνη η δύναμις των Ελλήνων εργατών και χωρικών, οργανωμένων και ηνωμένων με όλους τους άλλους εργάτας και χωρικούς της Βαλκανικής, δύναται να εξασφαλίση εις το έθνος μίαν ελευθέραν ύπαρξιν και να οργανώση τας παραγωγικάς του δυνάμεις εις μίαν ανεξάρτητον οικονομίαν ανταξίως προς τας ανάγκας του και προς τον σκοπόν μιας ελευθέρας ζωής. Μόνον η ένωσις των Ελλήνων εργατών και χωρικών ηνωμένων υπό μίαν κοινήν σημαίαν με τους άλλους εργάτας και χωρικούς των Βαλκανίων, αποτελεί την πραγματικήν εγγύησιν διά την ειρήνη και ησυχίαν της Ελλάδος και όλων των βαλκανικών λαών και διά την οριστικήν χειραφέτησιν της Ελλάδος και όλων των άλλων βαλκανικών λαών από τας επεμβάσεις και επιθέσεις του ξενικού κεφαλαίου και των ξένων ιμπεριαλιστών.
Μόνη η επικράτησις των Ελλήνων εργατών και χωρικών μαζύ με τους άλλους προλεταρίους των Βαλκανίων θ' αποδώση εις την χώραν αληθινήν ανεξαρτησίαν και το δικαίωμα της ελευθέρας αναπτύξεως και διαθέσεώς της προς ένα έντιμον μέλλον, μέλλον πραγματικής ελευθερίας και ευτυχίας.
Η ώρα του νέου αγώνος έφθασεν! Ολοι όσοι εδοκίμασαν και υπέμειναν την δυστυχίαν και τας πιέσεις κατά την διάρκειαν του μεγάλου πολέμου και εννοούν την προδοσίαν και την ενοχήν όλων των αστικών κομμάτων, από τούδε ας συνταχθούν σταθερώς και ας αγωνισθούν αποφασιστικώς διά τον σκοπόν και το πρόγραμμα του Σοσιαλιστικού εργατικού κόμματος.
Ολοι με μίαν θέλησιν, με μίαν ψυχήν, με μίαν προσπάθειαν, ας αντιμετωπίσωμεν τους εκμεταλλευτάς, δηλούντες ότι δεν ανεχόμεθα επί πλέον νέους πολέμους και νέα αίματα, νέας πιέσεις, νέους εκβιασμούς και νέαν εκμετάλλευσιν και ότι θέλομεν να ζήσωμεν όλοι πλέον ελεύθερα με όλους τους άλλους λαούς της Βαλκανικής και Ανατολής οι οποίοι είναι αδελφοί μας και ότι εφεξής θα αγωνισθώμεν μαζί των διά την οριστικήν επικράτησιν της σημαίας μας, διά την οριστικήν απολύτρωσίν μας από κάθε είδους ζυγόν, από κάθε εκμετάλλευσιν. Ολοι οι προλετάριοι, όλοι οι εκμεταλλευόμενοι, όλοι οι πενόμενοι και οι δυστυχείς, οι εργάται, οι υπάλληλοι, οι αγρότες, οι στρατιώται, όλοι οι βιοπαλαισταί, ας ενωθούμε, ας συνενώσουμε τας τάξεις του μεγάλου αγώνος που διεξάγει το Σοσιαλιστικόν κόμμα της Ελλάδος, όλοι ας απαντήσουμε στους σωβινιστικούς και καρναβαλικούς εορτασμούς διά μίαν δήθεν ειρήνην, με μία φωνή και μία ψυχή:
Κάτω οι πολέμοι και η αλληλοσφαγή των λαών!
Κάτω η επιστράτευσις και κάθε άλλος εκβιασμός του λαού διά νέους πολέμους!
Ζήτω η ειρήνη μεταξύ όλων των λαών της Ανατολής και όλου του κόσμου!
Αθήναι τη 10η Σεπτεμβρίου 1920
Η Κεντρική Επιτροπή
(Συνεχίζεται)

Αφορμές για προβληματισμό


Αφορμές για προβληματισμό
Η αυθόρμητη κινητοποίηση των τελευταίων ημερών στις πλατείες αποκαλύπτει την οξύτητα των συνεπειών στη ζωή της λαϊκής οικογένειας από την πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης σε όφελος του κεφαλαίου. Και καλώς κινητοποιούνται. Βεβαίως, το οργανωμένο εργατικό λαϊκό κίνημα, που δείχνει τη διέξοδο στην ανάπτυξη παλλαϊκής πάλης κόντρα σ' αυτή την πολιτική ως την ανατροπή της, που επίσης συνδέεται με την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, επιδρά και σε τέτοιες κινητοποιήσεις. Αλλά το γεγονός ότι υπάρχουν επιτελεία που επιδιώκουν να φέρουν σε αντιπαράθεση αυτό το κίνημα με το οργανωμένο μαζικό λαϊκό κίνημα πρέπει να προβληματίσει. Για παράδειγμα, η υποστήριξη των αστικών ΜΜΕ σ' αυτές τις κινητοποιήσεις πρέπει να προβληματίσει όσους συμμετέχουν σε αυτές. Οπως πρέπει να προβληματίσει το ποιοι βρίσκονται πίσω από τα μπλογκ που καλούν σε τέτοια δράση και γιατί δεν εμφανίζονται. Γιατί όταν ξέρεις μπορείς να αντιμετωπίσεις και τις όποιες τρικλοποδιές προκύψουν, που μπορεί να οδηγούν και σε απογοήτευση. Είναι π.χ. ερώτημα το γεγονός ότι τα ΜΜΕ εκείνα που πρωτοστατούν στην πλύση εγκεφάλου για να περάσουν τα νέα βάρβαρα μέτρα, τα ίδια ΜΜΕ εκθειάζουν και υπερπροβάλλουν αυτές τις συγκεντρώσεις και ιδιαίτερα ότι «κανείς δεν προέβαλε οποιαδήποτε ιδεολογία ούτε κάποια διχαστική επιδίωξη»(«Νέα»). Σ' αυτή την κοινωνία, όπως έχουν πει και κάποιοι σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, υπάρχουν οι επιχειρηματίες που κερδίζουν και οι εργαζόμενοι που χάνουν. Πώς να ερμηνεύσει κανείς το γεγονός ότι ορκισμένοι εχθροί του λαϊκού κινήματος σπεύδουν να προβάλουν «το κίνημα στις πλατείες» και να αναδείξουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, δηλαδή τον αυθορμητισμό και κυρίως ότι είναι σε αντιπαράθεση με το οργανωμένο λαϊκό - ταξικό κίνημα; Η αξία του κινήματος αυτού, σύμφωνα με τον γνωστό «φίλο» των λαϊκών αγώνων Ι. Πρετεντέρη, είναι «κυρίως ότι απέδειξαν ότι η κοινωνική δράση στην Ελλάδα, ακόμη και η διαμαρτυρία ή η αμφισβήτηση, μπορεί να εκδηλωθεί χωρίς τους λόχους του ΠΑΜΕ...». Δεν περνάει απαρατήρητη επίσης η επισήμανση της «Καθημερινής» του εφοπλιστή Αλαφούζου ότι «χθες δεύτερη νύχτα της διαμαρτυρίας, έκδηλος ήταν ο προβληματισμός πολλών ομιλητών για το επόμενο βήμα και δεν φάνηκε να υπήρχε ο προχθεσινός αυθορμητισμός»... Οπως και η προβολή τους από τον «ΣΚΑΪ» που λοιδορούσε τους αγώνες των ναυτεργατών. Πρέπει να προβληματίσουν όλα τα παραπάνω. Το πώς δε θα εγκλωβίσουν τη δράση τους αυτοί που έγιναν δήθεν φίλοι τους στο αστικό πολιτικό σύστημα.

Για το «κίνημα της πλατείας»


Για το «κίνημα της πλατείας»
Η αυθόρμητη κινητοποίηση των τελευταίων ημερών στις πλατείες αποκαλύπτει την οξύτητα των συνεπειών στη ζωή της λαϊκής οικογένειας από την πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης σε όφελος του κεφαλαίου. Και καλώς κινητοποιούνται. Αλλωστε, η τεράστια αύξηση της ανεργίας, η μείωση μισθών και συντάξεων, το τσάκισμα των ασφαλιστικών δικαιωμάτων και των παροχών υπηρεσιών Υγείας κλπ., ουσιαστικά το τσάκισμα όλων των λαϊκών αναγκών, μπορεί εν δυνάμει να αποτελέσουν παράγοντα λαϊκής δράσης. Βεβαίως, το οργανωμένο εργατικό - λαϊκό κίνημα, που δείχνει τη διέξοδο στην ανάπτυξη παλλαϊκής πάλης κόντρα σ' αυτή την πολιτική ως την ανατροπή της, που επίσης συνδέεται με την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, επιδρά και σε τέτοιες κινητοποιήσεις. Για παράδειγμα, όλη η προηγούμενη δράση του ΠΑΜΕ για την οργάνωση απεργιών, η οργάνωση ανάλογων κινητοποιήσεων του μετωπικού σχήματος ΠΑΜΕ - ΠΑΣΕΒΕ - ΠΑΣΥ - ΜΑΣ - ΟΓΕ για την απόκρουση των άγριων αντεργατικών - αντιλαϊκών μέτρων, που κάνουν τη ζωή των εργατικών, των λαϊκών οικογενειών κόλαση προκειμένου να βγει το κεφάλαιο από την κρίση έχουν τη δική τους επίδραση σ' αυτές τις κινητοποιήσεις. Το αυθόρμητο πάντα υπάρχει και κυρίως αναπτύσσεται όταν ταυτόχρονα υπάρχει και μια συνειδητή πολιτική δραστηριότητα. Ποτέ το αυθόρμητο δεν έρχεται στο κενό.Οι συγκεκριμένες δράσεις δείχνουν ότι άνθρωποι που ως τώρα δε συμμετείχαν σε κινητοποιήσεις αναζητούν έναν τρόπο έκφρασης.
Αλλά ορισμένοι, που είναι ορκισμένοι εχθροί του λαϊκού κινήματος, δε θέλουν σήμερα να υπάρχει λαϊκό κίνημα, προβάλλουν τις συγκεκριμένες δράσεις σε αντιπαράθεση με τις εργατικές κινητοποιήσεις, με την απεργία, τα πανεργατικά συλλαλητήρια, κλπ.
Την ίδια ώρα εκθειάζουν τον τρόπο οργάνωσης αυτών των κινητοποιήσεων. Δεν υπάρχει, λένε,καμιά οργανωμένη δύναμη πίσω απ' αυτές τις κινητοποιήσεις, γίνονται από τα μπλογκς. Και ποιοι βρίσκονται πίσω από την ανωνυμία των μπλογκς; Γιατί κάποιοι καλούν σε τέτοια δράση. Γιατί δεν εμφανίζονται; Οταν ξέρεις ποιοι καλούν μπορείς να αντιμετωπίσεις και τις όποιες τρικλοποδιές προκύψουν στη συνέχεια, που μπορεί να οδηγούν και σε απογοήτευση όλη αυτή την έκφραση αντίθεσης στην κατάσταση που διαμορφώνεται από την αντιλαϊκή πολιτική, ανεξάρτητα από τη μη συνειδητοποίηση ποιος τη διαμορφώνει, γιατί, σε όφελος ποιου. Είναι, π.χ., ερώτημα το γεγονός ότι τα ΜΜΕ εκείνα που πρωτοστατούν ώστε να περάσουν τα νέα βάρβαρα μέτρα, τα ίδια ΜΜΕ στηρίζουν αυτές τις συγκεντρώσεις και προβάλλουν ιδιαίτερα ότι «κανείς δεν προέβαλε οποιαδήποτε ιδεολογία ούτε κάποια διχαστική επιδίωξη»(«Νέα»). Σ' αυτή την κοινωνία, όμως υπάρχουν οι επιχειρηματίες που κερδίζουν και οι εργαζόμενοι που χάνουν. Πώς να ερμηνεύσει κανείς το γεγονός ότι ορκισμένοι εχθροί του λαού και των αγώνων του προβάλουν «το κίνημα στις πλατείες» και αναδεικνύουν, όπως λένε, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, δηλαδή τον αυθορμητισμό και κυρίως ότι είναι σε αντιπαράθεση με το οργανωμένο λαϊκό - ταξικό κίνημα; Η αξία του κινήματος αυτού, σύμφωνα με τον Ι. Πρετεντέρη, είναι «κυρίως ότι απέδειξαν ότι η κοινωνική δράση στην Ελλάδα, ακόμη και η διαμαρτυρία ή η αμφισβήτηση, μπορεί να εκδηλωθεί χωρίς τους λόχους του ΠΑΜΕ...». Δεν περνάει απαρατήρητη επίσης η επισήμανση της «Καθημερινής», του εφοπλιστή Αλαφούζου, ότι τις επόμενες μέρες «δεν φάνηκε να υπήρχε ο προχθεσινός αυθορμητισμός»... Οπως και ζωντανή η προβολή τους από τον ΣΚΑΪ, που λοιδορούσε τους αγώνες των ναυτεργατών.
Παγίδες
Ολα τα παραπάνω είναι ερωτήματα που πρέπει να απασχολήσουν όλους όσοι τώρα κάνουν το βήμα, μπαίνουν στους αγώνες και, με γνήσια διάθεση να διαδηλώσουν, συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις στο Σύνταγμα και αλλού. Να προβληματιστούν, δηλαδή, για το γεγονός ότι το περιεχόμενο του αγώνα τους εκθειάζεται από τις δυνάμεις εκείνες ενάντια στις οποίες υποτίθεται ότι στρέφονται. Κυρίως, όμως, να προβληματιστούν για το γεγονός ότι το ίδιο το αστικό πολιτικό σύστημα προσπαθεί να αξιοποιήσει αυτές τις κινητοποιήσεις για να τις αντιπαραβάλει στο οργανωμένο εργατικό και ιδιαίτερα στο ταξικό κίνημα. Βάζουν λοιπόν παγίδες στο λαό, τη νεολαία.
Τα αστικά επιτελεία προβάλλουν αυτή τη δράση ως «γνήσιο κίνημα»,γιατί σε αυτές τις κινητοποιήσεις δεν υπάρχει σαφής πολιτικός στόχος εναντίωσης στους υπαίτιους των βασάνων του λαού. Ξέρουν ότι η μεγάλη πλειοψηφία όσων συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις με αυτό το περιεχόμενο δεν έχουν εμπειρία από εργατικούς - κοινωνικούς αγώνες. Είναι, όμως, λαϊκά στρώματα που δείχνουν τάσεις χειραφέτησης από το δικομματισμό και την πολιτική του, αποφασίζουν να κινητοποιηθούν, ενώ μέχρι τώρα αντιμετώπιζαν με ανοχή την επιδείνωση του βιοτικού τους επιπέδου απο την κυρίαρχη πολιτική και τα κόμματά της.
Μπορεί σήμερα η πλειοψηφία αυτών να συμμετέχει σε μια διαδήλωση μ' αυτό το περιεχόμενο, ξέρουν ωστόσο καλά ότι μια κρίσιμη μάζα μπορεί κάτω από προϋποθέσεις να αποκτήσει πιο μόνιμους δεσμούς με το υπόλοιπο λαϊκό κίνημα με το οποίο θέλουν να τους φέρουν σε αντιπαράθεση. Και σε μια πορεία να συναντηθεί με το ταξικό κίνημα και το ΚΚΕ. Ξέρουν ακόμα καλά τα αστικά επιτελεία ότι το αυθόρμητο αναπτύσσεται στο έδαφος που καλλιεργεί το συνειδητό και το οργανωμένο κίνημα. Οτι οι αγώνες στους οποίους πρωτοστάτησαν οι ταξικές δυνάμεις το προηγούμενο διάστημα, τα συνθήματα της απειθαρχίας και της ανυπακοής, δημιούργησαν προϋποθέσεις για λαϊκή αυτενέργεια και κινητοποίηση.
Γι' αυτό η αστική τάξη και τα επιτελεία της παρεμβαίνουν προληπτικά, προσπαθώντας να υπερτονίσουν στις λαϊκές συνειδήσεις τις δεδομένες διαφορές ανάμεσα στην οργανωμένη ταξική πάλη, από τη μια, και τα «ακομμάτιστα» και «αυθόρμητα» ξεσπάσματα, από την άλλη. Για να σπρώξουν τη λαϊκή αγανάκτηση σε κανάλια βολικά και εύκολα χειραγωγήσιμα από το σύστημα. Ενας αγώνας με τέτοιο περιεχόμενο εύκολα ενσωματώνεται και ξεφουσκώνει, γεγονός που συντελεί στο να απογοητεύεται η πλειοψηφία όσων τώρα κάνουν τα πρώτα τους βήματα στους δρόμους και να γυρίσουν στο σπίτι τους. Για παράδειγμα, στην Ισπανία όπου έγιναν τοπικές εκλογές, οι ηγέτες του αντίστοιχου κινήματος έλεγαν στον κόσμο «μην ψηφίσετε». Δεν είχαν πολιτική στόχευση τέτοια που να χτυπούν τον αντίπαλό τους.
Το γεγονός ότι υπάρχουν επιτελεία που επιδιώκουν να φέρουν σε αντιπαράθεση αυτό το κίνημα με το οργανωμένο μαζικό λαϊκό κίνημα πρέπει να προβληματίσει. Πρέπει να προβληματίσουν όλα τα παραπάνω. Το πώς δε θα τους εγκλωβίσουν στο αστικό πολιτικό σύστημα αυτοί που έγιναν δήθεν φίλοι τους. Με τους λαϊκούς ανθρώπους που κινητοποιούνται μ' αυτές τις μορφές μπορούμε και πρέπει να συναντηθούμε ώστε να κατανοήσουν ότι η διέξοδος στα προβλήματά τους βρίσκεται στην κοινή λαϊκή πάλη ενάντια στην πολιτική των μεγαλοεπιχειρηματιών και των κομμάτων τους.
Το ΚΚΕ και το ταξικό κίνημα προσεγγίζουν τις κινητοποιήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη με διάθεση ενιαίας συσπείρωσης και πάλης, με στόχευση τον πραγματικό αντίπαλο των εργαζομένων και του λαού, ο οποίος είναι ταξικός και πολιτικός: Είναι η εξουσία των μονοπωλίων, τα κόμματα και οι μηχανισμοί της πλουτοκρατίας, που κλιμακώνουν σήμερα την αντιλαϊκή επίθεση.

Π. - Ι.


οικοδόμηση του σοσιαλισμού τον 20ό αιώνα,


Με την οικοδόμηση του σοσιαλισμού τον 20ό αιώνα, εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα, όπως της εργασίας, της δωρεάν ιατρικής περίθαλψης και Παιδείας, της παροχής φθηνών υπηρεσιών από το κράτος, της κατοικίας, της πρόσβασης στις πνευματικές και πολιτιστικές αξίες, έγιναν κτήμα των προλεταρίων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων στη Σοβιετική Ενωση. Και όλα αυτά χάρις στις ενδογενείς δυνατότητες ανάπτυξης της σοσιαλιστικής οικονομίας. Ολα τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα η εργατική τάξη και τ’ άλλα λαϊκά στρώματα σε σχέση με τους όρους της ζωής τους στον καπιταλισμό, επειδή ή παραμένουν άλυτα ή αφαιρούνται από τους κεφαλαιοκράτες, ήταν άγνωστα στο σοσιαλισμό, αφού αποτελούσε πρώτιστο ζήτημα, θεμελιώδη νόμο της συγκεκριμένης κοινωνίας, που ήταν η κάλυψη των ολοένα αυξανόμενων αναγκών των ανθρώπων. Μια ιστορική αναδρομή στις κατακτήσεις των ανθρώπων του μόχθου στην ΕΣΣΔ, αποκαλύπτει τα πλεονεκτήματα και την ανωτερότητα, για τους άμεσους παραγωγούς του πλούτου, του σοσιαλισμού.
Ο χρόνος εργασίας
Ο ημερήσιος εργάσιμος χρόνος ήταν σταθερός. Οι «Αρχές της νομοθεσίας της ΕΣΣΔ και των Ενωσιακών Δημοκρατιών για την εργασία» προέβλεπαν ότι η διάρκεια του εργάσιμου χρόνου των εργατοϋπαλλήλων στις επιχειρήσεις, τα ιδρύματα και οργανώσεις, δεν μπορεί να ξεπερνά τις 41 ώρες τη βδομάδα. Για τους εργατοϋπαλλήλους ηλικίας 16-18 χρόνων είχε καθιερωθεί μειωμένη εργάσιμη βδομάδα 36 ωρών, για τους εργατοϋπαλλήλους 15-16 χρόνων εργάσιμη βδομάδα 24 ωρών και για όσους δούλευαν σε ανθυγιεινές εργασίες εργάσιμη βδομάδα μέχρι 36 ώρες. Μειωμένη διάρκεια του εργάσιμου χρόνου είχε καθιερωθεί επίσης για τους δασκάλους, τους γιατρούς και μερικές άλλες ειδικότητες. Για τη νυχτερινή εργασία (από τις 10 το βράδυ έως τις 6 το πρωί) η διάρκεια της δουλιάς ήταν μειωμένη κατά μία ώρα. Η καθιερωμένη μέση διάρκεια της εργάσιμης βδομάδας των ενήλικων εργατών στη βιομηχανία έφτασε τις 40,7 ώρες το 1976, από 47,8 ώρες το 1955 (58,5 ώρες το 1913) (στοιχεία έως το 1976).
 
Σε όλους τους εργαζόμενους εξασφαλίζονταν μέρες εβδομαδιαίας ανάπαυσης και ετήσιες άδειες με αποδοχές. Η εργάσιμη βδομάδα στη Σοβιετική Ενωση ήταν μια από τις μικρότερες στον κόσμο. Αλλαξε και το περιεχόμενο του ελεύθερου χρόνου. Για την αξιοποίησή του, η λαϊκή εξουσία είχε δημιουργήσει και τις ανάλογες προϋποθέσεις, όπως αναπαυτήρια, δίκτυο πολιτιστικών, ενημερωτικών και υγειονομικών ιδρυμάτων.
Καθολική δημόσια υποχρεωτική Κοινωνική Ασφάλιση
Η Κοινωνική Ασφάλιση, προεπαναστατικά στη Ρωσία κάλυπτε μόνο 2 από τα 11 εκατομμύρια των ατόμων της μισθωτής εργασίας. Οι βασικές συνδρομές, μάλιστα, στο Ταμείο των κοινωνικών ασφαλίσεων γίνονταν από τους ίδιους τους εργάτες (κατά τα 3/5).
Στην ΕΣΣΔ, πριν την ανατροπή του σοσιαλισμού, η Κοινωνική Ασφάλιση (που κάλυπτε όλους τους εργαζόμενους και τα μέλη των οικογενειών τους) ήταν καθολική, χωρίς εισφορές από το μισθό των εργαζομένων. Οι εισφορές προέρχονταν από τα κονδύλια των επιχειρήσεων, ιδρυμάτων και κολχόζ και τον κρατικό προϋπολογισμό.
Υπήρχαν οι συντάξεις για γηρατειά, για αναπηρία, και λόγω απώλειας του προστάτη της οικογένειας. Το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση, λόγω γηρατειών, για τους άνδρες ήταν τα 60 χρόνια, για τις γυναίκες τα 55 χρόνια. Οι εργάτες και υπάλληλοι που απασχολούνταν σε βαριές και ανθυγιεινές εργασίες, έπαιρναν σύνταξη στα 50 χρόνια ηλικίας οι άνδρες και στα 45 οι γυναίκες. Συμπληρωματικά ευεργετήματα, τόσο ως προς την ηλικία όσο και ως προς τα χρόνια υπηρεσίας, παρέχονταν κατά τη συνταξιοδότηση των γυναικών που γέννησαν από 5 παιδιά και πάνω και τα μεγάλωσαν ως τα 8 τους χρόνια.
Υγιεινή και Ασφάλεια
 
Η προστασία της δουλιάς, όπως και η προστασία του περιβάλλοντος, συγκαταλέγονταν στα προβλήματα, όπου τα οικονομικά ζητήματα διαπλέκονται στενά με τα ζητήματα της κοινωνικής πολιτικής. Μόνο το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’80, μειώθηκαν κατά 20% τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες. Αν οι συνδικαλιστικές επιτροπές των επιχειρήσεων είχαν δικαίωμα να προβάλλουν «βέτο» στις αποφάσεις της διεύθυνσης για απολύσεις, η επιθεώρηση κάθε κλαδικού συνδικάτου δικαιούνταν να αναστείλει τη λειτουργία τμήματος ή ακόμα και εργοστασίου, όπου δεν τηρούνταν οι κανονισμοί της ασφάλειας και προστασίας της δουλιάς. (Στοιχεία από την μπροσούρα για τα 70χρονα της σοβιετικής εξουσίας).
Ιδιαίτερη φροντίδα
για την εργαζόμενη γυναίκα
και το παιδί
Η σοσιαλιστική εξουσία έθεσε τις βάσεις για την κατάργηση της καταπίεσης της γυναίκας. Το σοβιετικό κράτος πάντοτε θεωρούσε σαν ένα από τα βασικά του καθήκοντα την προστασία της μητέρας και του παιδιού και την εξασφάλιση στη γυναίκα εκείνων των συνθηκών, που θα της επιτρέπουν να συνδυάζει την παραγωγική και κοινωνική δραστηριότητα, με τη μητρότητα και την ανατροφή των παιδιών της. Η εργατική νομοθεσία προέβλεπε την εξασφάλιση της εργασίας των γυναικών, ιδιαίτερα στην περίοδο της εγκυμοσύνης. Οι έγκυες απαλλάσσονταν από τις υπερωρίες και τη νυχτερινή εργασία και μετατίθονταν σε πιο ελαφριές δουλιές. Στη γυναίκα χορηγούνταν πληρωμένη άδεια εγκυμοσύνης και τοκετού για 112 ημέρες (56 ημέρες πριν και 56 μετά τον τοκετό). Σε περίπτωση που κάποια γεννούσε δύο ή και περισσότερα παιδιά, ή σε περίπτωση επιπλοκών στον τοκετό, η άδεια μετά τον τοκετό αυξανόταν έως 70 μέρες. Ο κρατικός προϋπολογισμός προέβλεπε κονδύλια, που το ύψος τους συνεχώς αυξανόταν, για την καταβολή επιδόματος στις μητέρες για τη θεραπεία των παιδιών. Το 1975, σε σύγκριση με το 1940, είχαν αυξηθεί κατά 14 φορές, ενώ τα έξοδα για τη φροντίδα των παιδιών στα βρεφοκομεία, στους παιδικούς σταθμούς, στις κατασκηνώσεις και σε άλλα ιδρύματα εξωσχολικής απασχόλησης είχαν αυξηθεί περισσότερο από 13 φορές.
Στην προεπαναστατική Ρωσία υπήρχαν 7.500 κλίνες για τις έγκυες και τις λεχώνες, ενώ το 1913 μόνο το 5% των παιδιών γεννιόνταν σε νοσοκομείο. Η βοήθεια στις επιτόκους παρεχόταν κυρίως από τις πρακτικές μαμές. Στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας, οργανώθηκε δίκτυο ιατρείων για την παρακολούθηση των γυναικών στα μαιευτήρια και τα γυναικολογικά τμήματα των νοσοκομείων. Παρόμοιο δίκτυο λειτουργούσε στα χωριά και στα κολχόζ. Το πρόβλημα της εξασφάλισης νοσοκομειακής περίθαλψης κατά τον τοκετό για όλες τις γυναίκες είχε λυθεί ολοκληρωτικά.
Σχετικά με τη βοήθεια για την ανατροφή των παιδιών: Στην προεπαναστατική Ρωσία, ουσιαστικά, δεν υπήρχε τέτοια βοήθεια. Μόνο το 20% των εργαζόμενων γυναικών μπορούσαν να υπολογίζουν, για παράδειγμα, σε κάποιο επίδομα εγκυμοσύνης. Οσο για την έννοια «παιδικά προσχολικά ιδρύματα», ήταν σχεδόν άγνωστη. Το 1914, σε ολόκληρη την τεράστια ρωσική αυτοκρατορία υπήρχαν μόνον 150 παιδικοί σταθμοί.
Το 1987 πάνω από 16 εκατομμύρια Σοβιετικά παιδιά πήγαιναν σε 140 χιλιάδες παιδικούς σταθμούς. Το κράτος κάλυπτε τα 4/5 των εξόδων συντήρησής τους: Το ποσόν που πλήρωναν οι γονείς δεν κάλυπτε ούτε καν το κόστος διατροφής των παιδιών, ενώ ορισμένες οικογένειες – οι πολύτεκνες ή με χαμηλά εισοδήματα – απαλλάσσονταν από κάθε πληρωμή. Τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 3 χρόνων δικαιούνταν δωρεάν φάρμακα.
Στην προεπαναστατική Ρωσία, υπήρχαν 9 γυναικεία και παιδικά ιατρεία. Από τα 100 νεογέννητα παιδιά, τα 27 πέθαιναν προτού κλείσουν ένα χρόνο, ενώ τα μισά δεν έφθαναν ούτε τα 5 τους χρόνια. Το 1987, στην ΕΣΣΔ λειτουργούσε το κρατικό σύστημα προστασίας της μητέρας και του παιδιού, στο οποίο εντάσσονταν, ανάμεσα στ’ άλλα, πάνω από 28 χιλιάδες γυναικεία ιατρεία και παιδικές πολυκλινικές.
Η οργάνωση της φροντίδας για τις έγκυες, περιλάμβανε στενή παρακολούθησή τους με εξετάσεις και ιατρικές συμβουλές και εξασφάλιση ειδικής ιατρικής βοήθειας κατά και μετά τον τοκετό, με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά η θνησιμότητα των μητέρων και των βρεφών. Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της φροντίδας ήταν η αύξηση του αριθμού των μαιευτήρων και των γυναικολόγων, των παιδικών πολυκλινικών, του αριθμού των κλινών για τις έγκυες, τις λεχώνες και για εκείνες που πάσχουν από γυναικολογικές παθήσεις, καθώς και των ιατρείων που παρακολουθούν τις γυναίκες.
Το Σοβιετικό Κράτος έδειχνε ιδιαίτερη φροντίδα για την υγεία και την ανατροφή των παιδιών. Την προστασία της υγείας των παιδιών αναλάμβαναν τα ιδρύματα για τη θεραπεία και την πρόληψη παιδικών ασθενειών, τα νοσοκομεία παίδων, πολυκλινικές, παιδικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων, σανατόρια, βρεφικοί και παιδικοί σταθμοί, τμήματα σχολικής υγιεινής, υγειονομικοί σταθμοί κ.ά. Ο αριθμός των παιδιών σε μόνιμα παιδικά ιδρύματα αυξήθηκε, από 5.400 προεπαναστατικά, σε 11.523.000 το 1975, δηλαδή πάνω από 2.000 φορές. Βασικό ρόλο στην ιατρική περίθαλψη των παιδιών έπαιζαν οι παιδικές πολυκλινικές και τα εξωτερικά ιατρεία. Για πρώτη φορά στον κόσμο, καθιερώθηκε η γενική ιατρική παρακολούθηση των παιδιών από παιδιάτρους και μόνιμες νοσοκόμες.
Κρατικό υγειονομικό σύστημα
Το δωρεάν για όλους σύστημα υγείας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του σοσιαλισμού. Γίνεται ακόμα πιο σημαντικό, αν πάρουμε υπόψη την κατάσταση που επικρατούσε στον τομέα προστασίας της υγείας στην προεπαναστατική Ρωσία. Τότε σε ολόκληρη τη χώρα υπήρχαν μόνον 20 χιλ. γιατροί. Στη Σοβιετική Ενωση, το 1987 υπήρχαν πάνω από 1,1 εκατομμύριο (ή το ένα τέταρτο όλων των γιατρών του κόσμου).
Στο 2ο πρόγραμμα του ΡΚΚ (μπολσεβίκοι), που ψηφίστηκε στο 8ο Συνέδριο το 1919, θέτει ως πρωταρχικά καθήκοντα την εξυγίανση των κατοικημένων χώρων, την προστασία του εδάφους, του νερού και του αέρα, την υγειονομική προστασία των εστιατορίων, τη δημιουργία υγειονομικής νομοθεσίας κτλ.
Η μέση διάρκεια ζωής στην τσαρική Ρωσία ήταν 32 χρόνια. Μετά την επανάσταση, στα μέσα της δεκαετίας του ’20, ανέβηκε μέχρι τα 44 χρόνια, και το 1987 έφτασε τα 69 χρόνια, δηλαδή στο επίπεδο των άλλων αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Ασφαλώς, και σ’ αυτές τις χώρες, μεγάλωσε η διάρκεια ζωής τις δεκαετίες που πέρασαν, ήταν όμως διαφορετικός ο «δρόμος» που διανύθηκε από αυτές: Οι θάνατοι στην τσαρική Ρωσία ήταν διπλάσιοι από το τότε επίπεδο της Αγγλίας και των ΗΠΑ. Και αν από τότε (σημείο υπολογισμού το 1913, που προηγήθηκε της έναρξης του Α` Παγκόσμιου Πολέμου) το επίπεδο των θανάτων στις ΗΠΑ μειώθηκε κατά 1,5 φορά και στην Αγγλία 1,2 φορά, στην ΕΣΣΔ μειώθηκε 3 φορές. Αναφορικά με τους θανάτους στο χώρο των παιδιών, στην ΕΣΣΔ μειώθηκαν 10 φορές.
Ιδιαίτερα δύσκολη ήταν αρχικά η λύση του προβλήματος της υγείας στις πρώην περιφέρειες της τσαρικής Ρωσίας, όπου προεπαναστατικά δεν υπήρχε ουσιαστικά ιατρική περίθαλψη. Για παράδειγμα, ότι στο έδαφος του σημερινού Τατζικιστάν με ένα εκατομμύριο περίπου πληθυσμό, υπήρχαν 13 γιατροί (το 1987, 11,1 χιλιάδες) και στην Κιργιζία 15 (το 1987, 12,3 χιλιάδες). Από το 1965 έως το 1985, τα έξοδα του κράτους για την προστασία της υγείας και τη φυσική αγωγή είχαν αυξηθεί στην ΕΣΣΔ κατά 2,5 φορές κατά άτομο. Στα σοβιετικά νοσοκομεία, τα φάρμακα δίνονταν δωρεάν, όπως και στα παιδιά που θηλάζουν και σε περιπτώσεις ορισμένων παθήσεων (όπως είναι ο διαβήτης, π.χ.).
Σοσιαλισμός και μόρφωση
«Τόσο άγρια χώρα, όπου να λεηλατούνται η εκπαίδευση, η μόρφωση και οι γνώσεις από τις λαϊκές μάζες, δεν έμεινε πια καμία στην Ευρώπη, εκτός από τη Ρωσία». Ετσι περιγράφει ο Λένιν το 1913 την κατάσταση της Παιδείας στην προεπαναστατική Ρωσία. Περιγραφή, που θα ταίριαζε δυστυχώς και σήμερα και για τη σημερινή Ρωσία, όπως και για όλη την Ευρώπη πλέον, μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού στις ανατολικές χώρες.
Ο μαζικός αναλφαβητισμός ήταν η «κληρονομιά» που άφησε η προεπαναστατική Ρωσία στη Σοβιετική Ενωση. Τρεις στους τέσσερις δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση. Πολλές εθνότητες δεν είχαν δική τους γραφή, ενώ περίπου τα 4/5 των παιδιών και των εφήβων δεν μπορούσαν να φοιτήσουν ούτε στα δημοτικά σχολεία. Ολες οι βαθμίδες της εκπαίδευσης και ειδικά οι ανώτερες και οι ανώτατες ήταν σχεδόν αποκλειστικό προνόμιο των πλουσίων. Χαρακτηριστικά είναι τα ποσοστά των εγγράμματων στους Κιργίζιους (0,6%), στους Τουρκμένιους (0,7%), στους Ουζμπέκους (1,6%) και τους Καζάχους (2%).
Μετά την επανάσταση εφαρμόστηκε πολιτική γενικής, δωρεάν, υποχρεωτικής Παιδείας και για όλους. Στο 8ο Συνέδριο του ΡΚΚ (μπολσεβίκοι) το 1919, τέθηκε η πολιτική βάση της πανεξόρμησης για τη λαϊκή Παιδεία: Δημιουργία νέας σοσιαλιστικής λαϊκής Παιδείας και μετατροπή του σχολείου, από όπλο ταξικής κυριαρχίας της αστικής τάξης, σε όπλο για τον κομμουνιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Στα τέλη του 1917 με αρχές του 1918, αυξήθηκε απότομα ο μηνιαίος μισθός των δασκάλων. Η σημασία που έδιναν οι κομμουνιστές, και ιδιαίτερα ο Λένιν, για την Παιδεία του λαού αναδεικνύεται και από την επιστολή του Λένιν προς τον Στάλιν για τη μείωση του εξοπλιστικού προγράμματος του στόλου, προκειμένου να ενισχυθεί ο προϋπολογισμός του υπουργείου Παιδείας. Ολα αυτά, ενώ μαινόταν η ιμπεριαλιστική επίθεση κατά του νεοσύστατου σοβιετικού κράτους. Ανοίγουν παντού σχολεία για ενήλικες και κέντρα εξάλειψη της αγραμματοσύνης. Εκδίδονται σε μεγάλα τιράζ και στις μητρικές γλώσσες αλφαβητάρια και εκπαιδευτικά βιβλία. Στον αγώνα με την αγραμματοσύνη συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, δάσκαλοι, φοιτητές, υπάλληλοι, μορφωμένοι εργάτες και αγρότες. Εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες κάθονταν στα θρανία τα βράδια μετά τη δουλιά. Ηδη, το 1928, είχαν μάθει γράμματα 7 εκατομμύρια περίπου ενήλικες. Από το 1920 έως το 1940, έμαθαν γράμματα 60 εκατομμύρια ενήλικες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 1939, οι εγγράμματοι ηλικίας 9-49 ετών αποτελούσαν το 87,4%. Το 1959, η αγραμματοσύνη είχε νικηθεί ολοκληρωτικά.
Ολα τα σχολεία γενικής μόρφωσης άνοιξαν για όλο το λαό. Καθιερώθηκε η δωρεάν Παιδεία και η κοινή φοίτηση των δύο φύλων στα σχολεία, χωρίστηκε το σχολείο από την εκκλησία και η εκκλησία με τη σειρά της από το κράτος, απαγορεύτηκαν οι θρησκευτικές τελετές και η διδασκαλία οποιουδήποτε θρησκευτικού δόγματος στα σχολεία και καταργήθηκαν οι σωματικές τιμωρίες.
Επίσης, κατακτήθηκε το δικαίωμα των εθνοτήτων να σπουδάζουν στη μητρική τους γλώσσα, τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία του σοβιετικού συστήματος κοινωνικής προσχολικής διαπαιδαγώγησης, εκπονήθηκαν και εφαρμόστηκαν νέες αρχές εισαγωγής στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, που πλέον άνοιξαν τις πόρτες τους στην εργατική τάξη και τους αγρότες. Μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία. Στο σχολικό έτος ’40 – ’41, ο αριθμός των μαθητών στην Τουρκμενία αυξήθηκε κατά 37 φορές σε σχέση με το σχολικό έτος 1914 – ’15, στην Κιργιζία κατά 47 φορές, στο Ουζμπεκιστάν κατά 75 φορές και στο Τατζικιστάν κατά 854 φορές! Το ’40 – ’41 φοιτούσαν συνολικά 35,6 εκατομμύρια μαθητές, αντί των 9,7 εκατομμυρίων το 1915.
Το 1984, στη Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρωσίας (ΣΟΣΔΡ), δηλαδή στη Σοβιετική Ρωσία, υπήρχαν 81,8 χιλιάδες δημόσια ιδρύματα προσχολικής αγωγής, στα οποία πήγαιναν 9,2 εκατομμύρια παιδιά. Υπήρχαν 67,6 χιλιάδες δημόσια σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσής της, στα οποία πήγαιναν 20.328.000 εκατομμύρια παιδιά. Υπήρχε κάλυψη 100% των παιδιών, σε 100% δημόσια σχολεία. Υπήρχαν επίσης 514 ΑΕΙ, στα οποία φοιτούσαν 2.824.500 φοιτητές. Υπήρχε κάλυψη των φοιτητών σε 100% δημόσια ΑΕΙ.
Το 1987, στην ΕΣΣΔ υπήρχαν πάνω από 1,5 εκατ. επιστήμονες, ή το ένα τέταρτο του παγκόσμιου συνόλου τους. Σε μια σειρά σημαντικούς τομείς και κατευθύνσεις, η Σοβιετική Ενωση βρισκόταν στις πρώτες γραμμές: Η πυραυλική και πυρηνική τεχνική, οι τροχιακοί διαστημικοί σταθμοί, η κατευθυνόμενη θερμοπυρηνική σύνθεση, ο απευθείας μετασχηματισμός της ενέργειας (μαγνητο-υδροδυναμικές γεννήτριες), κρυογενής τεχνική, καταλύτες τεχνολογικών διαδικασιών, κατασκευή μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών, φραγμάτων, κλπ.
Η ΕΣΣΔ είχε τα πρωτεία σε ό,τι αφορά στον αριθμό των εφευρέσεων: Σ’ αυτήν αναλογούσαν τα 20-25% των νέων τεχνικών λύσεων και επεξεργασιών που καταχωρούνται κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο.
Πηγές:
1. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια
2. Μπροσούρα για τα 70χρονα της Σοβιετικής Εξουσίας.
Ριζοσπάστης, 30/4/2003

Ντοκουμέντο



CORBIS/APEIRON
Ντοκουμέντο
Φλώρινα, 12 Φλεβάρη 1949: Φωτογραφία ντοκουμέντο: Μόλις έχει τελειώσει η άνιση μάχη που έδωσαν οι δυνάμεις του ΔΣΕ. Οκτακόσιοι πενήντα μαχητές του ΔΣΕ κείτονται νεκροί και τραυματίες σ' ένα χωράφι στα περίχωρα της πόλης. Ο μοναρχοφασιστικός στρατός ανοίγει με μπουλντόζες επί τόπου δύο λάκκους και θάβει μέσα νεκρούς και τραυματίες!

Η εποχή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας


Ιμπεριαλισμός
Η εποχή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας
Ο Λένιν στο προεδρείο του ιδρυτικού Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς
Από τις αρχές του 20ού αιώνα, στην οικονομική και πολιτική ζωή των κυριότερων καπιταλιστικών χωρών έκαναν την εμφάνισή τους ορισμένα καινούρια χαρακτηριστικά, για τον νοηματικό προσδιορισμό των οποίων χρησιμοποιήθηκε ο όρος ιμπεριαλισμός. Στον όρο αυτό δινόταν κάθε λογής περιεχόμενο αλλά συνήθως χρησιμοποιούνταν, για να προσδιοριστεί με μια λέξη ο επεκτατισμός και η αποικιακή πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων. Ολοκληρωμένο, επιστημονικά, ορισμό του ιμπεριαλισμού έδωσε ο Β. Ι. Λένιν, στο περίφημο έργο του «Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», όπου μεταξύ άλλων σημειώνει: «Αν θα χρειαζόταν να δοθεί ένας όσο το δυνατό πιο σύντομος ορισμός του ιμπεριαλισμού, θα 'πρεπε να πούμε ότι ο ιμπεριαλισμός είναι το μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού... Οι πολύ σύντομοι όμως ορισμοί, αν και είναι βολικοί, γιατί συνοψίζουν το κυριότερο είναι ωστόσο ανεπαρκείς, όταν πρόκειται να συνάγουμε απ' αυτούς ειδικά τα πιο ουσιαστικά γνωρίσματα του φαινομένου που έχουμε να καθορίσουμε. Γι' αυτό, χωρίς να ξεχνάμε τη συμβατική και σχετική σημασία όλων των ορισμών γενικά, που ποτέ δεν μπορούν να αγκαλιάσουν τις ολόπλευρες σχέσεις του φαινομένου, στην πλέρια ανάπτυξή του, πρέπει να δώσουμε έναν τέτοιο ορισμό του ιμπεριαλισμού που θα περιέκλεινε τα παρακάτω πέντε βασικά του γνωρίσματα:
1. Συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου, που έχει φτάσει σε τέτοια υψηλή βαθμίδα ανάπτυξης, ώστε να δημιουργεί μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή. 2. Συγχώνευση του τραπεζιτικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στη βάση αυτού του "χρηματιστικού κεφαλαίου". 3. Εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποχτά η εξαγωγή κεφαλαίου, σε διάκριση από την εξαγωγή εμπορευμάτων. 4. Συγκροτούνται διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις των κεφαλαιοκρατών, που μοιράζουν τον κόσμο και 5. τελείωσε το εδαφικό μοίρασμα της γης ανάμεσα στις μεγαλύτερες κεφαλαιοκρατικές δυνάμεις. Ο ιμπεριαλισμός είναι ο καπιταλισμός στο στάδιο εκείνο της ανάπτυξης, στο οποίο έχει διαμορφωθεί η κυριαρχία των μονοπωλίων και του χρηματιστικού κεφαλαίου, έχει αποχτήσει εξαιρετική σημασία η εξαγωγή κεφαλαίου, έχει αρχίσει το μοίρασμα του κόσμου από τα διεθνή τραστ και έχει τελειώσει το μοίρασμα όλων των εδαφών της γης από τις μεγαλύτερες κεφαλαιοκρατικές χώρες (Β. Ι. Λένιν: «Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού», εκδόσεις Σ.Ε., σελ. 85-86).
Μονοπωλιακός καπιταλισμός και μεγάλες δυνάμεις
Το προτσές μετασχηματισμού του παλιού καπιταλισμού του ελεύθερου ανταγωνισμού σε μονοπωλιακό καπιταλισμό- ιμπεριαλισμό ολοκληρώθηκε προς τα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Ιδιαίτερη ώθηση σ' αυτήν την εξέλιξη έδωσε η ανάπτυξη της τεχνικής και των επιστημών και σε συνδυασμό μ' αυτό η παγκόσμια οικονομική κρίση στα 1900-1903 που επιτάχυνε τη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, κατέστρεψε μια σειρά καπιταλιστικές επιχειρήσεις ενδυναμώνοντας άλλες, ενίσχυσε το ρόλο των μονοπωλίων, άπλωσε και δυνάμωσε την κυριαρχία τους με αποτέλεσμα να παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομία μιας σειράς καπιταλιστικών χωρών αλλά και διεθνώς.
Στη Γερμανία π.χ. το 1905 υπήρχαν το λιγότερο 285 καρτέλ που συνενώνανε στους κόλπους τους 12 χιλιάδες επιχειρήσεις, παρήγαγαν τα 3/5 σχεδόν από το συνολικό όγκο των προϊόντων και κυριαρχούσαν στους σπουδαιότερους κλάδους της βιομηχανίας. Το 1911 τα καρτέλ έφτασαν τα 550 με 600. Γιγάντια μονοπωλιακά συγκροτήματα συνδεδεμένα στενά με τις μεγαλύτερες τράπεζες συγκέντρωναν στα χέρια τους ολόκληρους κλάδους της βιομηχανίας και η οικονομική δύναμη- με όλες τις συνέπειες που είχε αυτό- είχε συγκεντρωθεί στα χέρια μιας μικρής ομάδας μονοπωλητών, του Κρουπ, του Τίσεν, του Κίρντορφ, του Μπάλιν, των αδελφών Μάνεσμαν, του Ζήμενς, του Χάνζεμαν και άλλων.
Στις ΗΠΑ το 1901 είχαν ιδρυθεί 75 τραστ που συνενώνανε περισσότερες από 1.600 επιχειρήσεις με συνολικό μετοχικό κεφάλαιο περίπου 3 δισ. δολάρια. Οι μονοπωλιακές αυτές επιχειρήσεις στο διάστημα 1903- 1905 έδιναν το 75% της παραγωγής γαιάνθρακα, το 84% της παραγωγής πετρελαίου κ.ο.κ. Οι πιο ισχυροί μονοπωλητές στις ΗΠΑ ήταν ο Ροκφέλερ και ο Μόργκαν αλλά μεγάλη οικονομική δύναμη είχαν και οι Ντυπόν, Μέλλον, Σιφ, Χάριμαν, Βάντερμπιλιτ κ.α. Τα κεφάλαια του Ροκφέλερ ήταν τοποθετημένα στις βιομηχανίες πετρελαίου, καπνού, χαλκού, γαιάνθρακα και στους σιδηροδρόμους ενώ του Μόργκαν στα τραστ του ατσαλιού και του ηλεκτρισμού, στις σιδηροδρομικές, ναυπηγικές και ασφαλιστικές εταιρίες. Ακόμη ο Μόργκαν και ο Ροκφέλερ διευθύνανε τα δύο μεγαλύτερα τραπεζιτικά συγκροτήματα της χώρας.
Από κοντά, αλλά με διαφορετικούς ρυθμούς και ιδιαιτερότητες, αναπτύχθηκαν τα μονοπώλια και στις υπόλοιπες ισχυρές χώρες εκείνης της εποχής, στην Αγγλία, τη Γαλλία, την Ιαπωνία, τη Ρωσία κ.λ.π. Τα αγγλικά για παράδειγμα μονοπώλια οργανώνονταν προπαντός στους βιομηχανικούς κλάδους που συνδέονταν άμεσα με την εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου στις αποικίες και στις εξαρτημένες χώρες, γεγονός που ερμηνεύεται εύκολα αν ληφθεί υπόψη η αποικιοκρατική μορφή του αγγλικού καπιταλισμού.
Εντυπωσιακή ήταν επίσης και η ανάπτυξη του τραπεζιτικού κεφαλαίου, το οποίο ραγδαία συμφύονταν με το βιομηχανικό, δημιουργώντας έτσι το χρηματιστικό κεφάλαιο. Στις αρχές του 20ού αιώνα στη Γερμανία κυριαρχούσαν εννέα μεγάλες τράπεζες του Βερολίνου (με πιο ισχυρές την «Γερμανική Τράπεζα» και την «Εταιρία Προεξοφλήσεων» ) που είχαν συγκεντρώσει στα χέρια τους τις μισές από τις καταθέσεις όλων των γερμανικών τραπεζών. Στη Γαλλία κυριαρχούσαν τρεις τράπεζες και στις ΗΠΑ δύο που, όπως προαναφέραμε, συνδέονταν άμεσα με τα χρηματιστικά συγκροτήματα Ροκφέλερ και Μόργκαν. Στην Αγγλία οι τράπεζες στην ανάπτυξή τους ακολουθούν τον αποικιακό χαρακτήρα του βρετανικού κεφαλαίου γενικότερα. Στα 1904 υπήρχαν 50 αποικιακές τράπεζες με 2.279 αποικιακά παραρτήματα, όταν οι γαλλικές τράπεζες, για την ίδια χρονική περίοδο είχαν 136 αποικιακά παραρτήματα και οι γερμανικές 70. Στα 1910 τα αποικιακά παραρτήματα των αγγλικών τραπεζών έφτασαν τα 5.449.
Οπως εύκολα γίνεται αντιληπτό τα όρια των εθνικών αγορών δεν ήταν ικανά να συγκρατήσουν τη δράση των μονοπωλίων. Ετσι με το ξημέρωμα του 20ού αιώνα εμφανίζεται σε γιγαντιαίες διαστάσεις η εξαγωγή κεφαλαίου και ο ανταγωνισμός των πολυεθνικών μονοπωλίων, που δημιουργούνται, για το μοίρασμα των αγορών και σφαιρών επιρροής ανάμεσά τους. «Στις συνθήκες του καπιταλισμού- έγραφε ο Λένιν- δεν είναι νοητή άλλη βάση για το μοίρασμα των σφαιρών επιρροής και συμφερόντων, των αποικιών κ. ά., εκτός από τη βάση που υπολογίζει τη δύναμη των χωρών που συμμετέχουν στο μοίρασμα, γιατί στις συνθήκες του καπιταλισμού δεν μπορεί να υπάρχει ισόμετρη ανάπτυξη των χωριστών επιχειρήσεων, τραστ, κλάδων βιομηχανίας και χωρών» (στο ίδιο, σελ. 116). Ο ανταγωνισμός αυτός, λοιπόν, των μονοπωλίων για το «δικαίωμά τους» να υποδουλώνουν και να καταληστεύουν ξένους λαούς, προκαλούσε συνεχείς συγκρούσεις ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κράτη, οι οποίες τελικά οδήγησαν σε περιφερειακούς ιμπεριαλιστικούς πολέμους (όπως ο ισπανοαμερικανικός στα 1898, ο πόλεμος των Αγλλων εναντίον των Μπόερς στα 1899-1902, ο Ρώσο-ιαπωνικός πόλεμος στα 1903- 1904 και ο Ιταλοτουρκικός στα 1911-1912), σε μεγάλες κρίσεις (όπως η μαροκινή κρίση 1905-1906 και 1911 και η βοσνιακή κρίση στα 1908-1909), στους βαλκανικούς πολέμους 1912-1913 και στον πρώτο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

Το χρηματιστικό κεφάλαιο κυρίαρχο στον ιμπεριαλισμό



Το χρηματιστικό κεφάλαιο κυρίαρχο στον ιμπεριαλισμό
Ο καπιταλισμός στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο οδηγεί άμεσα στην πιο ολόπλευρη κοινωνικοποίηση της παραγωγής, τραβάει, μπορούμε να πούμε, τους καπιταλιστές, παρά τη θέληση και τη συνείδησή τους, σε κάποια νέα κοινωνική κατάσταση πραγμάτων, που είναι μεταβατική από την πλήρη ελευθερία του συναγωνισμού προς την πλήρη κοινωνικοποίηση. (Λένιν Απαντα, τ.27, σελ.327).
Η αυξανόμενη κοινωνικοποίηση της παραγωγής οφείλεται στην ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου. Αυτή την τάση ακολουθεί και ο τραπεζικός τομέας. Ετσι η «νέα κοινωνική κατάσταση πραγμάτων... από την πλήρη ελευθερία του συναγωνισμού προς την πλήρη κοινωνικοποίηση» εμφανίζεται και στις τράπεζες, ο ρόλος των οποίων στον ιμπεριαλισμό γίνεται κυρίαρχος πάνω σ' ολόκληρη τη σφαίρα της οικονομικής ζωής. Ετσι, στον τραπεζικό τομέα δεν έχουμε μόνο την κυριαρχία των τραπεζικών μονοπωλίων, με την εκτόπιση των μικρών τραπεζών από τις μεγάλες, ή τη μετατροπή των μικρών τραπεζών σε παραρτήματα των μεγάλων. Αλλά και την εξάρτηση της παραγωγής από τα τραπεζικά μονοπώλια.
«Η τράπεζα, όταν κρατά τον τρέχοντα λογαριασμό μερικών καπιταλιστών, φαίνεται σαν να εκπληρώνει μια καθαρά τεχνική, αποκλειστικά βοηθητική πράξη. Οταν, όμως, η πράξη αυτή αναπτύσσεται σε γιγαντιαίες διαστάσεις, τότε αποδείχνεται ότι μια χούφτα μονοπωλητές υποτάσσουν τις εμπορικές και βιομηχανικές πράξεις όλης της καπιταλιστικής κοινωνίας, αποκτώντας τη δυνατότητα - με τις τραπεζικές συνδέσεις, με τους τρέχοντες λογαριασμούς και τις άλλες χρηματιστικές πράξεις - στην αρχή να ξέρουν με ακρίβεια την κατάσταση των διαφόρων καπιταλιστών, ύστερα να τους ελέγχουν, να τους στερούν το κεφάλαιο ή να τους δίνουν τη δυνατότητα να αυξάνουν το κεφάλαιό τους γρήγορα και σε τεράστιες διαστάσεις κλπ.» (Λένιν, «Απαντα», τ. 27, σελ. 336-337).
Επομένως, η παραγωγική διαδικασία εξαρτάται ολοένα και πιο άμεσα και πιο στενά από το τραπεζικό, (χρηματικό), κεφάλαιο, τόσο που χωρίς αυτό οι γιγαντιαίων διαστάσεων επιχειρήσεις, τα μονοπώλια δηλαδή, να μην μπορούν να δραστηριοποιούνται, χωρίς τα τραπεζικά μονοπώλια. Ετσι ουσιαστικά συντελείται η σύμφυση του βιομηχανικού κεφαλαίου με το τραπεζικό και εμφανίζεται το χρηματιστικό κεφάλαιο, το οποίο γίνεται κυρίαρχο στην εποχή του ιμπεριαλισμού.
Πώς όμως ο ρόλος των τραπεζών έγινε κυρίαρχος;
«H βασική πρωταρχική πράξη των τραπεζών είναι η μεσολάβηση στις πληρωμές. Σε σχέση μ' αυτό, οι τράπεζες μετατρέπουν το αδρανές χρηματικό κεφάλαιο σε ενεργό, δηλαδή σε κεφάλαιο που φέρνει κέρδος, συγκεντρώνουν τα χρηματικά έσοδα όλων των ειδών και τα θέτουν στη διάθεση της τάξης των καπιταλιστών». (Λένιν, «Απαντα» τ. 27, σελ.332)
Στον προμονοπωλιακό καπιταλισμό, οι τράπεζες, βασικά, δέχονταν καταθέσεις, έδιναν βραχυπρόθεσμα δάνεια σε επιχειρήσεις, κρατούσαν τους λογαριασμούς μερικών καπιταλιστών. Μεταξύ των τραπεζών αναπτύσσεται έντονος ανταγωνισμός για την προσέλκυση περισσότερων και ισχυρών πελατών. Μέσω του ανταγωνισμού, η τραπεζική δραστηριότητα συγκεντρώνεται σε ολοένα και λιγότερες αλλά γιγάντιες τράπεζες. Είτε με την υποταγή, είτε με την απόκτηση του ελέγχου, είτε με την εξαγορά, μικρότερων τραπεζών. Ενας μικρός αριθμός τραπεζιτών κατέχει πλέον ένα ντε φάκτο μονοπώλιο (τραπεζικό μονοπώλιο), για την παραχώρηση δανείων, απαραίτητων για τη λειτουργία και δράση των γιγαντιαίων διαστάσεων επιχειρήσεων σε άλλους τομείς της καπιταλιστικής οικονομίας. Δεν αρκούνται πλέον στη βασική τους δραστηριότητα της «μεσολάβησης στις πληρωμές». Αναμειγνύονται άμεσα στη δραστηριότητα του βιομηχανικού κεφαλαίου.
«Οσο για τη στενή σύνδεση ανάμεσα στις τράπεζες και τη βιομηχανία, σ' αυτόν ακριβώς τον τομέα εκφράζεται ίσως με τον πιο παραστατικό τρόπο ο καινούριος ρόλος των τραπεζών. Αν η τράπεζα προεξοφλεί τη συναλλαγματική ενός δοσμένου επιχειρηματία, του ανοίγει τρέχοντα λογαριασμό κλπ., αυτές οι πράξεις παρμένες χωριστά, δε μειώνουν ούτε κατά ένα γιώτα την αυτοτέλεια αυτού του επιχειρηματία και η τράπεζα δε βγαίνει από το μετριόφρονα ρόλο του μεσάζοντα. Αν, όμως, αυτές οι πράξεις γίνονται συχνότερα και μονιμότερα, αν η τράπεζα "συγκεντρώνει" στα χέρια της τεράστια κεφάλαια, αν η διεκπεραίωση των τρεχόντων λογαριασμών μιας δοσμένης επιχείρησης επιτρέπει στην τράπεζα - και αυτό ακριβώς γίνεται - να γνωρίζει όλο και πληρέστερα την οικονομική κατάσταση του πελάτη της, τότε έχουμε σαν αποτέλεσμα την όλο και πληρέστερη εξάρτηση του βιομηχάνου καπιταλιστή από την τράπεζα». (Λένιν, «Απαντα», τ. 27, σελ. 343).
Τώρα τα τραπεζικά μονοπώλια, σε αντίθεση με τις τράπεζες του προμονοπωλιακού καπιταλισμού, δίνουν μεγαλύτερα και μακροχρόνια δάνεια σε βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις. Πολύ περισσότερο διαθέτοντας όλο το χρηματικό κεφάλαιο, ενδιαφέρονται για την αποδοτικότερη αξιοποίησή του στους διάφορους τομείς της οικονομίας. Επομένως, έχουν βασικό συμφέρον την εξασφάλιση της αποδοτικότητας αυτών των επιχειρήσεων, τις οποίες και πιστώνουν προκειμένου αυτές να αντεπεξέρχονται στις ολοένα και μεγαλύτερες ανάγκες τους, οι οποίες προκύπτουν από τις ίδιες τις διαστάσεις των επιχειρήσεων, την αύξηση της παραγωγής και του ειδικού βάρους του σταθερού κεφαλαίου σ' αυτήν, αφού βασικά από τα μέσα παραγωγής εξαρτάται η αύξησή της.
Τώρα, η βιομηχανική επιχείρηση συνάπτει μόνιμη και σταθερή σχέση με την τράπεζα, η οποία ενδιαφέρεται, προκειμένου να διασφαλίσει τα κεφάλαια και τα κέρδη της ενδιαφέρεται για την κερδοφόρα δράση των βιομηχανικών επιχειρήσεων που δανειοδοτεί. Οταν πιστώνει επιχειρήσεις που επιδίδονται σε ίδιες ή παραπλήσιες δραστηριότητες, επιδιώκει την αποφυγή εξοντωτικού ανταγωνισμού μεταξύ τους, που θα οδηγούσε σε πτώση των κερδών.
Ταυτόχρονα, μπορούν οι τράπεζες να παρεμβαίνουν, προκειμένου να επιταχύνουν, και μερικές φορές επιβάλλουν κιόλας τη βιομηχανική συγκέντρωση και συγκεντροποίηση. Μπορούν, επίσης, να επεμβαίνουν στις βιομηχανικές επιχειρήσεις μόνο και μόνο κάτω από την απειλή της διακοπής των πιστώσεων.
«Στο βαθμό που αναπτύσσεται η τραπεζική δραστηριότητα και συγκεντρώνεται σε λίγα ιδρύματα, οι τράπεζες μετεξελίσσονται από το μετριόφρονα ρόλο των μεσολαβητών σε πανίσχυρους μονοπωλητές, που διαθέτουν σχεδόν όλο το χρηματικό κεφάλαιο του συνόλου των καπιταλιστών και των μικρονοικοκυραίων, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος των μέσων παραγωγής και των πηγών πρώτων υλών σε μια δοσμένη χώρα ή σε μια ολόκληρη σειρά χωρών. Αυτή η μετατροπή των πολυάριθμων μετριοφρόνων μεσολαβητών σε μια χούφτα μονοπωλητές αποτελεί ένα από τα βασικά προτσές της μετεξέλιξης του καπιταλισμού σε καπιταλιστικό ιμπεριαλισμό...». (Λένιν, «Απαντα», τ. 27, σελ. 332).
Ουσιαστικά από τη στιγμή που δίνουν τεράστια και μακροχρόνια δάνεια, συμμετέχουν, στην πραγματικότητα, ενεργά στο κεφάλαιο της εταιρίας. Ετσι οι τράπεζες μπορούν να γίνονται συνιδιοκτήτες των βιομηχανικών μονοπωλίων ή και αντίθετα τα βιομηχανικά μονοπώλια να γίνονται συνιδιοκτήτες τραπεζών.
Ανάλογα φαινόμενα και διαδικασίες, σε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, συντελούνται και στις μέρες μας. Στην Ελλάδα είναι χαρακτηριστική η τάση εξαγορών και συγχωνεύσεων τραπεζών, όπως, π.χ., η εξαγορά από την Αλφα Τράπεζα Πίστεως της Ιονικής, ή από την Τράπεζα Πειραιώς της Μακεδονίας - Θράκης. Επίσης, έχουμε παραδείγματα της ανάπτυξης και δράσης της χρηματιστικής ολιγαρχίας. Ο όμιλος Λάτση έχει την Eurobank, που εξαγόρασε την Τράπεζα Κρήτης και την Τράπεζα Εργασίας. Ο όμιλος Λάτση συμπεριλαμβάνει στις επιχειρήσεις του από εφοπλιστικές δραστηριότητες, έως διυλιστήρια πετρελαίου («ΠΕΤΡΟΛΑ»), ενώ τελευταία μπήκε και στο χώρο της πληροφορικής. Ταυτόχρονα, συνεργάζεται με τη γερμανική Ντόιτς Μπανκ, η οποία κατέχει το 6% περίπου των μετοχών της Eurobank. Ο όμιλος Βαρδινογιάννη αναπτύσσει επίσης εφοπλιστική δραστηριότητα, έχει διυλιστήρια («Μότορ Οϊλ»), εμπορία πετρελαιοειδών και την τράπεζα Χίος - Μπανκ, που αναπτύσσει κοινή δραστηριότητα με την Τράπεζα Πειραιώς, μετά από συμφωνία και αλληλοεξαγορά μέρους της μιας από την άλλη.
Στον ιμπεριαλισμό, λοιπόν, η καπιταλιστική οικονομία, διακρίνεται από την ολοένα αυξανόμενη κοινωνικοποίηση της παραγωγής, από τη σύμφυση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και την εμφάνιση του χρηματιστικού κεφαλαίου, το οποίο κυριαρχεί σ' ολόκληρη τη σφαίρα της κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής ζωής, αλλά η ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της παραγωγής παραμένει ατομική, στα χέρια της χρηματιστικής ολιγαρχίας. Ετσι η καταπίεση και η εκμετάλλευση γίνεται αφόρητη, ενώ η επιθετικότητα του κεφαλαίου στην εργατική τάξη και τ' αλλά λαϊκά στρώματα αβάσταχτη.

Σ.Κ.


TOP READ