ΙΡΑΝ Στο «μάτι του κυκλώνα» ευρύτερων γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων

Copyright 2017 The Associated

Από διαδήλωση στις 30/12/2017 στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης

Οι τελευταίες κινητοποιήσεις πολλών χιλιάδων διαδηλωτών στο Ιράν κατά της κυβέρνησης αφενός αναδεικνύουν τα συσσωρευμένα προβλήματα που δημιουργούν σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων οι πρόσφατες πολυετείς διεθνείς κυρώσεις, σε συνδυασμό με την κλιμάκωση των αντιλαϊκών μέτρων των ισλαμικών κυβερνήσεων, που συνέβαλαν στην ισχυροποίηση των ιρανικών καπιταλιστικών ομίλων. Αφετέρου αντανακλούν τις σημαντικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις που παρατηρούνται εδώ και καιρό στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, με κύριο χαρακτηριστικό την όξυνση ενδοϊμπεριαλιστικών αντιπαραθέσεων και τη δημιουργία νέων «συμμαχιών» (π.χ. μεταξύ Ισραήλ - Σαουδικής Αραβίας και αυτών των δύο με τις ΗΠΑ ενάντια στο Ιράν).
Ως εκ τούτου, οι εξελίξεις στο εσωτερικό του Ιράν δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ξέχωρα από όσα διαδραματίζονται στην ευρύτερη περιοχή, από τις παρεμβάσεις ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.

Αιτίες για τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις

Επιχειρώντας, λοιπόν, κάποιος να δει ποια ήταν η «σπίθα» που προκάλεσε από τις 28 Δεκέμβρη τις πρώτες μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, που έχουν στοιχίσει έως τώρα τη ζωή σε 22 ανθρώπους (ανάμεσά τους και ένας αστυνομικός), θα πρέπει να εξετάσει τα σύνθετα γεγονότα υπό το πρίσμα εσωτερικών, περιφερειακών και διεθνών εξελίξεων.
Οι κινητοποιήσεις αντικυβερνητικών διαδηλωτών ξεκίνησαν την προπερασμένη Πέμπτη από τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράν, Μασχάντ, από όπου κατάγεται ο συντηρητικός ισλαμιστής Εμπραχίμ Ραϊζί, που ηττήθηκε από τον Χ. Ροχανί στις προεδρικές εκλογές του περασμένου Μάη. Τα αιτήματα ήταν ποικιλόμορφα, αν και σαφώς αφορούσαν πρόσφατα αντιλαϊκά μέτρα που αποφάσισε η κυβέρνηση του Προέδρου Ροχανί, παρά τις προεκλογικές του υποσχέσεις για το αντίθετο.
Σε αντίθεση με τις πολύνεκρες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2009, που έγιναν με τη συμμετοχή κυρίως των μεσαίων στρωμάτων, έπειτα από εκλογές και τις καταγγελίες υποψηφίων της αντιπολίτευσης για νοθεία, οι τελευταίες κινητοποιήσεις πραγματοποιήθηκαν κυρίως με τη συμμετοχή φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Η «σπίθα» που άναψε τη φωτιά δόθηκε στις 19 Δεκέμβρη, όταν η κυβέρνηση διαμορφώνοντας τον προϋπολογισμό ύψους 104 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη νέα ιρανική χρονιά, που αρχίζει στις 21 Μάρτη 2018, αποφάσισε, μεταξύ άλλων, τη λήψη μέτρων όπως:

• Αύξηση 50% στην τιμή των καυσίμων και στις τιμές βασικών προϊόντων, με πιο τρανταχτή την αύξηση στην τιμή των αυγών κατά 45%.
• Αρση κρατικών επιδοτήσεων και επιδομάτων κοινωνικής πρόνοιας σε 34.000.000 δικαιούχους.
• Αύξηση των στρατιωτικών δαπανών.

Αυτά και άλλα μέτρα φούντωσαν περαιτέρω τον πληθωρισμό που έτρεχε τον περασμένο Νοέμβρη (πριν τις τελευταίες ανατιμήσεις) με 9,6%, ασκώντας μεγάλη πίεση σε εκατομμύρια λαϊκά νοικοκυριά αλλά και μεσαία στρώματα.
Τα λαϊκά στρώματα ένιωσαν περαιτέρω πίεση, διότι εδώ και χρόνια υφίστανται εξοντωτικές πολιτικές λιτότητας (λόγω πρώην διεθνών κυρώσεων αλλά και εξαιτίας της πολιτικής υπέρ των καπιταλιστικών επιχειρήσεων, είτε κρατικών που ελέγχονται από ισλαμικό καθεστώς, είτε του ιδιωτικού κεφαλαίου), ενώ ταυτόχρονα μέρος της εργατικής τάξης αντιμετωπίζει πολύμηνες καθυστερήσεις μισθών, ανεργία ή κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας.
Σημαντικό ζήτημα είναι επίσης το γεγονός πως το 50% του συνολικού πληθυσμού είναι νέοι έως 30 ετών, οι οποίοι, παρά τη σημαντική μόρφωση και την επαγγελματική κατάρτιση που διαθέτουν, αδυνατούν να βρουν εργασία. Ετσι, ενώ η ανεργία επισήμως ανέρχεται σε 12,3%, το ποσοστό αυτό διπλασιάζεται και σε ορισμένες περιπτώσεις τετραπλασιάζεται, ξεπερνώντας το 40 με 45% ιδιαίτερα στην περιφέρεια και τις πιο νότιες περιοχές του Ιράν.
Τα δεδομένα αυτά εξηγούν γιατί σημαντικό μέρος των διαδηλωτών ήταν νεαροί 20-25 και 30 ετών και γυναίκες, οι οποίες παρά την υψηλή μόρφωσή τους επίσης νιώθουν παραγκωνισμένες και υποβαθμισμένες στην αγορά εργασίας.
Τα μεσαία στρώματα επίσης ένιωσαν μεγαλύτερη πίεση, καθώς τους τελευταίους μήνες σημειώθηκε κλείσιμο ισλαμικών τραπεζών που ήταν ιδιοκτησίας στελεχών της κυβέρνησης, του κλήρου και της στρατιωτικής ελίτ. Με τον τρόπο αυτό έχασαν αποταμιεύσεις ετών, δίχως την παραμικρή αποζημίωση. Κάπως έτσι, οι διαδηλώσεις σύντομα μεταδόθηκαν σε δεκάδες άλλες πόλεις και κωμοπόλεις, φτάνοντας μέχρι την πρωτεύουσα Τεχεράνη. Ταυτόχρονα, είναι εμφανές ότι και στο εσωτερικό της αστικής τάξης εκδηλώνονται αντιπαραθέσεις. Η οργάνωση «Μουτζαχεντίν Χαλκ» (αγωνιστές του λαού) έχει τη στήριξη των ΗΠΑ και άλλων δυνάμεων και αντιπολιτεύεται το σημερινό καθεστώς. Επίσης, υπάρχουν αστικές δυνάμεις, ακόμα και νοσταλγοί της μοναρχίας, που προβάλλουν την ανάγκη να προχωρήσουν εκσυγχρονισμοί στην καπιταλιστική ανάπτυξη, που εμποδίζονται σχετικά λόγω του θρησκευτικού χαρακτήρα του καθεστώτος.

Αξιοποίηση των λαϊκών προβλημάτων από τις ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις

Τα αιτήματα των διαδηλωτών, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν ήταν μόνο κατά της ακρίβειας, της λιτότητας, των καθυστερούμενων δεδουλευμένων ή της ανεργίας. Στράφηκαν για πρώτη φορά κατά του Σιίτη ανώτατου ιερωμένου Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ και όχι μόνο κατά του Ιρανού Προέδρου Χασάν Ροχανί. Ρόλο στην πραγματοποίηση αυτών των κινητοποιήσεων φαίνεται πως έπαιξαν, σε σημαντικό βαθμό, και διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα (που χρησιμοποιήθηκαν ως γνωστόν και στη λεγόμενη ενδοαστική σύγκρουση της «Αραβικής Ανοιξης»). Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο πως ο γιος του πρώην Σάχη της Περσίας Ρεζά Παχλαβανί, που έχει βρει εδώ και δεκαετίες «καταφύγιο» στις ΗΠΑ, κάλεσε την Πέμπτη την κυβέρνηση των ΗΠΑ και τα τεχνολογικά μονοπώλια που δραστηριοποιούνται στο ίντερνετ να «βοηθήσουν τους Ιρανούς».
Σημαιοφόρος στη ...συμπαράσταση στον ιρανικό λαό εμφανίστηκε από την πρώτη στιγμή ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, που μίλησε για ευκαιρία ανατροπής ενός διεφθαρμένου αντιδημοκρατικού καθεστώς και, μάλιστα, την Τετάρτη σημείωσε με έμφαση μέσω «Τουίτερ» ότι «οι ΗΠΑ θα δώσουν την υποστήριξή τους την κατάλληλη στιγμή».
Η ιρανική κυβέρνηση έσπευσε να δείξει ως υπεύθυνο τον «ξένο δάκτυλο» και δη το ρόλο πρακτόρων από τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες και διοργάνωσε την Τρίτη και την Τετάρτη μεγάλες φιλοκυβερνητικές διαδηλώσεις δεκάδων χιλιάδων πολιτών υπέρ της «σταθερότητας» της χώρας και κατά των παρεμβάσεων του Αμερικανού Προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ. Από την άλλη, παραδέχθηκε υποκριτικά τις δυσκολίες και τις πιέσεις που υφίστανται τα φτωχά λαϊκά στρώματα.
Επίσης, την Τετάρτη ανακοινώθηκε η σύλληψη ενός Ευρωπαίου πολίτη που φέρεται πως υποκινούσε ταραχές στο Νότιο Ιράν και θεωρήθηκε ύποπτος πράκτορας μυστικών υπηρεσιών κάποιας ευρωπαϊκής χώρας. Η εθνικότητα του συλληφθέντα δεν δημοσιοποιήθηκε άμεσα, ούτε στοιχεία της ταυτότητάς του. Το γεγονός όμως προβλήθηκε έντονα από ιρανικά κρατικά ΜΜΕ, για να «αποδείξουν» τη δράση ξένων πρακτόρων στο έδαφος του Ιράν. Στις 3/1, ο 60χρονος Ιρανός στρατηγός Μοχάμεντι Αλί Τζαφάρι (αρχηγός των «Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης»), απευθυνόμενος στις ΗΠΑ, το Ισραήλ, τη Σ. Αραβία «και άλλους πολέμιους του Ιράν», δήλωσε: «Οι εχθροί ξέρουν πως με κανέναν τρόπο δεν μπορούν να απειλήσουν την άμυνα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, παρά τις προσπάθειες να απειλήσουν την ιρανική κουλτούρα, οικονομία και ασφάλεια... Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι μία επιτυχημένη χώρα σε μία ταραχώδη περιοχή απειλείται καθώς δεν αποδέχεται τις ΗΠΑ σαν αφεντικό». Ο ίδιος κατήγγειλε τις προσπάθειες δυτικών και άλλων μυστικών υπηρεσιών να προωθήσουν στο ιρανικό έδαφος τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους», ώστε να προχωρήσουν σε προβοκάτσιες και τρομοκρατικές επιθέσεις με στόχο «την αποσταθεροποίηση του Ιράν». «Ομως οι τρομοκρατικές ομάδες δεν τολμούν να περάσουν τα σύνορα του Ιράν», είπε ο στρατηγός.

Η συμφωνία Τραμπ - Νετανιάχου

Πριν μερικές βδομάδες, το ισραηλινό τηλεοπτικό δίκτυο «Channel 10» αποκάλυψε τη συμφωνία υψηλόβαθμων κυβερνητικών αξιωματούχων σε ΗΠΑ - Ισραήλ κατά του Ιράν, με στόχο τη γεωπολιτική αποδυνάμωση του τελευταίου με διάφορους τρόπους και μέσα.
Οι πληροφορίες του ισραηλινού καναλιού, που αναπαράχθηκαν μεταξύ άλλων και από την ισραηλινή αγγλόφωνη εφημερίδα «Jerusalem Post», ανέφεραν πως η συνάντηση μεταξύ άλλων του Αμερικανού συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας στο Λευκό Οίκο Χ. Ρ. Μακμάστερ και του Ισραηλινού συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας, Μέιρ Μπεν Σαμπάτ, έγινε στις 12 Δεκέμβρη στην Ουάσιγκτον. Στη συνάντηση, που έγινε σε συνέχεια της απόφασης του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στις 13 Οκτώβρη να μην επικυρώσει, από την πλευρά του, την ισχύ της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, αποφασίστηκε η συγκρότηση κοινών «ομάδων εργασίας», οι οποίες θα καταστρώσουν «πλαίσιο βημάτων» που θα ακολουθήσουν οι μυστικές υπηρεσίες και διπλωμάτες αμφοτέρων των χωρών ώστε:

• Να εξασφαλίσουν είτε με διπλωματικά μέσα είτε με επιχειρήσεις πρακτόρων των μυστικών υπηρεσιών CIA, Mossad ότι, παρά τη διεθνή συμφωνία του 2015, το Ιράν δεν θα αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο.
• Θα αντιμετωπίσουν την ιρανική «δραστηριότητα» στην περιοχή, ιδιαίτερα σε Συρία και Λίβανο και τις σχέσεις της Τεχεράνης με ένοπλες οργανώσεις όπως η σιιτική «Χεζμπολάχ». Παράλληλα, κοινή «ομάδα εργασίας» αμφοτέρων χωρών θα αναλάβει το σχεδιασμό της πολιτικής Ουάσιγκτον - Τελ Αβίβ για «την επόμενη μέρα» τερματισμού του πολέμου στη Συρία.
• «Αντιμετώπιση» της περαιτέρω ανάπτυξης του ιρανικού πυραυλικού προγράμματος και της κατασκευής πυραύλων ακριβείας σε Συρία και Λίβανο για χρήση από τη «Χεζμπολάχ», που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά του Ισραήλ σε μελλοντικούς πολέμους.
• Κοινή προετοιμασία ΗΠΑ - Ισραήλ σε διάφορα σενάρια κλιμάκωσης της έντασης στην περιοχή, αναφορικά όχι μόνο με το Ιράν, αλλά και με τη Συρία, τη «Χεζμπολάχ» στο Λίβανο και τη «Χαμάς» στη Λωρίδα της Γάζας.

Η θέση του Τουντέχ

Η Κεντρική Επιτροπή του κόμματος Τουντέχ του Ιράν (Κόμματος του Λαού, που συμμετέχει ενεργά στις Διεθνείς Συναντήσεις Κομμουνιστικών και Εργατικών Κομμάτων και διώκεται στη χώρα του) σε ανακοινώσεις που εξέδωσε αυτήν τη βδομάδα αντιτίθεται σε οποιουδήποτε είδους ξένη επέμβαση καταγγέλλοντας την υποκριτική υποστήριξη κυβερνήσεων χωρών όπως οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία, που «προωθούν τα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα».
Τονίζει επίσης ότι «οι λαϊκές διαμαρτυρίες κατά της συνέχισης της αντιλαϊκής και αντιδραστικής εξουσίας του καθεστώτος έχουν αιτία, αντικειμενικά, την κοινωνικοοικονομική κρίση που πλήττει τη χώρα, την κρίση νομιμότητας του καθεστώτος, του οποίου τα επίπεδα διαφθοράς και ανικανότητας αποκαλύπτονται ολοένα και περισσότερο καθημερινά, και την αυξανόμενη φτώχεια και περιθωριοποίηση εκατομμυρίων πολιτών». Επισημαίνει πως η αξιοποίηση αυτής της κατάστασης από «εσωτερικές και εξωτερικές αντιδραστικές δυνάμεις, που έχουν σκοπό να διαδώσουν παραπλανητικά συνθήματα και να κλέψουν από τις μάζες την αληθινή διαμαρτυρία από το κίνημα διαμαρτυρίας, πρέπει να εμποδιστεί και να αντιμετωπιστεί ξεκάθαρα».
Τάσσεται έτσι υπέρ του οργανωμένου αγώνα του λαού ενάντια στις βίαιες προσπάθειες του ιρανικού καθεστώτος να καταστείλει τις κινητοποιήσεις, επισημαίνοντας ότι τα μέλη και οι υποστηρικτές του αγωνίζονται με τον υπόλοιπο λαό του Ιράν για την «ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος, για ελευθερία, ειρήνη, κυριαρχία και κοινωνική δικαιοσύνη».