Το περίφημο «Ματς του αιώνα»

Τέτοιες μέρες, πριν από 49 χρόνια στο Βελιγράδι

Από την τελετή έναρξης στο Βελιγράδι

Ηδη μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η ΕΣΣΔ έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ανερχόμενη σκακιστική υπερδύναμη. Κυρίως από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα, όλος ο σκακιστικός κόσμος παρακολουθεί με αμείωτο ενδιαφέρον την εμφάνιση του σοβιετικού «σκακιστικού θαύματος», βλέποντας την ΕΣΣΔ να φτάνει μέσα σ' ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα τριάντα περίπου ετών (από το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και έπειτα) σ' ένα δυσθεώρητο σκακιστικό επίπεδο που ξεπερνούσε κάθε φαντασία: Ηδη από τη δεκαετία του 1930, το σκάκι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του εκπαιδευτικού συστήματος, η σκακιστική βιβλιογραφία αναπτύσσεται ραγδαία και ο αριθμός των εγγεγραμμένων σε σκακιστικούς συλλόγους ξεπερνά τον αστρονομικό αριθμό των πέντε εκατομμυρίων!
Κι αν τα εντυπωσιακά αυτά στοιχεία αφορούν τη δουλειά που γινόταν στη βάση, το «σκάκι κορυφής» δεν είχε να ζηλέψει τίποτα, αφού στο κάτω - κάτω δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα ακριβώς αυτής της δουλειάς: Από το θάνατο του τέταρτου παγκόσμιου πρωταθλητή Αλεξάντερ Αλιέχιν (1946) και έπειτα, το παγκόσμιο πρωτάθλημα έχει γίνει καθαρά «σοβιετική υπόθεση», με πέντε Σοβιετικούς να διαδέχονται ο ένας τον άλλο στον παγκόσμιο τίτλο επί 25 χρόνια (!), ενώ δεν αποτέλεσαν εξαίρεση ούτε οι μεγάλες διεθνείς ομαδικές διοργανώσεις, όπως οι Σκακιστικές Ολυμπιάδες και τα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα Εθνικών ομάδων, που σχεδόν χωρίς εξαίρεση κατακτήθηκαν με μεγάλη ευκολία από τις Εθνικές ομάδες της ΕΣΣΔ.
Ο εντυπωσιακός αυτός συσχετισμός δυνάμεων ήταν λογικό να γεννήσει σε πολλούς φίλους και παράγοντες του σκακιού τον «αυτονόητο» συνειρμό μιας μεγάλης συνάντησης, μιας «τιτανομαχίας» ανάμεσα στην πανίσχυρη Εθνική ομάδα της ΕΣΣΔ και τους καλύτερους σκακιστές του υπόλοιπου κόσμου. Και πράγματι, η πραγματοποίηση αυτού του ονείρου δεν άργησε να έρθει: Το 1970, ο Ολλανδός Μαξ Ούβε, πέμπτος παγκόσμιος πρωταθλητής και πρόεδρος της Παγκόσμιας Σκακιστικής Ομοσπονδίας εκείνο τον καιρό, ανακοινώνει τη διοργάνωση του «Ματς του αιώνα» ανάμεσα στην Εθνική ομάδα της ΕΣΣΔ και τη Μεικτή Κόσμου. Τελικά το περίφημο «Ματς του αιώνα» αποφασίστηκε να γίνει στο Βελιγράδι, από τις 29/3 έως τις 5/4 του 1970.
Η θρυλική σοβιετική Εθνική ομάδα θα αντιμετώπιζε τους καλύτερους σκακιστές του υπόλοιπου κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, που ακολουθώντας το παράδειγμα της ΕΣΣΔ είχαν αναπτύξει σημαντικά το σκάκι, τόσο στις αθλητικές δομές όσο και στο ίδιο το εκπαιδευτικό τους σύστημα.

Συναρπαστικές παρτίδες

Οι δύο ομάδες αποτελούνταν από δέκα μέλη που θα έδιναν τέσσερις διαδοχικούς αγώνες εναντίον του αντίστοιχου αντιπάλου, ενώ κάθε ομάδα μπορούσε να αξιοποιήσει έναν αναπληρωματικό. Πριν την έναρξη του ματς, ο Μαξ Ούβε, που εκτός από εμπνευστής και διοργανωτής του ματς, ήταν και αρχηγός της Μεικτής Κόσμου, ανακοίνωσε τη σύνθεση των ομάδων.
Η σύνθεση της σοβιετικής ομάδας ανά σκακιέρα είχε ως εξής: Μπόρις Σπάσκι, Τίγκραν Πετροσιάν, Βίκτορ Κορτσνόι, Λεβ Πολουγκαέβσκι, Εφίμ Γκέλερ, Βασίλι Σμίσλοβ, Μαρκ Ταϊμάνοβ, Μιχαήλ Μποτβίνικ, Μιχαήλ Ταλ, Πωλ Κέρες και αναπληρωματικός ο Λεονίντ Στάιν.
Απ' την πλευρά της Μεικτής Κόσμου εμφανίστηκαν οι ακόλουθοι: Μπεντ Λάρσεν (Δανία), Μπόμπι Φίσερ (ΗΠΑ), Λάγιος Πόρτις (Ουγγαρία), Βλαστιμίλ Χορτ (Τσεχοσλοβακία), Σβέτοζαρ Γλίγκοριτς (Γιουγκοσλαβία), Σάμιουελ Ρεσέβσκυ (Πολωνία), Βόλφγκανγκ Ούλμαν (ΓΛΔ), Μίλαν Ματούλοβιτς (Γιουγκοσλαβία), Μιγκέλ Νάιντορφ (Πολωνία), Μπόρισλαβ Ιβκοβ (Γιουγκοσλαβία) και αναπληρωματικός ο Φρίντριχ Ολαφσον (Ισλανδία).
Αρχικά το ματς φαινόταν διαδικαστική υπόθεση για τη σοβιετική ομάδα, αφού οι παίκτες της Μεικτής Κόσμου έπρεπε να αντιμετωπίσουν πέντε (!) παγκόσμιους πρωταθλητές (Μποτβίνικ, Ταλ, Σμίσλοβ, Πετροσιάν και Σπάσκι) και αρκετούς πρωτοπόρους που είχαν επανειλημμένα πετύχει εξαιρετικά αποτελέσματα στους προκριματικούς του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος, φτάνοντας ακόμα και στους ημιτελικούς.
Παρ' όλα αυτά, η εξαιρετική απόδοση από τις τέσσερις πρώτες σκακιέρες της Μεικτής Κόσμου κράτησε μια σχετική ισορροπία και τελικά το αποτέλεσμα του ματς κρίθηκε την τελευταία στιγμή, με την οριακή, αλλά πειστική νίκη των Σοβιετικών με σκορ 20^½- 19^½...
Παρακάτω αξίζει να δούμε μία κλασική πια παρτίδα από την πρώτη σκακιέρα του ματς. Πρόκειται για την πανέμορφη νίκη του Σοβιετικού Μπόρις Σπάσκι, που εκείνο τον καιρό ήταν και παγκόσμιος πρωταθλητής, εναντίον του Δανού πρωταθλητή και κατ' επανάληψη διεκδικητή του παγκοσμίου, τίτλου Μπεντ Λάρσεν.
1. β3 ε5
2. Αβ2 Ιγ6
3. γ4 Ιζ6
4. Ιζ3 ε4
5. Ιδ4 Αγ5
6. Ιγ6 δγ6
7. ε3 Αζ5
8. Βγ2 Βε7
9. Αε2 0 - 0 - 0
10. ζ4 Ιη4
11. η3 θ5
12. θ3 θ4!
Στο σημείο αυτό, οποιοσδήποτε θα τραβούσε το άλογο του η4 που απειλείται απ' το πιόνι. Ωστόσο, ο Σπάσκι έχει δει υπερβολικά μακριά!
13. θη4 θη3
14. Πη1 Πθ1!!
Μια εκπληκτική κίνηση που καθιέρωσε αυτήν την παρτίδα ως μία απ' τις πιο διάσημες μινιατούρες!¹ Ο Σπάσκι επιτίθεται με τον πιο εμπνευσμένο τρόπο ενάντια στον λευκό βασιλιά που έχει ξεμείνει απροστάτευτος στο κέντρο της σκακιέρας.
15. Πθ1 η2
16. Πζ1 Βθ4+
17. Ρδ1 ηζ1=Β+
Στο σημείο αυτό τα λευκά εγκατέλειψαν, αφού αν κόψουν με τον Αξιωματικό στο ζ1 ακολουθεί 17. ...Αη4+ 18. Αε2 (Αν 18. Ργ1 Βε1+ 19. Βδ1 Βδ1 ματ) 18. ...Βθ1 ματ!
Σημείωση:
1. «Μινιατούρα» στο σκάκι λέγεται η πολύ σύντομη παρτίδα που τελειώνει το πολύ μέσα σε είκοσι κινήσεις.