16 Δεκ 2011

Η ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης και η συμβολή της ΕΠΟΝ



Στις 30 Γενάρη του 1943 ο αντιστράτηγος Αλεξάντερ Λερ, στρατιωτικός διοικητής των γερμανικών στρατιωτικών Δυνάμεων ΝΑ Ευρώπης εξέδωσε μια διαταγή η οποία μεταξύ άλλων έγραφε1: «1... Κάθε κάτοικος της Ελλάδας ηλικίας από 16-45 χρονών είναι υποχρεωμένος, όταν το απαιτήσουν οι συνθήκες, να αναλάβει δουλιά για γερμανικές ή ιταλικές υπηρεσίες που του υποδείχθηκε. Ανδρικές εργατικές δυνάμεις είναι υποχρεωμένες να εργαστούν κι έξω από τον μόνιμο τόπο κατοικίας τους, αν χρειαστεί σε κοινότητες στρατοπέδευσης. 2. Η πρόσκληση για την ανάληψη της δουλιάς γίνεται άμεσα από τις γερμανικές υπηρεσίες ή μέσω των εντεταλμένων απ' αυτές ελληνικών υπηρεσιών, ιδιαίτερα των επιθεωρήσεων εργασίας και των δημάρχων... Οποιος δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από τις παραγράφους 1 και 2 τιμωρείται με χρηματική ποινή απεριορίστου ύψους, φυλάκιση ή ειρκτή ή με στρατόπεδο αναγκαστικής εργασίας»...
Το ζήτημα ήταν πάρα πολύ σοβαρό. Οι κάτοικοι της χώρας υποχρεώνονταν -εφόσον εφαρμοζόταν η διαταγή- να παρέχουν στις δυνάμεις κατοχής υπηρεσίες αδιευκρινίστου περιεχομένου χωρίς να αποκλείεται η χρησιμοποίησή τους για εργασίας εκτός Ελλάδας. Επρόκειτο για μια παλιά ιστορία που επανερχόταν στο προσκήνιο και είχε να κάνει με το φλέγον για τον ελληνικό λαό ζήτημα της πολιτικής επιστράτευσης, την οποία οι χιτλερικοί και ντόπιοι συνεργάτες τους επιθυμούσαν να πραγματοποιήσουν από τις πρώτες ημέρες της Κατοχής. Ο στρατηγός Μπάκος για παράδειγμα, «υπουργός άμυνας» στην κυβέρνηση των Κουίσλιγκς, από το 1941 είχε μιλήσει για την ανάγκη αποστολής ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στο ανατολικό μέτωπο. Παρόμοιες αναφορές είχε κάνει και ο κατοχικός πρωθυπουργός Τσολάκογλου, ενώ δεν άργησαν να συγκροτηθούν και οι πρώτες φασιστικές οργανώσεις με σκοπό τη στρατολογία των Ελλήνων για τους πολεμικούς σκοπούς του φασισμού. Τέτοιες οργανώσεις ήταν η ΟΕΔΕ (Οργάνωσις Εθνικών Δυνάμεων Ελλάδος), ΕΣΠΟ (Εθνική Σοσιαλιστική Πολιτική Οργάνωσις) κ.ά.2 Ομως όλη αυτή η προσπάθεια δεν έγινε δυνατό να έχει αποτελέσματα αφού συντρίφτηκε πάνω στην αντίσταση του ελληνικού λαού κατά του κατακτητή, με την ανάπτυξη των ΕΑΜικών οργανώσεων και την πρόοδο του ένοπλου αντιστασιακού αγώνα του ΕΛΑΣ.
Η απειλή της επιστράτευσης επανέρχεται
Εκδήλωση και κατάθεση στεφανιών για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης (5/3/1943)
Από τις αρχές του '43 το ζήτημα της επιστράτευσης απόκτησε επείγουσα σημασία για τους χιτλερικούς, δεδομένου ότι οι απώλειές τους στο σοβιετογερμανικό μέτωπο ήταν πολύ μεγάλες. Η χειμερινή επίθεση του Κόκκινου Στρατού είχε στεφθεί με επιτυχία και είχε κορυφωθεί με τη νίκη στο Στάλινγκραντ το Φλεβάρη του '43. Ετσι τα γερμανικά στρατεύματα χρειάζονταν νέες δυνάμεις που μπορούσαν να αναζητηθούν στις κατακτημένες χώρες.
Στις 19 Φλεβάρη ο Γκέμπελς δήλωνε: «Ο γερμανικός λαός δίνει το αίμα του, η υπόλοιπη Ευρώπη ας δώσει την εργασία της». Την επομένη, 20 του μηνός, στη γερμανική εκπομπή για την Ελλάδα υπήρχε η εξής ανακοίνωση: «Ο αρχηγός του τρίτου Ράιχ Αδόλφος Χίτλερ, εκτιμών τη γενναιότητα του ελληνικού λαού, την οποίαν επέδειξεν εις το πεδίον της μάχης, επιθυμεί να έχει τούτον συμπαραστάτην του εις την ιστορικήν πορείαν την οποίαν εχάραξεν διά τη δημιουργία ενός νέου κόσμου και ζητεί προς τούτο τη βοήθειάν του η οποία πρέπει να εκδηλωθεί κατά τρόπον ενεργητικόν και θετικόν»3.
Οι παραπάνω δηλώσεις φανέρωναν πως δεν ήταν πολύ μακριά η στιγμή που η επιστράτευση θα αποτελούσε, πλέον, γεγονός. Κι όντως δεν άργησε να γίνει κάτι τέτοιο. Το σχετικό διάταγμα της επιστρατεύσεως, στηριγμένο στη διαταγή του αντιστρατήγου Αλεξάντερ Λερ που προαναφέραμε, δόθηκε στη δημοσιότητα στις 23 Φλεβάρη του 1943, και προέβλεπε την επιστράτευση Ελλήνων πολιτών για εργασία στην υπηρεσία των κατακτητών. Επρόκειτο για την αποκαλούμενη εργατική επιστράτευση - συνέχεια της οποίας, φυσικά, θα ήταν η αποστολή επιστρατευμένων Ελλήνων εκτός συνόρων της Ελλάδας. Το διάταγμα, μεταξύ άλλων, έλεγε:
«Επί τη βάσει της υπό του Φύρερ και Ανωτάτου Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων χορηγηθείσης μοι εξουσιοδοτήσεως διατάσσω τα κάτωθι:
Αρθρον 1ον. Εκαστος κάτοικος της Ελλάδος, ηλικίας 16-45 ετών είναι υποχρεωμένος, εάν το απαιτήσουν αι περιστάσεις ν' αναλάβη υποδεικνυομένην εις αυτόν εργασίαν διά γερμανικάς ή ιταλικάς υπηρεσίας... Οι άνδρες είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται έξω του τόπου της μονίμου κατοικίας, συνεκροτημένοι εις συμβιωτικάς ομάδας στρατοπέδου, εάν απαιτηθή το τοιούτον.
Άρθρον 2ον. Η πρόσκλησις προς ανάληψιν εργασίας γίνεται υπό των γερμανικών υπηρεσιών ή απ' ευθείας υπό των εντεταλμένων προς τούτο ελληνικών υπηρεσιών, ιδίως επιθεωρήσεων εργασίας Δημάρχων...».
Για τους μη συμμορφούμενους προς τα ανωτέρω άρθρα προβλεπόταν: «...χρηματικήν ποινή ή φυλάκισιν ή ειρκτήν ή στρατόπεδον καταναγκαστικών έργων»4.
Η οργάνωση της αντίστασης - Το βάπτισμα του πυρός για την ΕΠΟΝ
Οταν το διάταγμα στάλθηκε, το βράδυ 22 Φλεβάρη, για να δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, οι οργανώσεις των εργατοϋπαλλήλων του Εθνικού Τυπογραφείου ειδοποίησαν την ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ5. Ετσι το ΕΑΜικό κίνημα βρέθηκε σε ετοιμότητα ούτως ώστε να αποτρέψει τον τεράστιο κίνδυνο που απειλούσε το λαό.
Ολες οι ΕΑΜικές εφημερίδες ξεκίνησαν καμπάνια ενημέρωσης, το ίδιο και οι ΕΑΜικές οργανώσεις, από τη νεο-ιδρυμένη ΕΠΟΝ ως το Εργατικό ΕΑΜ, που έπαιξε κορυφαίο ρόλο στην κινητοποίηση των εργαζομένων.
Η μάχη ενάντια στη χιτλερική επιστράτευση άρχισε με τη συντονισμένη απεργία και διαδήλωση στις 24 του Φλεβάρη, όταν οι εργατοϋπάλληλοι σταμάτησαν την εργασία τους και χιλιάδες λαού κατέβηκαν στο κέντρο της Αθήνας για να διαδηλώσουν μπροστά στο πολιτικό γραφείο του κατοχικού πρωθυπουργού Κ. Λογοθετόπουλου, στο Εργατικό Κέντρο και στο υπουργείο Εργασίας.
Η ορμή του λαού ήταν ασυγκράτητη εκείνη τη μέρα, όπως άλλωστε και τις επόμενες. Ομάδες διαδηλωτών εισέβαλαν στα παλαιά ανάκτορα και κατέκλυσαν τα κυβερνητικά γραφεία, ενώ ο κύριος όγκος της διαδήλωσης κατευθύνθηκε στο υπουργείο Εργασίας - που τότε ήταν στη διασταύρωση των οδών Μπουμπουλίνας και Τοσίτσα. «Στη διαδήλωση - γράφει ο Β. Μπαρτζιώτας6- πήραν μέρος 60-70 χιλιάδες αθηναϊκού λαού. Οταν αυτή έφτασε έξω από το υπουργείο Εργασίας μίλησαν αντιπρόσωποι του ΕΑΜ. Ανάμεσά τους και η ΕΠΟΝίτισσα Νίκη (πριν μία μέρα είχε ιδρυθεί η ΕΠΟΝ), η πρώτη ομιλήτρια της ΕΠΟΝ, που ενθουσίασε τους νέους». Μετά τις ομιλίες οι διαδηλωτές κατέλαβαν το υπουργείο κι έβαλαν φωτιά στα αρχεία του με τους καταλόγους των υποψηφίων προς επιστράτευση. Αυτό ήταν η αρχή. Την άλλη ημέρα το πρωί ο «Ριζοσπάστης» σε έκτακτη έκδοσή του καλούσε το λαό να συνεχίσει τον αγώνα για να ματαιώσει τον κίνδυνο της πολιτικής επιστράτευσης7.
Τις επόμενες μέρες θα ακολουθήσουν απεργίες εργαζομένων, υπαλλήλων του Δημοσίου (όπως των υπαλλήλων της τηλεφωνικής εταιρίας), ενώ η νεολαία έδωσε το δικό της ξεχωριστό «παρών», με τους μαθητές στην πρώτη γραμμή που συνέχιζαν την πολυήμερη αποχή τους από τα σχολεία, που την είχαν αρχίσει στις 22 Φλεβάρη.
Στις 25 του Φλεβάρη8 συνεχίστηκαν οι συγκεντρώσεις κατά ομάδες σχολείων. Το απόγευμα μετά από συγκέντρωση 6-7 σχολείων στο λόφο του Παγκρατίου τα παιδιά ξεκίνησαν τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο με συνθήματα κατά της επιστράτευσης, κρατώντας σε συναγερμό τη γειτονιά. Τότε τους ρίχτηκαν οι «γκλοριόζοι» με προτεταμένα τα περίστροφα και με φωνές - «via! via!». Μπροστά προχωρούσε ο μικρός μαθητής του 5ου Γυμνασίου Γιάννης Δρακόπουλος. Οι καραμπινιέροι ρίχτηκαν με λύσσα απάνω του μα το παιδί δε δείλιασε. Τότε τον πυροβόλησαν. Το αγόρι έπεσε στο δρόμο πληγωμένο βαριά. Τα άλλα παιδιά όρμησαν ασυγκράτητα πάνω στους Iταλούς φασίστες που το 'βαλαν στα πόδια ντροπιασμένοι. Το ίδιο βράδυ στο Πολιτικό Νοσοκομείο που τον είχαν μεταφέρει, ο μικρός αγωνιστής ξεψύχησε. Ο πρώτος νεκρός μαθητής της Αντίστασης. Στις 26 Φλεβάρη, μέρα Σάββατο, οι μαθήτριες της «Λεύτερης Νέας», ΕΠΟΝίτισσες τώρα, πήγαν συνταγμένες στο σπίτι του Δρακόπουλου στην οδό Ερεσού, κρατώντας στις αγκαλιές τους τα πρώτα λουλούδια της άνοιξης. Ο κόσμος είχε βγει στα παράθυρα κι έκλαιγε. Αλλοι μαθητές εκείνη τη μέρα έγραψαν σε πολλά σημεία της οδού Ερεσού: Οδός Γιάννη Δρακόπουλου.
Ο λαός αντί να κάμπτεται, μέρα με τη μέρα πολλαπλασίαζε τις εκδηλώσεις αντίδρασης κατά του μέτρου της πολιτικής επιστράτευσης. Ετσι ο κατοχικός υπουργός Εσωτερικών Α. Ταβουλάρης ανακοίνωσε ότι οι συγκεντρώσεις θα διαλύονται με τη χρήση όπλων, το ιταλικό φρουραρχείο προειδοποιούσε ότι οι διαδηλωτές θα τιμωρούνταν με βαρύτατες ποινές και η γερμανική διοίκηση σε μια προσπάθεια να σπείρει τον τρόμο πραγματοποιούσε στις 3 Μάρτη παρέλαση μιας θωρακισμένης ταξιαρχίας. Λίγες ώρες μετά ο λαός και η νεολαία θα έδιναν σ' όλους αυτούς ένα μοναδικό μάθημα. Η δυναμική αναμέτρηση πραγματοποιήθηκε στις 5 του Μάρτη.
Η 5η του Μάρτη
«Η Επιτροπή Πόλης της ΚΟΑ - γράφει ο Β. Μπαρτζιώτας9- είχε την πληροφορία ότι στις 5 του Μάρτη 1943 ο Λογοθετόπουλος θα αναγγείλει επίσημα από το ραδιοφωνικό σταθμό πως αποφασίστηκε η πολιτική επιστράτευση. Η ΕΠ της ΚΟΑ, που συνεδρίασε το πρωί της 4 του Μάρτη αποφάσισε να απαντήσει επίσημα στους κατακτητές με την παλλαϊκή πανεθνική διαδήλωση της Αθήνας. Ο Νίκος Πλουμπίδης, μέλος τότε του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, έκανε την εισήγηση - πρόταση στη συνεδρίαση αυτή της ΕΠ της ΚΟΑ και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην οργάνωση και καθοδήγηση της ιστορικής διαδήλωσης της 5ης Μάρτη 1943». Χωρίς αργοπορία, τα όργανα του αντιστασιακού κινήματος, οι ΕΑΜικές οργανώσεις, οι οργανώσεις του Εργατικού ΕΑΜ, της Πανυπαλληλικής, οι οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ κινητοποιήθηκαν για να ξεσηκώσουν το λαό. Ηδη από τις κινητοποιήσεις των προηγούμενων ημερών φαινόταν πως το σύνθημα της γενικής απεργίας είχε ωριμάσει σ' όλη την κατεχόμενη Ελλάδα και σε σύσκεψη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ με τους γραμματείς των οργανώσεων Αθήνας - Πειραιά, αφού έγιναν οι σχετικές με την κατάσταση διαπιστώσεις, δόθηκε η ανάλογη κατεύθυνση: Γενική Πολιτική Απεργία και Παλλαϊκή διαδήλωση για τις 5 Μάρτη με κεντρικό αίτημα τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης. «Από το μεσημέρι της Τρίτης 4 του Μάρτη - γράφει ο Ν. Πλουμπίδης σε σημείωμά του γραμμένο μέσα στη φυλακή στις 5/3/1954 - δεκάδες χιλιάδες λαϊκοί αγωνιστές βρίσκονταν σε πυρετώδη κίνηση. Τα τυπογραφεία και οι πολύγραφοι δούλευαν αδιάκοπα. Πλακάτ, σημαίες, συνθήματα ετοιμάστηκαν. Τα σχέδια πορείας του κάθε κλάδου καταστρώθηκαν. Χιλιάδες προκηρύξεις και τρυκ μοιράστηκαν. Οι συνδέσεις των διαφόρων κρίκων κανονίστηκαν. Τα ΧΩΝΙΑ τότε εφευρέθηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή. Ολοι οι τομείς, όλα τα γρανάζια της πολύπλοκης και πολύπλευρης μηχανής τέθηκαν σε κίνηση κι άρχισαν ταχύτατα και κανονικά»10.
Στις 5 του Μάρτη ξέσπασε η θύελλα. Η γενική απεργία υπήρξε καθολική. Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά βρίσκεται στους δρόμους. Τα πλακάτ υψώνονται με σύνθημα «Κάτω η επιστράτευση!». Οι δρόμοι γεμίζουν με χιλιάδες προκηρύξεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Ο «Ριζοσπάστης» εκείνη τη μέρα θα κυκλοφορήσει δύο φορές καλώντας το λαό σε συναγερμό ως τη νίκη.
Οι διαδηλωτές, που υπολογίζονται πάνω από 300 χιλιάδες, κατέλαβαν και πάλι το υπουργείο Εργασίας κι έκαψαν τις καταστάσεις εργατών που ήταν για επιστράτευση. Ο εχθρός θα απαντήσει στη λαϊκή έκρηξη με τα όπλα. Ο «Ριζοσπάστης» την επομένη11, σε έκτακτη έκδοσή του μιλούσε για 12 νεκρούς και πάνω από εκατό τραυματίες, αλλά στην πραγματικότητα οι νεκροί υπερέβαιναν τους 18 και οι τραυματίες υπολογίζονταν σε 135.
Παρόμοιος λαϊκός ξεσηκωμός θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη, στο Βόλο, σε Καλαμάτα, Σπάρτη, Κόρινθο και αλλού. Η επιστράτευση τελικά θα ματαιωθεί!
Στη μάχη της 5ης του Μάρτη ξεχωριστή ήταν η παρουσία της ΕΠΟΝ, που της ανήκει μεγάλο μερίδιο από τη νίκη. «Στις διαδηλώσεις στις 5 του Μάρτη - γράφει η ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ στο πρώτο της φύλλο12- είχαμε άπειρα παραδείγματα της μαχητικότητας του ηρωισμού, της αυτοθυσίας της νέας γενιάς». Στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας αναφέρονται θύματα που είχε η ΕΠΟΝ στη διαδήλωση, ενώ εκφράζεται η εξής εκτίμηση για τη δράση της οργάνωσης σ' όλη τη διάρκεια του αγώνα κατά της πολιτικής επιστράτευσης: «24 Φλεβάρη και 5 Μάρτη! Να δύο ημερομηνίες που θα μείνουν ιστορικές. Κι αξέχαστες. Δυο μέρες που ο αθηναϊκός και πειραιώτικος λαός με τα νιάτα του αγωνίστηκε και σάρωσε τα σχέδια των καταχτητών και επέβαλλε τη θέλησή του. Η νέα γενιά συμμετείχε σε πρωτοφανή όγκο και μαχητικότητα σ' αυτές τις μάχες. Η 5 του Μάρτη ακόμα αποτέλεσε το πρώτο βάφτισμα της ''Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων'' ΕΠΟΝ. Μια μεγάλη διαδήλωση νέων κοριτσιών και παιδιών διέσχισε τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας με κραυγές ''ΚΑΤΩ Η ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ - ΕΠΟΝ, ΕΠΟΝ"».
Στο ίδιο φύλλο της ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ, γράφονται ορισμένα στιγμιότυπα από τη δράση των νέων στη διαδήλωση.
«-- Στις διαδηλώσεις στις 5 του Μάρτη είχαμε άπειρα παραδείγματα της μαχητικότητας, του ηρωισμού και της αυτοθυσίας της νέας γενιάς.
-- Μια νέα εργάτρια ανεβαίνει πρώτη σε μια αντλία, αρπάζει το λάστιχο και προσπαθεί να καταβρέξει τους φασίστες. Αψηφώντας το πολυβόλο. Φωνάζει: "Αδέλφια μη φοβάστε. Ολοι μαζί, πάνω τους".
-- Τρεις Γερμανοί ορμούν να πιάσουν ένα νέο που κρατούσε σ' ένα κοντάρι μια επιγραφή. Ο νέος ξεκολλάει γρήγορα το πανί και με το κοντάρι ρίχνεται στα τρία χιτλερικά χτήνη και τους ξαπλώνει κάτω με σπασμένα κεφάλια.
-- Στη γωνιά Σοφοκλέους και Πολυκλήτου, μια κοπέλα ρίχνει βροχή από πέτρες στους φασίστες που την πυροβολούν. Σ' ένα σπίτι πηγαίνουν πατριώτες ένα νέο 17 χρονών βαριά τραυματισμένο με διαμπερές. Η σπιτονοικοκυρά κλαίει. Ο ήρωας την κοιτάζει στα μάτια και λέει: "Μην κάνεις έτσι... Δεν είναι τίποτα... Κι έπειτα κάθε αγώνας έχει και τα θύματά του... Είμαι υπερήφανος...". Πριν προφθάσει ν' αρθρώσει την τελευταία φράση ξεψύχησε σαν ήρωας που εχτελεί το καθήκον του ως την τελευταία του πνοή.
-- Ενας αστυνομικός ρωτήθηκε "χτύπησες κι εσύ"; Απάντησε "πού να προφθάσω; Αντί να χτυπήσω μ' έδειρε μια μαθήτρια".
-- Στη γωνία Αθηνάς και Λυκούργου Ιταλοί στρατιώτες κυνηγούν τρία κορίτσια. Μερικά πιτσιρίκια κάνουν αλυσίδα με τα χέρια τους και τους φράζουν το δρόμο. Οι γενναίοι του Ντούτσε χτύπησαν τα παιδάκια. Μα τα τρία κορίτσια βρήκαν την ευκαιρία και ξέφυγαν».
1. Μάρτιν Ζέκεντορφ: «Η Ελλάδα κάτω από τον αγκυλωτό σταυρό - Ντοκουμέντα από τα Γερμανικά Αρχεία», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 165
2. Π. Ρούσου: «Η Μεγάλη Πενταετία», τόμος Α' σελ. 277 κ.α.
3. «Ιστορία της Αντίστασης 1940-45», εκδόσεις ΑΥΛΟΣ, τόμος 2ος, σελ. 676
4. Τ. Βουρνά: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1940-1945», εκδόσεις Τολίδη, σελ. 264-265, Σ. Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», τόμος Α' σελ. 292-293 κ.α.
5. Σπ. Κωτσάκη: «Εισφορά στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 106
6. Β. Μπαρτζιώτα: «Η Εθνική αντίσταση στην Αδούλωτη Αθήνα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 122
7. «Ριζοσπάστης» 25/2/1943, («Ριζοσπάστης περίοδος 1941-1945 - Κατοχή - Δεκεμβριανά», Εκδόσεις «Ριζοσπάστης» - «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 63)
8. Πέτρος Ανταίος: «Συμβολή στην ιστορία της ΕΠΟΝ», εκδόσεις Καστανιώτης, τόμος β' σελ. 29
9. Β. Μπαρτζιώτα, στο ίδιο σελ. 123
10. «Ριζοσπάστης» 5/3/1978
11. «Ριζοσπάστης» 6/3/1943, σελ. 67
12. ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ, 22/3/1943, ανατύπωση «Ρ» 23/2/2003

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

TOP READ