ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ «Χτίζοντας» σαν το χελιδόνι

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ

«Χτίζοντας» σαν το χελιδόνι

Φως στα διάφορα στάδια της πνευματικής και καλλιτεχνικής εργασίας του Γιάννη Τσαρούχη, που τον οδηγούσαν στην ολοκλήρωση ενός έργου, καθώς και στην ερευνητική και δημιουργική διαδικασία προς την τελειοποίηση καθενός από τα αριστουργήματά του, έρχεται να ρίξει η έκθεση με τίτλο «Γιάννης Τσαρούχης. Μελέτες για 17 θέματα» που παρουσιάζεται, στο Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο οδού Πειραιώς (διάρκεια μέχρι 31 Μάρτη 2013). Την έκθεση επιμελήθηκε η πρόεδρος του Ιδρύματος Γιάννη Τσαρούχη, Νίκη Γρυπάρη, και σχεδίασε η Λίλη Πεζανού.

Είναι η πρώτη φορά που το έργο του Γιάννη Τσαρούχη προσεγγίζεται και παρουσιάζεται μέσα από σπουδές και παραλλαγές, ανέκδοτες φωτογραφίες και πρωτότυπο αρχειακό υλικό, το οποίο σπάνια έχει την ευκαιρία να δει το κοινό και προέρχεται από τις πολύτιμες συλλογές του Ιδρύματος Γιάννη Τσαρούχη. Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση «Γιάννης Τσαρούχης: Μελέτες για 17 θέματα» καταγράφει τη δημιουργική διαδικασία που ακολουθούσε ο ζωγράφος προκειμένου να προσεγγίσει σημαντικά θέματα που τον απασχόλησαν από τα νεανικά του χρόνια ως την ωριμότητά του, μέσα από σχέδια, άλλοτε πρωτόλεια και ημιτελή και άλλοτε ώριμες ασκήσεις, αλλά και ολοκληρωμένα ζωγραφικά έργα. Γύρω από εμβληματικές σειρές, όπως οι Εποχές, οι Ναύτες, ο Αγιος Σεβαστιανός, οι Μήνες, οι Λουόμενοι κ.ά., Η έκθεση αποκρυπτογραφεί, έτσι, το πολύπλευρο έργο ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του '30, μέσα από μια ιδιαίτερη σκοπιά, αυτή του εργαστηρίου του.

Ο Γιάννης Τσαρούχης θεωρείται από πολλούς ο γνωστότερος Ελληνας ζωγράφος του 20ού αιώνα. Σίγουρα ήταν μία από τις πιο αξιομνημόνευτες, πολύπλευρες και ισχυρές προσωπικότητες της ελληνικής τέχνης, ανοιχτός στη γνώση. Μοντέρνος και παραδοσιακός, καλλιτέχνης και διανοούμενος, πολυμαθής γνώστης των αρχών που διέπουν την ιστορία, την κοινωνία, τον άνθρωπο και τον πολιτισμό. Γλυκύς και είρων, λιτός και αισθησιακός, συντηρητικός και επαναστάτης, αποτέλεσε ένα από τα πλέον δημιουργικά μέλη της γενιάς του '30. Το διπλό νήμα, του κοσμοπολιτισμού και της παράδοσης, διαπερνά και χαρακτηρίζει ολόκληρο το έργο του, που διαμορφώνεται από μία εκλεκτική σύνθεση στοιχείων ελληνικών και ευρωπαϊκών, παραδοσιακών και μοντέρνων, υφασμένων γύρω από μιαν αντρική, κυρίως, λαϊκή ανθρωπότητα, η οποία διασχίζει το ζωγραφικό χώρο και τον ιστορικό χρόνο μέσα από διάφορους τρόπους αναπαράστασης.

Εντύπωση στα έργα του Γ. Τσαρούχη προκαλεί ο ενεργός ρόλος των χρωμάτων, που είναι εκείνα που προετοιμάζουν για τη «μετωπική» επεξεργασία του θέματος. Σε συνδυασμό με τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζεται η μορφή πάνω στον καμβά, δίνουν μια εσωστρεφή διάσταση στην περιγραφή των χαρακτηριστικών των προσώπων. Η τελική μορφή παρουσιάζει τη δύναμη του καλλιτέχνη να εκφράσει τις σκέψεις του, αλλά και την ιδεολογική του σχέση με την τέχνη γενικότερα.

«Τι θα πει ζωγραφική εκ του φυσικού; Ο καθένας τη βλέπει διαφορετικά» έλεγε ο Γ. Τσαρούχης. «Η πείρα μ' έχει διδάξει πως αν κανείς αντιγράψει πιστά τα χρώματα ενός μοντέλου που τον ενδιαφέρει, σεβόμενος τους πανάρχαιους νόμους της ζωγραφικής, που από την εποχή της αρχαίας Αιγύπτου ως σήμερα ουσιαστικά δεν άλλαξαν, είναι αδύνατον να μην κάνει κάτι που ενδιαφέρει βαθύτατα τον άνθρωπο. Αυτούς τους πανάρχαιους νόμους της ζωγραφικής μερικοί τους ξέρουν εκ γενετής. Οπως το χελιδόνι ξέρει να χτίζει τη φωλιά του χωρίς να έχει πάει σε αρχιτεκτονική σχολή... Σε στιγμές ευφορίας νομίζω πως ξέρω να χτίζω σαν το χελιδόνι. Και ευχαριστώ το θεό. Αλλά περισσότερες είναι οι στιγμές που δεν ξέρω, ούτε σκέπτομαι τίποτε».

Η αφετηρία της καλλιτεχνικής δράσης του Γιάννη Τσαρούχη (1910-1989) συνδέεται άρρηκτα με τις πολιτισμικές, κοινωνικοπολιτικές και ιστορικές ζυμώσεις στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1930. Η χρονική αυτή περίοδος διακρίνεται για την αναβίωση της λαϊκής και βυζαντινής τέχνης, καθώς και τη θεωρητική ενασχόληση με την έννοια της «ελληνικότητας». Ταυτόχρονα, μεταφέρεται το ενδιαφέρον του εικαστικού κύκλου από τον ακαδημαϊσμό του Μονάχου στα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα του Παρισιού.

Από νωρίς ο Γ. Τσαρούχης ανέπτυξε ένα καθαρά προσωπικό ύφος, το οποίο δανειζόταν, επεξεργαζόταν και εξέλισσε στοιχεία ελληνικών και ξένων πολιτιστικών παραδόσεων και εικαστικών ρευμάτων. Τα πορτρέτα και οι μνημειακές φιγούρες, οι παραλλαγές της χρωματικής κλίμακας, η σαφής ροπή προς το ρεαλισμό και η δεξιότητά του να αφαιρεί και να φιλτράρει τα μη ουσιώδη στοιχεία στις συνθέσεις του, αντανακλούν την απαράμιλλη ικανότητα του Γ. Τσαρούχη να επαναπροσδιορίζει και να ερμηνεύει δημιουργικά τα ποικίλα ερεθίσματά του.

Σ. Α.

    

Ο φτηνός θίασος της αριστεράς

1. Ο νεκρός δεδικαίωται; Ασφαλώς. Αν υπάρχει άλλη ζωή, ο Κύρκος συγκινημένος θα παρακολουθεί τα πολιτικά παιδιά του να τελειοποιούν το θεάρεστο έργο του. Ο,τι έκανε ο πατέρας του Λεωνίδα στον ποιητή Καρυωτάκη και χρεώθηκε στο διηνεκές τον αυτόχειρα, προσπάθησε ο γιος να κάνει στο κίνημα. Αντικομμουνιστής, με τη γνωστή επίφαση της Αριστεράς, έφτασε στο σημείο να συμφωνεί με τη λύση Μαρκεζίνη κάνοντας παιχνίδι ώστε να πέσει η δικτατορία στα μαλακά. Στη θέση του τώρα επάξια συνεχίζει ο κ. Κουβέλης, με το γνωστό χαμόγελο πλανόδιου δικηγόρου, συμμετέχοντας στην καταστροφή μας, την οποία θεωρεί ύψιστο έργο ηθικής τάξης.

2. Η καθεστωτική Αριστερά στις μέρες μας είναι η μεγαλύτερη σχολή μακιγιέρ. Εχει αναλάβει να σκεπάζει με πλαστικό χρώμα οποιαδήποτε αθλιότητα εμφανίζεται στην έρημο χώρα. Σύντομα θα αναγκαστεί να μεταφέρει τα γραφεία της στο νεκροτομείο Αθηνών, όπου οι ανάγκες για καλλωπισμό των νεκρών είναι μεγάλες, κυρίως στους αυτόχειρες.

3. Η καταστροφή της Αριστεράς είναι καθήκον όχι ιδεολογικό (διότι... σιγά τα αυγά, θέλει η πουτάνα να κρυφτεί και η χαρά δεν την αφήνει), αλλά προκύπτει από την ίδια την καθημερινότητα, που μας αποκαλύπτει το παραμύθι με τη χρυσόσκονη με το οποίο θέλει να μας κοιμίσει η ΔΗΜΑΡ.

4. Η χυδαιότης των Αριστερών δεν έχει προηγούμενο. Κάνουν τα πάντα για να κρατηθούν στην εξουσία, ακόμα και μπροστά στην τραγικότητα των ημερών και την αμείλικτη πραγματικότητα. Μέσω του θεάματος που τους υπηρετεί, καταφέρνουν να δημιουργήσουν ελπίδες, δήθεν θεραπείες παρηγοριάς, και όλα αυτά με το ύφος ευεργέτη.

5. Παραφράζοντας τον Μπομπ Ντίλαν: Πόσους δρόμους πρέπει να γνωρίσει ένας Αριστερός για να γίνει καραγκιόζης;

6. Ο φτηνός θίασος της Αριστεράς έρχεται από τις κρίσιμες δεκαετίες του '60, τότε που η αθωότητα και η τυφλότητα ήταν αχώριστες. Σήμερα πια πρόκειται για το Βατερλώ του κινήματος, για θανατηφόρο εναγκαλισμό του με την καθεστηκυία τάξη. Και μας πονάει. Η συμπεριφορά των Αριστερών μάς πληγώνει. Γι' αυτό, απέναντί τους, αυστηρότητα και καμία επιείκεια. Επρεπε χρόνια τώρα να είχαμε παρακολουθήσει την κηδεία της Αριστεράς.

7. Στην κυβέρνηση ο Κουβέλης εκπροσωπεί την ευτέλεια: Μπροστά στα ανθρώπινα ερείπια που γεννά κατά χιλιάδες η καθημερινότητα, εκείνος περιφέρεται ως ήρεμος ευγενής. Η τύχη του είναι εξασφαλισμένη. Θα τον παραλάβει η προφορική παράδοση, που είναι αμείλικτη και παθιασμένη, και θα τον στήσει εκεί που του αξίζει.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ