ΠΑΛΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ Προς κατεδάφιση;

ΠΑΛΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

Προς κατεδάφιση;

Πλευρές της μη κήρυξης του παλιού μουσείο της Ακρόπολης ως μνημείου

Το παλιό Μουσείο λίγα χρόνια πριν το κλείσιμό του

Για να καταλάβει ένας επισκέπτης την ύπαρξη του παλιού μουσείου της Ακρόπολης, πρέπει σχεδόν... να πέσει πάνω του. Για τόσο λιτό και σεμνό αρχιτεκτόνημα πρόκειται κι ας βρίσκεται ακριβώς πάνω στον Ιερό Βράχο, ακριβώς δίπλα στον Παρθενώνα. Πώς το κατάφερε αυτό ο αρχιτέκτονάς του, Παναγής Κάλκος και μάλιστα στα μέσα του 19ου αιώνα είναι από αυτά τα «μαγικά» «μυστήρια» της αρχιτεκτονικής που δεν έχουν τελικά σημασία για μας, τους αμύητους. Αυτό που έχει όμως σημασία για όλους είναι ότι για να λειτουργήσει αυτή η «μαγεία» προϋποθέτει το σεβασμό του αρχιτέκτονα για το ιστορικό και καλλιτεχνικό μέγεθος των μνημείων της Ακρόπολης. Ισως αυτός ο σεβασμός να είναι και το σπουδαιότερο «μάθημα» αυτού του κτιρίου για τους νεότερους.

Βέβαια, το να γίνεται λόγος για σεβασμό της Ακρόπολης με το πρώτο μουσείο της να είναι ακριβώς πάνω της ακούγεται οξύμωρο. Κι όμως, ενώ το παλιό μουσείο είναι ουσιαστικά «αθέατο» από τον επισκέπτη, το νέο Μουσείο της Ακρόπολης λειτουργεί με τον τρόπο ακριβώς που φοβούνταν οι αντιδρώντες στη χωροθέτησή του επί του οικοπέδου του Μακρυγιάννη: Ακρως ανταγωνιστικά και, εν τέλει, προσβλητικά, με τα μνημεία της Ακρόπολης κι ας μην βρίσκεται πάνω της, αλλά στους «πρόποδές» της. Εδώ έχουμε... «μαγεία» από την ανάποδη!

Βέβαια, όταν το νέο Μουσείο «πλασαρίστηκε» από το κράτος ως... «εθνικός στόχος» - συνδεόμενο με το αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα - τι άλλο θα μπορούσε να περιμένει το παλιό Μουσείο εκτός από το τέλος του. Ως πρώτο «βήμα» προς αυτήν την κατεύθυνση, δηλαδή για την κατεδάφισή του μπορεί να χαρακτηριστεί η, κατά πλειοψηφία, γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, τον περασμένο Δεκέμβρη για μη χαρακτηρισμό του ως μνημείου.

Αν και η συντριπτική πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας - ανάμεσά της οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου και η Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης - δεν επιθυμούν την κατεδάφιση του παλιού μουσείου για πολλούς λόγους - όπως η ιστορικόητά του, ότι ο αρχιτέκτονας Παναγής Κάλκος σεβάστηκε απόλυτα τα αρχαία μνημεία, σχεδιάζοντας το μουσείο στο επίπεδο του εδάφους, έτσι που να μη γίνεται αντιληπτό παρότι είναι πάνω στην Ακρόπολη, σοβαροί λόγοι φύλαξης αρχαιοτήτων, απουσία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος για το χώρο που καταλαμβάνει κ.λπ. - ωστόσο επικράτησε η αντίληψη ότι το κτίριο μπορεί να προστατευθεί χωρίς να κηρυχθεί μνημείο. Ετσι, 13 μέλη των δύο συμβουλίων ψήφισαν κατά της κήρυξης και 8 υπέρ.

Το παλιό Μουσείο της Ακρόπολης ξεκίνησε να κατασκευάζεται στα νοτιοανατολικά του Παρθενώνα στις 30 Δεκεμβρίου 1865 και ολοκληρώθηκε το 1874, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Παναγή Κάλκου. Οι ανάγκες επέκτασης έγιναν φανερές πολύ σύντομα. Το 1888 κατασκευάστηκε ένα μικρότερο κτίριο στα ανατολικά του υπάρχοντος, ενώ, νέα επέκταση λαμβάνει χώρα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με τις πρώτες νέες αίθουσες να ανοίγουν το 1956. Η συζήτηση για την κατασκευή νέου μουσείου ξεκίνησε ουσιαστικά στα μέσα της δεκαετίας του '70.

Εργασίες συντήρησης στο παλιό Μουσείο για τη μεταφορά των αρχαιοτήτων στο νέο

Eurokinissi

Φυσικά, όταν ακόμη και τα χαρακτηρισμένα ως μνημεία κινδυνεύουν ποικιλοτρόπως, είναι τουλάχιστον αφελές να νομίσει κάποιος ότι μπορεί να τη «γλιτώσει» το παλιό Μουσείο ενώ δε χαρακτηρίστηκε. Αλλωστε, ακόμη κι αν δεν κατεδαφιστεί - ή μέχρι τότε - «κυκλοφορεί» στον «αέρα» η προ λίγων χρόνων «πρόταση» για... αναψυκτήριο με τραπεζάκια στην «αυλή», κυριολεκτικά, του Παρθενώνα που περιλάμβανε η πρόταση για τη νέα χρήση του παλιού Μουσείου Ακρόπολης την οποία συζήτησε το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων το 2008. Αν και για τα τραπεζάκια έξω το ΚΣΝΜ είχε αποφύγει να αποφασίσει κάτι συγκεκριμένο, με δεδομένη την πολιτική εμπορευματοποίησης των πάντων τίποτα δεν είναι απίθανο. Αν και τουλάχιστον στην περίπτωση της Ακρόπολης ελπίζουμε να μπει κάποιο «φρένο». Αντίθετα, τότε το συμβούλιο γνωμοδότησε υπέρ του χαρακτήρα που θα έχει στο εξής το παλιό μουσείο, ως χώρου που θα παρουσιάζει την ιστορία της Ακρόπολης, των ανασκαφών και των αναστηλώσεων.

Εκτοτε δεν έγινε τίποτα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, μέχρι τη γνωμοδότηση του περασμένου Δεκέμβρη, η οποία, όπως είπαμε, ουσιαστικά ανοίγει το δρόμο ακόμη και για την κατεδάφισή του.

Ανεξάρτητα, πάντως, από το αν πρέπει ή όχι να διατηρηθεί έστω και ένα τέτοιο σεμνό και λιτό, αλλά σίγουρα νεότερο των μνημείων της Ακρόπολης, κτίριο ή έστω να γκρεμιστούν οι προσθήκες του της δεκαετίας του '50 και να παραμείνει το αρχικό αρχιτεκτόνημα δίπλα στον Παρθενώνα, σημασία έχει ότι η σύγκριση με το τσιμεντένιο και γυάλινο, γιγαντιαίο νέο Μουσείο που χτίστηκε πάνω στον αρχαιολογικό χώρο του Μακρυγιάννη είναι συντριπτική κατά του τελευταίου. Αποδεικνύοντας, για πολλοστή φορά, ότι το «διακύβευμα» είναι πάντα και κατά βάση πολιτικό και όχι αρχιτεκτονικό ή αισθητικό...

Η μεταφορά των εκθεμάτων από το παλιό στο νέο μουσείο το 2007

ICON

Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑ