Κόκκινη Ορχήστρα – ο κύκλος του Βερολίνου
Καθώς οι εκδηλώσεις για την αντιφασιστική νίκη των λαών συνεχίζονται καθόλη τη διάρκεια του μήνα, η κε του μπλοκ, στο κλίμα των ημερών, φιλοξενεί στο ιστορικό της ένθετο μια ακόμα πολύ καλή του άναυδου για το δίκτυο κόκκινη ορχήστρα.
Τον ευχαριστεί θερμά για τη συνεργασία κι εύχεται στους σφους αναγνώστες καλή ανάγνωση και νηφάλιο σχολιασμό.
1. Εισαγωγή
Rote Kapelle (κόκκινη ορχήστρα) ονόμασε η Γκεστάπο το κατασκοπευτικό δίκτυο των Σοβιετικών στη διάρκεια του Β’ΠΠ. Στην ορολογία της Γκεστάπο το εχθρικό κατασκοπευτικό δίκτυο παρομοιάζονταν με μία ορχήστρα όπου ο ασύρματος ήταν το πιάνο ο χειριστής του ο πιανίστας και ο οργανωτής ο μαέστρος. Σύμφωνα με την κρατούσα αστική εκδοχή της ιστορίας η Κόκκινη Ορχήστρα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά κατάσκοποι της ΕΣΣΔ και μάλιστα σε ορισμένες εκδοχές της προδότες της Γερμανίας.
Στην πραγματικότητα η Κόκκινη Ορχήστρα και συγκεκριμένα ο κύκλος του Βερολίνου με τον οποίο θ’ ασχοληθούμε εδώ ήταν μια αντιναζιστική οργάνωση που σε πολύ δύσκολες συνθήκες δρούσε κυρίως στο Βερολίνο μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ. Για οικονομία στο παρόν κείμενο θα χρησιμοποιήσουμε το όνομα Κόκκινη Ορχήστρα αν και η αλήθεια είναι ότι τα ίδια τα μέλη της δεν είχαν δώσει κάποιο συγκεκριμένο όνομα στην οργάνωση τους
Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία είχε σαν αποτέλεσμα να τεθεί στην παρανομία το ΚΚΓ όπως και όλα τα άλλα κόμματα. Το 1932 το ΚΚΓ είχε περίπου 300,000 μέλη ενώ στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου έτους είχε κερδίσει περί τα 6 εκατομμύρια ψήφους. Ωστόσο τα λεπτομερή αρχεία της αστυνομίας της δημοκρατίας της Βαϊμάρης διευκόλυναν τους Ναζί να προχωρήσουν σε μαζικές συλλήψεις. Μεγάλος αριθμός μελών και στελεχών του ΚΚΓ διέφυγαν στο εξωτερικό (Παρίσι, Μόσχα και Πράγα) ενώ πολλοί ήταν αυτοί που εγκατέλειψαν το κόμμα. Στον απολογισμό που έγινε αμέσως μετά το 7ο συνέδριο της Κομ. Διεθνούς (1935) από τα 422 ηγετικά στελέχη του κόμματος τα 219 βρίσκονταν στις Γερμανικές φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Άλλα 125 βρέθηκαν στην εξορία 41 είχαν εγκαταλείψει το κόμμα και 24 είχαν δολοφονηθεί από τους Ναζί. Μόλις 13 από τους 422 βρίσκονταν ενεργοί σε βαθιά παρανομία μέσα στη χώρα. Από το 1933 ως το 1938 πάνω από 150,000 κομμουνιστές βρέθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στις φυλακές και πάνω από 30,000 εκτελέστηκαν.
2. Οι πρωταγωνιστές.
Τα μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας προέρχονταν από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα της γερμανικής κοινωνίας και αρκετοί δεν ήταν καν κομμουνιστές. Κάποιοι ήταν διανοούμενοι και απόγονοι ονομαστών οικογενειών της Γερμανίας άλλοι καλλιτέχνες ενώ οι περισσότεροι ήταν εργάτες και υπάλληλοι.
Οι πιο σημαντικοί ήταν οι παρακάτω:
Ο Harro Schulze-Boysen γεννήθηκε το 1909 στο Κίελο και ήταν μικρανεψιός του ναυάρχου Alfred von Tirpitz . Από νεαρή ηλικία είχε ριζοσπαστικοποιηθεί και το 1931 έγινε ο αρχισυντάκτης της αριστερής εφημερίδας Gegner που την έκλεισαν οι ναζί το 1933. Κατά την σύλληψη του υποχρεώθηκε να περάσει ανάμεσα σε δύο σειρές που σχημάτισαν άνδρες των ταγμάτων εφόδου (SA) και οι οποίοι χτυπούσαν με μαστίγια με μεταλλικές ουρές τον ίδιο και τον εβραίο συγκρατούμενο του. Ο Schulze-Boysen δείχνοντας το απαράμιλλο θάρρος του πέρασε τρεις φορές από τον διάδρομο εκείνο και γύρισε μία τέταρτη φορά γυμνός, ματωμένος και λαχανιασμένος για τον νικητήριο γύρο. Ένωσε τις φτέρνες του και είπε στους βασανιστές του: ‘Αναφέρομαι ευπειθώς, διαταγή εξετελέσθη συν άλλη μια φορά για τύχη’. Το θάρρος του εντυπωσίασε ακόμη και τους άντρες των SA. Ο συγκρατούμενος του πέθανε λίγο μετά από το βασανιστήριο αυτό. Μεσολάβησε η οικογένεια του και απελευθερώθηκε κι όταν ρωτήθηκε από έναν φίλο του τι σκόπευε να κάνει του απάντησε προφητικά ‘απλώς έβαλα την εκδίκηση μου στον πάγο’. Χάρη στη γλωσσομάθεια του προσλήφθηκε στο τμήμα πληροφοριών του υπουργείου της Αεροπορίας. Το 1936 παντρεύτηκε την Libertas Haas-Heye εγγονή Πρώσου πρίγκιπα και οικογενειακή φίλη του Hermann Göring. Ο Schulze-Boysen ήταν το πρότυπο στο οποίο βασίστηκε ο χαρακτήρας του Στιγκλιτς στο μυθιστόρημα του Γ. Σεμιόνοφ 17 στιγμές της άνοιξης.
Ο Arvid Harnack γεννήθηκε στο Ντάρμστατ το 1901. Καταγόταν από οικογένεια λογίων ενώ ο θείος του ήταν ο πολύ γνωστός θεολόγος Adolf von Harnack. Σπούδασε νομικά στη Γερμανία και πολιτική οικονομία στη Μ. Βρετανία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30 είχε ιδρύσει έναν όμιλο που βασικό σκοπό του είχε τη μελέτη του κεντρικού σχεδιασμού της Σοβιετικής οικονομίας. To 1926 παντρεύτηκε τη Mildred Fish, αμερικανίδα φιλόλογο. Μέλος του ΚΚΓ επισκέφτηκε την ΕΣΣΔ το 1933 μετά από πρόσκληση του οικονομικού ακόλουθου της Σοβιετικής πρεσβείας. Στο ταξίδι του αυτό τον συνόδεψε και η Mildred η οποία στα γράμματα της προς τους οικείους της στις ΗΠΑ έγραφε ότι η Μόσχα της θύμιζε την ‘Ουάσιγκτον στις μέρες της ευμάρειας προς το τέλος του πολέμου’. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι ‘από πολυάσχολους και ενεργητικούς ανθρώπους και ο αέρας ήταν ‘γεμάτος ελπίδα και επιτεύγματα’.
Ο John Sieg ήταν δημοσιογράφος, εργοστασιακός εργάτης και σιδηροδρομικός. Γεννήθηκε στο Detroit και επέστρεψε στη Γερμανία το 1928. Έγινε μέλος του ΚΚΓ το 1929. Ο Adam Kuckhoff γεννήθηκε το 1888 στο Άαχεν. Ήταν συγγραφέας, δημοσιογράφος και σεναριογράφος επικεφαλής του λογοτεχνικού αλλά και πολιτικού περιοδικού Die Tat το 1928-1929. Η Greta Lorke ήταν κοινωνιολόγος. Γεννήθηκε το 1902 και σπούδασε για δύο χρόνια στις ΗΠΑ όπου συνάντησε τον Arvid και τη Mildred Harnack Παντρεύτηκε τον Adam Kuckhoff το 1937.
Ο Hans Coppi ήταν νεαρός κομμουνιστής και εργάτης. Είχε συλληφθεί επανειλημμένα από του ναζί για αντιστασιακή δράση και είχε σταλεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Oranienburg
3. Η δράση
Η Κόκκινη Ορχήστρα δεν ήταν οργάνωση με τη στενή έννοια του όρου. Ξεκίνησε αυθόρμητα από τις μεμονωμένες ενέργειες ορισμένων μελών της. Αποτελούταν από πυρήνες που δρούσαν ανεξάρτητα. Μάλιστα ο Schulze-Boysen και ο Harnack οι δύο κατά τεκμήριο πρωταγωνιστές του δικτύου για αρκετά χρόνια δρούσαν χωρίς να γνωρίζουν ο ένας τον άλλο.
Τον Αύγουστο του 1935 ο Harnack συναντήθηκε με τον Al. Hirschfeld (πρώτο γραμματέα της Σοβιετικής πρεσβείας. Αν και ο Hirschfeld τον συμβούλεψε να διακόψει κάθε σχέση με το παράνομο ΚΚΓ παρόλα αυτά ο Harnack συνέχισε την αντιναζιστική δραστηριότητα. Ο Harnack έδωσε στους Σοβιετικούς πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις μυστικές συμφωνίες της Γερμανίας με τα Βαλτικά κράτη την Πολωνία την Περσία και άλλες χώρες. Επιπλέον τους ενημέρωνε για την κατάσταση της Γερμανικής οικονομίας και τις ξένες επενδύσεις στη χώρα. Μέσα από τις παράνομες οργανώσεις στα εργοστάσια έφταναν στη Μόσχα διαμέσου του Harnack πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Γερμανίας. Μάλιστα ο Harnack ήταν καλά πληροφορημένος για τις εξελίξεις μέσα στην ΕΣΣΔ και εξηγούσε σ’ έναν φίλο του ‘...γιατί ο Στάλιν εκτέλεσε τόσους πολλούς στρατηγούς: δεν ήταν αξιόπιστοι. Οι σχέσεις τους με τους Γερμανούς παραήταν στενές’. Παράλληλα βοηθούσαν εβραίους και άλλους αντιστασιακούς είτε να κρυφτούν είτε να δραπετεύσουν από τη Γερμανία ενώ μετέφραζαν τύπωναν και μοίραζαν παράνομα φυλλάδια. Αν και ο απώτερο σκοπός της ομάδας του Harnack ήταν η πτώση του ναζιστικού καθεστώτος οι άμεσοι στόχοι ήταν το σπάσιμο του μονοπωλίου των ναζί στην πληροφόρηση και την προπαγάνδα και η βοήθεια στα θύματα τους.
Ο Schulze-Boysen που γνώριζε πέντε ξένες γλώσσες επεξεργαζόταν τις μυστικές εκθέσεις που έστελναν οι στρατιωτικοί ακόλουθοι από τις Γερμανικές πρεσβείες ανά τον κόσμο. Στη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου συγκέντρωνε και μετέδιδε πληροφορίες σχετικά με την στρατιωτική ενίσχυση του Φράνκο από τους ναζί. Αριθμός ανδρών, αεροπλάνων, τανκς όπλων και πυρομαχικών που μετέφερε η Luftwaffe στην Ισπανία καθώς και πληροφορίες σχετικά με το πραξικόπημα που σχεδίαζαν οι εθνικιστές (με τη συνεργασία του POUM) στη Βαρκελώνη τον Μάιο του 1937 στάλθηκαν στη Σοβιετική πρεσβεία Η αποστολέας μάλιστα συνελήφθηκε από την Γκεστάπο λίγο αργότερα Για την υπόθεση αυτή η Γκεστάπο συνέλαβε και τον Schulze-Boysen ο οποίος την γλύτωσε επειδή ο συγκρατούμενος του Werner Dissel αρνήθηκε ότι του μετέδωσε την πληροφορία για την μεταφορά στην Ισπανία της 5ης και 6ης μεραρχίας αρμάτων. Και ο κύκλος του Schulze-Boyzen βοηθούσε εβραίους και αντιστασιακούς να δραπετεύσουν ακόμη και από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και είχε στήσει δίκτυο υποδοχής τους στο Παρίσι και το Λονδίνο. Δυστυχώς δεν ήταν όλες οι αποδράσεις επιτυχημένες και τον Αύγουστο του 1939 ο Karl Behrens συνελήφθηκε επειδή ετοίμαζε πλαστά χαρτιά για τον εβραίο γαμπρό του C. Fischer ο οποίος εκτελέστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Saschsenhausen.
Η υπογραφή του συμφώνου Μολότοφ-Ριμπερντροπ τον Αύγουστο του 1939 δεν πτόησε την ομάδα του Harnack/Schulze-Boysen που είχαν κατανοήσει ότι με το σύμφωνο αυτό η ΕΣΣΔ αγόραζε χρόνο για να προετοιμαστεί. H Greta Kuckhoff στα απομνημονεύματα της θυμάται τον Harnack να της λέει: ‘...είναι απόλυτα ξεκάθαρο ότι τώρα ο Χίτλερ ετοιμάζεται ακόμη πιο αποφασιστικά για πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ. Από οικονομική άποψη δεν είναι ακόμη έτοιμος. Άρα θα προσπαθήσει να θέσει κάτω από τον έλεγχο του πρώτες ύλες και παραγωγικό δυναμικό από άλλες χώρες όσο πιο γρήγορα μπορεί’. Την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου της ίδιας χρονιάς ο Schulze-Boysen παραβρέθηκε σε μια συνάντηση νέων εργατών του παράνομου ΚΚΓ. Εκεί τους είπε να μην απογοητεύονται από το σύμφωνο γιατί τελικά αυτό θα βοηθήσει την Γερμανία. Η συνδυασμένη Γερμανό-σοβιετική απειλή θα παρακινήσει τις Δυτικές δημοκρατίες να ενεργοποιηθούν ενάντια στον Χίτλερ, Επίσης η συμφωνία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κλείσει το ιδεολογικο-πολιτικό χάσμα μεταξύ των ναζί και των σοβιετικών. Η μέχρι θανάτου πάλη τους θα συμβεί σε πιο κατάλληλο χρόνο και η ΕΣΣΔ θα ωφεληθεί από τον επιπλέον χρόνο για να προετοιμαστεί καλύτερα. Το Σύμφωνο μη-επίθεσης έλεγε ο Harro είναι στην πραγματικότητα το Σύμφωνο της μη-ακόμη επίθεσης
Σαν απόδειξη των παραπάνω τον Σεπτέμβριο του 1940 ήρθε σε επαφή με την ομάδα του Harnack ο Alexander Korotkov από την πρεσβεία της ΕΣΣΔ. Συμβούλεψε τον Harnack ότι στην περίπτωση του πολέμου μεταξύ ΕΣΣΔ και Γερμανίας θα έπρεπε να βρουν κάποιον άλλο τρόπο επικοινωνίας. Ο τρόπος αυτός δεν ήταν παρά οι ασύρματοι που στάλθηκαν στην ομάδα στις αρχές του 1941. Για τον ρόλο του χειριστή ο Schulze-Boysen επέλεξε τον Hans Coppi.
Η έναρξη του γερμανο-σοβιετικού πολέμου είχε σαν αποτέλεσμα την ένταση της δράσης της Κόκκινης Ορχήστρας. Αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός και η συχνότητα έκδοσης παράνομων εφημερίδων περιοδικών και προκηρύξεων. Οι πιο σημαντικές ήταν το Εσωτερικό Μέτωπο (στα Γερμανικά και Γαλλικά) και ο Άγης (στη μνήμη του σπαρτιάτη βασιλιά Άγη Δ’) Δημοσίευαν συνήθως πολιτικά νέα, τις εκπομπές του Σοβιετικού ραδιοφώνου, νέα για τις μάχες στο ανατολικό μέτωπο, προτροπές στους Γερμανούς στρατιώτες και στους ξένους εργάτες να μην πιστεύουν τη Γερμανική προπαγάνδα για την επικείμενη νίκη. Επίσης καλούσαν σε σαμποτάζ στα πολεμικά εργοστάσια και σε λιποταξία από το στρατό κλπ. Μέλη της οργάνωσης επισκέπτονταν τους χώρους πού σύχναζαν οι ξένοι εργάτες και τους μοίραζαν προκηρύξεις γραμμένες στη γλώσσα τους. Η Libertas Schulze-Boysen και ο Adam Kuckhoff μάζευαν φωτογραφικό υλικό αλλά και μαρτυρίες για τις θηριωδίες των ναζί από τους στρατιώτες της Βερμαχτ με απώτερο σκοπό να χρησιμοποιηθούν στη μελλοντική δίκη τους καθεστώτος. Ο John Sieg είχε δεσμούς με αντιστασιακούς πυρήνες σε αρκετά εργοστάσια. Ο ίδιος δημιουργούσε τεχνητές καθυστερήσεις στα δρομολόγια τρένων που μετέφερα στρατεύματα ή πυρομαχικά ενώ στα εργοστάσια της AEG, Hasse & Wrede, Alkett και αλλού γινόντουσαν σαμποτάζ καθυστερήσεις στην παραγωγή πολιτική δουλειά και διανομή παρανόμων προκηρύξεων.
Επιπλέον μετέδωσαν στη Μόσχα σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με την τοποθεσία του στρατηγείου του Χίτλερ στην Αν. Πρωσία τις προετοιμασίες των Γερμανών για χημικό πόλεμο στο Αν. μέτωπο καθώς και για την πιθανή χρήση των σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου στην επίθεση κατά της Μόσχας. Μετά την ήττα των Γερμανών τον Δεκέμβριο του 1941 ενημέρωσαν ότι δεν θα έπρεπε να αναμένεται επίθεση κατά της Μόσχας την άνοιξη του 1942 και ότι η πολεμική προσπάθεια των Γερμανών θα μεταφερθεί προς το νότο της ΕΣΣΔ Επίσης μετέδωσαν πληροφορίες αναφορικά με τα σχέδια των Γερμανών να επιτεθούν στον Καύκασο χρησιμοποιώντας αερομεταφερόμενες δυνάμεις αλλά και να χρησιμοποιήσουν ορισμένες εθνότητες της περιοχής στον πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ. Για την ύπαρξη εκτεταμένου δικτύου Γερμανών πρακτόρων στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ για τις αποστολές πρακτόρων αλεξιπτωτιστών και τα σημεία που θα γινόταν η ρίψη τους και για τα σχέδια των ναζί να στείλουν αλεξιπτωτιστές να καταλάβουν τις πετρελαιοπηγές του Μπακού και να αποτρέψουν την τυχόν καταστροφή τους από τους σοβιετικούς. Το καλοκαίρι του 1942 οι Γερμανοί ξεκίνησαν τη δεύτερη τους επίθεση στο νότο της ΕΣΣΔ. Οι σοβιετικοί χρειάζονταν περισσότερη πληροφόρηση για τα πολεμικά σχέδια των Γερμανών και για το λόγο αυτό έστειλαν με αλεξίπτωτο δύο Γερμανούς κομμουνιστές στην Αν. Πρωσία οι οποίοι έφτασαν στο Βερολίνο και συνδέθηκαν με την Κόκκινη Ορχήστρα. Στο διάστημα μεταξύ του Ιουνίου 1941 και του Αυγούστου 1942 η Κόκκινη Ορχήστρα έστειλε πάνω από 500 μηνύματα στην ΕΣΣΔ.
4. Το τέλος
Όπως ήταν φυσικό η δράση της οργάνωσης δεν πέρασε απαρατήρητη από τις δυνάμεις ασφαλείας του Γ’ Ράιχ. Οι Γερμανοί γνώριζαν ότι στέλνονταν από το εσωτερικό της Γερμανίας μηνύματα μέσω ασυρμάτων στη Μόσχα. Πολλά από τα μηνύματα αυτά είχαν υποκλαπεί αλλά αγνοώντας τον κώδικα κρυπτογράφησης τους δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν το περιεχόμενο τους. Ωστόσο τον Ιούνιο του 1942 συνελήφθηκε στις Βρυξέλλες μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών ο Johann Wenzel Γερμανός κομμουνιστής και μέλος του τοπικού δικτύου της GRU. Βασανίστηκε άγρια και μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο όμως από ότι φαίνεται με τη σύλληψη του η Γκεστάπο κατάφερε επιτέλους να βρει το βιβλίο που αποτελούσε των κώδικα των μηνυμάτων της Κόκκινης Ορχήστρας. Μέσα από ορισμένα μηνύματα κατάφεραν να εντοπίσουν τόσο τον Schulze-Boysen όσο και τον Harnack. Τα υπόλοιπα ήταν εύκολη δουλειά για τους ασφαλίτες που παρακολουθώντας ους κύριους πρωταγωνιστές για ένα περίπου μήνυμα κατάφεραν ένα θανάσιμο πλήγμα στην Κόκκινη Ορχήστρα. Στις 31 Αυγούστου του 1942 εφτά μέρες μετά την έναρξη της επίθεσης των Γερμανών στο Στάλινγκραντ συννελήφθει ο Schulze-Boysen ενώ στις 5 Σεπτεμβρίου ο Harnack και η γυναίκα του Mildred. Μέχρι τα μέσα του Οκτωβρίου είχαν συλληφθεί 139 άτομα που σχετίζονταν με την Κόκκινη Ορχήστρα
Τις ανακρίσεις των συλληφθέντων τις ανέλαβαν αξιωματικοί των SS. Χρησιμοποίησαν τα πιο σκληρά βασανιστήρια για να αποσπάσουν κι άλλα ονόματα. Οι πιο έμπειροι κομμουνιστές της οργάνωσης ήταν έτοιμοι να εξασφαλίσουν τη σιωπή τους. Στις 15 Οκτωβρίου ο Sieg μετά από τρεις μέρες βασανιστηρίων κρεμάστηκε στο κελί του. Σύμφωνα με τους συναγωνιστές του ο θάνατος του έσωσε δεκάδες ζωές και είναι γεγονός ότι πολλά μέλη της οργάνωσης του επιβίωσαν για να δουν το τέλος του πολέμου. Ενώ ήταν κρατούμενοι ο H. Schulze και ο H. Grasse αυτοκτόνησαν. Την τελευταία στιγμή οι φρουροί εμπόδισαν τον W. Husemann να πηδήξει από το παράθυρο αγκαλιά με τον ανακριτή του.
Στις 19 δίκες παρωδία που ακολούθησαν δικάστηκαν 79 κατηγορούμενοι. Από αυτούς 44 καταδικάστηκαν σε θάνατο και 29 στάλθηκαν στη φυλακή και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μόνο 2 κρίθηκαν αθώοι παρόλα αυτά στάλθηκαν και αυτοί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης . Όλοι οι κατηγορούμενοι στάθηκαν περήφανα μπροστά στους διώκτες τους παρόλο που γνώριζαν το φριχτό τέλος που τους περίμενε. Στις απολογίες τους δεν αρνήθηκαν την αντιστασιακή τους δράσης αλλά τόνισαν ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να απαλλαγεί ο Γερμανικός λαός από τους δυνάστες του. Τραγική ειρωνεία στις 19 Δεκέμβρη 1942 που το δικαστήριο καταδίκαζε σε θάνατο τους πρωτεργάτες της Κόκκινης Ορχήστρας ξεκινούσε η αντεπίθεση των σοβιετικών στο Στάλινγκραντ. Στις 22 Δεκεμβρίου οι καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέστηκαν με απαγχονισμό.
5. Μετά το πόλεμο
Όπως ήταν αναμενόμενο τα μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας αντιμετωπίστηκαν με διαφορετικό τρόπο από τα δύο στρατόπεδα των νικητών. Για τους Αγγλοαμερικάνους αλλά και τους δυτικογερμανούς δεν ήταν τίποτε λιγότερο από προδότες πράκτορες της Μόσχας. Όσοι από τους επιζώντες διάλεξαν να μείνουν στο Δυτικό τμήμα της χώρας είδαν τις συντάξεις τους να κόβονται το 1947 να θεωρούνται ύποπτοι για κατασκοπία υπέρ της ΛΔΓ και της ΕΣΣΔ και πολλούς από τους βασανιστές τους να στρατολογούνται ξανά στις σώματα ασφαλείας της ΟΔΓ. Μάλιστα αρκετά βιβλία που εκδόθηκαν στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου στον καπιταλιστικό κόσμο διέσυραν τη μνήμη τους χρησιμοποιώντας τις βρωμιές του κατηγορητηρίου της Γκεστάπο αλλά και τους ναζιστές εισαγγελείς και ανακριτές σαν ιστορικές πηγές.
Αντίθετα στις σοσιαλιστικές χώρες τα μέλη της οργάνωσης που επιβίωσαν αντιμετωπίστηκαν σαν ήρωες ενώ η μνήμη των θυμάτων τιμήθηκε με πολλούς τρόπους. Έτσι. η Greta Kuckhoff διορίστηκε επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της ΛΔΓ από το 1950 ως το 1958. Η ΕΣΣΔ απένειμε μετά θάνατο το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας στον Harnack και στη γυναίκα του Mildred τη μόνη αμερικανίδα υπήκοο που εκτελέστηκε από τους ναζί το παράσημο του Πατριωτικού Πολέμου. Η ΛΔΓ δεν ξέχασε τους ήρωες της Κόκκινης Ορχήστρας. Εξέδωσε σειρά γραμματόσημων στη μνήμη τους ενώ σχολεία δρόμοι και πλατείες πήραν τα ονόματα τους. Μάλιστα το 1990 με την παλινόρθωση του καπιταλισμού στο Ανατολικό Βερολίνο όλα τα παραπάνω μετονομάστηκαν με την εξαίρεση του γυμνασίου Mildred Harnack που παρότι μετονομάστηκε σε Γυμνάσιο αρ. 5 μετά από πίεση δασκάλων γονιών και μαθητών ξαναπήρε το αρχικό του όνομα το 1993.
Η Κόκκινη Ορχήστρα αποτελεί ένα παράδειγμα για το ρόλο που μπορεί να κληθούν να παίξουν οι κομμουνιστές στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που έρχεται. Το ταξικό καθήκον πάνω απ’ όλα.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
- Shareen Blair Brysac. Resisting Hitler. Mildred Harnack and the Red Orchestra. Oxford Univeristy Press 2000.
- Anne Nelson. Red Orchestra The Story of the Berlin Underground. Random House.
- Frank McDonough Opposition and Resistance in Nazi Germany Cambridge University Press 2001.
Προβοκάτσια από Μπρεζνιεφικό απολίθωμα
Καθώς οι εκδηλώσεις για την αντιφασιστική νίκη των λαών συνεχίζονται καθόλη τη διάρκεια του μήνα, η κε του μπλοκ, στο κλίμα των ημερών, φιλοξενεί στο ιστορικό της ένθετο μια ακόμα πολύ καλή του άναυδου για το δίκτυο κόκκινη ορχήστρα.
Τον ευχαριστεί θερμά για τη συνεργασία κι εύχεται στους σφους αναγνώστες καλή ανάγνωση και νηφάλιο σχολιασμό.
1. Εισαγωγή
Rote Kapelle (κόκκινη ορχήστρα) ονόμασε η Γκεστάπο το κατασκοπευτικό δίκτυο των Σοβιετικών στη διάρκεια του Β’ΠΠ. Στην ορολογία της Γκεστάπο το εχθρικό κατασκοπευτικό δίκτυο παρομοιάζονταν με μία ορχήστρα όπου ο ασύρματος ήταν το πιάνο ο χειριστής του ο πιανίστας και ο οργανωτής ο μαέστρος. Σύμφωνα με την κρατούσα αστική εκδοχή της ιστορίας η Κόκκινη Ορχήστρα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά κατάσκοποι της ΕΣΣΔ και μάλιστα σε ορισμένες εκδοχές της προδότες της Γερμανίας.
Στην πραγματικότητα η Κόκκινη Ορχήστρα και συγκεκριμένα ο κύκλος του Βερολίνου με τον οποίο θ’ ασχοληθούμε εδώ ήταν μια αντιναζιστική οργάνωση που σε πολύ δύσκολες συνθήκες δρούσε κυρίως στο Βερολίνο μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ. Για οικονομία στο παρόν κείμενο θα χρησιμοποιήσουμε το όνομα Κόκκινη Ορχήστρα αν και η αλήθεια είναι ότι τα ίδια τα μέλη της δεν είχαν δώσει κάποιο συγκεκριμένο όνομα στην οργάνωση τους
Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία είχε σαν αποτέλεσμα να τεθεί στην παρανομία το ΚΚΓ όπως και όλα τα άλλα κόμματα. Το 1932 το ΚΚΓ είχε περίπου 300,000 μέλη ενώ στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου έτους είχε κερδίσει περί τα 6 εκατομμύρια ψήφους. Ωστόσο τα λεπτομερή αρχεία της αστυνομίας της δημοκρατίας της Βαϊμάρης διευκόλυναν τους Ναζί να προχωρήσουν σε μαζικές συλλήψεις. Μεγάλος αριθμός μελών και στελεχών του ΚΚΓ διέφυγαν στο εξωτερικό (Παρίσι, Μόσχα και Πράγα) ενώ πολλοί ήταν αυτοί που εγκατέλειψαν το κόμμα. Στον απολογισμό που έγινε αμέσως μετά το 7ο συνέδριο της Κομ. Διεθνούς (1935) από τα 422 ηγετικά στελέχη του κόμματος τα 219 βρίσκονταν στις Γερμανικές φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Άλλα 125 βρέθηκαν στην εξορία 41 είχαν εγκαταλείψει το κόμμα και 24 είχαν δολοφονηθεί από τους Ναζί. Μόλις 13 από τους 422 βρίσκονταν ενεργοί σε βαθιά παρανομία μέσα στη χώρα. Από το 1933 ως το 1938 πάνω από 150,000 κομμουνιστές βρέθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στις φυλακές και πάνω από 30,000 εκτελέστηκαν.
2. Οι πρωταγωνιστές.
Τα μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας προέρχονταν από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα της γερμανικής κοινωνίας και αρκετοί δεν ήταν καν κομμουνιστές. Κάποιοι ήταν διανοούμενοι και απόγονοι ονομαστών οικογενειών της Γερμανίας άλλοι καλλιτέχνες ενώ οι περισσότεροι ήταν εργάτες και υπάλληλοι.
Οι πιο σημαντικοί ήταν οι παρακάτω:
Ο Harro Schulze-Boysen γεννήθηκε το 1909 στο Κίελο και ήταν μικρανεψιός του ναυάρχου Alfred von Tirpitz . Από νεαρή ηλικία είχε ριζοσπαστικοποιηθεί και το 1931 έγινε ο αρχισυντάκτης της αριστερής εφημερίδας Gegner που την έκλεισαν οι ναζί το 1933. Κατά την σύλληψη του υποχρεώθηκε να περάσει ανάμεσα σε δύο σειρές που σχημάτισαν άνδρες των ταγμάτων εφόδου (SA) και οι οποίοι χτυπούσαν με μαστίγια με μεταλλικές ουρές τον ίδιο και τον εβραίο συγκρατούμενο του. Ο Schulze-Boysen δείχνοντας το απαράμιλλο θάρρος του πέρασε τρεις φορές από τον διάδρομο εκείνο και γύρισε μία τέταρτη φορά γυμνός, ματωμένος και λαχανιασμένος για τον νικητήριο γύρο. Ένωσε τις φτέρνες του και είπε στους βασανιστές του: ‘Αναφέρομαι ευπειθώς, διαταγή εξετελέσθη συν άλλη μια φορά για τύχη’. Το θάρρος του εντυπωσίασε ακόμη και τους άντρες των SA. Ο συγκρατούμενος του πέθανε λίγο μετά από το βασανιστήριο αυτό. Μεσολάβησε η οικογένεια του και απελευθερώθηκε κι όταν ρωτήθηκε από έναν φίλο του τι σκόπευε να κάνει του απάντησε προφητικά ‘απλώς έβαλα την εκδίκηση μου στον πάγο’. Χάρη στη γλωσσομάθεια του προσλήφθηκε στο τμήμα πληροφοριών του υπουργείου της Αεροπορίας. Το 1936 παντρεύτηκε την Libertas Haas-Heye εγγονή Πρώσου πρίγκιπα και οικογενειακή φίλη του Hermann Göring. Ο Schulze-Boysen ήταν το πρότυπο στο οποίο βασίστηκε ο χαρακτήρας του Στιγκλιτς στο μυθιστόρημα του Γ. Σεμιόνοφ 17 στιγμές της άνοιξης.
Ο Arvid Harnack γεννήθηκε στο Ντάρμστατ το 1901. Καταγόταν από οικογένεια λογίων ενώ ο θείος του ήταν ο πολύ γνωστός θεολόγος Adolf von Harnack. Σπούδασε νομικά στη Γερμανία και πολιτική οικονομία στη Μ. Βρετανία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30 είχε ιδρύσει έναν όμιλο που βασικό σκοπό του είχε τη μελέτη του κεντρικού σχεδιασμού της Σοβιετικής οικονομίας. To 1926 παντρεύτηκε τη Mildred Fish, αμερικανίδα φιλόλογο. Μέλος του ΚΚΓ επισκέφτηκε την ΕΣΣΔ το 1933 μετά από πρόσκληση του οικονομικού ακόλουθου της Σοβιετικής πρεσβείας. Στο ταξίδι του αυτό τον συνόδεψε και η Mildred η οποία στα γράμματα της προς τους οικείους της στις ΗΠΑ έγραφε ότι η Μόσχα της θύμιζε την ‘Ουάσιγκτον στις μέρες της ευμάρειας προς το τέλος του πολέμου’. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι ‘από πολυάσχολους και ενεργητικούς ανθρώπους και ο αέρας ήταν ‘γεμάτος ελπίδα και επιτεύγματα’.
Ο John Sieg ήταν δημοσιογράφος, εργοστασιακός εργάτης και σιδηροδρομικός. Γεννήθηκε στο Detroit και επέστρεψε στη Γερμανία το 1928. Έγινε μέλος του ΚΚΓ το 1929. Ο Adam Kuckhoff γεννήθηκε το 1888 στο Άαχεν. Ήταν συγγραφέας, δημοσιογράφος και σεναριογράφος επικεφαλής του λογοτεχνικού αλλά και πολιτικού περιοδικού Die Tat το 1928-1929. Η Greta Lorke ήταν κοινωνιολόγος. Γεννήθηκε το 1902 και σπούδασε για δύο χρόνια στις ΗΠΑ όπου συνάντησε τον Arvid και τη Mildred Harnack Παντρεύτηκε τον Adam Kuckhoff το 1937.
Ο Hans Coppi ήταν νεαρός κομμουνιστής και εργάτης. Είχε συλληφθεί επανειλημμένα από του ναζί για αντιστασιακή δράση και είχε σταλεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Oranienburg
3. Η δράση
Η Κόκκινη Ορχήστρα δεν ήταν οργάνωση με τη στενή έννοια του όρου. Ξεκίνησε αυθόρμητα από τις μεμονωμένες ενέργειες ορισμένων μελών της. Αποτελούταν από πυρήνες που δρούσαν ανεξάρτητα. Μάλιστα ο Schulze-Boysen και ο Harnack οι δύο κατά τεκμήριο πρωταγωνιστές του δικτύου για αρκετά χρόνια δρούσαν χωρίς να γνωρίζουν ο ένας τον άλλο.
Τον Αύγουστο του 1935 ο Harnack συναντήθηκε με τον Al. Hirschfeld (πρώτο γραμματέα της Σοβιετικής πρεσβείας. Αν και ο Hirschfeld τον συμβούλεψε να διακόψει κάθε σχέση με το παράνομο ΚΚΓ παρόλα αυτά ο Harnack συνέχισε την αντιναζιστική δραστηριότητα. Ο Harnack έδωσε στους Σοβιετικούς πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις μυστικές συμφωνίες της Γερμανίας με τα Βαλτικά κράτη την Πολωνία την Περσία και άλλες χώρες. Επιπλέον τους ενημέρωνε για την κατάσταση της Γερμανικής οικονομίας και τις ξένες επενδύσεις στη χώρα. Μέσα από τις παράνομες οργανώσεις στα εργοστάσια έφταναν στη Μόσχα διαμέσου του Harnack πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Γερμανίας. Μάλιστα ο Harnack ήταν καλά πληροφορημένος για τις εξελίξεις μέσα στην ΕΣΣΔ και εξηγούσε σ’ έναν φίλο του ‘...γιατί ο Στάλιν εκτέλεσε τόσους πολλούς στρατηγούς: δεν ήταν αξιόπιστοι. Οι σχέσεις τους με τους Γερμανούς παραήταν στενές’. Παράλληλα βοηθούσαν εβραίους και άλλους αντιστασιακούς είτε να κρυφτούν είτε να δραπετεύσουν από τη Γερμανία ενώ μετέφραζαν τύπωναν και μοίραζαν παράνομα φυλλάδια. Αν και ο απώτερο σκοπός της ομάδας του Harnack ήταν η πτώση του ναζιστικού καθεστώτος οι άμεσοι στόχοι ήταν το σπάσιμο του μονοπωλίου των ναζί στην πληροφόρηση και την προπαγάνδα και η βοήθεια στα θύματα τους.
Ο Schulze-Boysen που γνώριζε πέντε ξένες γλώσσες επεξεργαζόταν τις μυστικές εκθέσεις που έστελναν οι στρατιωτικοί ακόλουθοι από τις Γερμανικές πρεσβείες ανά τον κόσμο. Στη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου συγκέντρωνε και μετέδιδε πληροφορίες σχετικά με την στρατιωτική ενίσχυση του Φράνκο από τους ναζί. Αριθμός ανδρών, αεροπλάνων, τανκς όπλων και πυρομαχικών που μετέφερε η Luftwaffe στην Ισπανία καθώς και πληροφορίες σχετικά με το πραξικόπημα που σχεδίαζαν οι εθνικιστές (με τη συνεργασία του POUM) στη Βαρκελώνη τον Μάιο του 1937 στάλθηκαν στη Σοβιετική πρεσβεία Η αποστολέας μάλιστα συνελήφθηκε από την Γκεστάπο λίγο αργότερα Για την υπόθεση αυτή η Γκεστάπο συνέλαβε και τον Schulze-Boysen ο οποίος την γλύτωσε επειδή ο συγκρατούμενος του Werner Dissel αρνήθηκε ότι του μετέδωσε την πληροφορία για την μεταφορά στην Ισπανία της 5ης και 6ης μεραρχίας αρμάτων. Και ο κύκλος του Schulze-Boyzen βοηθούσε εβραίους και αντιστασιακούς να δραπετεύσουν ακόμη και από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και είχε στήσει δίκτυο υποδοχής τους στο Παρίσι και το Λονδίνο. Δυστυχώς δεν ήταν όλες οι αποδράσεις επιτυχημένες και τον Αύγουστο του 1939 ο Karl Behrens συνελήφθηκε επειδή ετοίμαζε πλαστά χαρτιά για τον εβραίο γαμπρό του C. Fischer ο οποίος εκτελέστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Saschsenhausen.
Η υπογραφή του συμφώνου Μολότοφ-Ριμπερντροπ τον Αύγουστο του 1939 δεν πτόησε την ομάδα του Harnack/Schulze-Boysen που είχαν κατανοήσει ότι με το σύμφωνο αυτό η ΕΣΣΔ αγόραζε χρόνο για να προετοιμαστεί. H Greta Kuckhoff στα απομνημονεύματα της θυμάται τον Harnack να της λέει: ‘...είναι απόλυτα ξεκάθαρο ότι τώρα ο Χίτλερ ετοιμάζεται ακόμη πιο αποφασιστικά για πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ. Από οικονομική άποψη δεν είναι ακόμη έτοιμος. Άρα θα προσπαθήσει να θέσει κάτω από τον έλεγχο του πρώτες ύλες και παραγωγικό δυναμικό από άλλες χώρες όσο πιο γρήγορα μπορεί’. Την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου της ίδιας χρονιάς ο Schulze-Boysen παραβρέθηκε σε μια συνάντηση νέων εργατών του παράνομου ΚΚΓ. Εκεί τους είπε να μην απογοητεύονται από το σύμφωνο γιατί τελικά αυτό θα βοηθήσει την Γερμανία. Η συνδυασμένη Γερμανό-σοβιετική απειλή θα παρακινήσει τις Δυτικές δημοκρατίες να ενεργοποιηθούν ενάντια στον Χίτλερ, Επίσης η συμφωνία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κλείσει το ιδεολογικο-πολιτικό χάσμα μεταξύ των ναζί και των σοβιετικών. Η μέχρι θανάτου πάλη τους θα συμβεί σε πιο κατάλληλο χρόνο και η ΕΣΣΔ θα ωφεληθεί από τον επιπλέον χρόνο για να προετοιμαστεί καλύτερα. Το Σύμφωνο μη-επίθεσης έλεγε ο Harro είναι στην πραγματικότητα το Σύμφωνο της μη-ακόμη επίθεσης
Σαν απόδειξη των παραπάνω τον Σεπτέμβριο του 1940 ήρθε σε επαφή με την ομάδα του Harnack ο Alexander Korotkov από την πρεσβεία της ΕΣΣΔ. Συμβούλεψε τον Harnack ότι στην περίπτωση του πολέμου μεταξύ ΕΣΣΔ και Γερμανίας θα έπρεπε να βρουν κάποιον άλλο τρόπο επικοινωνίας. Ο τρόπος αυτός δεν ήταν παρά οι ασύρματοι που στάλθηκαν στην ομάδα στις αρχές του 1941. Για τον ρόλο του χειριστή ο Schulze-Boysen επέλεξε τον Hans Coppi.
Η έναρξη του γερμανο-σοβιετικού πολέμου είχε σαν αποτέλεσμα την ένταση της δράσης της Κόκκινης Ορχήστρας. Αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός και η συχνότητα έκδοσης παράνομων εφημερίδων περιοδικών και προκηρύξεων. Οι πιο σημαντικές ήταν το Εσωτερικό Μέτωπο (στα Γερμανικά και Γαλλικά) και ο Άγης (στη μνήμη του σπαρτιάτη βασιλιά Άγη Δ’) Δημοσίευαν συνήθως πολιτικά νέα, τις εκπομπές του Σοβιετικού ραδιοφώνου, νέα για τις μάχες στο ανατολικό μέτωπο, προτροπές στους Γερμανούς στρατιώτες και στους ξένους εργάτες να μην πιστεύουν τη Γερμανική προπαγάνδα για την επικείμενη νίκη. Επίσης καλούσαν σε σαμποτάζ στα πολεμικά εργοστάσια και σε λιποταξία από το στρατό κλπ. Μέλη της οργάνωσης επισκέπτονταν τους χώρους πού σύχναζαν οι ξένοι εργάτες και τους μοίραζαν προκηρύξεις γραμμένες στη γλώσσα τους. Η Libertas Schulze-Boysen και ο Adam Kuckhoff μάζευαν φωτογραφικό υλικό αλλά και μαρτυρίες για τις θηριωδίες των ναζί από τους στρατιώτες της Βερμαχτ με απώτερο σκοπό να χρησιμοποιηθούν στη μελλοντική δίκη τους καθεστώτος. Ο John Sieg είχε δεσμούς με αντιστασιακούς πυρήνες σε αρκετά εργοστάσια. Ο ίδιος δημιουργούσε τεχνητές καθυστερήσεις στα δρομολόγια τρένων που μετέφερα στρατεύματα ή πυρομαχικά ενώ στα εργοστάσια της AEG, Hasse & Wrede, Alkett και αλλού γινόντουσαν σαμποτάζ καθυστερήσεις στην παραγωγή πολιτική δουλειά και διανομή παρανόμων προκηρύξεων.
Επιπλέον μετέδωσαν στη Μόσχα σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με την τοποθεσία του στρατηγείου του Χίτλερ στην Αν. Πρωσία τις προετοιμασίες των Γερμανών για χημικό πόλεμο στο Αν. μέτωπο καθώς και για την πιθανή χρήση των σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου στην επίθεση κατά της Μόσχας. Μετά την ήττα των Γερμανών τον Δεκέμβριο του 1941 ενημέρωσαν ότι δεν θα έπρεπε να αναμένεται επίθεση κατά της Μόσχας την άνοιξη του 1942 και ότι η πολεμική προσπάθεια των Γερμανών θα μεταφερθεί προς το νότο της ΕΣΣΔ Επίσης μετέδωσαν πληροφορίες αναφορικά με τα σχέδια των Γερμανών να επιτεθούν στον Καύκασο χρησιμοποιώντας αερομεταφερόμενες δυνάμεις αλλά και να χρησιμοποιήσουν ορισμένες εθνότητες της περιοχής στον πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ. Για την ύπαρξη εκτεταμένου δικτύου Γερμανών πρακτόρων στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ για τις αποστολές πρακτόρων αλεξιπτωτιστών και τα σημεία που θα γινόταν η ρίψη τους και για τα σχέδια των ναζί να στείλουν αλεξιπτωτιστές να καταλάβουν τις πετρελαιοπηγές του Μπακού και να αποτρέψουν την τυχόν καταστροφή τους από τους σοβιετικούς. Το καλοκαίρι του 1942 οι Γερμανοί ξεκίνησαν τη δεύτερη τους επίθεση στο νότο της ΕΣΣΔ. Οι σοβιετικοί χρειάζονταν περισσότερη πληροφόρηση για τα πολεμικά σχέδια των Γερμανών και για το λόγο αυτό έστειλαν με αλεξίπτωτο δύο Γερμανούς κομμουνιστές στην Αν. Πρωσία οι οποίοι έφτασαν στο Βερολίνο και συνδέθηκαν με την Κόκκινη Ορχήστρα. Στο διάστημα μεταξύ του Ιουνίου 1941 και του Αυγούστου 1942 η Κόκκινη Ορχήστρα έστειλε πάνω από 500 μηνύματα στην ΕΣΣΔ.
4. Το τέλος
Όπως ήταν φυσικό η δράση της οργάνωσης δεν πέρασε απαρατήρητη από τις δυνάμεις ασφαλείας του Γ’ Ράιχ. Οι Γερμανοί γνώριζαν ότι στέλνονταν από το εσωτερικό της Γερμανίας μηνύματα μέσω ασυρμάτων στη Μόσχα. Πολλά από τα μηνύματα αυτά είχαν υποκλαπεί αλλά αγνοώντας τον κώδικα κρυπτογράφησης τους δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν το περιεχόμενο τους. Ωστόσο τον Ιούνιο του 1942 συνελήφθηκε στις Βρυξέλλες μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών ο Johann Wenzel Γερμανός κομμουνιστής και μέλος του τοπικού δικτύου της GRU. Βασανίστηκε άγρια και μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο όμως από ότι φαίνεται με τη σύλληψη του η Γκεστάπο κατάφερε επιτέλους να βρει το βιβλίο που αποτελούσε των κώδικα των μηνυμάτων της Κόκκινης Ορχήστρας. Μέσα από ορισμένα μηνύματα κατάφεραν να εντοπίσουν τόσο τον Schulze-Boysen όσο και τον Harnack. Τα υπόλοιπα ήταν εύκολη δουλειά για τους ασφαλίτες που παρακολουθώντας ους κύριους πρωταγωνιστές για ένα περίπου μήνυμα κατάφεραν ένα θανάσιμο πλήγμα στην Κόκκινη Ορχήστρα. Στις 31 Αυγούστου του 1942 εφτά μέρες μετά την έναρξη της επίθεσης των Γερμανών στο Στάλινγκραντ συννελήφθει ο Schulze-Boysen ενώ στις 5 Σεπτεμβρίου ο Harnack και η γυναίκα του Mildred. Μέχρι τα μέσα του Οκτωβρίου είχαν συλληφθεί 139 άτομα που σχετίζονταν με την Κόκκινη Ορχήστρα
Τις ανακρίσεις των συλληφθέντων τις ανέλαβαν αξιωματικοί των SS. Χρησιμοποίησαν τα πιο σκληρά βασανιστήρια για να αποσπάσουν κι άλλα ονόματα. Οι πιο έμπειροι κομμουνιστές της οργάνωσης ήταν έτοιμοι να εξασφαλίσουν τη σιωπή τους. Στις 15 Οκτωβρίου ο Sieg μετά από τρεις μέρες βασανιστηρίων κρεμάστηκε στο κελί του. Σύμφωνα με τους συναγωνιστές του ο θάνατος του έσωσε δεκάδες ζωές και είναι γεγονός ότι πολλά μέλη της οργάνωσης του επιβίωσαν για να δουν το τέλος του πολέμου. Ενώ ήταν κρατούμενοι ο H. Schulze και ο H. Grasse αυτοκτόνησαν. Την τελευταία στιγμή οι φρουροί εμπόδισαν τον W. Husemann να πηδήξει από το παράθυρο αγκαλιά με τον ανακριτή του.
Στις 19 δίκες παρωδία που ακολούθησαν δικάστηκαν 79 κατηγορούμενοι. Από αυτούς 44 καταδικάστηκαν σε θάνατο και 29 στάλθηκαν στη φυλακή και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μόνο 2 κρίθηκαν αθώοι παρόλα αυτά στάλθηκαν και αυτοί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης . Όλοι οι κατηγορούμενοι στάθηκαν περήφανα μπροστά στους διώκτες τους παρόλο που γνώριζαν το φριχτό τέλος που τους περίμενε. Στις απολογίες τους δεν αρνήθηκαν την αντιστασιακή τους δράσης αλλά τόνισαν ότι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να απαλλαγεί ο Γερμανικός λαός από τους δυνάστες του. Τραγική ειρωνεία στις 19 Δεκέμβρη 1942 που το δικαστήριο καταδίκαζε σε θάνατο τους πρωτεργάτες της Κόκκινης Ορχήστρας ξεκινούσε η αντεπίθεση των σοβιετικών στο Στάλινγκραντ. Στις 22 Δεκεμβρίου οι καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέστηκαν με απαγχονισμό.
5. Μετά το πόλεμο
Όπως ήταν αναμενόμενο τα μέλη της Κόκκινης Ορχήστρας αντιμετωπίστηκαν με διαφορετικό τρόπο από τα δύο στρατόπεδα των νικητών. Για τους Αγγλοαμερικάνους αλλά και τους δυτικογερμανούς δεν ήταν τίποτε λιγότερο από προδότες πράκτορες της Μόσχας. Όσοι από τους επιζώντες διάλεξαν να μείνουν στο Δυτικό τμήμα της χώρας είδαν τις συντάξεις τους να κόβονται το 1947 να θεωρούνται ύποπτοι για κατασκοπία υπέρ της ΛΔΓ και της ΕΣΣΔ και πολλούς από τους βασανιστές τους να στρατολογούνται ξανά στις σώματα ασφαλείας της ΟΔΓ. Μάλιστα αρκετά βιβλία που εκδόθηκαν στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου στον καπιταλιστικό κόσμο διέσυραν τη μνήμη τους χρησιμοποιώντας τις βρωμιές του κατηγορητηρίου της Γκεστάπο αλλά και τους ναζιστές εισαγγελείς και ανακριτές σαν ιστορικές πηγές.
Αντίθετα στις σοσιαλιστικές χώρες τα μέλη της οργάνωσης που επιβίωσαν αντιμετωπίστηκαν σαν ήρωες ενώ η μνήμη των θυμάτων τιμήθηκε με πολλούς τρόπους. Έτσι. η Greta Kuckhoff διορίστηκε επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της ΛΔΓ από το 1950 ως το 1958. Η ΕΣΣΔ απένειμε μετά θάνατο το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας στον Harnack και στη γυναίκα του Mildred τη μόνη αμερικανίδα υπήκοο που εκτελέστηκε από τους ναζί το παράσημο του Πατριωτικού Πολέμου. Η ΛΔΓ δεν ξέχασε τους ήρωες της Κόκκινης Ορχήστρας. Εξέδωσε σειρά γραμματόσημων στη μνήμη τους ενώ σχολεία δρόμοι και πλατείες πήραν τα ονόματα τους. Μάλιστα το 1990 με την παλινόρθωση του καπιταλισμού στο Ανατολικό Βερολίνο όλα τα παραπάνω μετονομάστηκαν με την εξαίρεση του γυμνασίου Mildred Harnack που παρότι μετονομάστηκε σε Γυμνάσιο αρ. 5 μετά από πίεση δασκάλων γονιών και μαθητών ξαναπήρε το αρχικό του όνομα το 1993.
Η Κόκκινη Ορχήστρα αποτελεί ένα παράδειγμα για το ρόλο που μπορεί να κληθούν να παίξουν οι κομμουνιστές στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που έρχεται. Το ταξικό καθήκον πάνω απ’ όλα.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
- Shareen Blair Brysac. Resisting Hitler. Mildred Harnack and the Red Orchestra. Oxford Univeristy Press 2000.
- Anne Nelson. Red Orchestra The Story of the Berlin Underground. Random House.
- Frank McDonough Opposition and Resistance in Nazi Germany Cambridge University Press 2001.
Προβοκάτσια από Μπρεζνιεφικό απολίθωμα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου