Γράφει ο Βασίλης Κρίτσας //
Αφού είδαμε σε προηγούμενο κείμενο πώς γεννιούνται και πεθαίνουν οι θεοί κι οι θεές, ας δούμε σήμερα πώς δίνουν το όνομά τους (δηλ όχι αυτοί, αλλά οι άνθρωποι που τους επινόησαν) και αφήνουν το ίχνος τους στην ιστορία, σε όρους που χρησιμοποιούμε και σήμερα, όπως τις μέρες και τους μήνες. Οι παρατηρήσεις που ακολουθούν αφορούν, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, όλες τις λατινογενείς γλώσσεις, αλλά εγώ χρησιμοποιώ ως βάση τα ισπανικά, που μου είναι πιο οικεία.
Ας κάνουμε όμως μια μικρή, εισαγωγική παράκαμψη. Όσοι μαθαίνουν μια (λατινογενή) ξένη γλώσσα, μπορεί να έχουν προσέξει πως οι φθινοπωρινοί μήνες και ο Δεκέμβριος θυμίζουν πολύ και βασικά αντιστοιχούν σε μερικά τακτικά αριθμητικά. Ο Σεπτέμβρης (septiembre) στο septimo (έβδομος), ο Οκτώβρης (octubre) στο octavo (όγδοος), κι ο Νοέμβρης που μπήκε χτες στο noveno (ένατη). Τι συνέβη όμως κι ο ένατος στη σειρά μήνας του χρόνου έχει την ίδια ρίζα με το τακτικό αριθμητικό του επτά, για να συνεχιστεί η ίδια (αν)ακολουθία και με τους υπόλοιπους; Πώς εξηγείται αυτή η διαφορά;
Το παράδοξο αυτό οφείλεται στην παρεμβολή δύο αυτοκρατορικών μηνών, του Ιούλιου και του Αύγουστου, (iulio, agosto) που προστέθηκαν για λειτουργικούς, εμπορικούς λόγους στους άλλους δέκα. Ο Ιούνιος (junio), αν και μοιάζει αρκετά με τον Ιούλιο, έχει πολύ διαφορετική προέλευση και είναι θεϊκής καταγωγής, από το λατινικό όνομα της Ήρας (juno). Και δεν είναι η μόνη αρχαία θεά που έχει αφήσει το αποτύπωμά της στο ημερολόγιο, καθώς υπάρχουν ακόμα τα χνάρια του Απόλλωνα (Febo) στο Φεβρουάριο (febrero), του Άρη (Mars) στο Μάρτιο (marzo), κτλ.
Ας δούμε τώρα και τις μέρες της εβδομάδας, όπου μπορεί να υπάρχει η μέρα του Κυρίου, τόσο στα ελληνικά, όσο και σε άλλες γλώσσες (domingo, Domenica), αλλά στις τελευταίες δεν είναι ακριβώς το χριστιανικό στοιχείο που επικρατεί. Η Δευτέρα (lunes) είναι αφιερωμένη στη σελήνη (luna), όπως αντίστοιχα, σε άλλες γλώσσες, η Κυριακή είναι αφιερωμένη στον ήλιο, που κι αυτός λατρευόταν σα θεός στην αρχαιότητα (Sunday, Sontag). Η Τρίτη (martes) μας παραπέμπει στον Άρη (Mars), η Τετάρτη (miercoles) στο λατινικό όνομα του Ερμή (Mercurio), η Πέμπτη (jueves) έχει πάρει το δικό της όνομα από το Δία (Ζευς, Jupiter) -που έχει δώσει το όνομά του και στην ισπανική λέξη για το θεό (dios) και κατά συνέπεια και στο αντίο (adios = a + dios =στην ευχή του θεού) και η Παρασκευή (viernes) από την Αφροδίτη (Venus). Κι αν για το Σάββατο έχει επικρατήσει η εβραϊκή λέξη, υπάρχει το Saturday των Άγγλων να μας θυμίζει τον Κρόνο (Saturn), που έφαγε τα παιδιά του, πριν του φάνε αυτά το θρόνο, για να τα φάει κι αυτά με τη σειρά τους ο χριστιανισμός που επκράτησε, και να βρουν διακριτικά μια γωνιά στο ημερολόγιό του, για να τους θυμίζει. Ζωή σε λόγου μας…