Στο πλαίσιο του αφιερώματος στα 100 χρόνια από την Οχτωβριανή Επανάσταση,
αντιγράφουμε και δημοσιεύουμε ένα ακόμα απόσπασμα από το άρθρο του Κ.
Μπορμπότη “η αναρχική πολεμική στην Οκτωβριανή Επανάσταση” που μπορεί να
το βρει και να το διαβάσει κανείς στο τρέχον τεύχος της Κομμουνιστικής
Επιθεώρησης (5/2017). Αυτό το απόσπασμα αναφέρεται στις περιπτώσεις των
αναρχικών που στράφηκαν ενάντια στη σοβιετική εξουσία και τα ίδια τα
σοβιέτ ως όργανα εξουσίας.
Δείτε εδώ το προηγούμενο μέρος: Αναρχικοί που πολέμησαν στο πλευρό της Σοβιετικής Εξουσίας
Η πιο μεγάλη σύγχυση των αναρχικών και η καρδιά της χρεοκοπίας τους
φανερώνεται γύρω από το ζήτημα της στάσης τους απέναντι στα Σοβιέτ. Το
μεγαλύτερο κομμάτι των αναρχικών τα απέρριπτε, αφού τα θεωρούσε -και
σωστά, αφού τέτοια ήταν- όργανα εξουσίας. Αφού λοιπόν η αναρχική
διδασκαλία απορρίπτει κάθε εξουσία γενικά, οι αναρχικοί απέρριψαν και τα
Σοβιέτ, ως όργανα που εξέφραζαν, δυνάμει, την επαναστατική εξουσία των
εργατών.
Ήδη από την επανάσταση του 1905 οι αναρχικοί δεν είχαν θετική στάση απέναντι στα Σοβιέτ: “Τα Σοβιέτ του 1905 ήταν εξίσου ενοχλητικά για τους αναρχικούς, δεδομένου ότι, ως αδιαμόρφωτοι έστω αντιπροσωπευτικοί θεσμοί (παρά ως άμεσα δημοκρατικοί φορείς), έμοιαζαν με τους κρατικιστικούς θεσμούς, με ενσαρκώσεις εξουσίας και ισχύος”, λέει ο Μπούκτσιν (Η Τρίτη Επανάσταση – Λαϊκά κινήματα στην επαναστατική εποχή) και προσθέτει ότι το ίδιο συνέβη και στα 1917: “Οι αναρχικοί συνολικά δεν αναγνώρισαν ως όφειλαν τη σπάνια ευκαιρία που τους δινόταν να χρησιμοποιήσουν τα Σοβιέτ σαν μέσο για να πετύχουν τα κοινωνικά τους ιδεώδη. Το 1917, όπως και το 1905, οι περισσότεροι αναρχικοί απέφυγαν τα Σοβιέτ. Τα θεώρησαν στίβο αντιπαράθεσης των πολιτικών κομμάτων -σαν μικρά πολιτικά κοινοβούλια δηλαδή”.
Ο Βολίν χαρακτηρίζει τα Σοβιέτ ως “συγκεχυμένους, περιστασιακούς και καθαρά αντιπροσωπευτικούς οργανισμούς” και λέει: “Στην ουσία, ένα “Σοβιέτ” δεν είναι διόλου μια οργάνωση ταξικού αγώνα κι επαναστατικής δράσης […] Λόγω της δομής του κυρίως, είναι μια οργάνωση πλαδαρή, παθητική, γραφειοκρατική ή στην καλύτερη περίπτωση, διοικητικής φύσης. Ένα Σοβιέτ μπορεί να ασχολείται με ορισμένες τοπικές μικροδραστηριότητες και τίποτα περισσότερο […] Προσβάλλεται εύκολα από την “πολιτική ασθένεια” και, συνεπώς, αποτελεί ένα σίγουρο κίνδυνο για την Επανάσταση”. Η Οκτωβριανή Επανάσταση έγινε κάτω από το σύνθημα: “Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ”. Κάτω δηλαδή από τη μισητή για τους αναρχικούς λέξη “εξουσία”, αλλά και την εξίσου αντιπαθητική, όπως είδαμε, “Σοβιέτ”. Οι μπολσεβίκοι, με επεξεργασμένη πολιτική, με σταθερότητα στην αντιπαράθεση στην Προσωρινή Κυβέρνηση, αλλά κι ευελιξία για το τράβηγμα των εργατικών μαζών με βάση τις καμπές και την πορεία της ταξικής πάλης, με σκληρή διαπάλη σε όλες τις φάσεις, κατάφεραν σταδιακά να αποσπάσουν τα Σοβιέτ από την επιρροή των εσέρων και των μενσεβίκων. Το Σεπτέμβρη και τον Οκτώβρη, με τους μπολσεβίκους να πλειοψηφούν στα βασικά Σοβιέτ της Πετρούπολης και της Μόσχας, το σύνθημα “όλη η εξουσία στα Σοβιέτ” (το οποίο είχε αποσυρθεί προσωρινά από το Λένιν μετά από τα γεγονότα του Ιούλη του 1917 κι επανήθλε το Σεπτέμβρη) συγκέντρωνε την υποστήριξη εκατομμυρίων εξεγερμένων εργατών, αγροτών, στρατιωτών και ισοδυναμούσε με κάλεσμα για σοσιαλιστική επανάσταση.
Οι αναρχικοί απέρριπταν το σύνθημα “Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ”. Ο Βολίν γράφει: “Όσο για τους αναρχικούς, αυτό το σύνθημα τους έβαλε σε σκέψεις, και δικαιολογημένα […] δε δέχονταν το σύνθημα χωρίς κάποιες επιφυλάξεις. Γι’ αυτό, ο όρος εξουσία καθιστούσε το σύνθημα διφορούμενο, ύποπτο, παράλογο και δημαγωγικό”. Ταυτόχρονα όμως δεν μπορούσαν να παραβλέψουν τη συμμετοχή των επαναστατημένων μαζών στα Σοβιέτ, με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε αντιφάσεις και να “σύρονται” ουσιαστικά πίσω από τα γεγονότα.
Μπορούμε να παρακολουθήσουμε αυτές τις αντιφάσεις γύρω από το ζήτημα της εξουσίας των Σοβιέτ στην πορεία κλιμάκωσης του ταξικού αγώνα μέσα από την αρθρογραφία βασικών αναρχικών εντύπων. Στις 25 Αυγούστου, μέσα στο στροβιλισμό των γεγονότων κι ενώ ο Κορνίλοφ ετοίμαζε αντεπαναστατικό πραξικόπημα, η αναρχοσυνδικαλιστική “Γκόλος Τρούντα” διακήρυσσε: “Δεν έχουμε ανάγκη την εξουσία”. Η απόρριψη του στόχου της εξουσίας είναι ουσιαστικά παραίτηση από την επανάσταση, παράδοση στον ταξικό αντίπαλο, είναι διακήρυξη γραμμής αφοπλισμού. Η άρνηση της διεκδίκησης της εξουσίας σε επαναστατικές συνθήκες σημαίνει και άρνηση της επανάστασης.
Λίγες μέρες πριν το ξέσπασμα της επανάστασης, στο φύλλο της 20ής Οκτώβρη, η ίδια εφημερίδα έγραφε για το ενδεχόμενο κατάληψης της εξουσίας από τους μπολσεβίκους: “Η πιθανή υλοποίηση του συνθήματος: Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ -ή μάλλον η πιθανή κατάληψη της πολιτικής εξουσίας- θα είναι το τέλο; Αυτό θα είναι όλο; […] Όλα θα εξαρτηθούν απ’ την ερμηνεία που οι νικητές θα δώσουν στη λέξη “εξουσία” […] Αν η κατάληψη της εξουσίας από τα Σοβιέτ σημαίνει, στην πραγματικότητα, υφαρπαγή της εξουσίας από ένα νέο πολιτικό κόμμα […] τότε ύστερα από ένα μεσοδιάστημα -λίγο ως πολύ μακρόχρονο- ο αγώνας αναγκαστικά θα ξαναρχίσει. Θα είναι η αρχή της τρίτης και τελευταίας φάσης της ρώσικης επανάστασης…”. Ουσιαστικά προανήγγειλε την ανάλυψη ένοπλης δράσης απέναντι στη νέα εξουσία.
Στο φύλλο της 25ης Οκτώβρη, τη μέρα δηλαδή της επανάστασης, η “Γκόλος Τρούντα” ανήγγειλε: “Μια που δίνουμε στο σύνθημα ‘όλη η εξουσία στα Σοβιέτ’ ολότελα διαφορετική έννοια […] μια που δεν πιστεύουμε στις πλατιές προοπτικές μιας επανάστασης που ξεκινάει με μια πολιτική πράξη, δηλαδή με την κατάληψη της εξουσίας, μια που κρίνουμε αρνητικά κάθε ενέργεια των επαναστατημένων μαζών για πολιτικούς σκοπούς και κάτω απ’ την αιγίδα ενός πολιτικού κόμματος […] εκτιμούμε το σημερινό κίνημα αρνητικά”.
Η σύγχυση και οι αντιφάσεις γύρω από το θέμα των Σοβιέτ φαίνονταν και στην αρθογραφία της εφημερίδας “Αναρχία” της Μόσχας. Τον Απρίλη του 1918 έγραφε: “Είμαστε από θέση αρχής ενάντια στα Σοβιέτ, επειδή είμαστε ενάντια σε κάθε μορφής κράτος. Λένε ότι έχουμε σκοπό να ανατρέψουμε τους μπολσεβίκους. Ανοησίες. Είχαμε εναντιωθεί ακόμα και στην ανατροπή των μενσεβίκων”.
Έχοντας αυτήν τη γραμμή, οι αναρχικοί ήταν αδύνατο να αναπτύξουν κάποια πρακτική πολιτική κατεύθυνση που να μπορέσει να συσπειρώσει γύρω της μάζες, πολύ περισσότερο να αναπτύξουν κάποιο συγκεκριμένο πολιτικό σχέδιο και στόχους. Σε συνθήκες κίνησης εκατομμυρίων μαζών που αμφισβητούσαν την αστική εξουσία, ουσιαστικά δε διαμόρφωσαν καμία πρακτική γραμμή, πέρα από γενικόλογα καλέσματα ενάντια σε “κάθε εξουσία”. Από τα ίδια τα πράγματα περιθωριοποιήθηκαν χωρίς να μπορούν να επιδράσουν στην πορεία της ταξικής πάλης.
Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση
Δείτε εδώ το προηγούμενο μέρος: Αναρχικοί που πολέμησαν στο πλευρό της Σοβιετικής Εξουσίας
Ήδη από την επανάσταση του 1905 οι αναρχικοί δεν είχαν θετική στάση απέναντι στα Σοβιέτ: “Τα Σοβιέτ του 1905 ήταν εξίσου ενοχλητικά για τους αναρχικούς, δεδομένου ότι, ως αδιαμόρφωτοι έστω αντιπροσωπευτικοί θεσμοί (παρά ως άμεσα δημοκρατικοί φορείς), έμοιαζαν με τους κρατικιστικούς θεσμούς, με ενσαρκώσεις εξουσίας και ισχύος”, λέει ο Μπούκτσιν (Η Τρίτη Επανάσταση – Λαϊκά κινήματα στην επαναστατική εποχή) και προσθέτει ότι το ίδιο συνέβη και στα 1917: “Οι αναρχικοί συνολικά δεν αναγνώρισαν ως όφειλαν τη σπάνια ευκαιρία που τους δινόταν να χρησιμοποιήσουν τα Σοβιέτ σαν μέσο για να πετύχουν τα κοινωνικά τους ιδεώδη. Το 1917, όπως και το 1905, οι περισσότεροι αναρχικοί απέφυγαν τα Σοβιέτ. Τα θεώρησαν στίβο αντιπαράθεσης των πολιτικών κομμάτων -σαν μικρά πολιτικά κοινοβούλια δηλαδή”.
Ο Βολίν χαρακτηρίζει τα Σοβιέτ ως “συγκεχυμένους, περιστασιακούς και καθαρά αντιπροσωπευτικούς οργανισμούς” και λέει: “Στην ουσία, ένα “Σοβιέτ” δεν είναι διόλου μια οργάνωση ταξικού αγώνα κι επαναστατικής δράσης […] Λόγω της δομής του κυρίως, είναι μια οργάνωση πλαδαρή, παθητική, γραφειοκρατική ή στην καλύτερη περίπτωση, διοικητικής φύσης. Ένα Σοβιέτ μπορεί να ασχολείται με ορισμένες τοπικές μικροδραστηριότητες και τίποτα περισσότερο […] Προσβάλλεται εύκολα από την “πολιτική ασθένεια” και, συνεπώς, αποτελεί ένα σίγουρο κίνδυνο για την Επανάσταση”. Η Οκτωβριανή Επανάσταση έγινε κάτω από το σύνθημα: “Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ”. Κάτω δηλαδή από τη μισητή για τους αναρχικούς λέξη “εξουσία”, αλλά και την εξίσου αντιπαθητική, όπως είδαμε, “Σοβιέτ”. Οι μπολσεβίκοι, με επεξεργασμένη πολιτική, με σταθερότητα στην αντιπαράθεση στην Προσωρινή Κυβέρνηση, αλλά κι ευελιξία για το τράβηγμα των εργατικών μαζών με βάση τις καμπές και την πορεία της ταξικής πάλης, με σκληρή διαπάλη σε όλες τις φάσεις, κατάφεραν σταδιακά να αποσπάσουν τα Σοβιέτ από την επιρροή των εσέρων και των μενσεβίκων. Το Σεπτέμβρη και τον Οκτώβρη, με τους μπολσεβίκους να πλειοψηφούν στα βασικά Σοβιέτ της Πετρούπολης και της Μόσχας, το σύνθημα “όλη η εξουσία στα Σοβιέτ” (το οποίο είχε αποσυρθεί προσωρινά από το Λένιν μετά από τα γεγονότα του Ιούλη του 1917 κι επανήθλε το Σεπτέμβρη) συγκέντρωνε την υποστήριξη εκατομμυρίων εξεγερμένων εργατών, αγροτών, στρατιωτών και ισοδυναμούσε με κάλεσμα για σοσιαλιστική επανάσταση.
Οι αναρχικοί απέρριπταν το σύνθημα “Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ”. Ο Βολίν γράφει: “Όσο για τους αναρχικούς, αυτό το σύνθημα τους έβαλε σε σκέψεις, και δικαιολογημένα […] δε δέχονταν το σύνθημα χωρίς κάποιες επιφυλάξεις. Γι’ αυτό, ο όρος εξουσία καθιστούσε το σύνθημα διφορούμενο, ύποπτο, παράλογο και δημαγωγικό”. Ταυτόχρονα όμως δεν μπορούσαν να παραβλέψουν τη συμμετοχή των επαναστατημένων μαζών στα Σοβιέτ, με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε αντιφάσεις και να “σύρονται” ουσιαστικά πίσω από τα γεγονότα.
Μπορούμε να παρακολουθήσουμε αυτές τις αντιφάσεις γύρω από το ζήτημα της εξουσίας των Σοβιέτ στην πορεία κλιμάκωσης του ταξικού αγώνα μέσα από την αρθρογραφία βασικών αναρχικών εντύπων. Στις 25 Αυγούστου, μέσα στο στροβιλισμό των γεγονότων κι ενώ ο Κορνίλοφ ετοίμαζε αντεπαναστατικό πραξικόπημα, η αναρχοσυνδικαλιστική “Γκόλος Τρούντα” διακήρυσσε: “Δεν έχουμε ανάγκη την εξουσία”. Η απόρριψη του στόχου της εξουσίας είναι ουσιαστικά παραίτηση από την επανάσταση, παράδοση στον ταξικό αντίπαλο, είναι διακήρυξη γραμμής αφοπλισμού. Η άρνηση της διεκδίκησης της εξουσίας σε επαναστατικές συνθήκες σημαίνει και άρνηση της επανάστασης.
Λίγες μέρες πριν το ξέσπασμα της επανάστασης, στο φύλλο της 20ής Οκτώβρη, η ίδια εφημερίδα έγραφε για το ενδεχόμενο κατάληψης της εξουσίας από τους μπολσεβίκους: “Η πιθανή υλοποίηση του συνθήματος: Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ -ή μάλλον η πιθανή κατάληψη της πολιτικής εξουσίας- θα είναι το τέλο; Αυτό θα είναι όλο; […] Όλα θα εξαρτηθούν απ’ την ερμηνεία που οι νικητές θα δώσουν στη λέξη “εξουσία” […] Αν η κατάληψη της εξουσίας από τα Σοβιέτ σημαίνει, στην πραγματικότητα, υφαρπαγή της εξουσίας από ένα νέο πολιτικό κόμμα […] τότε ύστερα από ένα μεσοδιάστημα -λίγο ως πολύ μακρόχρονο- ο αγώνας αναγκαστικά θα ξαναρχίσει. Θα είναι η αρχή της τρίτης και τελευταίας φάσης της ρώσικης επανάστασης…”. Ουσιαστικά προανήγγειλε την ανάλυψη ένοπλης δράσης απέναντι στη νέα εξουσία.
Στο φύλλο της 25ης Οκτώβρη, τη μέρα δηλαδή της επανάστασης, η “Γκόλος Τρούντα” ανήγγειλε: “Μια που δίνουμε στο σύνθημα ‘όλη η εξουσία στα Σοβιέτ’ ολότελα διαφορετική έννοια […] μια που δεν πιστεύουμε στις πλατιές προοπτικές μιας επανάστασης που ξεκινάει με μια πολιτική πράξη, δηλαδή με την κατάληψη της εξουσίας, μια που κρίνουμε αρνητικά κάθε ενέργεια των επαναστατημένων μαζών για πολιτικούς σκοπούς και κάτω απ’ την αιγίδα ενός πολιτικού κόμματος […] εκτιμούμε το σημερινό κίνημα αρνητικά”.
Η σύγχυση και οι αντιφάσεις γύρω από το θέμα των Σοβιέτ φαίνονταν και στην αρθογραφία της εφημερίδας “Αναρχία” της Μόσχας. Τον Απρίλη του 1918 έγραφε: “Είμαστε από θέση αρχής ενάντια στα Σοβιέτ, επειδή είμαστε ενάντια σε κάθε μορφής κράτος. Λένε ότι έχουμε σκοπό να ανατρέψουμε τους μπολσεβίκους. Ανοησίες. Είχαμε εναντιωθεί ακόμα και στην ανατροπή των μενσεβίκων”.
Έχοντας αυτήν τη γραμμή, οι αναρχικοί ήταν αδύνατο να αναπτύξουν κάποια πρακτική πολιτική κατεύθυνση που να μπορέσει να συσπειρώσει γύρω της μάζες, πολύ περισσότερο να αναπτύξουν κάποιο συγκεκριμένο πολιτικό σχέδιο και στόχους. Σε συνθήκες κίνησης εκατομμυρίων μαζών που αμφισβητούσαν την αστική εξουσία, ουσιαστικά δε διαμόρφωσαν καμία πρακτική γραμμή, πέρα από γενικόλογα καλέσματα ενάντια σε “κάθε εξουσία”. Από τα ίδια τα πράγματα περιθωριοποιήθηκαν χωρίς να μπορούν να επιδράσουν στην πορεία της ταξικής πάλης.
Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου