Σουηδία: Το κοινωνικό κράτος που δεν υπάρχει πια…

Από Πάνος Αλεπλιώτης

Επιμέλεια Πάνος Αλεπλιώτης // 

Το Σουηδικό κοινωνικό κράτος της δεκαετίας του 50, 60 αποτέλεσμα των εργατικών αγώνων, των αναγκών του κεφαλαίου και της ύπαρξης της Σ. Ένωσης δεν υπάρχει πια

Η Κατάρρευση μια καθημερινότητα

“Αν κάτι απασχολεί μόνιμα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης εκτός από το προσφυγικό είναι το θέμα του κοινωνικού κράτους. Διαβάζουμε ιστορίες τρόμου για έλλειψη προσωπικού στην ουσία σε όλα τα Νοσοκομεία της χώρας και ότι τα κονδύλια για τα σχολεία λιγοστεύουν.
Πιεσμένοι δάσκαλοι προσπαθούν να βολέψουν τον χρόνο διδασκαλίας σε όλο και μεγαλύτερες τάξεις και μαθητές με μεγαλύτερες απαιτήσεις φροντίδας.
Πιεσμένο ιατρικό προσωπικό προσπαθεί να προλάβει την φροντίδα των ηλικιωμένων με τα πιο απαραίτητα. Για τα «μη απαραίτητα», όπως χρόνος για να έχουν ακόμη και ένα απλό διάλογο με αυτούς που έχουν ανάγκη, δεν υπάρχει.
Αυτές οι ιστορίες είναι πια μια καθημερινότητα. Όλοι γνωρίζουν πως το κοινωνικό κράτος πάσχει. Αυτό όμως που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι η αιτία της χειροτέρευσης και για πιο λόγο κανείς δεν κάνει κάτι για να διορθωθεί η κατάσταση. Αντί για αυτό οι μειώσεις κονδυλίων συνεχίζεται.
Σε κάποιους Δήμους έχουν εξαφανιστεί οι μισοί παιδικοί σταθμοί. Σε άλλους κόβεται το μεσημεριανό φαγητό από τους μαθητές των Λυκείων που δεν είναι υποχρεωτικό.
Σε άλλους Δήμους κλείνουν Νοσοκομεία και παρ όλες τις διαμαρτυρίες κλείνουν οι Μαιευτικές κλινικές μια μετά την άλλη.

Τι είναι το κοινωνικό κράτος;

Τι είναι αυτό που συμβαίνει; Για να απαντηθεί το ερώτημα πρέπει να προσδιορίσουμε τι ακριβώς είναι το κοινωνικό κράτος και ακόμη ποιοι παράγοντες δημιούργησαν το κοινωνικό κράτος που σήμερα καταρρέει.
Κατά βάση το κοινωνικό κράτος έχει να κάνει με την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης. Αν η εργατική τάξη δεν αναπαραχθεί βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δεν θα μπορεί να συνεχίσει να εργάζεται. Ο μισθός που καταβάλλεται στους εργάτες πρέπει να φτάνει για φαγητό και στέγη ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται.
Όταν ο εργάτης τραυματιστεί πρέπει να αποκατασταθεί από κάποιο σύστημα Υγείας για να μπορέσει να επιστρέψει στην δουλειά του. Εδώ προστίθεται και η εκπαίδευση ώστε να μπορεί ο εργάτης να χειριστεί τα εργαλεία του.
Μακροπρόθεσμα πρέπει να αναπαραχθεί ο εργάτες αποκτώντας παιδιά ώστε να ετοιμάσει την νέα γενιά εργατών. Γιαυτό πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να αποκτήσει κανείς οικογένεια και παιδιά.

Το ελάχιστο επίπεδο

Βεβαίως η αναπαραγωγή έχει και ένα ελάχιστο επίπεδο. Αν δεν μπορείς να αγοράσεις φαγητό δεν μπορείς να εργαστείς. Έχει όμως και ένα ανώτερο επίπεδο που έχουν πετύχει οι εργάτες με τον αγώνα τους.
Ότι έχουν πετύχει οι εργάτες πάνω από το ελάχιστο μπορεί να αλλάξει είτε προς τα επάνω είτε προς τα κάτω.
Με λίγα λόγια ο πιο σημαντικός παράγοντας του κοινωνικού κράτους που πράγματι έχουμε βιώσει στην Σουηδία είναι οι ανάγκες του Σουηδικού κεφαλαίου. Είναι ο παράγοντας που ποτέ δεν υπάρχει στις συζητήσεις. Αντίθετα η συζήτηση περιστρέφεται σε δύο άλλους παράγοντες.
Οι παράγοντες του κοινωνικού κράτους

• Ο πρώτος είναι η ύπαρξη ενός πανίσχυρου καλά οργανωμένου εργατικού κινήματος που έδειξε την δύναμή του όταν η Σουηδία στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ήταν η χώρα με τις περισσότερες απεργίες σε σχέση με τον πληθυσμό της. Τα αιτήματά του και η δύναμη που είχε ήταν ένας ισχυρός παράγοντας.
• Ο άλλος παράγοντας ήταν η ύπαρξη της Σ. Ένωσης και του υπαρκτού σοσιαλισμού που το κύρος της και η δύναμή της είχε ενισχυθεί μετά την νίκη τον ΒΠΠ. Για τους καπιταλιστές ο υπαρκτός σοσιαλισμός ήταν μια απειλή. Οι εργάτες μπορούσαν να στραφούν προς τον σοσιαλισμό αν πιεζόταν- ο σοσιαλισμός εμπόδιζε την επίθεση του κεφαλαίου και μόνο με την ύπαρξή του.

Αυτοί είναι οι δυο παράγοντες που έφτασαν το κοινωνικό κράτος σε μεγαλύτερο επίπεδο από το ελάχιστο που το κεφάλαιο χρειάζεται για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης. Τι μορφή πήρε αυτό το κράτος;

Παιδεία πρότυπο από την Λαϊκή Γερμανία

Το κεφάλαιο είχε ανάγκη από υψηλά εκπαιδευμένο προσωπικό για να χειριστεί τις όλο και πιο ραγδαία εξελισσόμενες παραγωγικές δυνάμεις. Έτσι είχε ανάγκη από ένα αποτελεσματικό σχολείο. Αυτό ήταν και η αιτία να μπει η εργατική τάξη στον κόσμο της μόρφωσης. Η μορφή του σχολείου που επιλέχθηκε ήταν δανεισμένη από την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, DDR, είχε προοδευτικό χαρακτήρα και αυτό ευνόησε θετικά την εργατική τάξη.
Το κεφάλαιο μετά τον ΒΠΠ είχε μεγάλη ανάγκη από εργατική δύναμη. Προέκυψαν ανάγκες για επιδόματα παιδιών και παιδικούς σταθμούς. Σε συνδυασμό με ένα ενεργητικό και καλά οργανωμένο εργατικό κίνημα, την ύπαρξη του σοσιαλισμού, η εξέλιξη πήγε πιο μακριά από ότι ήταν απαραίτητο για το κεφάλαιο.

Το σήμερα

Τι συμβαίνει όμως σήμερα; Το επίπεδο για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης μειώνεται προς τα κάτω.
Η αιτία που η Υγεία καταρρέει και τμήματα ολόκληρα των Νοσοκομείων κλείνουν είναι επειδή δεν χρειάζονται σύμφωνα με την οπτική του κεφαλαίου. Για τον καπιταλισμό είναι τελείως αδιάφορο αν οι άνθρωποι χρειάζονται να ταξιδέψουν 10 ή 400 χιλιόμετρα για να γεννήσουν ή αν υπάρχει επάρκεια προσωπικού για τα επείγοντα περιστατικά που θα χρειαστούν οι άνθρωποι.
Το ίδιο ισχύει και για τα σχολεία. Το ότι οι σχολικές επιδόσεις χειροτερεύουν, οι δάσκαλοι δεινοπαθούν, και η σχολική εργασία γίνεται όσο πάει μεγαλύτερη για το διδακτικό προσωπικό αφήνει τον καπιταλισμό αδιάφορο. Γιατί;
Επειδή η ελάχιστη μόρφωση που χρειάζονται σήμερα για να μπουν στην παραγωγή είναι αρκετή.
Μαθήματα όπως Ιστορία ή Κοινωνιολογία δεν χρειάζονται να διδάσκονται σε μεγάλη έκταση. Ίσα που να πάρει ο μαθητής μια απατηλή εικόνα της Ιστορίας όπου αποκλείεται ο σοσιαλισμός σαν εναλλακτική λύση.

Δεν υπάρχει ελάχιστο όριο κατάρρευσης

Μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι η κατάσταση θα σταματήσει εδώ; Δηλαδή στο ελάχιστο επίπεδο; Όχι δεν μπορεί.
Υπάρχουν πολλές χώρες που οι μισθοί που προσφέρονται για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης είναι κάτω από τα ελάχιστα όρια. Αυτό συνεπάγεται ότι εκατομμύρια άνθρωποι μεταναστεύουν σε άλλες χώρες με την ελπίδα να βρουν καλύτερες συνθήκες.
Αυτοί οι άνθρωποι με την σειρά τους χρησιμοποιούνται από το κεφάλαιο σε κάθε χώρα για να μειωθεί ακόμη περισσότερο το ελάχιστο όριο. Από την στιγμή που το κεφάλαιο μπορεί εύκολα να αντικαταστήσει έναν εργαζόμενο με κάποιον άλλο δεν ενδιαφέρεται για τις συνθήκες ζωής του εργάτη.

Οι κατακτήσεις χάνονται αν δεν αλλάξει το σύστημα

Το κοινωνικό κράτος που είχαμε και κατάφερε να χτιστεί κάτω από συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες δεν υπάρχει πια, είναι και ένα δείγμα του πως λειτουργεί το ιμπεριαλιστικό σύστημα. Όλες οι κατακτήσεις εξαφανίζονται, αφού θεωρούνται σαν έξοδα για τον καπιταλισμό, που δεν χρειάζεται να επωμιστεί. Δεν έχει λοιπόν να κάνει με το αν κάποιος καπιταλιστής είναι καλός και κάποιος άλλος κακός. Όλοι πρέπει να λειτουργήσουν με την ίδια λογική αφού πρέπει μόνιμα να αυξάνουν τα κέρδη τους. Όσο εμείς δεν αλλάζουμε το σύστημα που επικρατεί όλες οι κατακτήσεις έχουν εφήμερο χαρακτήρα επειδή αυτός είναι ο νόμος και η δυναμική του καπιταλισμού – αν δεν αλλάξουμε εμείς το σύστημα δεν θα είμαστε σίγουροι για το κοινωνικό κράτος”.
(Άρθρο της σύνταξης της εφημερίδας Riktpunkt του ΚΚ Σουηδίας)