ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ «Ανάσα» στο σύστημα της εκμετάλλευσης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ

«Ανάσα» στο σύστημα της εκμετάλλευσης

Από παλιότερη κινητοποίηση ενάντια στα μέτρα που συνθλίβουν εργαζόμενους και ανέργους

Σε πρόσφατο δελτίο Τύπου του ΠΑΜΕ, που είχε αναφορά στους όρους εργασίας των προγραμμάτων απασχόλησης, ο επίλογος έκλεινε με το σύνθημα «δούλοι του 21ου αιώνα δε θα γίνουμε». Το σύνθημα αποτελεί υπερβολή που εμπεριέχει στοιχεία προπαγάνδας ή πατάει σε μια νέα πραγματικότητα που εξελίσσεται σε κλάδους και τόπους δουλειάς; Οι προχτεσινές προτάσεις του ΚΕΠΕ, που αποτελούν ανοιχτές σκέψεις του κεφαλαίου για νομοθετημένη απλήρωτη εργασία των νέων, φανερώνουν το μέλλον - σκλαβοπάζαρο που προετοιμάζουν.
Τον τελευταίο χρόνο, που η ανεργία χτυπάει «κόκκινο», αποκτούν χαρακτήρα χιονοστιβάδας τα προγράμματα απασχόλησης, τα οποία τείνουν να γίνουν μία από τις βασικές εισόδους των νέων στην παραγωγική διαδικασία. Σύμφωνα με τις προκηρύξεις και τα στοιχεία, περίπου 200.000 εργαζόμενοι δουλεύουν αυτή τη στιγμή μέσω των διαφόρων προγραμμάτων. Υπολογίζεται ότι περίπου 1.200.000 άνεργοι πέρασαν το κατώφλι των προγραμμάτων κατά τα χρόνια της κρίσης, από το 2010 έως σήμερα. Τα προγράμματα αυτά δεν είναι «προσωρινή» και «έκτακτη» λύση. Ηρθαν για να μείνουν και πάνω σε αυτά οικοδομούνται νέες εργασιακές σχέσεις.
Η μεγαλοεργοδοσία και το κράτος μέσω των προγραμμάτων αξιοποιούν την αγωνία χιλιάδων νέων, που οι ίδιοι καταδικάζουν στην ανεργία, ώστε να αποδεχτούν να δουλέψουν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες και μισθό. Σε αντίθεση με τους προκλητικούς χαρακτηρισμούς, που παρουσιάζουν ως «ωφελούμενους» τους ανέργους που θα εργάζονται και θα κακοπληρώνονται για 5 μήνες, οι μόνοι και οι πραγματικά ωφελούμενοι είναι οι μονοπωλιακοί όμιλοι, το αστικό κράτος, η ΕΕ.
Ο ΟΑΕΔ εξελίσσεται στον επίσημο κρατικό δουλέμπορο. Πριν τρεις μήνες παρουσιάστηκε ολοκληρωμένο σχέδιο που προσαρμόζει τον οργανισμό στις απαιτήσεις του κεφαλαίου, με σχεδόν καθολικό προσανατολισμό στα προγράμματα απασχόλησης και τη μαθητεία. Δίπλα του δραστηριοποιούνται διάφορα αρπαχτικά, όπως ΚΕΚ, και διάφορες ΜΚΟ, εταιρείες ενοικίασης εργαζομένων, κάνοντας χρυσές δουλειές. Την ίδια στιγμή, το ΙΝΕ της ΓΣΕΕ έχει μπει στα γεμάτα ως μεσάζοντας και εργοδότης, υλοποιώντας κάθε είδους πρόγραμμα απασχόλησης.
Στα διάφορα προγράμματα απασχόλησης που κυκλοφορούν, υπάρχουν διαφοροποιήσεις στους όρους και τις προϋποθέσεις, στο μεροκάματο, στη χρονική διάρκεια. Στη βασική όμως κατεύθυνση όλα τα προγράμματα συγκλίνουν. Η συνείδηση των νέων και των ανέργων είναι ο στόχος.

Η επίθεση έρχεται από παλιά

Η κινητικότητα των εργαζομένων δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Η ελευθερία κίνησης του εργατικού δυναμικού, ως μια από τις 4 ελευθερίες που προέβλεπε η Συνθήκη του Μάαστριχτ, ενίσχυε τη δυνατότητα δημιουργίας ευνοϊκών όρων για την αγορά φτηνής εργατικής δύναμης από τα μονοπώλια. Η κατεύθυνση αυτή ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια με τη Στρατηγική της Λισαβόνας.
Ο όρος της «κινητικότητας» περιγράφει το βαθμό αλλαγής στον εργασιακό βίο των εργαζομένων, αποτελώντας έναν από τους πιο ισχυρούς παράγοντες ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και κερδοφορίας των επιχειρήσεων. Δεν αποτελεί μόνο στοιχείο γεωγραφικής, κλαδικής ή επιχειρησιακής μεταβολής, αλλά πλήρους απογύμνωσης από κάθε δικαίωμα που βαραίνει τις επιχειρήσεις ως κόστος. Μαζί με την κινητικότητα, εισήλθαν στη γλώσσα μας οι όροι της «διά βίου μάθησης», της κατάρτισης και επανακατάρτισης, της ευελφάλειας, της εργασιακής εμπειρίας κ.ο.κ.
Στη χώρα μας, η νομιμοποίηση της ευλυγισίας με το χτύπημα του σταθερού ημερήσιου χρόνου, η θεσμοθέτηση των Τοπικών Συμφώνων Απασχόλησης, που χτυπούσαν από την πίσω πόρτα τις Συλλογικές Συμβάσεις, αλλά και ο νόμος του ΠΑΣΟΚ, που έφερε στη ζωή τα «stage», αποτελούν κομμάτια του παζλ της κινητικότητας και μέρος των γενικότερων αντεργατικών κατευθύνσεων και των σχεδιασμών των κρατών - μελών της ΕΕ.
Οπως τα «stage», οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, οι συμβάσεις έργου, κ.ο.κ., έτσι και οι νέες εργασιακές σχέσεις, μέσω των προγραμμάτων απασχόλησης, χρησιμοποιούνται στην κατεύθυνση της ανακύκλωσης και συγκάλυψης της ανεργίας, ως πολιορκητικός κριός στα δικαιώματα συνολικά των εργαζομένων.
Οι εργαζόμενοι στα προγράμματα είναι αυτή τη στιγμή το πιο μαζικό και ευέλικτο κομμάτι εργαζομένων. H κινητικότητά τους είναι συνεχής, ξεπερνά τα όρια ενός κλάδου. Οι επιτυχόντες στα προγράμματα είναι εργαζόμενοι. Μπαίνουν μέσα σε χώρους δουλειάς και κλάδους. Δεν είναι «ωφελούμενοι» ούτε «μαθητευόμενοι». Είναι ιδεολογήματα που κεντράρουν απευθείας στο μυαλό των νέων και των ανέργων. Δεν πρέπει να αφήνεται χώρος και να κατακάθονται. Χρειάζεται απάντηση από την πρώτη στιγμή.
Η αντιδραστικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας, η ολοκληρωμένη επίθεση στις Συλλογικές Συμβάσεις εντάσσονται στην προσπάθεια του κεφαλαίου να συμπιέζει συνεχώς την τιμή της εργατικής δύναμης, να δυναμώνει η ατομική διαπραγμάτευση. Οσο περισσότερο η εργοδοσία καταφέρνει να απομονώσει τον εργάτη, τόσο πιο εύκολα μπορεί να πετύχει μεροκάματα προσαρμοσμένα στις ανάγκες της κερδοφορίας της. Σε αυτήν την κατεύθυνση κινούνται οι όροι εργασίας των προγραμμάτων.
Με βάση αυτά, η παρέμβαση στη συνείδηση των νέων και των ανέργων δεν πραγματοποιείται μόνο μέσω του χαρακτήρα των προγραμμάτων, αλλά και με τους όρους δουλειάς που επιβάλλονται μέσω αυτών. Δηλαδή, παράλληλα με τη θεμελίωση των προγραμμάτων ως βασικής μορφής εργασιακής σχέσης, που έχει ως στόχο να κατακάθεται ως σταθερά η μισοανεργία και η μισή ζωή, τα σωματεία πρέπει να στραφούν πιο απαιτητικά και στους όρους δουλειάς των προγραμμάτων. Η συνείδησή τους δέχεται έντονη πίεση, ώστε να αμβλυνθεί ταξικά.

Στόχος η παρέμβαση των σωματείων

Η παρέμβασή μας δεν είναι εύκολη, δε λύνεται με συνθήματα και συνταγές. Αναφερόμαστε σε μακροχρόνια ανέργους που ψάχνουν το μεροκάματο με το δίκαννο, σε πτυχιούχους νέους που δεν έχουν καταφέρει να βρουν δουλειά. Δεν πρέπει να κάνει εντύπωση πως τα 2.500 ευρώ για 5 μήνες αντιμετωπίζονται από αρκετούς στη λογική «από το ολότελα καλή και η Παναγιώταινα». Για ένα σπίτι που η ανεργία έχει γίνει μόνιμος κάτοικος οποιοδήποτε εισόδημα αποτελεί πρόσκαιρη ανακούφιση.
Δεν πρέπει να αφήσουμε να παγιωθούν η ετεροχρονισμένη πληρωμή, η δουλειά χωρίς δικαιώματα, η εργασία χωρίς ασφάλιση. Το σύνθημα πρέπει να είναι ένα: «Μισθός και ασφάλιση από την πρώτη μέρα στη δουλειά». Μπορεί αυτό να ακούγεται αυτονόητο, αλλά στην πράξη παγιώνεται η απληρωσιά. Δεν πρέπει να αφήσουμε αναπάντητη την επίθεση που ονομάζει τους εργαζόμενους «ωφελούμενους» και τους απαγορεύει την απεργία.
Να σπάσουμε αντιλήψεις για τα καλά ευρωπαϊκά κονδύλια που δίνουν δουλειά και χρήματα, έστω και με τέτοιους όρους. Οι ίδιοι οι ηγέτες των χωρών της ΕΕ αναφέρουν πως στην ουσία αυτά τα χρήματα αποτελούν «παυσίπονο», ώστε να προλάβουν κοινωνικές αναταραχές. Είναι χάπι πυρόσβεσης.
Η ανεργία δεν είναι «εθνικό» φαινόμενο. Δεν είναι προϊόν εθνικών χαρακτηριστικών ή τοπικών ιδιομορφιών. Η ανεργία κατακλύζει όλες τις χώρες. Με βάση τα στοιχεία της Γιούροστατ, υπολογίζουν σε 26,5 εκατομμύρια τους ανέργους στις χώρες της ΕΕ. Χρειάζεται να μπουν πιο επιθετικά στο πεδίο των συζητήσεων οι αιτίες της ανεργίας, πιο ολοκληρωμένη συζήτηση με το κομμάτι των εργαζομένων που γνωρίζει πως σε 5 μήνες θα βρίσκεται ξανά στον «αέρα», στις μικρές αγγελίες, στον ΟΑΕΔ.
Η οργάνωση των ανέργων συνδυάζεται άμεσα με την κατάσταση του συνδικαλιστικού κινήματος, με τη λειτουργία των σωματείων, με την οργάνωση των εργαζομένων και του λαού συνολικότερα. Οι άνεργοι δεν αποτελούν ξεχωριστό τμήμα της εργατικής τάξης, με διαφορετικά χαρακτηριστικά, όσον αφορά την εμπειρία και το βαθμό οργάνωσής τους. Είναι τμήμα της εργατικής τάξης, το οποίο είτε δεν έχει μπει ακόμα στην παραγωγή, είτε έχει βγει βιαίως από αυτήν. Οι εργαζόμενοι στα προγράμματα αποτελούν τμήμα της εργατικής τάξης που βρίσκεται παράλληλα εντός και εκτός παραγωγής, είναι εξαθλιωμένο τμήμα που πιέζει άθελά του, εντός των τειχών, τα μεροκάματα, τις συμβάσεις όπου υπάρχουν.
Στόχος πρέπει να είναι το δυνάμωμα της παρέμβασης των σωματείων, των Λαϊκών Επιτροπών, στο κομμάτι των ανέργων και στους εργαζόμενους στα προγράμματα. Δεν επιτρέπεται να υπάρχει γενική γνώση ή εμπειρισμός. Η εμπειρία πάνω σε ένα ζήτημα κατακτιέται καθημερινά, δεν είναι στατική. Απαιτείται εξειδίκευση σε γνώση, ενημέρωση, επαφή. Είναι ανάγκη και όρος δράσης των σωματείων.

Καλή γνώση - άμεση παρέμβαση

Μαζικοποίηση των σωματείων και ανασύνταξη του εργατικού κινήματος δεν μπορεί να υπάρχει αν τα ΔΣ δεν παρεμβαίνουν στις εξελίξεις, στις αλλαγές των εργασιακών σχέσεων, στο κομμάτι των ανέργων και στις εσωτερικές μεταβολές του.
Κάθε σωματείο πρέπει να λάβει μέτρα σε αυτήν την κατεύθυνση, να ασχολείται σε βάθος με το χαρακτήρα των προγραμμάτων, να επεξεργάζεται σχέδιο και τρόπο παρέμβασης στους χιλιάδες νέους που εμπλέκονται για 5 - 6 ή 12 μήνες σε έναν κλάδο. Πρέπει να μπαίνει μπροστά για να ενώσει τους εργάτες, που σε έναν τόπο δουλειάς, ενδεχομένως να εργάζονται με 3 και 4 διαφορετικές συμβάσεις, μόνιμοι, συμβασιούχοι, ενοικιαζόμενοι, με προγράμματα ή με πρακτική άσκηση. Οι θέσεις μας, μας δίνουν συγκριτικό πλεονέκτημα σε αυτό που ονομάζεται «ενότητα της εργατικής τάξης».
Κάθε σωματείο πρέπει να γνωρίζει τι προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη ή θα προκηρυχθούν. Οι επιτροπές ανέργων που έχουν συγκροτηθεί σε αρκετά σωματεία και σε Λαϊκές Επιτροπές πρέπει να αποκτήσουν τέτοιο περιεχόμενο, να ενημερώνουν τα μέλη τους, τους ανέργους και τους εργαζόμενους του κλάδου.
Να ασχοληθούν, να μάθουν πώς ζουν οι νέοι άνεργοι, με τι όρους δουλεύουν σε αυτά τα προγράμματα, αν έχουν ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη, αν μπορούν να εξασφαλίζουν το εισιτήριο για τις μετακινήσεις τους. Ο εργαζόμενος σε ένα πρόγραμμα επιστρέφει μετά από 5 μήνες σε κατάσταση ανεργίας, χωρίς επίδομα, χωρίς βοήθεια. Να αναπτύσσονται αιτήματα σε αυτήν τη βάση.
Σε κάθε κλάδο να μην αφήνεται τίποτα στην τύχη. Να σταθεροποιείται πυρήνας που θα ασχολείται νύχτα - μέρα με αυτό το κομμάτι. Να υπάρχει καθολική γνώση για καθετί που αφορά τα προγράμματα απασχόλησης, την ανεργία. Αποτελεί παρέμβαση που θα τονώσει πλευρές της συλλογικής δράσης, της διεκδίκησης, της ενότητας των εργαζομένων σε κάθε κλάδο, ανεξαρτήτως εργασιακής σχέσης.

Του Θανάση ΓΚΩΓΚΟΥ*
* Ο Θ. Γκώγκος είναι μέλος του Τμήματος της ΚΕ για την Εργατική - Συνδικαλιστική