ΑΠΟΣΤΟΛΗ «ΡΟΖΕΤΑ» Αγουροξυπνημένη, αλλά πανέτοιμη για τη συνάντηση με τον κομήτη

ΑΠΟΣΤΟΛΗ «ΡΟΖΕΤΑ»

Αγουροξυπνημένη, αλλά πανέτοιμη για τη συνάντηση με τον κομήτη

Την περασμένη Δευτέρα, μετά από 957 μέρες χειμερίας νάρκης, το «ξυπνητήρι» χτύπησε και η διαστημοσυσκευή «Ροζέτα» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) βγήκε επιτυχώς από το λήθαργο, στέλνοντας σήμα στο κέντρο ελέγχου στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας ότι βρίσκεται σε εγρήγορση και καλή κατάσταση. Η αποστολή έχει ήδη δώσει σημαντικές πληροφορίες για δύο αστεροειδείς που συνάντησε περνώντας από την κύρια ζώνη των αστεροειδών στη δεκαετή διαδρομή που θα την οδηγήσει τον ερχόμενο Αύγουστο στον τελικό προορισμό της, τον περιοδικό κομήτη «67Ρ/Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο» (σ.σ. περιοδικός σημαίνει ότι έχει κλειστή τροχιά και επανεμφανίζεται τακτικά στο γήινο παρατηρητή).

Πρωτιές

Η «Ροζέτα» θα είναι η πρώτη διαστημοσυσκευή που θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον πυρήνα ενός κομήτη, θα τον ακολουθήσει επί δύο χρόνια καθώς κατευθύνεται προς το εσωτερικό του ηλιακού συστήματος, καταγράφοντας τη μεταμόρφωση που υφίσταται όταν οι πάγοι του ζεσταίνονται από το φως του Ηλιου και επιπλέον θα στείλει μια μικρότερη συσκευή στην επιφάνεια του κομήτη για να κάνει διάτρηση σε βάθος 20 εκατοστών και να εξετάσει τη σύνθεση και τη δομή του υλικού του κομήτη. Η «Ροζέτα» είναι επιπλέον η πρώτη διαστημική αποστολή πέρα από την κύρια ζώνη των αστεροειδών, που στηρίζεται αποκλειστικά σε ενέργεια από φωτοβολταϊκά κύτταρα, αντί των συνήθων για τέτοιες αποστολές θερμικών γεννητριών ραδιοϊσοτόπων. Η νέα τεχνολογία (σ.σ. νέα για την εποχή που κατασκευάστηκε) των φωτοβολταϊκών της «Ροζέτας» της επιτρέπει να λειτουργεί σε απόσταση 800 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον Ηλιο, εκεί που η ηλιακή ακτινοβολία είναι μόλις το 4% της αντίστοιχης στη Γη.

Σε αυτές τις τρεις καλλιτεχνικές απεικονίσεις η διαστημοσυσκευή «Ροζέτα» και η μικρή διαστημοσυσκευή «Φιλαί» που κουβαλάει στην «κοιλιά» της, εμφανίζονται α) εν πτήσει προς τον κομήτη «Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο», β) την ώρα που η «Φιλαί» έχει αποκολληθεί και κατεβαίνει προς τον κομήτη και γ) στην επιφάνεια του κομήτη

Το κυρίως σκάφος έχει διαστάσεις 2,8 επί 2,1 επί 2 μέτρα, με δύο φωτοβολταϊκά πάνελ μήκους 14 μέτρων το καθένα. Μεταφέρει όργανα για τη μελέτη από μακριά της σύνθεσης, της κατανομής μάζας και της ροής σκόνης στον πυρήνα ενός κομήτη, αλλά και για τη μελέτη του πλάσματος που περιβάλλει τον κομήτη και την αλληλεπίδρασή του με τον ηλιακό άνεμο. Τα 11 επιστημονικά όργανα βρίσκονται στην πλευρά του σκάφους που θα είναι μόνιμα αντίκρυ στον κομήτη, κατά την επιχειρησιακή φάση της αποστολής.

Στόχος τα «ιερογλυφικά» του ηλιακού συστήματος

Μέχρι την απελευθέρωσή της από το κυρίως σκάφος το Νοέμβρη του 2014, η βάρους 100 κιλών συσκευή καθόδου «Φιλαί» θα είναι προσκολλημένη σε μια πλευρά της «Ροζέτας». Η συσκευή πήρε το όνομά της από τα νησάκια Φιλαί στον Ανω Νείλο. Εκεί είχε βρεθεί οβελίσκος, που σε συνδυασμό με τη στήλη της Ροζέτας επέτρεψε την κατανόηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών, όπως η διαστημική «Ροζέτα» ελπίζεται ότι θα βοηθήσει στην αποκρυπτογράφηση των μυστικών της εξέλιξης του ηλιακού συστήματος. Μόλις η συσκευή «Φιλαί» αγγίξει την επιφάνεια του κομήτη, δύο καμάκια θα την αγκιστρώσουν σ' αυτή, καθώς η πολύ μικρή βαρυτική έλξη του κομήτη δεν είναι επαρκής για να τη συγκρατήσει σε περίπτωση απελευθέρωσης αερίων κοντά στη «Φιλαί» ή σε περίπτωση μετακίνησης του εδάφους όπου θα πατάει. Η συσκευή «Φιλαί» μεταφέρει 9 επιστημονικά όργανα, μεταξύ των οποίων και το τρυπάνι για τη λήψη δείγματος από το υπέδαφος.
Η διαστημοσυσκευή αφού έστρεψε τα φωτοβολταϊκά της κατευθείαν προς τον Ηλιο και άρχισε να περιστρέφεται αργά γύρω από τον άξονά της για λόγους σταθεροποίησης, μπήκε σε νάρκη τον Ιούλη του 2011, ώστε να περάσει σε αυτή την κατάσταση χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας το πιο μακρινό και πιο κρύο κομμάτι της διαδρομής, κοντά στην τροχιά του Δία. Τώρα που η «Ροζέτα», αλλά και ο κομήτης-στόχος έχουν μπει στο κομμάτι της τροχιάς που τους φέρνει όλο και πιο κοντά στον Ηλιο, το σκάφος αφυπνίστηκε ώστε να προετοιμαστεί για τη συνάντηση με τον «Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο». Η καθυστέρηση αποστολής του σήματος κατά 18 λεπτά οφείλεται σε απρόβλεπτη αυτόματη επανεκκίνηση του υπολογιστή της «Ροζέτας» κατά τη διαδικασία της αφύπνισης, περιστατικό που δεν αξιολογείται από τους επιστήμονες ότι εγκυμονεί κινδύνους.

Με τη βοήθεια των πλανητών

Η «Ροζέτα», που εκτοξεύτηκε το 2004 με πύραυλο «Αριάν-5 G+» από το Κουρού της γαλλικής Γουϊάνας, αποτελεί συνεργασία του ESA με διάφορα ερευνητικά ινστιτούτα της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Με βάση τον αρχικό σχεδιασμό επρόκειτο να εκτοξευτεί ένα χρόνο νωρίτερα και να έχει τελικό προορισμό τον κομήτη «46 P Βιρτάνεν». Τον «Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο», από τον οποίο ακόμα απέχει 9 εκατομμύρια χιλιόμετρα, θα φτάσει μετά από μια περίπλοκη διαδρομή, στην οποία υποβλήθηκε σε τέσσερις βαρυτικές ενισχύσεις, τρεις από τη Γη και μια από τον Αρη. Η διαδικασία των βαρυτικών ενισχύσεων προβλέπει τροχιές που φέρνουν το σκάφος πολύ κοντά σε έναν πλανήτη, ώστε η ισχυρή βαρυτική του έλξη να το εκσφενδονίσει με μεγαλύτερη ταχύτητα σε μια νέα τροχιά, πιο κοντινή στον τελικό στόχο ή σε κάποιον άλλον πλανήτη όπου θα επαναληφθεί η διαδικασία, χωρίς να χρειάζεται κατανάλωση καυσίμων πέραν ελαχίστων για μικροδιορθώσεις πορείας. Με αυτόν τον έξυπνο τρόπο ένα απειροελάχιστο μέρος της κινητικής ενέργειας των πλανητών μεταφέρεται στο σκάφος και οι αποστολές έχουν μικρότερο κόστος εκτόξευσης.
Οι κομήτες είναι πρωτόγονα υλικά που απέμειναν από το σχηματισμό του ηλιακού συστήματος και πιθανότατα συνέβαλαν στον εμπλουτισμό της Γης με νερό, ενδεχομένως και με προβιολογικές χημικές ενώσεις. Μελετώντας τη φύση της σκόνης και των αερίων του κομήτη «Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο», η «Ροζέτα» θα βοηθήσει τους επιστήμονες να μάθουν περισσότερα για το ρόλο των κομητών στην εξέλιξη του ηλιακού συστήματος.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: www.esa.int