Ζωγραφική «κραυγής» και εξανάστασης

Ζωγραφική «κραυγής» και εξανάστασης

Αναδρομική έκθεση του αλησμόνητου Φώτη Σαρρή, στο Βυζαντινό Μουσείο

«Πριν ξημερώσει» (έργο των χρόνων 1980 - 1983) που παραπέμπει στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, αλλά και στην Κατοχή

«Φώτης Σαρρής (1937 - 2011) Ζωγραφική», τιτλοφορείται η μεγάλη αναδρομική έκθεση του αλησμόνητου ζωγράφου Φώτη Σαρρή, που εγκαινιάστηκε (29/1) στο Βυζαντινό - Χριστιανικό Μουσείο (Βασ. Σοφίας 22) και θα λειτουργεί έως τις 18 Μάη, σε επιμέλεια της Μάνδρας Ζήγρου.

Αξίζει να θυμίσουμε ποιος ήταν, τι πίστευε και τι έπραξε ο Φώτης Σαρρής, ο οποίος γεννήθηκε στην Αθήνα, το 1937, και «έφυγε», χτυπημένος από τον καρκίνο, στις 10 Αυγούστου του 2011.
Στα μαθητικά του χρόνια εκδηλώθηκε η έφεσή του στη ζωγραφική. Μαθήτεψε στο εικαστικό «φροντιστήριο» του εξαιρετικού δασκάλου, αγωνιστή του ΕΑΜ Πάνου Σαραφιανού. Το 1956 πέτυχε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και εισήχθη στο εργαστήρι του Γιάννη Μόραλη.
Ο Φώτης Σαρρής αγωνίστηκε για τη δημιουργία συλλόγου των φοιτητών, για πρόοδο των σπουδών στην ΑΣΚΤ, αλλά και στο πλαίσιο του φοιτητικού κινήματος στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Οταν ιδρύθηκε ο Σύλλογος Σπουδαστών της ΑΣΚΤ εκλέχτηκε πρόεδρός του. Στην πρώτη Πανελλαδική Εκθεση Νέων που διοργάνωσε ο Σύλλογος Σπουδαστών ΑΣΚΤ (1962) ο Σαρρής πήρε το Α' βραβείο. Στη 2η Πανελλαδική Εκθεση Νέων (1963) έλαβε το Β' βραβείο και στην 3η Πανελλαδική Εκθεση (1965) το Α' βραβείο, για το έργο του «Αντίσταση». Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του «Μορφωτικού Ομίλου Νέων» και του Συλλόγου «Πρωτοπορία» και συνεργάστηκε με το φοιτητικό περιοδικό «Συναδελφική» και την εφημερίδα «Πρωτοποριακή Συναδελφική».

«Χωρίς τίτλο». Πίνακας της σειράς έργων με τίτλο «Διαδήλωση»

Μετά την αποφοίτησή του εργάσθηκε στο Τμήμα Βυζαντινών Αντιγράφων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, από όπου παραιτήθηκε εξαιτίας της χούντας. Η εργασία του ως αντιγράφου σπουδαίων βυζαντινών κειμηλίων, τον οδήγησε σε μια μακρόχρονη έρευνα για τα αντλημένα από φυσικές ύλες αρχαία και βυζαντινά χρώματα και βαφές και έγινε ο σύγχρονος παρασκευαστής του βαρδάμαρου ή τζιγκαριού (το πράσινο χρώμα του χαλκού).
Μετά τη μεταπολίτευση πρωτοστάτησε στην Επιτροπή Αγώνα των εικαστικών για την αλλαγή του νόμου του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας (ΕΕΤΕ), τον εκδημοκρατισμό και την εκκαθάριση του μητρώου των μελών του από γνωστούς αντιδραστικούς και ασπούδαχτους «καλλιτέχνες». Πρωτοστάτησε, επίσης, στη δημιουργία της Ενωσης Πτυχιούχων Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και διετέλεσε γραμματέας και πρόεδρός της. Μετά από πολύχρονο αγώνα, το 1981, ψηφίστηκε ο νόμος για το ΕΕΤΕ και ο Φ. Σαρρής ήταν μέλος του προσωρινού ΔΣ του φορέα. Υποψήφιος στις πρώτες αρχαιρεσίες με τις δυνάμεις που στήριζε το ΚΚΕ, ο Φ. Σαρρής αναδείχθηκε γενικός γραμματέας του ΕΕΤΕ και επί χρόνια εκλεγόταν στο ΔΣ και στις επιτροπές κατάταξης και κρίσης για την εγγραφή νέων μελών.

Οι «πηγές» του έργου του

Το έργο του Φώτη Σαρρή «καταγόταν» από τα βιώματά του χρόνων, τις φτωχογειτονιές του Δουργουτίου, όπου μεγάλωσε (σήμερα Νέος Κόσμος), την Κατοχή, την Αντίσταση, τα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά, χρόνια, τους φοιτητικούς αγώνες του 114, τους Λαμπράκηδες και από τη νεανική «γνωριμία» του με την ποίηση του Μαγιακόφσκι.
Η ποίηση του Μαγιακόφσκι καθόρισε την πορεία του. «Με συντάραξε βαθιά, σαν ξαφνικά να ανακάλυψα πως η μεγάλη τέχνη δεν έχει σχέση με καταραμένους, ανάπηρους, φυματικούς, μποέμ καλλιτέχνες, ανθρώπους δηλαδή πεταμένους στο περιθώριο από την ίδια την άρχουσα τάξη, που αφού πεθάνουν και τους θάψει για καλά, τους ανακαλύπτει, τους ξεθάβει, τους ανακηρύσσει μεγάλους και τους ανεβάζει στο ύψος των σαλονιών της», έλεγε ο Σαρρής, σε συνέντευξή του στον «Ριζοσπάστη» (16/10/1983).
Στην ίδια συνέντευξη, επικαλέστηκε τον Πικάσο, εκφράζοντας την άποψή του για την τέχνη: «Οπως έλεγε ο Πικάσο, η ζωγραφική είναι όπλο ενάντια στον εχθρό. Ο καλλιτέχνης απευθύνεται στην ανθρώπινη ψυχή. Μπορεί να μεταδώσει εικόνες, μα και βαθύτερα, συνθετότερα νοήματα (...) Ομως και η υψηλότερη ιδέα μπορεί ανεπανόρθωτα να βλαφθεί ή και να γελοιοποιηθεί όταν η ποιότητα του έργου δεν ανταποκρίνεται στο υψηλό περιεχόμενο των ιδεών που θέλει να διατυπώσει το έργο. Οι μεγάλες ιδέες χρειάζονται και ανάλογη μορφή φόρμας, ξεκαθαρισμένης και δυνατής».
Η πρώτη ατομική έκθεση ζωγραφικής του Φώτη Σαρρή παρουσιάστηκε στις αρχές του 1967, πριν την επιβολή της δικτατορίας, στην γκαλερί «Νέες Μορφές». Θέμα των έργων ήταν η δολοφονία του ηρωικού αγωνιστή του φοιτητικού κινήματος Σωτήρη Πέτρουλα. Το 1973 παρουσίασε τη δεύτερη ατομική έκθεσή του, στην γκαλερί «Ωρα», που δημιούργησε ο, θανατοποινίτης, επί χρόνια κρατούμενος στις Φυλακές Αβέρωφ, αγωνιστής της ΕΑΜικής Αντίστασης και ζωγράφος Ασαντούρ Μπαχαριάν.
Ο Φ. Σαρρής συμμετείχε στην ομάδα δημιουργίας του συνεταιριστικού «Κέντρου Εικαστικών Τεχνών», όπου παρουσίασε έργα του. Το «Κέντρο Εικαστικών Τεχνών» διαλύθηκε μετά τη μεταπολίτευση, κι έτσι ο δηλωμένος κατά των μεσαζόντων και κυκλωμάτων του εμπορίου τέχνης, Σαρρής, από τη μεταπολίτευση και για χρόνια παρουσίαζε έργα του σε φεστιβάλ και δήμους της Αθήνας και της περιφέρειας. Ηταν από τους πρώτους που υπέγραψε τη «διακήρυξη» για την ίδρυση - η πρωτοβουλία ήταν του ΚΚΕ, με το οποίο ο Φ. Σαρρής ήταν εφ' όρου ζωής «ταμένος» - της «Πανελλήνιας Πολιτιστικής Κίνησης». Υπήρξε μέλος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου της και συμμετείχε στις εκθέσεις της.
Το 1983, κυκλοφόρησε το λεύκωμα του Φ. Σαρρή «Ζωγραφική Πορεία (1958-1983)», με πρόλογο του αξέχαστου τεχνοκριτικού του «Ριζοσπάστη», Νίκου Αλεξίου, ο οποίος δημοσίευσε στον «Ρ» (16/10/1983) ένα σημείωμα για την - ιδιαιτέρως επίκαιρη σήμερα - δημιουργία του Φώτη Σαρρή.
Κλείνουμε την αναφορά μας σ' αυτόν τον αγωνιστή καλλιτέχνη, με λίγα χαρακτηριστικά αποσπάσματα της κριτικής αποτίμησης του Ν. Αλεξίου:
«(...) το περιεχόμενο της ζωγραφικής του Σαρρή είναι διαμετρικά αντίθετο με τους σκοπούς του συνηθισμένου εικαστικού λόγου, που συνήθως νανουρίζει την άρχουσα τάξη. Δεν προσφέρεται για εφησυχασμό. Γιατί ο Σαρρής ανήκει σ' έναν άλλο κόσμο, πικραμένο, βασανισμένο, που παλεύει για μια χούφτα ζωή (...). Επειδή αντλεί τα αισθήματά του απ' το βιωματικό του κόσμο, η τέχνη του γίνεται κραυγή, εξανάσταση, βίαιη διαμαρτυρία, κοινωνική κριτική του σάπιου πολιτισμού μας. Η ζωγραφική του (...) "είναι ο πόνος, ο θρήνος μιας γενιάς" (...) Δεν απευθύνεται στην τέρψη των ματιών (...) Πρέπει να νιώσεις την ανατριχίλα του μηνύματός του (...) Μιλά γι' αυτό τον κόσμο, υψώνει κραυγές, παλεύει το σκοτάδι του (...) Το έργο του ανήκει στην κοινωνική πρωτοπορία, τη μαχητική και ασυμβίβαστη (...)».

Α. Ε