Από το «χθες» στο «αύριο» που πρέπει να γίνει ομορφότερο

Από το «χθες» στο «αύριο» που πρέπει να γίνει ομορφότερο

«Κάθε τόπος και τραγούδι, κάθε χωριό και χορός, κάθε γειτονιά και μια δικιά της ξεχωριστή ιστορία. Λαϊκή, απλή, ανθρώπινη, ζεστή. Οταν αυτή την καταγράψουμε και την προσεγγίσουμε, δεν θα υπάρχει πιο ωραίος ποιητικός λόγος μέσα από ένα απλό τραγούδι, δεν θα υπάρχει κανένα πιο όμορφο λογοτεχνικό δημιούργημα ή σχέδιο για να φτιάξουμε τον τόπο καλύτερο. Μιλάμε για τους προγόνους μας, τους απλούς ανθρώπους. Οι προύχοντες, οι κατέχοντες, ποτέ δεν σκέφτηκαν πώς θα πάνε τον τόπο μπροστά, αλλά σκέφτονταν τα δικά τους συμφέροντα - όχι το λαό - από παλιά μέχρι και σήμερα. Η ίδια ιστορία».

Συναντιούνται από κάθε μέρος της χώρας και ταξιδεύουν σε όλη την Ελλάδα, αναζητώντας και αναδεικνύοντας μέσα από τη λαϊκή παράδοση αυτό το ιδιαίτερο «νήμα» που συνδέει το χτες με το σήμερα. Η Ομάδα Διάσωσης Πολιτισμού και Παράδοσης είναι μια ερασιτεχνική ομάδα, η οποία αποτελείται από ανθρώπους που έχουν το ίδιο «μικρόβιο», όπως λένε: Διοργανώνουν δράσεις για την προβολή της παράδοσης μέσα από το χορό, τη μουσική, τις παραδόσεις, τους μύθους αλλά και με επιστημονικό τρόπο, με μελέτες κ.λπ.
Τους συναντήσαμε το περασμένο Σάββατο στη Ζίτσα Ιωαννίνων - όπου διοργάνωσαν το 1ο τριήμερο Σεμινάριο Παραδοσιακών Χορών - μετά την ομιλία του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα. Πέρα από το σημαντικό έργο της διάσωσης των νοημάτων, του τρόπου ζωής, των αγωνιών και αγώνων που σημάδεψαν κάθε περιοχή της χώρας στο παρελθόν, η Ομάδα είναι και μια μεγάλη «παρέα» ανθρώπων που συνευρίσκονται, διασκεδάζουν, κουβεντιάζουν.

Η ιδέα και ο σκοπός

Το συγκρότημα της «Ομάδας Διάσωσης Πολιτισμού και Παράδοσης» στο γλέντι στη Ζίτσα το περασμένο Σάββατο

Οπως λέει στο «Ριζοσπάστη» ο Μιχάλης Μιχόπουλος, καθηγητής μαθηματικών, τραγουδιστής και οργανοπαίχτης, από τους πρωτεργάτες της Ομάδας «η ιδέα ξεκίνησε πριν από 3 χρόνια αλλά δραστηριοποιείται τον τελευταίο χρόνο. Ο καθένας μας όμως έχει μια πορεία χρόνων ή και δεκαετιών. Η Ομάδα είναι ερασιτεχνική και συναντιόμαστε σε οποιοδήποτε σημείο της χώρας. Απαρτίζεται από μουσικούς, οργανοπαίχτες, χορευτές, χοροδιδασκάλους, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, ερευνητές, ακαδημαϊκούς και από οποιονδήποτε έχει το ενδιαφέρον να συμμετέχει. Είναι μια ανοιχτή ομάδα».
«Κατατάσσουμε τα παραδοσιακά τραγούδια σε κατηγορίες, τα εξηγούμε με βάση τη βυζαντινή και ευρωπαϊκή μουσική. Ιδιαίτερα η βυζαντινή μουσική μπορεί να εξηγήσει οποιονδήποτε καταγεγραμμένο ήχο στη φύση. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε αρχεία, η αναβίωση, διάσωση τραγουδιών, ποίησης. Εγώ προσωπικά, επειδή τραγουδάω, έχω κάνει έρευνα σε ξεχασμένα ιστορικά, παραδοσιακά τραγούδια από όλη την Ελλάδα και άλλες περιοχές όπου ζούσαν Ελληνες, π.χ. την Καππαδοκία. Εχω συλλέξει τραγούδια που είναι γραμμένα ακόμη και σε τούρκικη γλώσσα, αλλά είναι ελληνικά. Δεν έχουμε βοήθεια ώστε να βγουν σε CD και προσπαθούμε μόνοι μας κάτι να κάνουμε», εξηγεί και συμπληρώνει: «Δεν έχουμε καμία βοήθεια από το κράτος. Φανταστείτε ότι έκανα αίτηση για οποιαδήποτε βοήθεια στην τοπική διοίκηση και δεν μου απάντησε κανείς».
«Θέλουμε να μείνει κάτι στον τόπο μας σαν παρακαταθήκη και φυσικά οι πιο νέοι να δουν τον τρόπο που χόρευαν οι παλιότεροι, γιατί σιγά σιγά χάνεται κι αλλοιώνεται η παράδοση», υπογραμμίζει η Μαρία Νούσια, μουσικός και χοροδιδάσκαλος παραδοσιακών χορών, που στο σεμινάριο παρουσίασε χορούς της ευρύτερης περιοχής Γραμμενοχωρίων. Επίσης, αναφέρεται στα πολλαπλά οφέλη - ιδιαίτερα για νέους και παιδιά - από τη συμμετοχή τους: «Καταρχήν πρόκειται για μια ομάδα. Είναι βασικό. Είναι ένας χώρος που γνωρίζεσαι, κάνεις κοινά πράγματα, μετά από κάθε πρόβα συναντιόμαστε, λέμε τις απόψεις μας για όλα τα θέματα. Και βέβαια μαθαίνεις για άλλες περιοχές, γυμνάζεσαι χορεύοντας...».

«Πάντα είναι ο ίδιος ο λαός...»

«Βρισκόμαστε στην ιστορική Ζίτσα υπηρετώντας το λαϊκό πολιτισμό, την ιστορική μουσικοχορευτική παράδοση», λέει ο Λεωνίδας Στογιάννης, χοροδιδάσκαλος, ερευνητής Λαογραφίας που παρουσίασε στο σεμινάριο χορούς της Φλώρινας. Χαρακτηρίζει την Ομάδα «μια συνάθροιση ανθρώπων, που μέσα από το χορό, τη μουσική, την παράδοση βλέπουμε τι ενώνει το χθες με το σήμερα. Και υπάρχουν πάρα πολλά. Οι αγώνες των προγόνων μας σήμερα μετουσιώνονται σε μια νέα πραγματικότητα. Και θα πρέπει οποιαδήποτε δραστηριότητα, να αποτελέσει κύτταρο όχι μόνο συλλογικής δημιουργίας, αλλά συλλογικής συζήτησης, αναζήτησης, προβληματισμού για το αύριο, που είναι δυσοίωνο. Ενα αύριο, όμως, που πρέπει εμείς οι νέοι να πάρουμε στα χέρια μας, να το κάνουμε ομορφότερο, να το χτίσουμε, ορμώμενοι, σκεπτόμενοι όλα αυτά που έχουν κάνει οι πρόγονοί μας και η ιστορική πορεία του ελληνικού λαού, των λαϊκών ανθρώπων, των λαϊκών στρωμάτων».
Αναπόφευκτα η συζήτηση φτάνει στο σήμερα σε σχέση με την παράδοση: «Η λαϊκή δημώδης μουσική μας παράδοση και ποίηση - διότι ποίηση αποτελεί το δημοτικό τραγούδι - αν το ψάξετε, θα δείτε ότι βγάζει πολλά μηνύματα, αγωνιστικά, αλληλεγγύης, αδελφοσύνης, να πάμε τον τόπο πιο μπροστά», σημειώνει και συμπληρώνει: «Μηνύματα ότι μπορούμε μέσα από μαζικούς, συλλογικούς, ταξικούς, λαϊκούς αγώνες να δώσουμε το όραμα και στους νέους και στους παλαιότερους για μια ομορφότερη πατρίδα. Πολλές φορές τον όρο "πατρίδα" τον χρησιμοποιούν διάφοροι, οποιοιδήποτε άλλοι εκτός από αυτούς που πρέπει, ενώ ορισμένοι έχουν την λανθασμένη εντύπωση ότι όσοι ασχολούμαστε με την παράδοση ανήκουμε σε "ακραίους" χώρους».
Οπως λέει χαρακτηριστικά, «στα δημώδη άσματα - πραγματικά κομψοτεχνήματα - βλέπουμε ότι ο λαός παρά τις κακουχίες που πέρασε, παρά τη λύπη στην περιγραφή μέσω των στίχων και των τραγουδιών του, πάντα στο τέλος του τραγουδιού άφηνε μια νότα αισιοδοξίας. Από τα χρόνια της τουρκοκρατίας μέχρι τα σημερινά χρόνια. Ακόμα και σήμερα στα νεότερα τραγούδια αν τα ακούσεις στις παρέες, βλέπεις ότι οι στιχομυθίες "πλάθουν" και "κλώθουν" στίχους που λένε αυτά που "τραβάμε", να τα ξεπεράσουμε. Αυτό είναι ένα μήνυμα και για τους πολιτικούς, τα κόμματα».

Ολα συνδέονται, έχουν «σκοπό»

Ο Γιάννης Γκούλτας, είναι χοροδιδάσκαλος και στο σεμινάριο παρουσίασε χορούς της Φωκίδας και της Βοιωτίας. Εξηγεί τη σημασία της αυθεντικότητας στη διάσωση της παράδοσης «όσο μπορούμε φυσικά, γιατί έχουμε αρκετές αλλαγές μέσα στο χρόνο, καλώς ή κακώς». «Ο χορός, η μουσική, τα λόγια, η φορεσιά, τα συγκεκριμένα βήματα, όλα είναι αλληλένδετα», έχουν κάποιο σκοπό, κάποιο νόημα, που δεν πρέπει να διαστρεβλώνεται. «Δεν είναι τυχαία η μορφή, το πώς χρησιμοποιήθηκαν στην καθημερινή τους ζωή. Είχαν κάποιο λόγο όλα, τα τραγούδια του γάμου, του αρραβώνα, της αγάπης. Η φορεσιά π.χ. είναι αλληλένδετη με το χορό, το βήμα, το τραγούδι, όπως κι η μουσική», επισημαίνει. Ξεκαθαρίζει δε πως δεν φιλοδοξούν να πάρουν προσωπικές χορηγίες, αλλά η προσπάθεια θα στηριζόταν «αν υπήρχε ένα πανεπιστήμιο στην Ελλάδα με όλα αυτά τα τμήματα παράδοσης και λαογραφίας», κάτι που υπάρχει σε άλλες χώρες, όπως π.χ. στην Κωνσταντινούπολη, στο Τόκιο.

• Στο σεμινάριο παρουσίασαν ακόμη ο Θύμιος Σταύρακας χορούς της Λευκάδας, ο Αποστόλης Σκρέκας χορούς της Ανατολικής Ρωμυλίας, ο Βαγγέλης Ρούμπας, εισαγωγή στη μουσικοχορευτική παράδοση του Πωγωνίου, ενώ στο γλέντι του Σαββάτου έπαιξε κλαρίνο ο Γιώργος Κωτσίνης. Σχεδιάζουν να συνεχιστούν τα σεμινάρια σε άλλες περιοχές, με έμφαση σε ξεχασμένες περιοχές κοντά στα σύνορα.

Ελένη ΜΑΪΛΗ