ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ Δίδαξε και «ποίησε» ήθος στη θεατρική σκηνή και τη «σκηνή» του αγώνα

ΜΑΝΟΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ

Δίδαξε και «ποίησε» ήθος στη θεατρική σκηνή και τη «σκηνή» του αγώνα

Εκδήλωση για να τιμήσει τον κομμουνιστή, καλλιτέχνη, αγωνιστή διοργανώνει το Σάββατο 18 Οκτώβρη η ΚΕ του ΚΚΕ στον Περισσό, στις 7 το βράδυ, τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του

Τον Μάνο Κατράκη, τον καλλιτέχνη, κομμουνιστή, αγωνιστή, τιμά το ΚΚΕ με μία σημαντική εκδήλωση που διοργανώνει η ΚΕ του Κόμματος, το Σάββατο 18 Οκτώβρη στον Περισσό, στις 7 το βράδυ και έχει τίτλο «Στο μπόι σου παίρνει μέτρο η ανθρωπιά και η τέχνη...», από το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου που έγραψε για τον Μάνο Κατράκη.

«Σύντροφε Μάνο, κρητικόπουλο, Ερωτόκριτέ μας, άξιε γιε της Ρωμιοσύνης
Ερωτας είσαι και ομορφιά και λεβεντιά και αγάπη
στο μπόι σου παίρνει μέτρο η ανθρωπιά και η τέχνη
μες στη φωνή σου ακέριος ο λαός βρίσκει την πιο σωστή φωνή του
μες στη φωνή σου πέντε αηδόνια, τρεις αητοί κι ένα λιοντάρι δένουν τη φιλία του κόσμου.
Σύντροφε Μάνο, εσένανε σου πρέπουν αψηλόκορφοι ύμνοι σαν τον πάππο σου τον Ψηλορείτη...».
Τα λόγια αυτά του Ρίτσου ήταν το δώρο του για τον εορτασμό των 50 χρόνων στο Θέατρο του Μάνου Κατράκη, με τον οποίο πρώτα απ' όλα μοιράστηκαν τα βάσανα της εξορίας, στη συνέχεια βρέθηκαν πλάι πλάι στους αγώνες για την ειρήνη και το σοσιαλισμό, χτίζοντας έτσι μια βαθιά φιλία.
Τριάντα χρόνια συμπληρώθηκαν (2 Σεπτέμβρη), φέτος, από την πικρή απώλεια του μεγάλου ηθοποιού, του αλησμόνητου, ακριβού συντρόφου μας, Μάνου Κατράκη. Το υπόδειγμα του γενναίου αγωνιστή, του σταθερού, ασυμβίβαστου και συνειδητού κομμουνιστή και μοναδικά υπέροχου καλλιτέχνη δε σβήνει από τη μνήμη μας. Της ανήκει! Δίδαξε και «ποίησε» ήθος πάνω στη θεατρική σκηνή, αλλά και στην καθημερινή «σκηνή» του αγώνα, στο Μακρονήσι, στον Αϊ - Στράτη, στην Ικαρία.
Στην εκδήλωση, θα «αναβιώσουν» στιγμές από τη ζωή και το έργο του, που αποτέλεσαν και αποτελούν δίδαγμα και παράδειγμα καλλιτέχνη που έθεσε την τέχνη του στην υπηρεσία του λαϊκού κινήματος, με αυτοθυσία, με το κεφάλι ψηλά.

Γ. Ρίτσος, Χ. Φλωράκης, Μ. Κατράκης

Θα μιλήσει ο Νίκος Σοφιανός, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, και θα παρουσιαστεί ένα πρωτότυπο δρώμενο, με οπτικοακουστικό υλικό και θεατρικούς διαλόγους.

«Καινούργιο κόσμο ετοιμάζουν»...

Οι ιδέες, η ειλικρίνεια, το ανυπότακτο του χαρακτήρα, η ανθρώπινη και κοινωνική ευαισθησία, η καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία, αλλά και η κρητική ποιητική φύση του Κατράκη αντανακλώνται και σε ποιήματά του, τα οποία παρατίθενται στο βιβλίο και που έμειναν μια προσωπική υπόθεση που μοιράστηκε μόνο με τους πολύ κοντινούς του ανθρώπους και όχι με το αναγνωστικό κοινό κάποιας έκδοσης. Μέσα από αυτά τα ποιήματα φαίνεται πως στην ψυχή του ζει πάντα η ελπίδα για τον καινούργιο κόσμο: «Στ' ακροθαλάσσι του Αϊ - Στράτη / κρυφά από του Θεού το μάτι / Ζουν άνθρωποι και ωριμάζουν / καινούριο κόσμο ετοιμάζουν».
Οι δυσκολίες της εξορίας, τα βασανιστήρια, η αλληλεγγύη ανάμεσα στους δοκιμαζόμενους συναγωνιστές καταγράφονται από τον Κατράκη με ποιητικό τρόπο: «Κείνο το βράδυ στη χαράδρα... / Δεν το ξεχνάω φίλε / Είχανε σπάσει δυο μπαμπού / στα κόκαλά μου... / Η ανανδρία θυμάμαι / τα 'βαλε με τη λεβεντιά / κείνο το βράδυ / Μα το νεράκι πού το βρήκες / σύντροφέ μου; / Τώρα που πέρασαν οι πόνοι / σε βλέπω αδύνατο κι ωχρό / να σεργιανάς / Κι είπα να σου 'δινα το χέρι / για να ξοφλήσω τη δροσιά / κείνης της νύχτας / Μα το νεράκι πώς το βρήκες / το νεράκι / σ' εκείνο τ' άνυδρο το ρέμα».

«Διάλεξα να είμαι κομμουνιστής»

Από την ταινία «Μαρίνος Κοντάρας»

Στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής και στα τραγικά χρόνια του εμφυλίου, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της Αντίστασης. Απολύεται από το Εθνικό Θέατρο για τις ιδέες του, συλλαμβάνεται, του ζητούν να υπογράψει δήλωση, αρνείται και εξορίζεται στην Ικαρία, Στη Μακρόνησο και τον Αϊ - Στράτη, μέχρι το 1952. Αλλά και αργότερα, ήταν πάντα από τους πρώτους, σε όλους τους λαϊκούς αγώνες και πάντα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, μέχρι το θάνατό του. Σε εποχές γενικού ξεπουλήματος ο Μάνος Κατράκης, είτε με το λόγο του «Προμηθέα», είτε με τη συμμετοχή του στην Αντίσταση, στο συνδικαλιστικό κίνημα, στις διεκδικήσεις του ΚΚΕ, τίποτε άλλο δεν επιζητούσε από το να υπηρετήσει τον άνθρωπο.
«Η ζωή άρχισε από τότε που μπήκα στο Κόμμα μου», είχε πει ο ίδιος. «Διάλεξα να είμαι κομμουνιστής. Αισθάνομαι υπερηφάνεια για το Κόμμα, για τις εκατοντάδες χιλιάδες τους συντρόφους, που αποτελούν τον κορμό του μεγάλου δέντρου του μέλλοντος. Από αυτό αντλούμε όλη τη δύναμη για την τελική δικαίωση των αγώνων και θυσιών του λαού μας. Από τη ζωοδότρα πηγή αυτού του λαού παίρνουμε εμείς οι καλλιτέχνες το υλικό, που το κάνουμε λόγο, εικόνα, ποίηση, μουσική, θέατρο και ό,τι άλλο βοηθά στην καλυτέρευση του νου και της ψυχής».
Χαρακτηριστικό είναι ένα επεισόδιο που έχουν διηγηθεί, τόσο ο Γιάννης Ρίτσος, όσο και η Ρούλα Κουκούλου, όταν οι Αλφαμίτες τον βασάνιζαν: «Γονάτισε Κατράκη - του έλεγαν - αλλιώς θα πεθάνεις». «Οχι, ρε παιδιά, τέτοια χάρη δε σας την κάνω». «Τι παριστάνεις, ρε; - συνέχιζαν - Τον Μαρίνο Κοντάρα;» (τον ήρωα της ομώνυμης ταινίας του Γιώργου Τζαβέλλα, παραγωγής 1948, βασισμένο στο διήγημα του Αργύρη Εφταλιώτη, όπου είχε ενσαρκώσει τον ατρόμητο ήρωα). Κι ο Κατράκης αποκρίθηκε: «...όχι ρε παιδιά, δεν παριστάνω τον Μαρίνο Κοντάρα, απλά τον άνθρωπο».
Χαρακτηριστικός είναι επίσης και ο διάλογος με τη μάνα του, δείγμα του χαρακτήρα και των δύο. Η κυρα - Ειρήνη, όπως όλες οι μανάδες των κρατούμενων αγωνιστών, υπέφερε με τον εγκλεισμό του παιδιού της. Σε μια συνάντησή τους στην εξορία, ο Κατράκης δοκίμασε την ψυχική αντοχή της μάνας του:
« - Τι είναι Μανόλη;
- Θες να 'ρθω στο σπίτι, μάνα;
- Πώς θα 'ρθεις;
- Ε... θα υπογράψω και θα 'ρθω
- Ιντα να υπογράψεις;
- Δήλωση
- Ιντα δήλωση;
- Οτι δεν είμαι αυτό που είμαι...
- Και δεν είσαι;
- Είμαι
- Μην υπογράψεις, κερατά, μην υπογράψεις...»

Με τη γλώσσα της καρδιάς

Ο Μάνος Κατράκης, που στη διάρκεια του βίου του στη χώρα αυτή πληγώνεται, βασανίζεται, καταδιώκεται, εξορίζεται, έρχεται ο καιρός που τιμάται όχι μόνο με πολιτειακές και κοινωνικές διακρίσεις εντός της χώρας του αλλά και εκτός.
Το Μάρτη του 1981 διοργανώνεται στο Παρίσι τιμητική εκδήλωση από τον σκηνοθέτη Γιάννη Ιορδανίδη. Στην εναρκτήρια βραδιά της εκδήλωσης ο Μάνος Κατράκης απευθύνεται στους παρευρισκόμενους με τη γλώσσα της καρδιάς, όπως έκανε πάντα:
«Και να γνώριζα τη γλώσσα του Ρακίνα και του Μολιέρου πάλι θα σας μίλαγα ελληνικά. Δεν θέλω τίποτα να ψευτίσει τη συγκίνησή μου και την ευγνωμοσύνη μου για την τιμή που μου κάνετε. Γι' αυτό χρησιμοποιώ τις λέξεις της γλώσσας μου που ταυτίζονται με την ψυχή μου. Είναι λέξεις που κρύβουν μέσα τους την καθαρότητα του ελληνικού ουρανού και του ασίγαστου πόντου. Εσείς τιμάτε τα 50 χρόνια της καλλιτεχνικής μου δραστηριότητας. Σας ευχαριστώ. Εγώ, όμως, θέλω να σας πω ποιος είμαι. Θέλω να με γνωρίσετε σωστά. Θέλω να σας πω πως γεννήθηκα στην Κρήτη. Μεγάλωσα ξυπόλητο παιδί στις αμμουδιές της πατρίδας μου, που έβαζα στ' αυτιά μου τα κοχύλια της θάλασσας να ακούσω τη βουή του ωκεανού. Δεν ήξερα να αποζητώ την ομορφιά, μα η ομορφιά ξεδιπλωνόταν ολόγυρά μου. Δεν ήξερα να αποζητώ τη λεβεντιά. Μα η λεβεντιά με συνέπαιρνε μέσα μου από τις ιστορίες του παππού μου. Αφήστε να παινέψω την πατρίδα μου. Το αξίζει. Εγινα ηθοποιός όπως θα μπορούσα να γίνω και σιδηρουργός. Ηθελα να ξοδιάσω όσες δυνάμεις κρύβανε τα μπράτσα μου και η ψυχή μου»...

Σ. ΑΔΑΜΙΔΟΥ