Η συγκυρία και η θεωρία για τον ιμπεριαλισμό
Το βασικό ερρώτημα σε σχέση με τη διεθνή συγκυρία είναι σε ποιες
συνθήκες προσομοιάζει περισσότερο: σε αυτές του πρώτου παγκόσμιου
ιμπεριαλιστικού πολέμου ή στις συνθήκες του μεσοπολέμου και της
δεκαετίας του 30', όταν βαδίζαμε ολοταχώς προς το δεύτερο παγκόσμιο
πόλεμο, κι η ειδοποιός διαφορά της ύπαρξης της Σοβιετικής Ένωσης
οδηγούσε στην τακτική επεξεργασία των Λαϊκών Μετώπων (ΛΜ), που
συγκροτήθηκαν ανά χώρα και διεθνώς -γιατί η αντιφασιστική συμμαχία δεν
ήταν τίποτα άλλο παρά ένα είδος ΛΜ σε παγκόσμια κλίμακα.
Με άλλα λόγια, το ερώτημα είναι: τίνος είναι βρε γυναίκα το παιδί και σε ποιον μοιάζει περισσότερο; Στον μπαμπά ή στη μαμά (αν και αυτό μπορεί να εκληφθεί ως έμμεση αναπαραγωγή του σχήματος της πυρηνικής οικογένειας). Και αν η σωστή απάντηση είναι πως έχει στοιχεία και από τους δύο γονείς/περιόδους, μπαίνει και πάλι το ερώτημα: ποια ομοιότητα είναι μεγαλύτερη, κυρίαρχη; Ή υπέρ ποιας θέλει να μεροληπτήσει ο εκάστοτε συγγενής-παρατηρητής, ανάλογα με το σόι στο οποίο ανήκει και τη θεωρία την οποία πρεσβεύει.
Το μήλο πέφτει κάτω από τη μηλιά κι η σημερινή συγκυρία εξακολουθεί να κινείται στα πλαίσια του ιμπεριαλισμού (αν και είναι τελικά προς διερεύνηση/διευκρίνιση τι εννοεί ο καθένας με αυτόν τον όρο και πώς ακριβώς τον ορίζει), και φέρει τα σημάδια του καπιταλισμού που σαπίζει, σα μεγάλο παραγινωμένο μήλο (μήλο-φιρίκι, που μια μέρα, αχ τι φρίκη... για όσους εννοούν τι εννοώ), που ωστόσο δεν πρόκειται να πέσει από μόνο του, αν δεν το ρίξουμε εμείς.
Κάθε παιδί όμως είναι μια ξεχωριστή ιστορία και σχετικά αυτόνομη ύπαρξη από τους γονείς του, όσα δικά τους στοιχεία κι αν κουβαλά -ή προσπαθούν να του περάσουν οι ίδιοι, αναζητώντας υποσυνείδητα μια επιβεβαίωση του εαυτού τους στη δική του ανάπτυξη. Το μήλο πέφτει κάτω από τη μηλιά, αλλά έχει τη δική του προσωπικότητα και διαφορετικές παραστάσεις, εμπειρίες που τη διαμορφώνουν.
Αντίστοιχα, κάθε εποχή είναι μια ανεπανάληπτη, ξεχωριστή συγκυρία με διαφορετικά δεδομένα, πρωτότυπος συνδυασμός των ίδιων (ή παρόμοιων) αιτών και παραγόντων, που αλληλεπιδρούν και δίνουν άλλα αποτελέσματα κάθε φορά, στον ιστορικό χρόνο. Χρειάζεται συνεπώς συγκεκριμένη ανάλυση της κατάστασης (ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της μαρξιστικής μεθόδου) και όχι μηχανιστική αντιγραφή έτοιμων συνταγών του παρελθόντος, που μπορεί να αποδειχθούν επιζήμιες σε διαφορετικό περιβάλλον -όπως ακριβώς ένα φάρμακο που δε χορηγείται σωστά.
Στον αντίποδα βέβαια, η μαρξιστική ανάλυση δεν είναι φτερό στον άνεμο, που αλλάζει με την περίσταση και καταπού φυσάει. Βασίζεται σε αρχές και μεθοδολογικά εργαλεία και (για να επιστρέψουμε στους ιατρικούς όρους) εξετάζει μια συγκεκριμένη πάθηση με εξίσου συγκεκριμένα αίτια και καθορισμένη αγωγή, που δε μετατρέπεται δραματικά, ανάλογα με την περίπτωση. Εάν το ζητούμενο ήταν να παρακολουθούμε απλώς και να αναλύουμε συγκεκριμένα κάθε στιγμή την αδιάκοπη και βασικά τυχαία κίνηση ενός κόσμου που αλλάζει συνεχώς και δεν επαναλαμβάνεται ποτέ, δε θα μας χρειαζόταν καμία θεωρητική γενίκευση για τους νόμους αυτής της κίνησης και κατά συνέπεια θα καθίστατο περιττός κι ο ίδιος ο μαρξισμός, ως φιλοσοφικό σύστημα.
Επομένως, η αλφαβήτα του μαρξισμού (συγκεκριμένη ανάλυση της κατάστασης), θα αναιρούσε την αξία χρήσης του και την ανάγκη ύπαρξής του, ενώ εμείς θα έπρεπε να αυτοσχεδιάσουμε κάθε φορά από μηδενική βάση.
Πιο συγκεκριμένα, και με βάση τα παραπάνω.
Η συζήτηση για τα ΛΜ ως τρόπος αντιμετώπισης του φασισμού και τις αντίστοιχες επεξεργασίες έχει προφανώς την αξία της και δεν αποτελεί άσκοπη βυζαντιονολογία για το φύλο του αγγέλου, γιατί όποιος δεν ασχολείται με την ιστορική πείρα, θα είναι καταδικασμένος να σκοντάψει πάνω της. Είναι όμως θρησκευτική προσκόλληση στις αρχές και καρικατούρα του μαρξισμού να παίρνει κανείς αυτούσια την τακτική των ΛΜ (και την αντίστοιχη θεωρητική επεξεργασία) για να την εφαρμόσει στη σημερινή εποχή. Όσοι μάλιστα επιχειρούν να το κάνουν, παραβλέποντας ηθελημένα ή όχι την ειδοποιό διαφορά που υπαγόρευσε εκείνη την τακτική, δηλαδή την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ, και την απουσία μιας ανάλογης συνθήκης σήμερα, ακολουθούν ουσιαστικά τη λογική του Αννίβα, παραφρασμένη: κι αν δεν υπάρχει ΕΣΣΔ, θα την επανεφεύρουμε νοερά.
Έτσι καταλήγουν να αναιρούν στην πράξη την κατηγορηματική άρνησή τους, στα λόγια, στο ερώτημα αν η σύγχρονη Ρωσία έχει καμία σχέση με τη Σοβιετική Ένωση ή αν τέλος πάντων καλείται (εν αγνοία της και κατά δική μας παραγγελία) να παίξει το ρόλο της. Κι αυτό φανερώνει μάλλον τη δική τους θεωρητική ένδεια και μια ανάγκη προσκόλλησης στο ένδοξο παρελθόν, και όχι κάποια απόρριψη ή άρνηση της αξίας και τη σημασία των ΛΜ στον καιρό τους.
Εν κατακλείδι. Θυμάμαι στο νήμα μιας σχετικά πρόσφατης συζήτησης που είχε ανοίξει στο μπλοκ να μπαίνει "αθώα" το ερώτημα: κι αν έχουν δίκιο οι άλλοι (δηλ το ΚΕΚΡ) και όχι το ΚΚΕ; Διαβάζοντας αναλύσεις με βάση τη θεωρία του "εξαγώγιμου φασισμού", που αποτελεί μια βασική θεωρητική επεξεργασία των ρώσων συντρόφων, προσπαθώ να αντιληφθώ την αναλυτική της αξία και αναρωτιέμαι με τη σειρά μου: κι αν έχουν οι άλλοι άδικο; Μας έχει απασχολήσει άραγε αυτό το ενδεχόμενο ή η βασική μας έγνοια είναι να βγει λάθος το ΚΚΕ και σωστός οποιοσδήποτε άλλος -αδιάφορο ποιος (το Αιγάλεω κι ο Ολυμπιακός να κερδάνε...) Και πόσο φτηνή είναι αυτή η λογική που υποβαθμίζει σε αυτό το επίπεδο τη θεωρητική αναζήτηση, ένα σκαλί πιο κάτω και από την προσπάθεια διαχρονικής δικαίωσης ή διάψευσης τακτικών του παρελθόντος, που επιχειρούσαν να απαντήσουν σε συγκεκριμένα προβλήματα της εποχής τους;
Και φτάνοντας στην ουσία του πράγματος.
Ποια θα είναι άραγε τα καθήκοντα των κομμουνιστών, στη χώρα τους και διεθνώς, στην (όχι και τόσο υποθετική) περίπτωση μιας γενικευμένης πολεμικής σύρραξης μεταξύ του ευρωνατοϊκού ιμπεριαλισμού και των λεγόμενων BRICs -για να ορίσουμε λίγο σχηματικά τα αντικρουόμενα στρατόπεδα; Η ήττα της δικής του αστικής τάξης ή του πιο ισχυρού κι επικίνδυνου ιμπεριαλιστή; Κι αν είναι το δεύτερο, μήπως αυτό υπαγορεύει ως καθήκον και τη συστράτευση με τον πιο αδύναμο ιμπεριαλιστή για να εξασφαλιστεί το επιθυμητό αποτέλεσμα;
Βάζω εδώ μια προσωρινή τελεία, για να συνεχίσω τους σχετικούς προβληματισμούς σε κάποια επόμενη ανάρτηση.
Υγ: κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος της ΚΟΜΕΠ για το 2016, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων δύο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα. Το πρώτο του Ελισαίου Βαγενά για τη στρατιωτικο-πολιτική εξίσωση στη Συρία και το δεύτερο για το σύμφωνο συμβίωσης, από το Τμήμα για την Ισοτιμία των Γυναικών της κετουκε.
Μην το χάσετε...
Με άλλα λόγια, το ερώτημα είναι: τίνος είναι βρε γυναίκα το παιδί και σε ποιον μοιάζει περισσότερο; Στον μπαμπά ή στη μαμά (αν και αυτό μπορεί να εκληφθεί ως έμμεση αναπαραγωγή του σχήματος της πυρηνικής οικογένειας). Και αν η σωστή απάντηση είναι πως έχει στοιχεία και από τους δύο γονείς/περιόδους, μπαίνει και πάλι το ερώτημα: ποια ομοιότητα είναι μεγαλύτερη, κυρίαρχη; Ή υπέρ ποιας θέλει να μεροληπτήσει ο εκάστοτε συγγενής-παρατηρητής, ανάλογα με το σόι στο οποίο ανήκει και τη θεωρία την οποία πρεσβεύει.
Το μήλο πέφτει κάτω από τη μηλιά κι η σημερινή συγκυρία εξακολουθεί να κινείται στα πλαίσια του ιμπεριαλισμού (αν και είναι τελικά προς διερεύνηση/διευκρίνιση τι εννοεί ο καθένας με αυτόν τον όρο και πώς ακριβώς τον ορίζει), και φέρει τα σημάδια του καπιταλισμού που σαπίζει, σα μεγάλο παραγινωμένο μήλο (μήλο-φιρίκι, που μια μέρα, αχ τι φρίκη... για όσους εννοούν τι εννοώ), που ωστόσο δεν πρόκειται να πέσει από μόνο του, αν δεν το ρίξουμε εμείς.
Κάθε παιδί όμως είναι μια ξεχωριστή ιστορία και σχετικά αυτόνομη ύπαρξη από τους γονείς του, όσα δικά τους στοιχεία κι αν κουβαλά -ή προσπαθούν να του περάσουν οι ίδιοι, αναζητώντας υποσυνείδητα μια επιβεβαίωση του εαυτού τους στη δική του ανάπτυξη. Το μήλο πέφτει κάτω από τη μηλιά, αλλά έχει τη δική του προσωπικότητα και διαφορετικές παραστάσεις, εμπειρίες που τη διαμορφώνουν.
Αντίστοιχα, κάθε εποχή είναι μια ανεπανάληπτη, ξεχωριστή συγκυρία με διαφορετικά δεδομένα, πρωτότυπος συνδυασμός των ίδιων (ή παρόμοιων) αιτών και παραγόντων, που αλληλεπιδρούν και δίνουν άλλα αποτελέσματα κάθε φορά, στον ιστορικό χρόνο. Χρειάζεται συνεπώς συγκεκριμένη ανάλυση της κατάστασης (ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της μαρξιστικής μεθόδου) και όχι μηχανιστική αντιγραφή έτοιμων συνταγών του παρελθόντος, που μπορεί να αποδειχθούν επιζήμιες σε διαφορετικό περιβάλλον -όπως ακριβώς ένα φάρμακο που δε χορηγείται σωστά.
Στον αντίποδα βέβαια, η μαρξιστική ανάλυση δεν είναι φτερό στον άνεμο, που αλλάζει με την περίσταση και καταπού φυσάει. Βασίζεται σε αρχές και μεθοδολογικά εργαλεία και (για να επιστρέψουμε στους ιατρικούς όρους) εξετάζει μια συγκεκριμένη πάθηση με εξίσου συγκεκριμένα αίτια και καθορισμένη αγωγή, που δε μετατρέπεται δραματικά, ανάλογα με την περίπτωση. Εάν το ζητούμενο ήταν να παρακολουθούμε απλώς και να αναλύουμε συγκεκριμένα κάθε στιγμή την αδιάκοπη και βασικά τυχαία κίνηση ενός κόσμου που αλλάζει συνεχώς και δεν επαναλαμβάνεται ποτέ, δε θα μας χρειαζόταν καμία θεωρητική γενίκευση για τους νόμους αυτής της κίνησης και κατά συνέπεια θα καθίστατο περιττός κι ο ίδιος ο μαρξισμός, ως φιλοσοφικό σύστημα.
Επομένως, η αλφαβήτα του μαρξισμού (συγκεκριμένη ανάλυση της κατάστασης), θα αναιρούσε την αξία χρήσης του και την ανάγκη ύπαρξής του, ενώ εμείς θα έπρεπε να αυτοσχεδιάσουμε κάθε φορά από μηδενική βάση.
Πιο συγκεκριμένα, και με βάση τα παραπάνω.
Η συζήτηση για τα ΛΜ ως τρόπος αντιμετώπισης του φασισμού και τις αντίστοιχες επεξεργασίες έχει προφανώς την αξία της και δεν αποτελεί άσκοπη βυζαντιονολογία για το φύλο του αγγέλου, γιατί όποιος δεν ασχολείται με την ιστορική πείρα, θα είναι καταδικασμένος να σκοντάψει πάνω της. Είναι όμως θρησκευτική προσκόλληση στις αρχές και καρικατούρα του μαρξισμού να παίρνει κανείς αυτούσια την τακτική των ΛΜ (και την αντίστοιχη θεωρητική επεξεργασία) για να την εφαρμόσει στη σημερινή εποχή. Όσοι μάλιστα επιχειρούν να το κάνουν, παραβλέποντας ηθελημένα ή όχι την ειδοποιό διαφορά που υπαγόρευσε εκείνη την τακτική, δηλαδή την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ, και την απουσία μιας ανάλογης συνθήκης σήμερα, ακολουθούν ουσιαστικά τη λογική του Αννίβα, παραφρασμένη: κι αν δεν υπάρχει ΕΣΣΔ, θα την επανεφεύρουμε νοερά.
Έτσι καταλήγουν να αναιρούν στην πράξη την κατηγορηματική άρνησή τους, στα λόγια, στο ερώτημα αν η σύγχρονη Ρωσία έχει καμία σχέση με τη Σοβιετική Ένωση ή αν τέλος πάντων καλείται (εν αγνοία της και κατά δική μας παραγγελία) να παίξει το ρόλο της. Κι αυτό φανερώνει μάλλον τη δική τους θεωρητική ένδεια και μια ανάγκη προσκόλλησης στο ένδοξο παρελθόν, και όχι κάποια απόρριψη ή άρνηση της αξίας και τη σημασία των ΛΜ στον καιρό τους.
Εν κατακλείδι. Θυμάμαι στο νήμα μιας σχετικά πρόσφατης συζήτησης που είχε ανοίξει στο μπλοκ να μπαίνει "αθώα" το ερώτημα: κι αν έχουν δίκιο οι άλλοι (δηλ το ΚΕΚΡ) και όχι το ΚΚΕ; Διαβάζοντας αναλύσεις με βάση τη θεωρία του "εξαγώγιμου φασισμού", που αποτελεί μια βασική θεωρητική επεξεργασία των ρώσων συντρόφων, προσπαθώ να αντιληφθώ την αναλυτική της αξία και αναρωτιέμαι με τη σειρά μου: κι αν έχουν οι άλλοι άδικο; Μας έχει απασχολήσει άραγε αυτό το ενδεχόμενο ή η βασική μας έγνοια είναι να βγει λάθος το ΚΚΕ και σωστός οποιοσδήποτε άλλος -αδιάφορο ποιος (το Αιγάλεω κι ο Ολυμπιακός να κερδάνε...) Και πόσο φτηνή είναι αυτή η λογική που υποβαθμίζει σε αυτό το επίπεδο τη θεωρητική αναζήτηση, ένα σκαλί πιο κάτω και από την προσπάθεια διαχρονικής δικαίωσης ή διάψευσης τακτικών του παρελθόντος, που επιχειρούσαν να απαντήσουν σε συγκεκριμένα προβλήματα της εποχής τους;
Και φτάνοντας στην ουσία του πράγματος.
Ποια θα είναι άραγε τα καθήκοντα των κομμουνιστών, στη χώρα τους και διεθνώς, στην (όχι και τόσο υποθετική) περίπτωση μιας γενικευμένης πολεμικής σύρραξης μεταξύ του ευρωνατοϊκού ιμπεριαλισμού και των λεγόμενων BRICs -για να ορίσουμε λίγο σχηματικά τα αντικρουόμενα στρατόπεδα; Η ήττα της δικής του αστικής τάξης ή του πιο ισχυρού κι επικίνδυνου ιμπεριαλιστή; Κι αν είναι το δεύτερο, μήπως αυτό υπαγορεύει ως καθήκον και τη συστράτευση με τον πιο αδύναμο ιμπεριαλιστή για να εξασφαλιστεί το επιθυμητό αποτέλεσμα;
Βάζω εδώ μια προσωρινή τελεία, για να συνεχίσω τους σχετικούς προβληματισμούς σε κάποια επόμενη ανάρτηση.
Υγ: κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος της ΚΟΜΕΠ για το 2016, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων δύο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα. Το πρώτο του Ελισαίου Βαγενά για τη στρατιωτικο-πολιτική εξίσωση στη Συρία και το δεύτερο για το σύμφωνο συμβίωσης, από το Τμήμα για την Ισοτιμία των Γυναικών της κετουκε.
Μην το χάσετε...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου