Φέτα ή «Feta cheese»;

Ίρις Αμάραντου

Ήταν κάποτε μια μικρή χώρα που παρήγαγε και εξήγαγε εκτός των άλλων και αγροτικά – κτηνοτροφικά προιόντα. Ένα από αυτά το έλεγαν φέτα. Τα χρόνια περνούσαν κι η μικρή χώρα ήθελε να γίνει μεγάλη. Η «παρέα» στην οποία μπήκε μαζί με άλλες χώρες (ΕΟΚ τη λέγαν τότε) είχε σκληρούς όρους και κανόνες.
Έτσι, δυο δεκαετίες πριν, το 1996, κι ενώ η μικρή χώρα περιμένει την κατοχύρωση της αποκλειστικής ονομασίας «Φέτα», για το τυρί που παράγει χρόνια τώρα αλλά πρέπει πλέον να το πιστοποιεί, μια χώρα του βορρά, η Δανία, αντιδρά εξαπολύοντας τεράστια διπλωματική εκστρατεία, με δύο κυρίως στόχους. Ο πρώτος και βασικότερος να αφαιρέσει από την ελληνική φέτα την αποκλειστικότητα του ονόματος. Έτσι θα συνέχιζε να πουλάει το λευκό τυρί (παρασκευασμένο από αγελαδινό γάλα) ως «Φέτα». Ο δεύτερος στόχος σε περίπτωση αποτυχίας του πρώτου, ήταν να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση που θα επέτρεπε στη Δανία να εξάγει εκτός Κοινότητας συσκευασμένο τυρί με επιγραφή «Φέτα Δανίας». Τα συμφέροντα πολλά, γιατί η Δανία θα έχανε κοινοτικές επιδοτήσεις από τις εξαγωγές  λευκού τυριού, κυρίως σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Πλέον αυτού Δανία και  Ολλανδία θα έπρεπε να αφαιρέσουν από τη συσκευασία τη λέξη «Φέτα», την οποία χρησιμοποιούσαν μέχρι τότε.

«Φέτα Δανίας»

Η Κομισιόν, τελικά, εντάσσει τη φέτα στα προϊόντα Π.Ο.Π. (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) σε κοινοτικό επίπεδο, εκτιμώντας ότι η ονομασία «Φέτα» δεν είχε καταστεί κοινό όνομα προϊόντος και ότι εξακολουθούσε να δηλώνει ελληνική προέλευση. Αποφασίστηκε, ωστόσο, να δοθεί ένα πεντάχρονο «μεταβατικό» με την ισχύουσα κατάσταση μη προστασίας, αλλά, από το 2002, «Φέτα» θα μπορούσε να ονομάζεται και να κυκλοφορεί στο εμπόριο μόνο το ελληνικό τυρί. Νίκη για τη φέτα;
Ταυτόχρονα, στο εσωτερικό δεν λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία της φέτας και η αγορά κατακλύζεται με απομιμήσεις και υποκατάστατα. Το Γενικό Χημείο του Κράτους χορηγεί αφειδώς δεκάδες άδειες για την παραγωγή υποκατάστατων της φέτας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να πέφτει η τιμή του προϊόντος, οι Έλληνες παραγωγοί να ζημιώνονται και συγχρόνως οι εταιρίες που παράγουν τα υποκατάστατα να κερδοσκοπούν,  και να παραπλανούν σκόπιμα το καταναλωτικό κοινό αφήνοντας ψευδώς να εννοηθεί ότι είναι τυρί φέτα.

Η αυθεντική ελληνική φέτα παρασκευάζεται από γάλα πρόβειο ή μίγμα αυτού με γίδινο (το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30% κατά βάρος)

Σχεδόν τρία χρόνια μετά, το Μάρτη του 1999, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο οποίο είχαν προσφύγει εκτός της Δανίας, η Γερμανία και η Γαλλία, εκδίδει απόφαση ακύρωσης της καταχώρησης της ονομασίας «Φέτα» ως Π.Ο.Π. Σύμφωνα με την απόφαση η φέτα δεν μπορεί να προστατεύεται ως «αποκλειστικά ελληνικό τυρί» και κατά συνέπεια κάθε κράτος – μέλος μπορεί να παράγει λευκό τυρί ως φέτα. Το δικαστήριο δικαίωσε τις τρεις χώρες, θεωρώντας ότι «οι εθνικές νομοθεσίες στερούνται παντελώς σημασίας»… και επιπλέον η Κομισιόν «έπρεπε να λάβει υπόψη την ύπαρξη προϊόντων που κυκλοφορούν νομίμως στην αγορά».
Η ελληνική ήττα στη «μάχη της φέτας» στην Ευρωπαϊκή Ένωση είχε φανεί από καιρό. Μόνο  η ελληνική πλευρά απαξίωνε τους ισχυρισμούς των τριών κρατών – μελών, σύμφωνα με τους οποίους η φέτα, είναι όνομα λατινικής προέλευσης, δεν είναι παραδοσιακό ελληνικό τυρί, αλλά παρασκευάζεται από αιώνες στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή.

Π.Ο.Π. (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης)

Τον Οκτώβριο του 2002 εκδίδεται νέος Κανονισμός και η φέτα ξαναμπαίνει στον κατάλογο των προϊόντων Π.Ο.Π. σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο, και ως είθισται ακολουθεί νέα προσφυγή της Δανίας και της Γερμανίας. Τελικά, το 2005 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο χαρακτηρίζει τη φέτα ως αποκλειστικά ελληνικό προϊόν, επικυρώνοντας έτσι την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται η παραγωγή της εκτός των ελληνικών συνόρων και απορρίπτει την προσφυγή της Γερμανίας και της Δανίας.
Όμως είναι τόσα τα οικονομικά συμφέρονται γύρω από το όνομα «Φέτα» που οι εταίροι μας δεν μας αφήνουν σε ησυχία.  Έτσι, το 2016 ακολουθεί η εξαίρεση της φέτας ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης από την Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία της ΕΕ και 15 κρατών της νοτίου Αφρικής, την οποία αποδέχεται η ελληνική κυβέρνηση. Κι αυτό ήταν μόνο ο προάγγελος των όσων ακολούθησαν.
Ορισμένοι εγχώριοι υποστηρικτές της πολιτικής της Ευρωπαϊκής  Ένωσης, θέλησαν να υποβαθμίσουν το γεγονός. Μίλησαν για το μικρό ποσοστό των εξαγωγών ελληνικών τυροκομικών προϊόντων στη Νότια Αφρική, ως προς το μεγάλο ποσοστό προς τις χώρες της ΕΕ (90% του συνόλου), όπου το προϊόν προστατεύεται… Όμως, είδαμε όλα τα προηγούμενα χρόνια πώς αντιμετώπισαν την προστασία της ελληνικότητας της φέτας οι εταίροι μας.

Συμφωνία Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης Ε.Ε. – Καναδά (CETA)

Και φτάνουμε στην πρόσφατη συζήτηση της Συμφωνίας Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης Ε.Ε. – Καναδά (CETA). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και με τις ψήφους ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Ποταμιού, ψηφίζει τη συμφωνία. Τα πρώτα «οφέλη» για τη χώρα μας: η φέτα εξαιρείται από τη λίστα των προστατευμένων ευρωπαϊκών τυριών (Π.Ο.Π.) στη συγκεκριμένη συμφωνία.  Το θέμα, ισχυρίζονται, θα επανεξεταστεί μετά από μια πενταετία. Ζήσαμε πολλές επανεξετάσεις και πολλές πενταετίες προσαρμογής. Τι να περιμένουμε λοιπόν; Να αλλάξουν στάση οι εταίροι μας τα επόμενα πέντε χρόνια ή τα κόμματα που ομνύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση να υποστηρίξουν στην Ευρωβουλή τα ελληνικά προϊόντα κόντρα στις επιταγές της;
Η Πανελλήνια Ένωση Κτηνοτρόφων και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων (ΣΕΒΓΑΠ) έχουν καταγγείλει ότι και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ συνεχίζει το έργο των προηγούμενων κυβερνήσεων μη προστατεύοντας τα ελληνικά προϊόντα. Μιλούν για καταστροφή ενός προϊόντος με έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό, το οποίο θα μπορούσε να αναπτυχθεί σημαντικά δίνοντας ώθηση και στον κλάδο της ελληνικής κτηνοτροφίας.

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ στην παραγωγική διαδικασία της φέτας στην χώρα μας απασχολούνται 100.000 κτηνοτρόφοι και 350.000 εργαζόμενοι συνολικά σε όλη τη διαδικασία (παραγωγή, μεταποίηση, υπηρεσίες) και παράγουν 120.000 τόνους ετησίως σε 500 τυροκομεία. Στην Ελλάδα της κρίσης και του πάνω από ένα εκατομμύριο ανέργων, ποια είναι τα μέτρα ενίσχυσης της απασχόλησης; Πως νοείται η προστασία των παραγόμενων προϊόντων; Για ποια παραγωγική ανασυγκρότηση μιλάνε;
Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους. Η προστιθέμενη αξία του σήματος Π.Ο.Π. στις εξαγωγές της φέτας ήταν τεράστια αφού από το 2005 οι εξαγωγές της αυξήθηκαν πάνω από 50%. Το 2015, σύμφωνα με στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων, εξήχθησαν σχεδόν 64.000 χιλιάδες τόνοι φέτας αξίας 366 εκατ. ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 10% του εξαγωγικού εμπορίου στην κατηγορία «Τρόφιμα και ζώντα ζώα». H Ελλάδα παράγει και διακινεί το 28% της παγκόσμιας παραγωγής τυριών με ονομασία «Φέτα». Συνεπώς, το 72% της παγκόσμιας ζήτησης, δηλαδή των 400.000 τόνων και των πάνω από ένα δισ. ευρώ τζίρου είναι το πεδίο στο οποίο θα δοθούν οι μάχες ανάμεσα στην ελληνική Π.Ο.Π. φέτα και στις απομιμήσεις των ανταγωνιστών της. Μάχες στις οποίες εκτός από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα εμπλέκεται και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ).
Ποιος όμως θα βγει κερδισμένος τελικά από τις «νικηφόρες μάχες της φέτας»  του μέλλοντος; Οι κτηνοτρόφοι, που τα τελευταία χρόνια ξεκληρίζονται από την επικράτηση στον κλάδο των μεγάλων εταιρειών και το εισόδημά τους (όσων ακόμα αντέχουν) συνθλίβεται από τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της κυβέρνησης  ή μήπως οι γαλακτοβιομηχανίες;…