Η ΕΣΣΔ ως “Αυτοκρατορία του Κακού”. Ένα ψυχροπολεμικό ρεσιτάλ από τον πρόεδρο Ρέιγκαν

.

Κατιούσα

Σαν σήμερα εκφωνήθηκε το 1983 η διαβόητη ομιλία του Ρόναλντ Ρέηγκαν στην Εθνική Ένωση Ευαγγελιστών στο Ορλάντο της Φλόριντα, όπου χαρακτήριζε τη Σοβιετική Ένωση “Αυτοκρατορία του κακού”, έκφραση που όχι μόνο χαρακτηρίζει την ψυχροπολεμική πολιτική του Αμερικανού προέδρου, αλλά με διάφορες παραλλαγές χρησιμοποιήθηκε κι από διαδόχους του ως σήμερα, ιδίως από τον Τζωρτζ Μπους το νεότερο, κάθε φορά που ήθελαν να στιγματίσουν χώρες που για τον οποιονδήποτε λόγο θεωρούνταν εχθρικές προς τα αμερικανικά συμφέροντα. Η ομιλία γράφτηκε από τον Άντονυ Ρ. Ντόλαν, ωστόσο η συγκεκριμένη φράση ενδεχομένως να προήλθε από έναν πάστορα και σύμβουλο του Ρέηγκαν, τον Χαλ Λίντσεϋ. Μπροστά σε ένα κοινό αποτελούμενο από πάστορες, ο Ρέιγκαν ζήτησε την παρέμβαση της Ευαγγελικής Εκκκλησίας κατά της δημιουργίας μιας αποπυρηνικοποιημένης ζώνης στη Δυτική Ευρώπη.

Η ομιλία αυτή δε διεξήχθη σε μια τυχαία χρονική συγκυρία, αλλά σε μια περίοδο που ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός βρισκόταν στο στόχαστρο διεθνώς. Συγκεκριμένα, ήδη από τις αρχές του 1983 εξελισσόταν ένα παγκόσμιο φιλειρηνικό κίνημα, με αφορμή την σχεδιαζόμενη εγκατάσταση των πυραύλων Pershing II στην Ευρώπη, που θα έδινε τη δυνατότητα για ένα καταιγιστικό πλήγμα κατά της ΕΣΣΔ, σε 4 ως 6 λεπτά, όπως τουλάχιστον εκτιμούσε η KGB, χρόνος που δε θα άφηνε περιθώρια αμυντικής ανταπάντησης στη χώρα. Η ομιλία ερχόταν  ως κλιμάκωση της πολιτικής που είχε εγκαινιάσει με την ανάληψη των προεδρικών του καθηκόντων ο Ρέηγκαν, όταν τερμάτισε τις συνομιλίες περί αφοπλισμού, ενώ είχαν προηγηθεί μόλις οι εκλογές στην ΟΔΓ δυο μέρες νωρίτερα, χώρα στην οποία επίσης σχεδιαζόταν η εγκατάσταση του αμερικανικού πυραυλικού συστήματος. Η συνέχεια της ομιλίας στην οποία καλούσε σε διεθνή “Σταυροφορία” κατά του κομμουνισμού υπήρξε η αναγγελία, στις 23 Μάρτη 1983, του προγράμματος του “Πολέμου των άστρων”, όπως έγινε γνωστό, βάσει του οποίο θα δημιουργούνταν ένα πρόγραμμα-ασπίδα στο διάστημα κατά των σοβιετικών διηπειρωτικών πυραύλων. Επιπλέον, η κυβέρνηση Ρέιγκαν προμήθευε με όπλα κάθε κίνημα κατά σοσιαλιστικών και προοδευτικών κυβερνήσεων ανά τον κόμσο, όπως στη Νικαράγουα, την Ανγκόλα και το Αφγανιστάν, ενώ δε δίστασε μες στο 1983 να εισβάλει στο κρατίδιο της Γρανάδας στην Καραϊβική, για την ανατροπή της φιλοκουβανικής κυβέρνησης του στρατηγού Χάνστον Όστιν.

Το κοινό στο οποίο απευθυνόταν ο αμερικανός πρόεδρος επίσης δεν ήταν τυχαίο, καθώς ήδη από τη δεκαετία του ’70 οι Ευαγγελιστές στις ΗΠΑ είχαν κατορθώσει να κινητοποιήσουν μέσω διαφόρων διαύλων το στρατόπεδο των χριστιανών φονταμενταλιστών. Αυτοχαρακτηρίζονταν ως “Στρατιώτες του Θεού” ή “Στρατός των ηθικών ακτιβιστών” και προέτρεπαν τους πιστούς να αφιερωθούν στον αγώνα κατά κομμουνιστών, αθέων, ομοφυλόφιλων, μοιχών, εγκληματιών και ιερόδουλων. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η οργάνωση Moral Majority που ιδρύθηκε από τον τηλε-ευαγγελιστήΤζέρυ Φάλγουελ και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εκλογή του Ρέηγκαν, καλώντας στην ιδρυτική της διακήρυξη να εκριζωθούν οι “ακάθαρτοι”. Το βιβλίο του Χαλ Λίντσεϋ, που όπως είδαμε ανήκε στο στενό κύκλο του Ρέιγκαν, “Ο εκλιπών πλανήτης γη”, γνώρισε από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 ως το 1990 91 εκδόσεις, πουλώντας 28 εκατομμύρια αντίτυπα.

Μετά την ομιλία, η Γερμανική εφημερίδα “Φρανκφούρτερ Ρούντσαου” ανέφερε δηλώσεις του Τόμας Ντάιν, επικεφαλής μιας επιτροπής Αμερικανοϊσραηλινής φιλίας, ότι ο Ρέιγκαν θεωρούσε πολύ πιθανό ότι ο κόσμος βάσει της Αποκάλυψης του Ιωάννη πλησίαζε στον Αρμαγεδδώνα και τη Μέρα της Κρίσεως. Η μανιχαϊκή ομιλία του Αμερικανού προέδρου προκάλεσε θυμηθία, ενώ το φιλειρηνικό κίνημα εξακολουθούσε να παραμένει δημοφιλές κι εντός ΗΠΑ, όπου μάλιστα η Εθνική Σύνοδος Καθολικών Επισκόπων τάχθηκε κατά της τοποθέτησης πυραύλων στην Ευρώπη και υπέρ του παγώματος του αμερικανικού πυρηνικού προγράμματος.

Ο τότε επικεφαλής της ΕΣΣΔ, ο βαριά άρρωστος Γιούρι Αντρόποφ,θορυβήθηκε βαθιά από την ομιλία, υπολογίζοντας σε μια αιφνιδιαστική επίθεση των ΗΠΑ, που θα καθιστούσε το Ρέηγκαν, όπως ο ίδιος υπονόησε στην ομιλία του, “αρχιστράτηγο του Γ’ παγκοσμίου πολέμου”. Το σοβιετικό πρακτορείο ΤΑΣΣ ανέφερ πως η έκφραση “αυτοκρατορία του κακού” έδειχνε πως ο αμερικανός πρόεδρος μπορούσε να σκέφτεται μόνο “με όρους σύγκρουσης, κι ενός φιλοπόλεμου, παρανοϊκού αντικομμουνισμού.”

Στην προπαγανδιστική εκστρατεία του Ρέηγκαν εντάσσεται και η προβολή της ταινίας “The day after” στο τηλεοπτικό δίκτυο ABC το Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς, με θέμα μια φανταστική πυρηνική επίθεση στην πόλη του Κάνσας, την οποία παρακολούθησαν 100 εκατομμύρια τηλεθεατές. Δυο μέρες μετά εγκρίθηκε εν μέσω σφοδρών διαμαρτυριών από τη γερμανική βουλή με ψήφους 286 υπέρ έναντι 226 κατά η εγκατάσταση των πυραύλων Pershing II στην ΟΔΓ. Την επομένη η ΕΣΣΔ διέκοψε τις συζητήσεις για τον έλεγχο των εξοπλισμών στη Γενεύη. Ως τις 30 Δεκέμβρη οι πρώτοι πύραυλοι είχαν εγκατασταθεί σε δυτικογερμανικό έδαφος.