ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ Νέο «οικονομικό εργαλείο» πολλαπλών χρήσεων για την καπιταλιστική διαχείριση

Χρήμα είναι το ιδιαίτερο εμπόρευμα που εκπληρώνει το ρόλο του γενικού ισοδύναμου, δηλαδή του εμπορεύματος που εκφράζει την αξία όλων των άλλων εμπορευμάτων και μέσω του οποίου γίνονται οι ανταλλαγές τους. Το χρήμα εμφανίστηκε στα πανάρχαια χρόνια αυθόρμητα, στη διαδικασία της ανάπτυξης των ανταλλαγών. Στα πρώτα στάδια, το ρόλο του γενικού ισοδύναμου έπαιζαν διάφορα εμπορεύματα, βαθμιαία όμως το ρόλο του χρήματος ανέλαβαν ο άργυρος και ο χρυσός, λόγω των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων τους που τα καθιστούν κατάλληλα μέταλλα γι' αυτόν το σκοπό. Αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν συναλλαγές με ασήμι ως γενικό ισοδύναμο στην Ουρ της Μεσοποταμίας, ήδη πριν από 5.000 χρόνια. Ως μεσολαβητές των ανταλλαγών με το γενικό ισοδύναμο, δηλαδή το αντίστοιχο των σημερινών τραπεζών και τραπεζιτών, λειτουργούσαν συχνά οι ναοί και οι ιερείς τους. Τον 20ό αιώνα ο χρυσός αντικαταστάθηκε από τα χαρτονομίσματα, ειδικά τραπεζικά χρεόγραφα καταβολής της αξίας τους «άμα τη εμφανίσει» και από άλλα χρεόγραφα. Κάθε χώρα έχει συνήθως το δικό της χρήμα, το εθνικό νόμισμα, και ορισμένα από αυτά, κυρίως το δολάριο και δευτερευόντως το ευρώ, το γεν και το γουάν, χρησιμοποιούνται στις διεθνείς συναλλαγές ως συνάλλαγμα και από τα κράτη ως αποθεματικό νόμισμα.
Κρυπτονόμισμα είναι ένα κατασκεύασμα χωρίς φυσική μορφή, που υπάρχει μόνο ως ψηφιακό αποτύπωμα και εμφανίζεται από τους υποστηρικτές του ως μορφή ψηφιακού χρήματος. Βασίζεται στα μαθηματικά της κρυπτογραφίας, ώστε να καθορίζεται πώς και πότε δημιουργούνται μονάδες του νομίσματος, αλλά και για να διασφαλίζεται η ασφαλής μεταφορά ποσών από αυτό το νόμισμα. Βασικό χαρακτηριστικό της λειτουργίας των κρυπτονομισμάτων, το κεντρικό στοιχείο αυτού του εφευρήματος, είναι η ύπαρξη ενός - κατά βάση - κατανεμημένου καθολικού (λογιστικού κατάστιχου), που υλοποιείται ως ψηφιακή βάση δεδομένων υποκείμενη σε δημόσια διαχείριση από πολλούς συμμετέχοντες. Αυτή η τεχνολογία είναι που έκανε εφικτά κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin. Η υποκείμενη δομή αυτού του κατανεμημένου σε πολλούς υπολογιστές καθολικού ονομάζεται blockchain, δηλαδή αλυσίδα των μπλοκ, και έχει τη μορφή μιας σειριακής αλληλουχίας κρυπτογραφημένων μπλοκ ψηφιακών πληροφοριών. Για να επαληθευτούν και να διασφαλιστούν, τα μπλοκ αυτά ενημερώνονται συναινετικά από διάφορους «αποδεικτικούς» μηχανισμούς, στους οποίους συμμετέχουν άνθρωποι και ηλεκτρονικοί υπολογιστές.

Με τη γενική τους μορφή, οι έννοιες των αλυσίδων των μπλοκ και των κατανεμημένων καθολικών δεν είναι ακριβώς νέες. Προϋπήρχαν σε αστικές συναλλαγές ιδιοκτησίας, π.χ. ακίνητης περιουσίας. Εκείνο που είναι καινούργιο είναι το «πάντρεμα» αυτών των δύο εννοιών σε ένα (συνήθως) ασφαλές υπολογιστικό σύστημα, που σύμφωνα με τους υποστηρικτές του μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίλυση πολλών πρακτικών προβλημάτων.

Οι κυρώσεις και το Petro

Στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT), μια ομάδα τεχνοκρατών προσπαθεί να δημιουργήσει ένα ψηφιακό νόμισμα βασισμένο σε blockchain, κατάλληλο για μεγάλης κλίμακας συναλλαγές, το οποίο ονομάζει Tradecoin (κάτι σαν «νόμισμα για το εμπόριο»). Το νόμισμα αυτό θα στηρίζεται σε εχέγγυα του πραγματικού κόσμου, όπως αγροτικά προϊόντα, ορυκτά καύσιμα, μεταλλεύματα κ.ά. Ετσι, ελπίζουν ότι θα καταφέρει να έχει σχετικά σταθερή τιμή και το κοινό θα το εμπιστευτεί. Το Tradecoin, λένε, θα επιτρέψει σε «συμμαχίες» μικρών κρατών, επιχειρήσεων, μεγαλεμπόρων, πιστωτικών ενώσεων, ακόμη και μεγαλοαγροτών, να έχουν στη διάθεσή τους ένα νόμισμα όχι λιγότερο αξιόπιστο και ευέλικτο από τα νομίσματα που χρησιμοποιούν η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ετσι, υποστηρίζουν, θα μπορούν να προστατευτούν από τις ...ιδιοτελείς πολιτικές των «μεγάλων παικτών» και να συμμετέχουν στο διεθνές εμπόριο.
Το όνειρο της ομάδας του MIT πρόλαβε ο ηγέτης της Βενεζουέλας, Ν. Μαδούρο, που πρόσφατα ανακοίνωσε την «κυκλοφορία» του Petro, ενός κρυπτονομίσματος με χαρακτηριστικά ανάλογα του Tradecoin. Εχέγγυα έχει τα αποθέματα της χώρας σε ορυκτά καύσιμα, κυρίως πετρέλαιο (εξ ου και το όνομα), τον κρατικό χρυσό και τα διαμάντια της. Ωστόσο, δεν προσδιορίστηκε η ακριβής σχέση που θα έχει το Petro με το βαρέλι πετρελαίου. Ο Μαδούρο υποστήριξε ότι με το Petro η χώρα του θα μπορέσει να έχει και πάλι πρόσβαση σε διεθνή χρηματοδότηση και να αντιμετωπίσει τις κυρώσεις που της έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ. Τα Petro διατίθενται «προ-εξορυγμένα» σε 100 εκατομμύρια τεμάχια, βασισμένα μάλλον πάνω στο blockchain του Ethereum. Από έγγραφο που διέρρευσε, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας φαίνεται να ελπίζει στην πώληση Petro αξίας 2,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε πρώτη φάση (με έκπτωση 60% στους αγοραστές) και 2,7 δισ. σε δεύτερη φάση. Το έγγραφο προτείνει τη δυνατότητα πληρωμής φόρων σε Petro, αλλά και την πραγματοποίηση συναλλαγών της κρατικής πετρελαιοβιομηχανίας με το νέο κρυπτονόμισμα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ προειδοποίησε ότι η αγορά Petro αποτελεί παραβίαση των κυρώσεων, επειδή θα λειτουργήσει ως πίστωση προς την κυβέρνηση της Βενεζουέλας.
Σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», και η Ρωσία ενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει τις κυρώσεις από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες μέσω κρατικά εγγυημένου κρυπτονομίσματος, του κρυπτο-ρουβλίου. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η Τράπεζα της Αγγλίας και η κεντρική τράπεζα της Κίνας έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία του Bitcoin για τα δικά τους ψηφιακά νομίσματα, ενώ ενδιαφέρον έχει εκφράσει και η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας, όσον αφορά τη χρήση της τεχνολογίας blockchain για την προστασία των συναλλαγών. Τόσο η Ρωσία, όσο και η Κίνα και η Βενεζουέλα, έχουν βάλει εμπόδια στην εξαγωγή συναλλάγματος μέσω αγοράς Bitcoin από πολίτες.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: «Scientific American», https://www.coindesk.com, https://www.nytimes.com