ΤΟΥΡΚΙΑ - ΕΕ Ενα σκληρό και περίπλοκο παζάρι που θα δυναμώσει

Είναι ενδεικτικές οι δηλώσεις και αναλύσεις με αφορμή την τελευταία Σύνοδο των δύο πλευρών

Από την τελευταία Σύνοδο ΕΕ - Τουρκίας στη Βάρνα της Βουλγαρίας, της χώρας που έχει την εξαμηνιαία προεδρία

«ΗΠΑ και ΕΕ πρέπει να εργαστούν για να εμποδίσουν την Τουρκία να "ξεγλιστρήσει" από τη Δύση».
Αυτός είναι ο τίτλος που δίνει σε δημοσίευμά του στις 26 Μάρτη 2018 το «USNI News», η ειδησεογραφική ιστοσελίδα του United States Naval Institute (USNI), μιας μη κερδοσκοπικής στρατιωτικής οργάνωσης, παροχής συμβουλών και διοργάνωσης συζητήσεων για θέματα που αφορούν την άμυνα και ασφάλεια των ΗΠΑ.
Φιλοξενώντας αποσπάσματα από συζήτηση που οργάνωσε το «Ινστιτούτο Μπρούκινγκς», το USNI αναδεικνύει ότι η σχέση Δύσης - Τουρκίας, οι «τριβές» που παραμένουν, αλλά και η συνεργασία που διατηρείται σε μια σειρά κρίσιμα πεδία, αποτελούν μέρος ενός σκληρού και περίπλοκου ενδοϊμπεριαλιστικού παζαριού, που θα δυναμώσει, παρασύροντας τους λαούς σε όλο και μεγαλύτερους κινδύνους.
Σημειώνεται ότι το USNI δημιουργήθηκε το 1873 και σήμερα μετρά 50.000 μέλη, κυρίως ενεργούς ή εν αποστρατεία αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού, του Σώματος Πεζοναυτών και της Ακτοφυλακής των ΗΠΑ. Πρόεδρός του είναι ο Ελληνοαμερικανός ε.α. στρατηγός, πρώην διοικητής του ΝΑΤΟ Τζέιμς Σταυρίδης.
Παρουσιάζοντας τη συζήτηση που έγινε στο «Μπρούκινγκς», το σχετικό δημοσίευμα του USNI αναφέρει εισαγωγικά: «Καθώς η προσέγγιση της Τουρκίας με τη Ρωσία και το Ιράν μεγαλώνει (...) ένα πάνελ ειδικών συμφώνησαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ενωση χρειάζονται να χρησιμοποιήσουν την ικανότητα "μόχλευσής" τους σε ζητήματα οικονομίας και ασφάλειας για να τραβήξουν την Αγκυρα πίσω προς τη Δύση...».
Στην εκδήλωση τοποθετήθηκε, μεταξύ άλλων, ο Ερικ Εντελμαν, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Αγκυρα (2003 - 2005), υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ και γενικά η Δύση πρέπει να υιοθετήσει μια «πολύ "συναλλακτική" προσέγγιση» για να αντιμετωπίσει τη σημερινή Τουρκία. «Η συναλλακτική προσέγγιση έχει αποδειχτεί πολύ επιτυχημένη κατά το παρελθόν στην περίπτωση της Γερμανίας και σήμερα για αυτήν της Ρωσίας».
Στην ίδια συζήτηση, ο εκπρόσωπος του ερευνητικού Αμερικανικού Ινστιτούτου Γερμανικών Σπουδών (American Institute for Contemporary German Studies) Στίβεν Σζάμπο σημείωσε: «Δεν μπορούμε να χάσουμε την Τουρκία», μέσα από μια «πολιτική εγκατάλειψής» της από ΗΠΑ, ΕΕ και ΝΑΤΟ. Μόνο η Γερμανία διαθέτει 6.000 - 7.000 εταιρείες που επιχειρούν στην Τουρκία, επιπλέον φιλοξενεί μια μεγάλη τουρκική κοινότητα εντός των συνόρων της, πρόσθεσε.
Ο Κεμάλ Κιρίσι, ανώτερος συνεργάτης της μεγαλύτερης τουρκικής εργοδοτικής οργάνωσης TUSIAD αλλά και του «Μπρούκινγκς», σε ζητήματα Τουρκίας, υπογράμμισε ότι, ειδικά στον τομέα της Ασφάλειας, η αεροπορική βάση των ΗΠΑ στο Ιντσιρλίκ παραμένει σημαντική για τις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στη Συρία και ως «προκεχωρημένο φυλάκιο ενάντια» στη ρωσική περιπέτεια («adventurism») στη Μαύρη Θάλασσα.

Το αλισβερίσι ΕΕ - Τουρκίας

Ενδεικτικό των αντιθέσεων αλλά και των αλληλεξαρτώμενων συμφερόντων Τουρκίας - Δύσης είναι και το αλισβερίσι που έχουν στήσει Αγκυρα και Βρυξέλλες, όπως επιβεβαιώθηκε και στη διμερή Σύνοδο Κορυφής που έγινε στη Βάρνα της Βουλγαρίας στις 26 Μάρτη.
Από την πλευρά της Τουρκίας, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πριν αναχωρήσει για τη Βάρνα, ισχυρίστηκε ότι η Αγκυρα «διατηρεί το στρατηγικό στόχο της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση και θα συνεχίσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ». Μετά τη Σύνοδο εξέφρασε την ελπίδα ότι «αφήσαμε πίσω τη δύσκολη περίοδο για τις σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ» και χαρακτήρισε «μεγάλο λάθος» το να μείνει η Τουρκία εκτός της διεύρυνσης.
Από την πλευρά της ΕΕ, ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, είπε ότι θα ήθελε «η Τουρκία να αποτελέσει έναν πραγματικό στρατηγικό εταίρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης», προσθέτοντας ότι ΕΕ και Τουρκία χρειάζονται έναν ανοιχτό και ειλικρινή διάλογο, έχουν πολλά κοινά συμφέροντα και κοινές προκλήσεις στις οποίες χρειάζεται να εργαστούν μαζί. Ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, αν και ανέφερε ότι δεν υπήρξαν σαφείς απαντήσεις από την Τουρκία «σε έναν μακρύ κατάλογο ανησυχιών», συμπλήρωσε ότι «αναφορικά με συγκεκριμένες λύσεις, δεν καταλήξαμε σε κανέναν συμβιβασμό σήμερα...». Ωστόσο, συνέχισε, «εξακολουθώ να ελπίζω ότι αυτό θα καταστεί δυνατό στο μέλλον... Μόνο η πρόοδος σε αυτά τα ζητήματα θα μας επιτρέψει να βελτιώσουμε τις σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας, περιλαμβανομένης της διαδικασίας ένταξης».
Τρεις μέρες πριν τη Σύνοδο, στις 23 Μάρτη, το ίδρυμα «Στράτφορντ» επισήμαινε σε εκτενή του ανάλυση: «Η σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ είναι περίπλοκη». Ανάμεσα σε άλλα, υποστήριζε ότι εξαιτίας πολλών «άλυτων διαφωνιών» και παρά «τις ενταξιακές φιλοδοξίες της Τουρκίας, είναι απίθανο το να μπει στην Ενωση στα επόμενα χρόνια, αν αυτό γίνει ποτέ. Κι αφού μια πλήρης ένταξη δεν είναι δυνατή, Τουρκία και ΕΕ θα συνεργαστούν κατά περίπτωση σε τομείς στους οποίους μοιράζονται κοινά συμφέροντα...».
Ενώ σε άλλο σημείο αναφερόταν: «Είναι πολλά αυτά που διακυβεύονται από τη σχέση ΕΕ - Τουρκίας, (και) για τις δύο πλευρές, για να σταματήσουν να εργάζονται από κοινού (έστω) σε ορισμένα θέματα. Οι εμπορικοί δεσμοί των δύο πλευρών είναι ισχυροί και εκατομμύρια Τούρκοι ζουν μια αξιοπρεπή ζωή σε ευρωπαϊκές χώρες, ενώ χιλιάδες ευρωπαϊκές εταιρείες επιχειρούν στην Τουρκία.
Ακόμα παραπέρα, η Τουρκία αποτελεί ένα σημαντικό παίκτη σε διάφορες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και η ΕΕ ενδιαφέρεται πολύ να εργαστεί για τη σταθερότητα σε αυτήν την περιοχή, αφού οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή αυξάνουν τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη, διαταράσσουν τις τιμές της Ενέργειας και αυξάνουν τον κίνδυνο της τρομοκρατίας...».
Βεβαίως, αυτό για το οποίο η Μέση Ανατολή προκαλεί μεγάλο «ενδιαφέρον» και στην ΕΕ, είναι ότι η γεωγραφική της θέση και ο μεγάλος φυσικός της πλούτος καθιστούν τις ισορροπίες σε αυτή καθοριστικές για έναν ευρύτερο γεωπολιτικό συσχετισμό δυνάμεων. Με δεδομένες μάλιστα και τις ενισχυμένες φιλοδοξίες της ΕΕ να αναπτύξει τη στρατιωτική και επενδυτική της δράση σε διάφορες γωνιές του πλανήτη ακόμα πιο «αυτοτελώς» (ενώ αυξάνονται οι «τριβές» και μεγαλώνουν οι αντιθέσεις με τις ΗΠΑ), είναι σίγουρο πως και η συνεργασία με την Τουρκία εξετάζεται και από την πλευρά των «προοπτικών» που μπορεί να ανοίξει στα γερμανικά, τα γαλλικά, τα ιταλικά και γενικά τα ευρωπαϊκά μονοπώλια.
Ετσι, το «Στράτφορντ» σημειώνει ότι «τώρα που η ενταξιακή πορεία στην ΕΕ δεν είναι αξιόπιστος στόχος, το εμπόριο θα αποτελέσει έναν σημαντικό κινητήριο παράγοντα (για τη διμερή συνεργασία)», προσθέτοντας ότι «η Τουρκία αποτελεί τον τέταρτο σημαντικότερο προορισμό για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές», ενώ «η Ενωση αποτελεί τον βασικότερο εμπορικό εταίρο της Τουρκίας».

Και η αξιοποίηση διαφόρων «τριβών»

Από τη δική του μεριά, το τουρκικό κεφάλαιο μελετά και αυτό πώς καλύτερα θα παζαρέψει συμμαχίες ωφέλιμες για τη γεωστρατηγική του αναβάθμιση. Μάλιστα, σε αυτήν την κατεύθυνση κάθε πλευρά εξετάζει και πώς μπορεί να αξιοποιήσει «ρωγμές» που αναπτύσσονται στα σύμμαχα ή αντίπαλα «στρατόπεδα» (βλ. τριβές ΗΠΑ - ΕΕ).
Ενδεικτική είναι η αρθρογραφία που σχεδόν καθημερινά φιλοξένησε η εφημερίδα «Χουριέτ» πριν αλλά και μετά τη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ - Τουρκίας στη Βάρνα, μιλώντας για τη σημασία να αναπτυχθεί μια «σχέση αμοιβαίου οφέλους», για τις δυσκολίες που υπάρχουν, αλλά και για τη «βούληση» που έχουν και οι δύο πλευρές για να διατηρηθεί συνεργασία, έστω σε ορισμένα πεδία.
«Το σημερινό αδιέξοδο στις σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ φαίνεται απίθανο να λυθεί στο άμεσο μέλλον, πόσο μάλλον σε μία Σύνοδο Κορυφής. Αλλά η συνάντηση στη Βάρνα έδειξε μια επιθυμία και στις δύο πλευρές η Τουρκία να παραμείνει αγκυροβολημένη στην ΕΕ... Η Τουρκία αποτελεί έναν απαραίτητο σύμμαχο για την ΕΕ όσον αφορά τη διατήρηση της ασφάλειας στα ανατολικά και στα νότια της ηπείρου, σε μια περίοδο που οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού περνούν σοβαρές αναταραχές (σ.σ. οι σημειώσεις δικές μας).
Τουρκία και ΕΕ μοιράστηκαν στρατηγικά συμφέροντα στην ανάπτυξη συνεργασίας στα πεδία της ασφάλειας, της οικονομίας, της Ενέργειας... Πέρα από το ότι η Ευρώπη είναι ο σημαντικός εμπορικός της εταίρος, η Τουρκία κερδίζει από τη διατήρηση της ευρωπαϊκής της άγκυρας, που εξυπηρετεί ως διασφάλιση για τους ξένους επενδυτές: Ως ουσιαστικό στοιχείο βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Γι' αυτό οι διπλωμάτες επιλέγουν να συνεχίσουν τη φαινομενική "υποκρισία" σχετικά με τη χρονοβόρα ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, καθώς οι κίνδυνοι για κάθε εναλλακτική είναι πολύ μεγάλοι...».
Εξάλλου, είναι ενδεικτικές και οι κατά καιρούς δηλώσεις διαφόρων Ευρωπαίων αξιωματούχων, που ξεκαθαρίζουν ότι το να χάσει η ΕΕ την Τουρκία εντελώς από σύμμαχο θα ήταν μεγάλο πρόβλημα.
Η Γαλλία, αν και εμφανίζεται όλο και πιο αρνητική για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, διαμηνύει με πολλές ευκαιρίες ότι πρέπει να δυναμώσει η διμερής συνεργασία, ειδικά σε τομείς όπως η Αμυνα και η Ενέργεια.
Η Αυστρία, που εδώ και πολλά χρόνια ξεχωρίζει για τους τόνους με τους οποίους ζητά τερματισμό των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, μέσω πρόσφατων επαφών της ΥΠΕΞ Καρίν Κνάισλ, σε Αγκυρα αλλά και Βιέννη, υπογράμμισε: «Θέλουμε να βελτιώσουμε περαιτέρω τη (διμερή) σχέση μας, βήμα - βήμα κάθε φορά... Θέλουμε να δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα που θα μας επιτρέπει ακόμα και την αντιμετώπιση των δύσκολων προβλημάτων...».
Τέλος, και η Γερμανία έχει και αυτή επανειλημμένα τονίσει ότι παρά τις διαφωνίες σε πολλά θέματα, είναι «πολλά» αυτά που ενώνουν τις δύο χώρες, από τους περισσότερους από 3 εκατομμύρια Τούρκους μετανάστες στη Γερμανία, έως το ΝΑΤΟ, τον αγώνα κατά της «τρομοκρατίας», αλλά και οικονομικά θέματα...