Ο ερευνητικός «Ορίζοντας 2020»

Ο ερευνητικός «Ορίζοντας 2020»

Εδώ και ένα μήνα έχουν ξεκινήσει οι αγωνίες, οι διαπραγματεύσεις, οι ημερίδες ενημέρωσης, κίνηση πολύ στα Πανεπιστήμια, στα Ερευνητικά Ινστιτούτα, στα τμήματα έρευνας/ ανάπτυξης των επιχειρήσεων, των εταιρειών - συμβούλων συγγραφής ερευνητικών προτάσεων (από τα ανερχόμενα... επαγγέλματα!!).

Αναβρασμός στους νέους ερευνητές (υποψήφιους διδάκτορες, μεταδιδάκτορες των διαφόρων βαθμίδων, άνεργους ερευνητές), αλλά και στους καθηγητές - «πάτερ-φαμίλιας». Το αγγλιστί brain storming συνδυάζεται με παλιότερες «φιλίες - γνωριμίες», με διαδρομικές συναντήσεις, με υποσχέσεις και αλισβερίσια, με τελικό σκοπό και έπαθλο ένα κομμάτι της πίτας.
Δηλαδή, ύστερα από μία, αλλά συνήθως περισσότερες, ασκήσεις συγγραφής ερευνητικών προτάσεων από ομάδες ερευνητών από αρκετές ευρωπαϊκές (και όχι μόνον) χώρες, με επικεφαλής τώρα πια κάποια επιχείρηση, ξεκινά ο «μαραθώνιος» της αξιολόγησής τους σε διάφορα επίπεδα, γίνονται διαπραγματεύσεις, υπόγειες διαδρομές κ.λπ., και τελικά ένα ποσοστό από αυτήν την κοσμογονία έκθεσης μιας τεράστιας συλλογικής δεξαμενής γνώσεων, ιδεών κ.λπ. θα ανταμειφθεί με την έγκριση - χρηματοδότηση της πρότασης/προτάσεων, γύρω στο 10%. Η απογοήτευση, η γκρίνια και τα πικρόχολα σχόλια θα κυριαρχήσουν στη μεγάλη πλειοψηφία των εμπλεκομένων.

Ο λεγόμενος «Ορίζοντας 2020», είναι το 8ο «πρόγραμμα - πλαίσιο» της Ευρωπαϊκής Eνωσης, 7ετούς διάρκειας (2014 - 2020) και προϋπολογισμού περίπου 10 δισ. ευρώ/έτος. Τα πρώτα έξι προγράμματα - πλαίσια της ΕΕ ήταν 5ετή (από το 1984 έως το 2006, με κάποιες χρονικές επικαλύψεις, προϋπολογισμού κατά μέσον όρο 2 - 2,5 δισ. ευρώ/έτος). Ομως, για να πάψει ο οποιοσδήποτε συνειρμός με τα περίφημα... σοσιαλιστικά πεντάχρονα πλάνα αποφασίστηκε το 7ο πρόγραμμα να είναι 7ετές (προϋπολογισμού περίπου 7 δισ. ευρώ/έτος) και το 8ο να τερματίζει χρονικά σε στρογγυλό νούμερο (και παλιότερα υπήρχαν στόχοι για 2010 κ.λπ.).

Σε αυτήν τη σύντομη αναφορά δε θα αναλύσουμε, ούτε θα αξιολογήσουμε πού πήγαν τα χρήματα αυτά, ποιος «κέρδισε», ποιος έχασε, ποια ήταν τα επιτεύγματα κ.λπ., πολύ σημαντική άσκηση σίγουρα. Το κύριο χαρακτηριστικό, όμως, κατά την εξέλιξη των προγραμμάτων αυτών έχει σημασία να αναφερθεί. Οτι, δηλαδή, ενώ τα αρχικά προγράμματα - πλαίσια ήταν κυρίως συμπράξεις μεταξύ ακαδημαϊκών και ερευνητικών μονάδων, με ενδεχόμενο ενδιαφέρον από κάποια επιχείρηση να εκδηλώνεται υπό μορφή συνοδευτικής επιστολής, τώρα πια, ξεκάθαρα, οι ακαδημαϊκές και ερευνητικές μονάδες των συμπράξεων, κατά κανόνα, αποδέχονται και συμμετέχουν με κάποια επιχείρηση ως «επικεφαλής». Υπάρχει και ένα υποπρόγραμμα που απευθύνεται κυρίως σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Δυο ακόμα χαρακτηριστικά παραδείγματα που εμφανίζονται στην «πρώτη ανάγνωση» των κειμένων του οραματικού «Ορίζοντα» είναι τα ακόλουθα.

1. Σε συνεργατικά προγράμματα που θα χρηματοδοτηθούν, μετά από τη σχετική διαδικασία στην οποία αναφερθήκαμε πιο πάνω, όπου θα υπάρχει συμμετοχή ακαδημαϊκών μονάδων και φαρμακοβιομηχανιών (στο π.χ. 50% - 50%), όλη η ίδια συμμετοχή της βιομηχανίας (που παλιότερα ήταν σε χρήμα) τώρα μπορεί να είναι σε είδος!!! Και ο νοών νοείτω!
2. Σε αυτό το πρόγραμμα - πλαίσιο προβλέπεται η υποστήριξη διδακτορικών προγραμμάτων, κυρίως συνεργασίας (απαραίτητη βλέπετε η... κινητικότητα, κατά το νους υγιής εν σώματι υγιεί), όπως υπήρχε αυτή η πρόβλεψη και στο προηγούμενο 7ο πρόγραμμα, αλλά προστίθεται και ένα ακόμα «εργαλείο» (κατά την κοινοτική ορολογία): Κοινά διδακτορικά προγράμματα μεταξύ ακαδημαϊκών μονάδων και... επιχειρήσεων! Μάλιστα, και να υπάρχει κάποιο ακαδημαϊκό ίδρυμα, που σέβεται τον τίτλο του (δυστυχώς υπάρχουν ελάχιστα) και συνεπώς είναι εναντίον της ισοπέδωσης τύπου Bologna, για διδακτορικά δηλαδή «παραδοτέα» μέσα σε 3 χρόνια (δηλαδή διδακτορικά κατά παραγγελία, λες και προδικάζεται το αποτέλεσμα της όποιας ερευνητικής προσπάθειας), εξαναγκάζεται, αν θέλει να επιτύχει κάποια χρηματοδότηση, στην εποχή αυτή των ισχνών αγελάδων διαρκείας, να ιδρύσει τέτοια 3ετή διδακτορικά!

Στην ανθρώπινη Ιστορία η έρευνα, το ψάξιμο και η διερεύνηση των φυσικών και κοινωνικών φαινομένων, οι ανακαλύψεις, η δημιουργική απασχόληση, είναι «αγαθά» που παρ' όλη την αντίδραση που συνάντησαν, εξακολουθούν να βρίσκονται ψηλά στις προσδοκίες των νέων, των γονιών, των σκεπτόμενων ανθρώπων γενικότερα. Η σχετική ενασχόληση απαιτεί κόπο και εργασία, αλλά τα αποτελέσματά της τροφοδοτούν με ανείπωτη χαρά και ικανοποίηση όλη την ερευνητική ομάδα από κοινού, αλλά και τον καθέναν εργάτη της έρευνας ξεχωριστά, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του.

Αυτή η ερευνητική προσπάθεια υπονομεύεται συστηματικά από όλα τα προγράμματα - πλαίσια, πέραν από διακηρύξεις και προθέσεις. Σε καθετί βάζουν μια ταμπέλα με τη χρηματική ένδειξη της «αξίας» του. Ολα γίνονται προϊόν. Το κύριο λειτουργικό υπόβαθρο διεξαγωγής της έρευνας είναι ο ανηλεής ανταγωνισμός, και όχι η συνεργασία. Ας σκεφτεί ο καθένας, από τον εργάτη - ερευνητή, έως τον εργάτη - αγρότη πώς θα ήταν η ζωή τους και οι σχέσεις μεταξύ μας αν στη θέση του ανταγωνισμού ερχόταν η συνεργασία.
Για να γυρίσει όμως ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή, και έχουμε αργήσει!