Οξύνονται οι κόντρες σε Ευρωζώνη - ΕΕ και με αφορμή την Τραπεζική Ενωση

Οξύνονται οι κόντρες σε Ευρωζώνη - ΕΕ και με αφορμή την Τραπεζική Ενωση

Από την πρόσφατη συνεδρίαση του Γιούρογκρουπ

ΕΕ

Στη συνεδρίαση του Γιούρογκρουπ τη Δευτέρα 8/11/2015, συζητήθηκαν - ανάμεσα στα άλλα - θέματα που έχουν σχέση με την οικονομική διακυβέρνηση της Ευρωζώνης, ενώ την επομένη συζητήθηκαν και στο ΕΚΟΦΙΝ για την ΕΕ.

Ποια θέματα είναι αυτά;
Το πρώτο είναι η ενιαία εκπροσώπηση του Γιούρογκρουπ στο ΔΝΤ. Πρόκειται για προσπάθεια εμφάνισης της Ευρωζώνης ως ενιαίας οντότητας στο ΔΝΤ, σε αντίθεση με την ξεχωριστή εκπροσώπηση των κρατών - μελών, με την προσδοκία αναβάθμισης της θέσης της, ως πιο ισχυρή πολιτική και οικονομική οντότητα στο ΔΝΤ, στις αποφάσεις του οποίου τον πρώτο λόγο έχουν οι ΗΠΑ. Η εξωτερική εκπροσώπηση της ζώνης του ευρώ δεν αντιστοιχεί στην αυξημένη οικονομική και δημοσιονομική βαρύτητά της, εκτιμά η Κομισιόν, φέρνοντας ως παράδειγμα το δολάριο ΗΠΑ που έχει ενιαία, ισχυρή εκπροσώπηση στους διεθνείς διακρατικούς οικονομικούς και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Γι' αυτό η Κομισιόν, προς το κοινό συμφέρον των κρατών - μελών της Ευρωζώνης, προτείνει τη μετάβαση προς μια ενοποιημένη εκπροσώπηση της ζώνης του ευρώ στο ΔΝΤ. Δεν ξέρουμε πώς θα προχωρήσει. Σημαίνει εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών - μελών, ενώ υπάρχουν οξύτατοι εσωτερικοί ανταγωνισμοί. Οι ΗΠΑ είναι ενιαίο κράτος και όχι διακρατική ένωση. Ταυτόχρονα, αυτή η κίνηση δείχνει για μια ακόμη φορά όξυνση ανταγωνισμών μεταξύ Ευρωζώνης και ΗΠΑ.
Το δεύτερο είναι η Τραπεζική Ενωση. Συζητήθηκε και η Ενωση Κεφαλαιαγορών, αλλά κατέληξαν ότι χρειάζεται πρώτα ολοκλήρωση των διαδικασιών για την Τραπεζική Ενωση.
Το ζήτημα της Τραπεζικής Ενωσης δεν είναι καινούριο. Η ιστοσελίδα της ΕΕ στην Ελλάδα αναφέρει σχετικά:
«Η κρίση του ευρώ αλλά και τα διδάγματα από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση που ξέσπασε το 2007 - '08 οδήγησαν σε μια σειρά πολύ σημαντικών μεταρρυθμίσεων στην Ευρώπη ώστε να διασφαλιστεί ότι υπάρχει επαρκής ρύθμιση και εποπτεία όλων των παραμέτρων του χρηματοπιστωτικού συστήματος στις 28 χώρες της Ενωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο τον Ιούνιο του 2012 τα κράτη - μέλη της ΕΕ αποφάσισαν ότι η νομισματική ένωση πλέον πρέπει να υποστηριχθεί και από τη λεγόμενη "Τραπεζική Ενωση", δηλαδή την κοινή εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και τον κοινό μηχανισμό επίλυσης των χρηματοπιστωτικών κρίσεων. Πιο συγκεκριμένα, η τραπεζική ένωση έχει σκοπό να διαρρήξει τον μηχανισμό που συνδέει τον τραπεζικό τομέα με το δημόσιο χρέος (σ.σ. η χρηματοδότηση για την ανακεφαλαιοποίηση αποτελεί μέρος του κρατικού χρέους). Στην τραπεζική ένωση εντάσσονται υποχρεωτικά όλες οι χώρες - μέλη της ζώνης του ευρώ αλλά και εθελοντικά όσες από τις υπόλοιπες χώρες - μέλη της ΕΕ το επιθυμούν».
Γράφει επίσης: «Η έλλειψη συντονισμού της αντίδρασης των κρατών - μελών στη χρεοκοπία τραπεζών (...) οδήγησε σε κατακερματισμό ανησυχητικού βαθμού την ενιαία αγορά στον τομέα των δανειοδοτήσεων και των χρηματοδοτήσεων, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η αποτελεσματική δανειοδότηση της πραγματικής οικονομίας και, κατά συνέπεια, η οικονομική ανάπτυξη. Για την διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και της ανάπτυξης στην Ευρωζώνη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε έναν χάρτη πορείας για την Τραπεζική Ενωση για τα 18 κράτη - μέλη που ανήκουν σήμερα στην Ευρωζώνη και τις 6.000 τράπεζές τους».

Τι εννοούν με όλα τα παραπάνω;

Η διαχείριση της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης συνολικά στην Ευρωζώνη, αλλά ιδιαίτερα σε κράτη - μέλη με μεγάλο κρατικό χρέος και μεγάλα ελλείμματα (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, αλλά κυρίως Γαλλία, Ιταλία), που αποτελούν έναν επιπλέον δυσμενή παράγοντα στη διαχείριση και δυσκολεύουν αρκετά την καπιταλιστική ανάπτυξη, ωθεί στην αναζήτηση μέτρων και θεσμών προώθησης της παραπέρα πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης, επομένως και της «οικονομικής διακυβέρνησης». Διάφορα διεθνή και ευρωενωσιακά αστικά οικονομικά επιτελεία, μιλώντας για την Ευρωζώνη, κάνουν λόγο για «λειψή Ενωση», αφού λένε ότι είναι ενιαία μόνο ως νομισματική και όχι ως οικονομική, με δεδομένο το γεγονός ότι κάθε κράτος - μέλος της δεν μπορεί να ασκεί νομισματική πολιτική, αυτή την ασκεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), μπορεί όμως και ασκεί οικονομική πολιτική. Αποτέλεσμα της έλλειψης άσκησης οικονομικής πολιτικής από ένα κέντρο είναι, λένε, η εμφάνιση τεράστιων ελλειμμάτων και κρατικών χρεών, παρά τα κριτήρια του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που προβλέπει μέχρι 3% του ΑΕΠ δημόσιο έλλειμμα για κάθε κράτος - μέλος και μέχρι 60% του ΑΕΠ κρατικό χρέος. Προβλέπει μάλιστα και ποινές όταν παραβιάζονται αλλά ποτέ δεν επιβλήθηκαν αφού η πρώτη κυβέρνηση που τα παραβίασε ήταν η γερμανική.
Η επιδίωξη της ενιαίας οικονομικής διακυβέρνησης δικαιολογείται με το επιχείρημα της προσπάθειας αποτροπής οικονομικής κρίσης στο μέλλον, πράγμα αδύνατον αφού είναι σύμφυτη με τον καπιταλισμό και τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου και των κερδών, γι' αυτό και συμπληρώνουν με το επιχείρημα: «Αν εκδηλωθεί κρίση στην οικονομία ενός κράτους να μην επηρεάσει αρνητικά τις οικονομίες των άλλων κρατών». Θέλουν δε να θωρακίσουν το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, θωρακίζοντας μέσω αυτού τα τραπεζικά συστήματα των κρατών - μελών, αφού οι οικονομίες αλληλοδιαπλέκονται και αλληλοεξαρτώνται, μέσω του κοινού νομίσματος, του ευρώ. Το τραπεζικό σύστημα είναι η καρδιά της οικονομικής ανάπτυξης αφού συγκεντρώνει κεφάλαια για να δανειοδοτεί τις καπιταλιστικές επενδύσεις. Η οικονομική κρίση το επηρεάζει αρνητικά (π.χ. τα «κόκκινα» δάνεια), αλλά και το κρατικό χρέος επίσης αφού οι τράπεζες έχουν κρατικά ομόλογα που δεν μπορούν να ρευστοποιήσουν. Ολ' αυτά τις εμποδίζουν να δανειοδοτούν τους επιχειρηματικούς ομίλους για επενδύσεις.
Ολ' αυτά όμως προσεγγίζονται από κάθε κράτος - μέλος της Ευρωζώνης με βάση την τωρινή κατάσταση της οικονομίας του και τα ιδιαίτερα συμφέροντα του κεφαλαίου που εκπροσωπεί, με βάση την ανισομετρία που κυριαρχεί στην καπιταλιστική οικονομία. Γεγονός που ωθεί σε οξύτατες αντιθέσεις στο εσωτερικό της, ιδιαίτερα ανάμεσα στη Γερμανία και τη Γαλλία, αλλά και στα κράτη του Νότου.
Εχουν δε εκφραστεί σφοδρές αντιθέσεις και για την ίδια την οικονομική διακυβέρνηση αφού ουσιαστικά απαιτεί βήματα πολιτικής ενοποίησης, άρα και ολοένα περισσότερες εκχωρήσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών - μελών στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ. Η κόντρα αυτή έχει εκφραστεί ανάμεσα σε δύο διαφορετικά σχέδια, αυτό της Γαλλίας και αυτό της Γερμανίας, για τα οποία έχουμε ήδη γράψει αρκετά στον «Ριζοσπάστη» (βλέπε 19/9/2015 και 17/10/2015). Ουσιαστικά, αποτελεί έκφραση των ανταγωνισμών των μονοπωλίων κάθε κράτους - μέλους, ιδιαίτερα των ισχυρών, σε συνδυασμό με το αναγκαίο μείγμα διαχείρισης για κάθε οικονομία, αφού άλλες ανάγκες έχει η γαλλική, η ιταλική, η ισπανική, η ελληνική οικονομία, άλλες η γερμανική, ανάλογα με το σημείο που βρίσκεται η κρίση και το βάθος της, την ύπαρξη μεγάλων ή μικρών ελλειμμάτων και κρατικών χρεών.

Τι επιδιώκουν να λύσουν τώρα;

Εχει αρχίσει λοιπόν προσπάθεια της μεγαλύτερης δυνατής εξασφάλισης ενιαίας οικονομικής διακυβέρνησης, με την προώθηση της Τραπεζικής Ενωσης και θα ακολουθήσει η Ενωση Κεφαλαιαγορών.
Οι πυλώνες της Τραπεζικής Ενωσης είναι:
Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (SSM): Λειτουργεί με ευθύνη της ΕΚΤ. Εχει ειδικά αυξημένες αρμοδιότητες «προληπτικής χρηματοπιστωτικής εποπτείας», κάνει τις αξιολογήσεις και προτείνει τις ανακεφαλαιοποιήσεις, γενικότερα λειτουργεί ως μηχανισμός που εκτιμά τι πρέπει να γίνει με κάθε τράπεζα. Είναι και ο μόνος πυλώνας της Τραπεζικής Ενωσης που λειτουργεί.
Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης (Single Resolution Mechanism), που θα διασφαλίσει την εξυγίανση των τραπεζών έτσι που να αποφεύγονται οι κίνδυνοι μετάδοσης των προβλημάτων μιας τράπεζας σε άλλες. Το εποπτικό συμβούλιο θα καταρτίζει σχέδια εξυγίανσης και θα εξυγιαίνει άμεσα όλες τις τράπεζες που τελούν υπό την άμεση εποπτεία της ΕΚΤ και τις διασυνοριακές τράπεζες.
Το «ενιαίο ταμείο εξυγίανσης»: Τα συνολικά κεφάλαια λένε ότι θα φτάσουν στα 55 δισ. ευρώ και θα τα δίνουν τμηματικά οι ίδιες οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Μέσω αυτού του ταμείου θα αντιμετωπίζονται προβλήματα διάσωσης.
Ασφάλεια εγγύησης καταθέσεων: Τώρα διασφαλίζονται ξεχωριστά από κάθε κράτος - μέλος, με συνεισφορές των τραπεζών και ανάλογα με τον όγκο των καταθέσεων.
Επιδιώκουν μέσω της Τραπεζικής Ενωσης να λύνονται ζητήματα όπως η ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών αλλά και η διασφάλιση και εγγύηση των καταθέσεων από «κούρεμα», ως μια από τις μεθόδους ανακεφαλαιοποίησης, όπως π.χ. έγινε στην Κύπρο ή και από καταστροφή κάποιας τράπεζας λόγω οικονομικής κρίσης. Και αυτό επίσης έγινε στην Κύπρο. Οι καταθέσεις είναι κεφάλαια, αλλά δεν είναι ιδιοκτησία των τραπεζών, απλά τα διαχειρίζονται, επομένως πρέπει να διασφαλιστούν οι ιδιοκτήτες τους.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε ομιλία του σε ημερίδα της Bank of England, ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, τάχθηκε υπέρ της ολοκλήρωσης της Τραπεζικής Ενωσης, χαρακτηρίζοντάς την μάλιστα άμεση προτεραιότητα της ΕΚΤ. Παράλληλα, υπογράμμισε την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός κοινού πλαισίου προστασίας των τραπεζικών καταθέσεων στην Ευρωζώνη. Είπε επίσης ότι η Τραπεζική Ενωση χρειάζεται τη διαμόρφωση του ενιαίου μηχανισμού εκκαθάρισης των τραπεζών.
Αλλά και στα ζητήματα της Τραπεζικής Ενωσης εκφράζονται επίσης οξύτατες αντιθέσεις.

Το ποιος θα χάσει και ποιος θα ισχυροποιηθεί είναι στο επίκεντρο

Το Γιούρογκρουπ κατέληξε ότι χρειάζεται να γίνει το βήμα της νομοθετικής πρότασης της Κομισιόν σχετικά με το ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης της εγγύησης των καταθέσεων. Που σημαίνει να μπει χρήμα σε ταμείο ασφάλισής τους. Το ίδιο ισχύει και με το ενιαίο ταμείο εξυγίανσης. Και για τα δύο οι τράπεζες είναι αυτές που θα βάλουν το χρήμα. Μέχρι τώρα όμως τίποτα δεν έχει γίνει. Και αυτό γιατί υπάρχουν οξύτατοι ανταγωνισμοί ανάμεσα στις τράπεζες για το ύψος της χρηματοδότησης αυτών των ταμείων από κάθε τράπεζα, ενώ δεν είναι διατεθειμένες, καθεμιά ξεχωριστά, να δώσουν χρήμα που θα το πάρει άλλη τράπεζα που χρειάζεται εξυγίανση. Διαφωνούν επίσης και με τα κριτήρια με τα οποία θα γίνεται η χρηματοδότηση των ταμείων αυτών. Ταυτόχρονα, εκτός από τη διαπάλη για τη χασούρα, υπάρχει και η διαπάλη για το ποιου κράτους το τραπεζικό σύστημα θα είναι πιο ισχυρό, υγιές, ώστε να μπορεί να δανείζει για επενδύσεις συμβάλλοντας στην καπιταλιστική ανάπτυξη.
Κομισιόν και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιδιώκουν τη «χρηματοδότηση - γέφυρα» μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM). Η γερμανική κυβέρνηση αντιτίθεται σε αυτό, υποστηρίζοντας ότι η συνθήκη που διέπει τον ESM αφορά μόνο τη χρηματοδότηση κρατών, όπως δηλαδή συμβαίνει στην περίπτωση του ελληνικού κράτους.
Είναι επίσης χαρακτηριστική η δήλωση του αντιπροέδρου της Κομισιόν, Β. Ντομπρόβσκις, ο οποίος, προσερχόμενος στη συνεδρίαση του ΕΚΟΦΙΝ, είπε ότι «η "χρηματοδότηση - γέφυρα" για το ενιαίο ταμείο εξυγίανσης είναι ένα από τα θέματα στα οποία πρέπει να σημειώσουμε πρόοδο». Επίσης, ο επικεφαλής του Γιούρογκρουπ, Γ. Ντάισελμπλουμ, εξέφρασε την ελπίδα για την επίτευξη ενός συμβιβασμού. Για την ώρα βεβαίως δεν επήλθε συμβιβασμός. Να θυμίσουμε επίσης ότι με πρόταση του Β. Σόιμπλε στη Γερμανία νομοθέτησαν ώστε τον έλεγχο και την αξιολόγηση των τραπεζών τους να έχουν πρωταρχικά οι ίδιοι και όχι η ΕΚΤ, γεγονός που προκάλεσε την ΕΚΤ να ζητήσει από την Κομισιόν την παραπομπή της Γερμανίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Η έκβαση αυτών των υποθέσεων σηματοδοτεί ένα νέο γύρο όξυνσης των αντιθέσεων στο εσωτερικό της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Η εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα, βεβαίως, δεν έχουν σε τίποτα να ωφεληθούν από αυτές τις εξελίξεις, όμως αυτές θα έχουν άμεσες επιπτώσεις στη ζωή τους. Μόνο συμφέρον του λαού είναι η πάλη ενάντια στο κεφάλαιο, στην ΕΕ, ανεξάρτητα από τη δοσολογία στο μείγμα διαχείρισης της κρίσης και τους ανταγωνισμούς τους.