ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΡΩΣΙΑ

   ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΡΩΣΙΑ

• 
  

του Στρατή Δουνιά

Εκατό χρόνια μετά την έναρξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, τα καπιταλιστικά κράτη, οι διεθνείς ενώσεις και συμμαχίες τους έχουν διεξαγάγει δεκάδες πολέμους και στρατιωτικές επεμβάσεις με την εμπλοκή λιγότερων ή περισσότερων κρατών, που αγκάλιασαν ως και ολόκληρο τον κόσμο.

Όλες αυτές οι στρατιωτικές επεμβάσεις, όλ’ αυτά τα χρόνια «γίνονται για το ξαναμοίρασμα των αγορών μεταξύ των μονοπωλίων που, παρά την πολυεθνική μετοχική τους σύνθεση, εξακολουθούν να έχουν ως βάση της συγκρότησής τους κάποιο κράτος»1.

Σε όλες τις περιπτώσεις οι αντιμαχόμενοι στρατοί επανδρώνονται από «μισθωτούς σκλάβους», από εργάτες, παιδιά του λαού και της φτωχολογιάς που ματώνουν για τα συμφέροντα της «δικιάς τους» πλουτοκρατίας, κόντρα στα συμφέροντα της ξένης πλουτοκρατίας. Κάθε φορά οι αστικές τάξεις προσπαθούν να εξαπατήσουν τις εργαζόμενες μάζες, το λαό, με «εθνικές» και «πατριωτικές» διακηρύξεις για την «υπεράσπιση της πατρίδας», με την επίκληση της «ελευθερίας» και της «δημοκρατίας», προκειμένου να ντυθούν στο «χακί», να εισέλθουν οικειοθελώς στην «κρεατομηχανή» του πολέμου. Συγκαλύπτουν έτσι και τους αποσπούν την προσοχή από τον ταξικό πόλεμο που πρέπει να διεξάγουν για την απελευθέρωσή τους από τα δεσμά της εκμετάλλευσης.

Ωστόσο, στην ιστορία του 20oύ αιώνα, υπήρξαν φορές που οι «μισθωτοί σκλάβοι» αρνήθηκαν να χύσουν το αίμα τους, να σκοτώσουν και να σκοτωθούν προς όφελος των αστικών τους τάξεων. Υπήρξαν ακόμα φορές που έστρεψαν τα όπλα τους αντίστροφα, εναντίον του πραγματικού τους εχθρού.

Στη συνέχεια καταγράφονται παραδείγματα από τη δράση του εργατικού κινήματος ενάντια στην ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Σοβιετική Ρωσία. Η δράση αυτή, βέβαια, τα θετικά παραδείγματα που αναδεικνύονται στις επόμενες σελίδες, δεν μπορούν να κρύψουν τον αρνητικό συσχετισμό που επικρατούσε και τότε στο εργατικό κίνημα, την επίδραση της αστικής ιδεολογίας και πολιτικής στις γραμμές του.

Προτού ακόμα τελειώσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι ιμπεριαλιστές στράφηκαν στρατιωτικά ενάντια στη νεαρή σοβιετική εξουσία, που είχε εγκαθιδρυθεί στη Ρωσία με τη Μεγάλη Σοσιαλιστική Οχτωβριανή Επανάσταση στις 7 Νοέμβρη (25 Οκτώβρη - με το παλιό ημερολόγιο) 1917. Από την Άνοιξη του 1918 ξεκίνησε η απόβαση των πρώτων αγγλικών, γαλλικών και αμερικανικών στρατευμάτων.2 Μετά την ήττα της Γερμανίας, το Νοέμβρη του 1918, εντάθηκε η επέμβαση: 14 καπιταλιστικά κράτη, ανάμεσα σε αυτά και η Ελλάδα, συμμετείχαν στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία με συνολική δύναμη 300.000 αντρών.3

Ο στόχος του διεθνούς ιμπεριαλισμού ήταν η ανατροπή της εργατικής εξουσίας. Ο Β. Ι. Λένιν έγραψε σχετικά: «Οι εχθροί της Σοβιετικής Ρωσίας μας περισφίγγουν σ’ έναν στενό σιδερένιο κλοιό, για να αφαιρέσουν από τους εργάτες και τους αγρότες όλα όσα τους έδοσε η Οχτωβριανή επανάσταση. Η σημαία της ρωσικής κοινωνικής επανάστασης, που ανεμίζει ψηλά, δεν αφήνει σε ησυχία τους διεθνείς άρπαγες - τους ιμπεριαλιστές, και αυτοί άρχισαν τον πόλεμο εναντίον μας, άρχισαν τον πόλεμο ενάντια στη Σοβιετική εξουσία, τα έβαλαν με την εξουσία των εργατών και αγροτών»4.

Η προσπάθεια των ιμπεριαλιστών να ανατρέψουν την επαναστατική - εργατική εξουσία απέτυχε. Οι βασικές στρατιωτικές δυνάμεις τους εγκατέλειψαν τα εδάφη της Σοβιετικής Ρωσίας στα τέλη της Άνοιξης - αρχές Καλοκαιριού του 1919, ενώ την Άνοιξη του 1920 αποχώρησαν και τα στρατεύματα των ΗΠΑ.5 Ακολούθησε, τον Απρίλη του 1920, η επίθεση της Πολωνίας ενάντια στη χώρα των Σοβιέτ - με τη στήριξη (στρατιωτική, οικονομική) της Αγγλίας και των ΗΠΑ. Η Πολωνία κατάφερε ν’ αποσπάσει εδάφη από τη Σοβιετική Ρωσία, χωρίς όμως να πετύχει πλήρως τα σχέδιά της ή να συμβάλει στην ανατροπή της εργατικής εξουσίας.

Πολύτιμος σύμμαχος των λαών της Σοβιετικής Ρωσίας, στην απόκρουση της επέμβασης ήταν εργαζόμενοι όλου του κόσμου, που σαμποτάρισαν με διάφορους τρόπους τα ιμπεριαλιστικά σχέδια, αλλά και στρατιώτες και ναύτες που αρνήθηκαν να πολεμήσουν ενάντια στο Ρωσικό λαό ή και σε ορισμένες περιπτώσεις ενώθηκαν μαζί του.

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΡΩΣΙΑ ΣΤΙΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ

«Σε κάθε χώρα υπάρχει η δική της εσωτερική εργατική, προλεταριακή αντιπολίτευση ενάντια στην επιδρομή κατά της Ρωσίας»6 έγραφε ο Β. Ι. Λένιν.

Πράγματι, σε πολλές χώρες του κόσμου οργανώθηκαν από τα σοσιαλιστικά - εργατικά και κομμουνιστικά κόμματα, τα εργατικά συνδικάτα διάφορες πρωτοβουλίες αλληλεγγύης στη Σοβιετική Ρωσία και εναντίωσης στην ιμπεριαλιστική επέμβαση.

Η δραστηριότητα αυτή αναπτύχθηκε σε συνθήκες που η προδοσία και η χρεοκοπία της Β΄ Διεθνούς ήταν ακόμα νωπή,7 με τις ηγεσίες των συνδικαλιστικών οργανώσεων να ελέγχονται από τη σοσιαλδημοκρατία,8 ενώ τα περισσότερα κομμουνιστικά κόμματα μόλις είχαν δημιουργηθεί.

Παρά τις όποιες δυσκολίες, σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, σε χώρες της Ασίας και της Αμερικής οργανώθηκαν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια και απεργίες, ιδρύθηκαν επιτροπές δράσης για τη στήριξη της Σοβιετικής Ρωσίας, παρεμποδίστηκε η μεταφορά όπλων και πολεμοφοδίων για τα ιμπεριαλιστικά στρατεύματα. Ακόμα, για πρώτη φορά στην ιστορία του εργατικού κινήματος, έγινε προσπάθεια να πραγματοποιηθεί διεθνής απεργία στην Αγγλία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Η απεργία σχεδιαζόταν να γίνει στις 21 Ιούλη του 1919, με το σύνθημα της υποστήριξης των επαναστάσεων στη Ρωσία και στην Ουγγαρία και διεκδικώντας να σταματήσει κάθε επέμβαση στις υποθέσεις τους. Η απεργία δεν πέτυχε, αλλά ξέσπασαν μεμονωμένες απεργίες σε διάφορες χώρες (Αγγλία, Ιταλία, Γερμανία, Νορβηγία κ.α.). Ο Β. Ι. Λένιν έγραψε γι’ αυτή την πρωτοβουλία: «Ξέρουμε ότι οι εργάτες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, όταν καθόριζαν την παγκόσμια απεργία στις 21 του Ιούλη, υπερνικούσαν πρωτάκουστες δυσκολίες. Ήταν μια δοκιμή πρωτόφαντη στην ιστορία. Δεν είναι παράξενο που δεν πέτυχε»9.

Η εναντίωση των λαών των καπιταλιστικών κρατών στην προσπάθεια των κυβερνήσεών τους ν’ ανατρέψουν τη Σοβιετική εξουσία ομολογείται και από τον Henry Wilson, επικεφαλής του Αυτοκρατορικού Επιτελείου του Βρετανικού Στρατού (1918-1922), που έγραψε κατά τη διάρκεια της επέμβασης (1η Δεκέμβρη 1919): «Σε καμία από τις Συμμαχικές χώρες δεν υπήρχε αρκετό αντίστοιχο βάρος στην κοινή γνώμη που να δικαιολογεί την ένοπλη επέμβαση ενάντια στους Μπολσεβίκους σε αποφασιστικό βαθμό»10.

Η διεθνής δραστηριότητα υπεράσπισης του πρώτου εργατικού κράτους και εναντίωσης στην αποστολή στρατευμάτων εναντίον του απλώθηκε στις εξής χώρες:

Στην Ευρώπη: Ιρλανδία, Μεγάλη Βρετανία, Νορβηγία, Σουηδία, Εσθονία, Δανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, Πολωνία, Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Τσεχοσλοβακία, Αυστρία, Ελβετία, Ρουμανία, Ιταλία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Τουρκία.

Στην Ασία: Μογγολία, Περσία, Αφγανιστάν, Ινδία, Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία.

Στην Αμερική: Καναδάς, ΗΠΑ, Κούβα, Περού, Χιλή, Αργεντινή.

Ακόμα, στην Ουγγαρία, τη Γερμανία, την Τσεχοσλοβακία, τη Φινλανδία, την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία σημειώθηκαν εργατικές εξεγέρσεις - επαναστάσεις.11

ΕΛΛΑΔΑ

Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ, μετέπειτα ΚΚΕ), στο Ιδρυτικό του Συνέδριο που έγινε το Νοέμβρη του 1918, ενέκρινε χαιρετιστήριο ψήφισμα προς τη Ρωσική Δημοκρατία των Σοβιέτ και διαμαρτυρία ενάντια στη σχεδιαζόμενη επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών στη σοβιετική Ρωσία.12

Λίγες μέρες μετά την ίδρυση του Κόμματος, συζητήθηκε στην Βουλή, η επερώτηση που είχε καταθέσει ο Αριστοτέλης Σίδερις, βουλευτής που εντάχθηκε στο ΣΕΚΕ, με την οποία ζητούσε από την κυβέρνηση ν’ απαντήσει «εάν επιβεβαιούται η φήμη περί συμμετοχής Ελληνικών στρατευμάτων εις την κατά της Ρωσίας εκστρατείαν». Μιλώντας στη Βουλή, ο Α. Σίδερις υποστήριξε πως δεν πρέπει «να αναμιχθώμεν εις τα εσωτερικά άλλου λαού» και πως πραγματικός στόχος της εκστρατείας είναι η «υποστήριξις των συμφερόντων εκείνων οι οποίοι είναι συνδεδεμένοι με οικονομικά συμφέροντα». Ολοκληρώνοντας είπε: «Εγώ, όμως δεν δύναμαι να ακολουθήσω εις τούτο την πλειοψηφίαν και δηλώ, ότι διαμαρτύρομαι κατά της εκστρατείας αυτής, διότι την ευρίσκω και άδικον και ασύμφορον προς το συμφέρον του Κράτους και του Έθνους».13

Ο Βάσος Γεωργίου, για πολλά χρόνια δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη», έγραψε: «Το ΣΕΚΕ ήταν το μοναδικό ελληνικό πολιτικό κόμμα που αντιτάχθηκε αποφασιστικά στην αποστολή του Γενάρη του 1919 […] και πάλεψε, τόσο στην Ελλάδα, όσο και ανάμεσα στους φαντάρους και αξιωματικούς, για την αποτυχία της ουκρανικής εκστρατείας»14.

Το Α΄ Εθνικό Συμβούλιο του ΣΕΚΕ, που συνήλθε το Μάη του 1919, με απόφασή του διαμαρτυρήθηκε για μια ακόμη φορά για την εκστρατεία, την οποία χαρακτήριζε «ως φανεράν προσπάθειαν προς κατάπνιξιν της εκδηλωθείσης ήδη κοινωνικής επαναστάσεως»15. Ανάμεσα στα αιτήματα της απεργίας της Πρωτομαγιάς του 1919 ήταν και η ανάκληση των ελληνικών στρατευμάτων από τη Ρωσία.16

Τέλος, αναφέρεται πως «με τη δουλιά των κομμουνιστών στα 1919, οι εργάτες της Βόρειας Ελλάδας αρνήθηκαν να υπακούσουν στην απόφαση της κυβέρνησης για να κόψουν την μπουκιά τους για να ενισχυθεί η μερίδα του στρατιώτη που πολεμούσε κατά της ρωσικής επανάστασης. Οι εργάτες της Κομοτηνής και του Σουφλίου δήλωσαν κατηγορηματικά πως δεν δίνουν δεκάρα για τη μερίδα του στρατιώτη που πολεμούσε στην Ουκρανία και πως δεν θα δούλευαν αν επιχειρούσαν οι εργοδότες να τους κρατήσουν έστω και μια δεκάρα»17.

ΑΓΓΛΙΑ

Στην Αγγλία το βασικό σύνθημα υπεράσπισης της Σοβιετικής Ρωσίας και της εναντίωσης στην ιμπεριαλιστική επέμβαση ήταν «Κάτω τα χέρια από τη Ρωσία!». Με αυτόν τον τίτλο ιδρύθηκε επιτροπή, το Γενάρη του 1919 σε μια εθνική συνδιάσκεψη που έγινε στο Λονδίνο, που ανέπτυξε δράση σε πολλές πόλεις της χώρας.18

Στο Πρόγραμμα της Επιτροπής περιλαμβάνονταν τέσσερα σημεία:

1. Να καταργηθεί η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία 2. Ν’ αποσυρθούν τα αγγλικά στρατεύματα από τη Ρωσία 3. Να τερματιστεί ο αποκλεισμός της Σοβιετικής Ρωσίας και 4. Ν’ αποφυλακιστούν όσοι από πεποίθηση είχαν αρνηθεί να υπηρετήσουν στο στρατό.19

Οι πρωτοπόρες δυνάμεις του εργατικού κινήματος επιδίωξαν χωρίς επιτυχία την κήρυξη 24ωρης γενικής απεργίας υπέρ της Σοβιετικής Ρωσίας. Ωστόσο, στις 23 Ιούνη 1919 –ημέρα που σχεδιαζόταν να γίνει γενική απεργία– 10.000 ανθρακωρύχοι σε πέντε λατομεία στην περιοχή του Doncaster απέργησαν για 24 ώρες, διαμαρτυρόμενοι για την αποστολή Βρετανών στρατιωτών στη Ρωσία.20

Σε Έκθεση της Διεύθυνσης Πληροφοριών του υπουργείου Εσωτερικών της Αγγλίας, την ίδια περίοδο, αναφέρεται πως η Εθνική Ένωση των Σιδηροδρομικών και η Ομοσπονδία των Ανθρακωρύχων της Νότιας Ουαλίας υιοθέτησαν «έντονα διατυπωμένα» ψηφίσματα εναντίον της επέμβασης στη Σοβιετική Ρωσία. Στην ίδια έκθεση αναφερόταν ακόμα πως «οι εκθέσεις από το Λίβερπουλ δεν είναι πολύ καθησυχαστικές» καθώς καταγραφόταν δυσαρέσκεια για την επέμβαση στη Ρωσία και για άλλα ζητήματα.21

Ο συντάκτης μιας παρόμοιας έκθεσης, το Σεπτέμβρη του 1919, κατέγραψε την πληροφορία πως αναπτυσσόταν κίνημα στο Τμήμα Τεχνικών Κινηματογράφου του Συνδικάτου Ηλεκτρισμού, να μην παίζουν ταινίες ενάντια στους Μπολσεβίκους καθώς θεωρούνταν ως «επιθέσεις στα συνδικάτα». Ο συντάκτης της Έκθεσης επισήμανε: «Θα ήταν λυπηρό αν αυτό το κίνημα εξαπλωθεί». Ακόμα σημειωνόταν πως στο Leeds υπάρχει γενική κατακραυγή ενάντια στην επέμβαση στη Ρωσία.22

Στις 27 Σεπτέμβρη ξεκίνησε μια μεγάλη απεργία των σιδηροδρομικών που διήρκεσε ως τις 5 Οκτώβρη, με συνθήματα την αύξηση του μεροκάματου και το σταμάτημα της αντισοβιετικής επέμβασης.23

Την Άνοιξη του 1920, όταν η Πολωνία επιτέθηκε στη Σοβιετική Ρωσία, το κίνημα «Κάτω τα χέρια απ’ τη Ρωσία!» απέκτησε νέα ορμή.24 Τα 4.000 περίπου μέλη του τμήματος Εξαγωγών της Ένωσης Λιμενεργατών25, το Μάη του 1920, «έδωσαν όρκο» να μη μεταφέρουν κανενός είδους πυρομαχικά για την Πολωνία ή για οποιαδήποτε άλλη χώρα βρισκόταν σε πόλεμο με τη Σοβιετική Ρωσία. Το τμήμα, με ομόφωνη απόφασή του, κάλεσε επίσης την Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές και το Εργατικό Κόμμα (Parliamentary Labour Party) ν’ αναλάβουν κάθε αναγκαία δράση ώστε να αποτραπεί η φόρτωση πλοίων με πυρομαχικά για την Πολωνία σε οποιοδήποτε βρετανικό λιμάνι.26

Με την ακούραστη δουλειά των κομμουνιστών, πρωτοπόρων εργατών ο στόχος αυτός πραγματοποιήθηκε στις 10 Μάη, όταν και οι λιμενεργάτες του Λονδίνου αρνήθηκαν να φορτώσουν το πλοίο «Jolly George» με πολεμοφόδια και οπλισμό που προορίζονταν για την Πολωνία.

Στα γεγονότα είχε δραστήρια συμμετοχή και ο Harry Pollitt, που διετέλεσε αργότερα ΓΓ της ΚΕ του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας. Έγραψε μάλιστα μια μικρή μπροσούρα για την ιστορία αυτής της πετυχημένης διεθνιστικής δράσης των εργατών του Λονδίνου, με στόχο να πείσει «όλους εκείνους που είναι ενάντια στον πόλεμο ότι αν θέλουν να τον αποτρέψουν, να τον εμποδίσουν ή να τον σαμποτάρουν, απαιτείται διαρκής και αδυσώπητη προετοιμασία, δράση, προπαγάνδα και οργάνωση»27.

Η διήγηση του Pollitt επαληθεύει τα παραπάνω, καθώς οι κομμουνιστές δραστηριοποιούνταν ακούραστα στο λιμάνι του Ανατολικού Λονδίνου28 από το 191929, χωρίς να πτοούνται από τις δυσκολίες, τις απογοητεύσεις.

Κάθε Παρασκευή και Σάββατο μέλη της Εργατικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας –στην οποία ανήκε τότε και ο Pollitt– διακινούσαν έντυπα στους εργάτες του λιμανιού30, αναρτούσαν πλακάτ και αφίσες στις αποβάθρες και σε διάφορα μέρη μέσα στα πλοία και στις καμπίνες.

Όταν στην πρώτη γραμμή της ιμπεριαλιστικής επίθεσης στη Σοβιετική Ρωσία πέρασε η Πολωνία, η ομάδα που δρούσε στο λιμάνι χρειάστηκε να εντείνει τη δράση της, καθώς «φήμες αιωρούνταν πυκνά και γρήγορα ότι στην περιοχή των λιμανιών, εκείνο ή το άλλο πλοίο μετέφερε πυρομαχικά για την Πολωνία»31.

Παρά τις δυσκολίες στον εντοπισμό των πλοίων που είχαν πράγματι πολεμικό φορτίο, η προπαγάνδα ενάντια στη μεταφορά οπλισμού για την Πολωνία εντεινόταν: «δε θα μπορούσε να υπάρξει κάποιο μέρος στο Poplar [σ.σ. περιοχή στο Ανατολικό Λονδίνο, κοντά στο λιμάνι] όπου η κραυγή του “Hands off Russia” δε θα μπορούσε να ακουστεί»32.

Όταν για πρώτη φορά έγινε δυνατό να εξακριβωθεί ότι σχεδιάζεται να μεταφερθεί πολεμικό υλικό στην Πολωνία με δυο Βελγικές φορτηγίδες από το λιμάνι του Ανατολικού Λονδίνου, ο Pollitt πήρε εντολή να πιάσει δουλειά σε αυτά τα πλοία. Ο ίδιος γράφει: «Μου δόθηκε εντολή να εργαστώ σε αυτές τις φορτηγίδες. Ρώτησα χωρίς περιστροφές “ήταν για πολεμικούς σκοπούς, για να βοηθήσουν την Πολωνία ενάντια στη Ρωσία;”, και μου δόθηκε η απάντηση “Ναι”. Τότε αρνήθηκα να εργαστώ σε αυτή τη δουλειά, απολύθηκα, και θα ομολογήσω ότι ήταν μεγάλη η απογοήτευσή μου που δεν κατάφερα να πετύχω να γίνει απεργία σε αυτή τη δουλειά, παρά την επιρροή μου στους εργάτες των ναυπηγείων. Ο καθένας [σ.σ. εργαζόμενος] λάμβανε επιπλέον μισθό κι εκείνο το ζήτημα [σ.σ. της αλληλεγγύης στη Σοβιετική Ρωσία] δεν τους έλκυε το ίδιο, αν και αυτοί οι άντρες θα με ακολουθούσαν με προθυμία αν εκείνη [σ.σ. η απεργία] σχετιζόταν με καθαρά συνδικαλιστικά αιτήματα»33.

Το παράδειγμα αυτό φανερώνει τις δυσκολίες που είχε ν’ αντιμετωπίσει το εργατικό κίνημα στον αγώνα ενάντια στην επέμβαση στη Σοβιετική Ρωσία, όπως και γενικότερα τις επιπλέον δυσκολίες που συνεπάγεται κάθε αγώνας που δεν περιορίζεται στη διαπραγμάτευση των όρων πώλησης της εργατικής δύναμης.

Η αποτυχία όμως πείσμωσε τους αγωνιστές, που «βομβάρδισαν» τους εργάτες με ανακοινώσεις και την «Έκκληση στις εργαζόμενες μάζες» του Λένιν. Το πλοίο όμως φορτώθηκε παρά τις προσπάθειές τους. Το πολεμικό υλικό όμως δεν έφτασε στην Πολωνία, αφού το σκοινί ρυμούλκησης που ήταν δεμένο στις φορτηγίδες έσπασε και το φορτίο βούλιαξε καθώς διέσχιζαν τη Βόρεια Θάλασσα. Ο Pollitt υποθέτει πως το γεγονός μπορεί να μην ήταν τυχαίο, αλλά προϊόν δολιοφθοράς.34

Την 1η Μάη του 1920 δεν έγινε δυνατό να αποτραπεί η αναχώρηση ενός ακόμη πλοίου με οπλισμό για την Πολωνία. Ο Pollitt διηγείται: «Ήμασταν με βαριά καρδιά όταν ενωθήκαμε με τη διαδήλωση της Πρωτομαγιάς στο Poplar για να πορευτούμε στο Hyde Park. Φαινόταν σαν μια φριχτή αντίφαση - στο Hyde Park διεθνιστική αλληλεγγύη και από το Poplar αποστολή πυρομαχικών για να σκοτώσουν τους Ρώσους συντρόφους μας. Εντούτοις, από το Hyde Park μας ήρθε μια νέα έμπνευση. Να πάμε πίσω στο Poplar!»35.

Δυο επαναστάτες πυροσβέστες έκαναν αίτηση για δουλειά σε αυτό το πλοίο και ανέβηκαν σε αυτό, καθώς διέσχιζε τον Τάμεση, στο Gravesend. Οι πυροσβέστες «κάλεσαν σε σύσκεψη στο κατάστρωμα για να εξηγήσουν στους ναυτεργάτες ότι μετέφεραν πυρομαχικά ενάντια στη Ρωσία και τι γίνεται σχετικά με αυτό»36. Καθώς διεξαγόταν η σύσκεψη, ένα άλλο πλοίο προσέκρουσε στο πλοίο με τα πυρομαχικά. Έτσι και αυτό το πολεμικό φορτίο είχε «ατυχή» κατάληξη. «Σύντομα τα νέα αυτού του περιστατικού εξαπλώθηκαν στο Poplar και συζητιόταν οπουδήποτε συγκεντρώνονταν ναύτες και λιμενεργάτες»37.

Στις 10 Μάη, την ίδια μέρα που οι αστικές εφημερίδες της Αγγλίας θριαμβολογούσαν για την κατάληψη του Κιέβου από την Πολωνία, η συνεχής δράση δυο περίπου χρόνων απέδωσε καρπούς. Οι λιμενεργάτες πραγματοποίησαν απεργία στο «Jolly George», ενώ οι εκφορτωτές του κάρβουνου αρνήθηκαν να εφοδιάσουν το πλοίο. «Σύντομα τα νέα φτάνουν σε όλη την Βρετανία, o κάθε εργάτης είναι θριαμβευτής. Εμφανίζονται σκηνές ενθουσιασμού σε κάθε περιοχή όπου γίνεται αναφορά στο Jolly George και στους λιμενεργάτες του Λονδίνου»38.

Στις 15 Μάη τα πυρομαχικά ξεφορτώθηκαν από το πλοίο, το οποίο αναχώρησε με φορτίο με διάφορα άλλα εμπορεύματα, όχι όμως με οπλισμό.39

Ο Pollitt γράφει πως στα πυρομαχικά που ξεφορτώθηκαν, στην πλευρά μιας θήκης φαινόταν «το γνώριμο αυτοκόλλητο του Hands off Russia. Ήταν μικρό, αλλά εκείνη τη μέρα ήταν αρκετά μεγάλο ώστε να διαβαστεί σε όλο τον κόσμο»40. Παράλληλα εκτιμά πως η απεργία στο «Jolly George» εξανάγκασε την κυβέρνηση του Lloyd George να εγκαταλείψει την πολεμική υποστήριξη της Πολωνίας.41

Σε κάθε περίπτωση, ο αγώνας των Βρετανών λιμενεργατών είχε άμεση και σημαντική επίδραση στους εχθρούς της Σοβιετικής Ρωσίας, «χτύπησε» το ηθικό τους. Σε Έκθεση της Διεύθυνσης Πληροφοριών του υπουργείου Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου σημειώνεται πως «η Βρετανική αποστολή στη Βαρσοβία επαναλαμβάνει τα αιτήματα για πυρομαχικά τα οποία θα έπρεπε να είχαν έρθει με το Jolly George και επισημαίνει τη σοβαρή επίπτωση που έχει η καθυστέρηση στο ηθικό των Πολωνών»42.

Η μπροσούρα του Pollitt, που γράφτηκε στα πρόθυρα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, έκλεινε με τα παρακάτω λόγια: «Όχι με πασιφιστικές εκκλήσεις, αλλά με τη δράση μπορούμε να καθυστερήσουμε και ν’ αποτρέψουμε πολέμους και να οικοδομήσουμε εκείνη τη δύναμη και την οργάνωση που μπορεί να φέρει τέλος στον καπιταλισμό, δηλαδή την αιτία όλων των πολέμων»43.

Τέλος, η Εθνική Επιτροπή του κινήματος «Κάτω τα χέρια από τη Ρωσία» σχεδίαζε44 ν’ απευθυνθεί στους στρατιώτες που βρίσκονταν εκτός συνόρων. Στο προτεινόμενο κείμενο του καλέσματος, που θα έφερε τις υπογραφές γνωστών συνδικαλιστών, σημειώνονταν:

«Απευθυνόμαστε σε εσάς ως συντρόφους επειδή είστε μέλη της εργατικής τάξης. […] Αυτή τη στιγμή έχετε εμπλακεί σε υπηρεσία στις κατεχόμενες ζώνες, αλλά ο στρατιωτικός νόμος προβλέπει ότι μπορείτε να μετακινηθείτε οπουδήποτε ανά πάσα στιγμή. Μπορεί να σταλείτε στην Πολωνία και για αυτό το λόγο απευθυνόμαστε σε εσάς.

Οι Βρετανοί Εργάτες αποφάσισαν να αντισταθούν και βάζουν τα δυνατά τους να αποτρέψουν κάθε προσπάθεια βοήθειας στους Πολωνούς να συνθλίψουν την Επαναστατημένη Ρωσία - τη μόνη χώρα που “ταιριάζει” στους ήρωες και τους εργάτες να ζουν. Η Βρετανική Κυβέρνηση δεν μπορεί να χρησιμοποιεί τους Βρετανούς εργάτες για να κάνουν τις βρομοδουλειές της αλλά μπορεί να προσπαθήσει να σας χρησιμοποιήσει επειδή δεν είστε σε κοντινή επαφή με εμάς.

Να είστε σε επιφυλακή. Να καταβάλλετε κάθε δυνατή προσπάθεια να αντισταθείτε στις προσπάθειες που μπορεί να πραγματοποιηθούν ενάντια στους Ρώσους αδερφούς σας. […] Απευθύνθηκαν σε εμάς για βοήθεια. Απευθύνθηκαν σε εμάς για να δουλέψουμε για την Ειρήνη. Αυτή είναι η απόδειξη ότι δε θέλουν πόλεμο. Τώρα απευθυνόμαστε σε εσάς. Αρκετοί από τους άντρες που το όνομά τους εμφανίζεται πιο κάτω έχουν επισκεφτεί τη Ρωσία και από τις προσωπικές τους εμπειρίες αυτοί οι άντρες, που χαίρουν μεγάλης εκτίμησης και εμπιστοσύνης από το οργανωμένο Βρετανικό εργατικό κίνημα, κάνουν έκκληση σε εσάς ώστε να κάνετε ότι μπορείτε για να συντρίψετε όλους αυτούς που είναι δικοί σας και δικοί μας εχθροί.

Μην προδώσετε [μη γίνεται απεργοσπάστες] το Βρετανικό εργατικό κίνημα, μην προδώσετε το Ρωσικό λαό»45.

ΓΑΛΛΙΑ

Στη Γαλλία, συγκροτήθηκαν διάφορες επιτροπές αλληλεγγύης, όπως οι «Φίλοι της Ρωσικής Επανάστασης!» και ο «Σύνδεσμος φιλίας με τους λαούς της Ρωσίας»46. Στις αρχές του 1919, οι σιδηροδρομικοί αρνήθηκαν να μεταφέρουν στρατιωτικό φορτίο που προορίζονταν για τα στρατεύματα που πολεμούσαν εναντίον της Σοβιετικής Ρωσίας.47 Στο Παρίσι, μόνο το Φλεβάρη του 1919, έγιναν πάνω από 300 εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς τα Σοβιέτ.48

Αναφέρεται πως και μέσα στη Βουλή οι αντίπαλοι της επέμβασης έριξαν το σύνθημα: «Καθήκον κάθε Γάλλου στρατιώτη είναι να προτιμήσει να λιποτακτήσει και να αρνηθεί να υπακούσει στους διοικητές του, παρά να πολεμήσει στη Ρωσία»49.

Οι αγώνες της εργατικής τάξης για το 8ωρο, αυξήσεις στους μισθούς και γενικότερα για τα δικαιώματά της συνδυάζονταν με το αίτημα του τερματισμού της επέμβασης στη χώρα των Σοβιέτ.50 Έτσι, την Πρωτομαγιά, πραγματοποιήθηκε μεγάλη απεργία αλληλεγγύης προς τη Σοβιετική Ρωσία με συνθήματα «Θα εμποδίσουμε την επέμβαση στη Ρωσία», «Ζήτω τα Σοβιέτ» κ.ά. Η κυβέρνηση έδωσε εντολή στους στρατιώτες να χτυπήσουν τους διαδηλωτές, αυτοί όμως αρνήθηκαν και μόνο η Αστυνομία και Αμερικανοί στρατιώτες που βρίσκονταν τότε στο Παρίσι εκτέλεσαν τη διαταγή.51

Στο τέλος του ίδιου μήνα οι εργάτες έκαναν διαδήλωση μπροστά στο Τείχος των Κομμουνάρων στο νεκροταφείο Περ-Λασέζ με συνθήματα: «Ζήτω οι ναύτες της Σεβαστούπολης!», «Ζήτω η ρωσική επανάσταση!».

Διαδηλώσεις –με τη συμμετοχή στρατιωτών και ναυτών– έγιναν και σε άλλες πόλεις (Βρέστη, Τουλόν, Τουλούζ) ενάντια στις καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον των ναυτών που ξεσηκώθηκαν στη Μαύρη Θάλασσα.52

Τιμώντας τη δεύτερη επέτειο (Οκτώβρης 1919) της εγκαθίδρυσης της σοβιετικής εξουσίας στη Ρωσία, αντιπρόσωποι απ’ όλα τα συνδικάτα του Παρισιού αποφάσισαν πως αρνούνται να βοηθήσουν «στη μεταφορά αγαθών ή εξοπλισμού για τους στρατούς που πολεμούν τη Ρωσική Επανάσταση και θα διαδώσουμε με όλη μας τη δύναμη την υπεράσπιση των εργατών και αγροτών της Ρωσίας»53.

Ένα έξοχο παράδειγμα προλεταριακής αλληλεγγύης είναι η Εγκύκλιος της Ένωσης των Συνδικάτων του Σηκουάνα που δημοσίευσε ο «Ριζοσπάστης», τον Οκτώβρη του 1919. Η Ένωση συνιστούσε στις διάφορες οργανώσεις μέλη της «ίνα αντιτάξουν κωλυσιεργίαν κατά της κατασκευής και αποστολής στρατιωτικών ειδών εις την Ρωσίαν, ίνα χρησιμοποιηθούν κατά της Ρωσικής Δημοκρατίας των Σοβιέτ», όπως και να φέρουν εμπόδια «εις την κατασκευήν και μεταφορών πολεμεφοδίων, υλικών ή και τροφίμων οιουδήποτε είδους άτινα χρησιμεύουν εις τους αντεπαναστατικούς στρατούς και τα οποία η κυβέρνησίς μας, παρά την υπό του λαού επανειλημμένως εκφρασθείσαν θέλησιν, επιμένει αποστέλλουσα προς τους στρατούς του Δενίκιν και Κολτσάκ».

Με αυτό τον τρόπο, σημείωνε η Ένωση, οι Γάλλοι εργάτες θα καταδείξουν «ότι κατεννόησαν το μέγα συμφέρον όπερ παρουσιάζει και δια την ημετέραν υπόθεσιν η νίκη της ρωσικής επαναστάσεως. Εκτός τούτου θα καταδείξουν εις την γαλλικήν κυβέρνησιν ότι είνε κεκηρυγεμένοι υπέρ των ρώσων επαναστατών εργατών και κατά του αντιδραστικού ιμπεριαλισμού των συμμάχων» και κατέληγε: «Εις τους γάλλους εργάτας απόκειται να καταδείξουν σήμερον δια σοβαράς και θετικάς ενεργείας, ότι μετά τας ειδοποιήσεις και διαμαρτυρίας των απεφάσισαν επί τέλους να προβούν και εις πράξεις. Θ’ αποτελέσει τίτλον τιμής δια τους παρισινούς εργάτας να καταδείξουν εις τους κεφαλαιούχους του κόσμου ότι προπάντων εμπνέονται από βαθύ αίσθημα διεθνούς εργατικής αλληλεγγύης».54

Η εργατική τάξη της Γαλλίας πράγματι προχώρησε σε πράξεις. «Πολλές φορές τους τελευταίους μήνες, σε πολλά λιμάνια της Γαλλίας, οι λιμενεργάτες απέτρεψαν τη φόρτωση πλοίων»55με πολεμοφόδια, αναφερόταν σε ανταπόκριση που γράφτηκε το Γενάρη του 1919 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Soviet Russia».

Στις 19 Δεκέμβρη, στο λιμάνι του Μπορντό, αρκετές χιλιάδες λιμενεργάτες, φορτοεκφορτωτές, μεταφορείς, ηλεκτρολόγοι, μηχανικοί,56 προχώρησαν σε απεργία, αρνούμενοι να φορτώσουν πολεμοφόδια στο βρετανικό πλοίο «Ερρίκος ο ΙΙ». Έγραψε η εφημερίδα «L’ Humanite» λίγες μέρες μετά: «Τα πολεμοφόδια έμειναν στους διαδρόμους των αποβάθρων. Θα βρεθούν άραγε εργάτες για να τα φορτώσουν στα πλοία; Μάλλον όχι στο Μπορντό»57. Σύμφωνα με την εφημερίδα, παρόμοια στάση κράτησαν οι λιμενεργάτες και σε άλλες πόλεις (Rochefort, Pallice).

Τον ίδιο μήνα δημοσιεύτηκε στη «L’ Humanite» ανακοίνωση-κάλεσμα της Συνεταιριστικής Ένωσης των Μηχανικών και των Εργαζομένων του Σηκουάνα προς τους εργάτες της βιομηχανίας μετάλλου.

Η Ένωση σημείωνε πως: «πέντε χρόνια πολέμου, που σκοπό είχαν να δώσουν ελευθερία σε όλους τους λαούς, μαζί με το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση, δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να εντείνουν τη σκλαβιά και τη μιζέρια σε όλες τις χώρες […] η Κυβέρνησή μας στέλνει στρατό ενάντια στη Σοβιετική Δημοκρατία για να την ανατρέψει και ο εγκληματικός αποκλεισμός της Αντάντ καταδικάζει στη φτώχεια, στα μαρτύρια και το θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά, γυναίκες και άνδρες που είναι ένοχοι επειδή ζουν σε μια χώρα που έβαλε τέλος στην κυριαρχία της αστικής τάξης».

Η Ένωση καλούσε τους εργάτες του μετάλλου να σταματήσουν κάθε εργασία για την κατασκευή οπλισμού και πολεμοφοδίων: «Αυτό το έγκλημα των ηγετικών τάξεων κράτησε αρκετά. Δεν μπορείτε να του επιτρέψετε να συνεχιστεί και να επιτύχει τους σκοπούς του.

Είστε πλειοψηφία, είστε η εξουσία! Λυπηθείτε τους εξαθλιωμένους αδελφούς σας, κάντε το καθήκον σας, όλο σας το καθήκον, για ν’ αποτρέψετε αυτή τη δολοφονία. Και το καθήκον σας, ως μεταλλεργάτες είναι ν’ αρνηθείτε άμεσα να κάνετε οποιαδήποτε εργασία στα πολεμοφόδια, και να διαδώσετε, ειδικά στο περιβάλλον σας, την ίδια άρνηση για τους άλλους.

Ντουφέκια, κανόνια, πυροβόλα, τανκς, χειροβομβίδες, αεροπλάνα, ακόμα φτιάχνονται στα εργοστάσιά μας. Δεν πρέπει πια να λαμβάνετε μέρος σε αυτές τις εγκληματικές δράσεις. Πρέπει να σταματήσουμε να εργαζόμαστε στα εργοστάσιά μας για το θάνατο, πρέπει να δουλεύουμε για τη ζωή […] Αύριο θα είναι η σειρά μας να απελευθερωθούμε. Ας βοηθήσουμε τους άλλους στην απελευθέρωσή τους, ώστε να περιμένουμε βοήθεια από αυτούς σε αντάλλαγμα»58.

Την επόμενη χρονιά, στις Πρωτομαγιάτικες διαδηλώσεις όπου συμμετείχαν περισσότεροι από δυο εκατομμύρια Γάλλοι εργαζόμενοι, κυριαρχούσαν συνθήματα ενάντια στην επέμβαση και υπέρ της Σοβιετικής Ρωσίας. Σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς οι Γάλλοι εργαζόμενοι, κυρίως λιμενεργάτες και σιδηροδρομικοί, εμπόδισαν τη μεταφορά πολεμικού υλικού στους εχθρούς της χώρας των Σοβιέτ.59

ΗΠΑ

Τον Ιούλη του 1918, οργανώθηκε στη Νέα Υόρκη διαδήλωση με τη συμμετοχή 15 χιλιάδων ατόμων, με αίτημα να σταματήσει η επέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Ρωσίας.60

Η σημαντικότερη ίσως –και σίγουρα η περισσότερο γνωστή– στιγμή της δράσης της εργατικής τάξης των ΗΠΑ ενάντια στην ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Σοβιετική Ρωσία είναι η άρνηση των φορτοεκφορτωτών του λιμανιού του Σιάτλ να δουλέψουν για τη μεταφορά όπλων και πυρομαχικών για τον αντεπαναστατικό στρατό του Στρατηγού Κολτσάκ. Συγκεκριμένα, το Σεπτέμβρη του 1919, η εταιρία «United States Shipping Board» αποφάσισε να μεταφέρει 6.240 κιβώτια με όπλα και πυρομαχικά από το Σιάτλ στο Βλαδιβοστόκ.61 Το πολεμικό υλικό σχεδιαζόταν να φορτωθεί από το λιμάνι της εταιρίας «Frank Waterhouse & Co» στα πλοία «Marho Maru» και «Delight».62

Οι εργάτες του Σιάτλ είχαν όμως άλλα σχέδια. Στις 16 Σεπτέμβρη, οι φορτοεκφορτωτές - μέλη του Διεθνούς Συνδέσμου Φορτοεκφορτωτών του Σιάτλ αποφάσισαν σε συνέλευσή τους να μη φορτώσουν όπλα ή πυρομαχικά που προορίζονταν για οποιοδήποτε λιμάνι της Ρωσίας. Όποιο μέλος του Συνδέσμου παραβίαζε την απόφαση θα διαγραφόταν από τη λίστα της δουλειάς για ένα μήνα.63 Μια μέρα μετά, οι φορτοεκφορτωτές ζήτησαν από το Κεντρικό Εργατικό Συμβούλιο του Σιάτλ ηθική και οικονομική στήριξη στη δράση τους για «να κρατήσουν τα αμερικανικά τουφέκια μακριά από τη Ρωσία»64. Το Συμβούλιο μέσα «σ’ ένα ξέσπασμα από ξέφρενες επευφημίες» έδωσε την πλήρη υποστήριξή του στους φορτοεκφορτωτές.65

Οι αποφάσεις έγιναν πράξη στις 18 Σεπτέμβρη 1919, όταν και μια ομάδα 12 φορτοεκφορτωτών που δούλευε στην Προβλήτα 5 ανακάλυψε ότι τα κιβώτια που μετέφεραν στο πλοίο «Delight» περιείχαν τουφέκια.66 Τότε «αμέσως οι άντρες συγκεντρώθηκαν και αρνήθηκαν να συνεχίσουν το φόρτωμα»67.

Η εφημερίδα του Κεντρικού Εργατικού Συμβουλίου του Σιάτλ «Seattle Union Record» δυο μέρες μετά κυκλοφόρησε γράφοντας στην προμετωπίδα της: «Οι εργάτες αρνούνται να μεταφέρουν θάνατο» και σημείωνε: «Οι φορτοεκφορτωτές της Ακτής του Ειρηνικού θα αποκλείσουν την ακτή από το Σιάτλ ως το Σαν Ντιέγκο προτού φορτωθούν όπλα ή πολεμοφόδια για τη Σιβηρία ή οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ρωσίας»68.

Στις 24 Σεπτέμβρη το Τοπικό Παράρτημα 38-12 του Συνδέσμου των Φορτοεκφορτωτών, υποστηριζόμενο από το Κεντρικό Εργατικό Συμβούλιο, έστειλε ένα τηλεγράφημα στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Woodrow Wilson όπου δήλωνε πως δε θα μεταφέρει τα κιβώτια με το πολεμικό υλικό για το «δολοφόνο Κολτσάκ που ενεργεί ενάντια στην ελευθερία των αγαπητών Ρώσων στη Σιβηρία»69. Την επόμενη μέρα οι φορτοεκφορτωτές ξεκίνησαν να διανέμουν 30.000 φυλλάδια που απαιτούσαν την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Ρωσία.

Στις αρχές του Οκτώβρη το πολεμικό υλικό παρέμενε έξω από τα πλοία.70 Στις 3 του μήνα η εφημερίδα «Workers World», επίσημο όργανο του Σοσιαλιστικού Κόμματος στο Κάνσας, έγραφε: «Κάθε εργάτης στο Σιάτλ τώρα πρέπει να σταθεί πίσω από τους άντρες στην προκυμαία και να είναι έτοιμος να απεργήσει μόλις δοθεί σινιάλο σε περίπτωση που το δολοφονικό υλικό μεταφερθεί από απεργοσπάστες»71.

Στις 9 Οκτώβρη η Διεθνής Φορτοεκφορτωτική Εταιρία ζήτησε από το Σύνδεσμο των Φορτοεκφορτωτών 16 οδηγούς και 24 φορτοεκφορτωτές για να μετακινήσουν τα όπλα. Η δουλειά, σημείωνε στην επιστολή της η εταιρία, θα έπρεπε να ξεκινήσει στις 10 Οκτώβρη, αλλιώς: «Θα θεωρήσουμε ότι κανένας άντρας του Διεθνούς Συνδέσμου Φορτοεκφορτωτών δεν είναι διαθέσιμος»72. Το ίδιο απόγευμα οι φορτοεκφορτωτές ενημέρωσαν την Ένωση Εργοδοτών της Προκυμαίας: «Δεν έχουμε διαθέσιμους άντρες για να μεταφέρουν και να φορτώσουν πυρομαχικά που προορίζονταν για τη Ρωσία»73.

Δυο μέρες μετά η Εταιρεία προχώρησε στην πρόσληψη 25 απόστρατων προκειμένου να φορτωθεί το πολεμικό υλικό. Τρεις απ’ αυτούς, μόλις ενημερώθηκαν για το περιεχόμενο των κιβωτίων παραιτήθηκαν υπό τις επευφημίες εκατοντάδων φορτοεκφορτωτών που είχαν συγκεντρωθεί στην Προβλήτα 5.74

Τελικά, στις 18 Οκτώβρη το πλοίο «Delight» σάλπαρε για το Βλαδιβοστόκ φορτωμένο με όπλα και πυρομαχικά. Οι εργάτες του λιμανιού του Σιάτλ, μέχρι τέλους δεν άγγιξαν αυτά τα όπλα. Αναφέρεται, μάλιστα –χωρίς να είναι δυνατό να εξακριβωθεί– πως «χάρη στην καθυστέρηση, το “S.S. Delight” έφτασε στο Βλαδιβοστόκ αφού ο Κόκκινος Στρατός είχε καταλάβει την πόλη, και οι Μπολσεβίκοι υποδέχτηκαν τα όπλα με ευγνωμοσύνη»75.

Στη Βαλτιμόρη, επίσης, οι λιμενεργάτες αρνήθηκαν να φορτώσουν όπλα που θα χρησιμοποιούνταν ενάντια στους Μπολσεβίκους, ενώ οργανώθηκε στάση εργασίας ενάντια στην αποστολή όπλων στη Ρωσία.76

ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ

Στην Ιταλία η σημαντικότερη στιγμή του αγώνα ενάντια στην ιμπεριαλιστική επέμβαση ήταν η 48ωρη γενική πολιτική απεργία που έγινε στις 20-21 Ιούλη του 1919 για την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ρωσίας και της Σοβιετικής Ουγγαρίας. Την ίδια χρονιά οργανώθηκε μια ακόμη απεργία ενάντια στην απαγόρευση του κινήματος αλληλεγγύης με τη Ρωσία.77 Στη Ρώμη, στο Μιλάνο, στη Γένοβα, στο Τορίνο, στη Νάπολη και σε άλλες πόλεις έγιναν διαδηλώσεις και απεργίες.78

Η «Παγκόσμια Ιστορία» της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ χαρακτηρίζει τις διαμαρτυρίες των Ιταλών εργαζομένων ενάντια στη συμμετοχή της χώρας στην επέμβαση ως «θυελλώδεις», ενώ εκτιμά πως ανάγκασαν την κυβέρνηση να επιταχύνει την απόσυρση των ιταλικών στρατευμάτων από τη Σοβιετική Ρωσία.79

Το Νοέμβρη του 1919 η Ιταλική Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας κάλεσε τις οργανώσεις-μέλη της να εξασφαλίσουν πως οι εργάτες θ’ αρνούνταν να δουλέψουν για την παραγωγή όπλων και πυρομαχικών που προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν ενάντια στους μπολσεβίκους.80

Στις γραμμές του ιταλικού κινήματος αλληλεγγύης δέσποζε το σύνθημα: «Ούτε ένα όπλο ούτε μια σφαίρα ούτε ένας στρατιώτης ενάντια στην πατρίδα των εργαζομένων»81. Οι Ιταλοί ναυτεργάτες και λιμενεργάτες αντιτάχθηκαν στη φόρτωση πολεμικού υλικού για τους Ρώσους αντεπαναστάτες στη Γένοβα82, τη Νάπολη83, τη Σπέτσια84.

Στα χρόνια της επίθεσης της Πολωνίας στη Σοβιετική Ρωσία, οι Ιταλοί σιδηροδρομικοί ακινητοποίησαν περισσότερους από 70 στρατιωτικούς συρμούς. Στο σιδηροδρομικό σταθμό της Santhia οι εργάτες αποφάσισαν ομόφωνα να μην επιτρέψουν την αναχώρηση ενός τρένου που μετέφερε πολεμοφόδια για την Πολωνία.85

Στη Γερμανία, σε αρκετές πόλεις, σε λιμάνια και σιδηροδρομικούς σταθμούς, οι εργάτες εμπόδισαν τη μεταφορά όπλων και πολεμικού υλικού για τους εχθρούς της Σοβιετικής Ρωσίας.

Στο Nordbahnhof, στο Βόρειο Σταθμό του σιδηρόδρομου, οι εργαζόμενοι εμπόδισαν τη μεταφορά τριών οχημάτων με πυρομαχικά για την Πολωνία, μετά από έρευνα που αποκάλυψε το περιεχόμενό τους, καθώς ήταν δηλωμένα ως φορτίο χαρτιού.86

Στις 14 Αυγούστου του 1920 οι εργάτες στο Ratibor σταμάτησαν ένα γαλλικό στρατιωτικό τρένο και «επέμεναν με επιτυχία, το τρένο να σβήσει τις μηχανές και να παραμείνει στο πλάι των γραμμών» όπου και φυλασσόταν από τους εργάτες.87

Μέσα στην ίδια χρονιά οι Γερμανοί εργάτες στο κανάλι του Κιέλου σταμάτησαν την πορεία του Σουηδικού ατμόπλοιου «Cavalla» και του Δανέζικου πλοίου «Dorxit» που ήταν φορτωμένο με 10.000 τόνους πυρομαχικά για την Πολωνία.88

Το Φλεβάρη του 1921 εμποδίστηκε η αναχώρηση ενός ακόμα πλοίου με προορισμό την Πολωνία.89

Αποφάσεις κήρυξης απεργίας ή άρνησης να δουλέψουν για τη μεταφορά πολεμικού υλικού και στρατευμάτων για τους εχθρούς της χώρας των Σοβιέτ πήραν ο Σύνδεσμος Γερμανών Σιδηροδρομικών, ο Σύνδεσμος των κρατικών υπαλλήλων90, οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους της Βόρειας Σιλεσίας91 και οι λιμενεργάτες του Στετίν92.

Η Συνέλευση των Επιχειρησιακών Συμβουλίων (Shop Councils) του Στετίν, χαιρετίζοντας την απόφαση των λιμενεργατών της πόλης, σημείωνε σε διακήρυξή της, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Nave Arbaiter - Stzyme» της Βαρσοβίας στις 28 Ιούνη του 1920:

«Αυτή η απόφαση δείχνει το πνεύμα αλληλεγγύης που οι εργάτες όλων των χωρών πρέπει να δείξουν στο ρωσικό προλεταριάτο. Οι εργάτες του Στετίν ακολουθούν το καλό παράδειγμα των εργατών της Ιταλίας, της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Τσεχοσλοβακίας, που εμποδίζουν την αποστολή οπλισμού και εφοδίων ενάντια στη Ρωσία. Οι μεταφορές αυτές χρησιμοποιούνται για αντεπαναστατικούς λόγους και θα φέρουν νέους πολέμους ή θα ενδυναμώσουν την αντίδραση στην πάλη της με το προλεταριάτο. Αυτά τα όπλα ποτέ δε χρησιμοποιήθηκαν για να οπλίσουν τους εργαζόμενους και επομένως οι εργαζόμενοι πρέπει να αποτρέψουν την εξαγωγή όπλων και εφοδίων»93.

Τέλος, στη Στουτγάρδη, τον Αύγουστο του 1920, εργάτες της «Daimler Works» καταστρέψανε στρατιωτικά οχήματα, τα οποία θεωρούσαν πως προορίζονταν για την Πολωνία. Οι εργάτες αρχικά απαίτησαν τα φορτία να μείνουν κάτω από την επίβλεψή τους. Όταν η διοίκηση της εταιρίας αρνήθηκε κάθε συζήτηση για το θέμα, οι εργάτες «οργισμένοι» προχώρησαν στην καταστροφή των οχημάτων.

«Η πράξη των εργατών της Στουτγάρδης […] δείχνει πάνω απ’ όλα το πώς οι εργαζόμενοι των σιδηροδρόμων μπορούν να βοηθηθούν με πρακτικό τρόπο από άλλες ομάδες εργαζομένων στην πρόληψη της μεταφοράς στρατευμάτων και πολεμικού υλικού»94 σημείωνε η εφημερίδα «Rote Fahne» του Βερολίνου, καθώς στο έργο της παρεμπόδισης της μεταφοράς όπλων πρωτοστατούσαν κυρίως οι εργαζόμενοι στις μεταφορές.

Αργότερα, τρεις εργάτες δικάστηκαν ως «πρωταίτιοι μιας κινητοποίησης τουλάχιστον χιλίων ατόμων», κατηγορούμενοι «για πράξεις αποτροπής της παράδοσης εφοδίων στους εχθρούς της σοβιετικής Ρωσίας». Ο κατήγορος, στη διάρκεια της δίκης, χαρακτήρισε τη συμπεριφορά τους «και όσων βρίσκονταν “πίσω” τους ως εχθρική προς το κράτος». Η δίκη έληξε με καταδικαστική απόφαση και ποινή φυλάκισης για τους δυο από τους τρεις εργάτες.95

Σημαντική ήταν η κινητοποίηση των εργατών του Danzig κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Πολωνίας στη Σοβιετική Ρωσία. Η σημασία της πόλης ήταν μεγάλη, καθώς αποτελούσε λιμάνι-«είσοδο» της Πολωνίας, διαμέσου του οποίου διακινούνταν ο κύριος όγκος της στρατιωτικής βοήθειας των καπιταλιστικών κρατών στην Πολωνία. Το Danzig ανήκε στη Γερμανία, αλλά με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών κηρύχθηκε «ελεύθερη πόλη» υπό την προστασία της Κοινωνίας των Εθνών. Στην πόλη στάθμευαν γαλλικά, βρετανικά και ιταλικά στρατεύματα και στο λιμάνι πολεμικά τους πλοία. Παρά την πληθώρα των στρατιωτικών δυνάμεων, οι εργαζόμενοι του Danzig έδειξαν την αλληλεγγύη τους στη Σοβιετική Ρωσία. Οργάνωσαν ένα Εργατικό Συμβούλιο (Σοβιέτ), το οποίο δήλωσε πως καμιά βοήθεια προς τους Πολωνούς δε θα περνούσε από το Danzig. Όλοι οι εργαζόμενοι στα λιμάνια και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς κλήθηκαν ν’ απεργήσουν «αντί να βοηθήσουν και στο παραμικρό τους εχθρούς της Σοβιετικής Ρωσίας».

Η αμερικανική εφημερίδα «The Toiler», που στα 1919-20 ήταν το επίσημο όργανο του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος στο Οχάιο των ΗΠΑ, έγραψε πολύ γλαφυρά για τους εργάτες του Danzig: «Δε στάλθηκαν καθόλου πυρομαχικά μέσω του Danzig! Η Αγγλία και η Γαλλία βγάζανε ατμούς. Αυτοί και οι Ηνωμένες Πολιτείες στείλανε κι άλλα πολεμικά πλοία. Αλλά καμία βοήθεια δεν πέρασε μέσω του Danzig. Ο κυβερνήτης – στρατηγός λέει πως εκτός και αν έχει είκοσι χιλιάδες στρατιώτες να λάβουν τα πυρομαχικά και τις προμήθειες, αυτά απλά θα πέσουν στα χέρια των εργαζομένων του Danzig. Μέχρι στιγμής οι εργαζόμενοι του Danzig έχουν κερδίσει. Μέσω του Εργατικού Συμβουλίου, στο οποίο έχει οργανωθεί η δύναμη των εργαζομένων, έχουν με επιτυχία αψηφήσει την Κοινωνία των Εθνών και τα μεγάλα καπιταλιστικά έθνη τα οποία και εξυπηρετεί. Έχουν χρησιμοποιήσει τη μορφή οργάνωσης που κινητοποιεί ολόκληρη τη δύναμη της εργατικής τάξης και την οποία όλοι οι εργαζόμενοι θα μάθουν να χρησιμοποιούν στην πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση και την καταπίεση των καπιταλιστών. Ζήτω οι εργαζόμενοι του Danzig!»96.

Στην Ισπανία διοργανώθηκαν πολλά συλλαλητήρια και συγκεντρώσεις όπου «οι εργάτες χαιρέτιζαν την εγκαθίδρυση της Σοβιετικής εξουσίας στη Ρωσία και μιλούσαν με φλογερά λόγια για την υπεράσπιση του Σοβιετικού κράτους από την επίθεση του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού»97.

Στα τέλη του 1918 το Κογκρέσο των Εργατών Γης ενέκρινε ψήφισμα για την κήρυξη γενικής απεργίας, εάν η κυβέρνηση προσπαθούσε να πάρει μέρος στην επέμβαση εναντίον του επαναστατικού κινήματος της Ρωσίας.98 Αντίστοιχη απόφαση για κήρυξη απεργίας πήρε και το Κογκρέσο της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας, το 1919. Στο ψήφισμα που εγκρίθηκε γράφονταν: «Οι εργαζόμενοι στην παραγωγή όπλων και πυρομαχικών πρέπει να αρνηθούν να παράγουν όπλα που προορίζονται για τον αγώνα κατά του Κόκκινου Στρατού»99.

Στη Σουηδία, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς, τον Ιούνη του 1919, πρότεινε στο Νορβηγικό Σοσιαλιστικό Κόμμα ν’ απευθύνουν κοινή πρόταση στα Κομμουνιστικά και Σοσιαλιστικά Κόμματα, τα συνδικάτα, όπως και στις οργανώσεις των εργαζομένων στις μεταφορές και των ναυτεργατών της Γαλλίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Δανίας, της Σουηδίας, της Ελβετίας, της Γερμανίας, της Αμερικής, της Ιταλίας, της Αυστρίας, της Βοημίας και της Ισπανίας να μπλοκάρουν τις μεταφορές στρατευμάτων, πολεμοφοδίων, πρώτων υλών κ.ά. «υπό στρατιωτική σημαία» σε όλες τις χώρες που διεξάγουν πολέμους ενάντια στα κράτη «στα οποία η επανάσταση των εργαζομένων ήταν νικηφόρα», τη Σοβιετική Ρωσία και τη Σοβιετική Ουγγαρία.

Το Νορβηγικό Σοσιαλιστικό Κόμμα αποδέχτηκε την πρόταση, δηλώνοντας: «Οι εργατικές τάξεις δεν πρέπει να είναι πια αδρανείς και δειλοί παρατηρητές της επίθεσης της διεθνούς καπιταλιστικής τάξης ενάντια στους συντρόφους μας που παλεύουν […] δε θα αφήσουμε οι εργαζόμενοι στις μεταφορές και οι ναυτεργάτες να δώσουν αυτή τη μάχη μόνοι τους, πρέπει να έχουν όλους τους εργαζόμενους μαζί τους, με όλη την ηθική και οικονομική δύναμη που μπορούν να δώσουν. Όλη η διαδικασία πρέπει να φέρει τη σφραγίδα της ενότητας και της αποφασιστικότητας»100.

Η προπαγανδιστική δραστηριότητα των Σουηδών κομμουνιστών είχε ως αποτέλεσμα οι ναυτεργάτες του Gothenburg, τον Αύγουστο του 1919, να αρνηθούν να φορτώσουν 200 τόνους κάλυκες στο πλοίο «Ceylon», που είχε προορισμό το Βλαδιβοστόκ.101

Στην Τσεχοσλοβακία, το Μάη του 1920, οι εργάτες της σιδηροδρομικής γραμμής Πρσερόφ - Μπογκούμιν αρνήθηκαν να μεταφέρουν στρατιωτικά φορτία στην Πολωνία, ενώ απέτυχε και η προσπάθεια της κυβέρνησης να χρησιμοποιήσει γι’ αυτό το σκοπό τους σιδηρόδρομους της Σλοβακίας. Ακόμα, τον Ιούνη του 1920 έγιναν συλλαλητήρια στη Πράγα και σε άλλες πόλεις με αίτημα ν’ αρχίσουν διαπραγματεύσεις ειρήνης με τη Σοβιετική Ρωσία, ενώ στις 19 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε 12ωρη απεργία αλληλεγγύης στους Ρώσους εργάτες σε όλη τη χώρα.102 Σε απόφαση που πάρθηκε στη συγκέντρωση που έγινε εκείνη τη μέρα, αναφέρεται: «Είμαστε αλληλέγγυοι με τους Ρώσους προλετάριους και με αποφασιστικότητα θα εμποδίσουμε παντού και πάντοτε, με όλα τα μέσα, τους εχθρούς της Σοβιετικής Ρωσίας»103.

Στο Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων πραγματοποιήθηκαν απεργίες και άλλες εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς την εργατική τάξη της Σοβιετικής Ουγγαρίας και της Σοβιετικής Ρωσίας. Ο αγώνας «άγγιξε» και τις στρατιωτικές μονάδες, με τους στρατιώτες να ξεσηκώνονται και ν’ αρνούνται να πολεμήσουν εναντίον των Ούγγρων κόκκινων στρατιωτών.104

Στη Ρουμανία επίσης έγιναν πολλές κινητοποιήσεις αλληλεγγύης στη Σοβιετική Ουγγαρία. Τον Αύγουστο του 1920, κατά τη διάρκεια του ρωσο-πολωνικού πολέμου, έγιναν μαζικά αντιπολεμικά συλλαλητήρια. Τα συνθήματα των κομμουνιστών «Ζήτω η Σοβιετική Ρωσία!», «Όχι στρατιωτική βοήθεια στην Πολωνία των τσιφλικάδων!», «Κάτω η Αντάντ!» υποστηρίζονταν ολοένα και πιο πολύ από τους εργαζόμενους. Στο Βανάτο, στη Βουκοβίνα και στη Βεσσαραβία, οι εργάτες των σιδηροδρόμων εμπόδιζαν τη μεταφορά όπλων στην Πολωνία, ενώ ανατινάχτηκαν αρκετές στρατιωτικές αμαξοστοιχίες.105

Στην Πολωνία το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα αντιτάχθηκε στην επίθεση της αστικής τάξης της χώρας στη Σοβιετική Ρωσία. Η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος, απευθυνόμενη στους στρατιώτες και τους εργάτες, σημείωνε σε μανιφέστο της: «Ο Πολωνικός λαός δε θα κερδίσει τίποτα από αυτό τον αιμοβόρο πόλεμο με την ηγεσία των αστών, τίποτα άλλο πέρα από πείνα, μιζέρια και καταστροφή. Οι μάζες της Πολωνίας έχουν έναν εχθρό όχι στο πρόσωπο των αγροτών και εργατών της Ρωσίας και Ουκρανίας, αλλά στους ίδιους τους εκμεταλλευτές τους. Οι μάζες της Πολωνίας θα πατήσουν πάνω στα δικαιώματα και τα συμφέροντά τους αν αφήσουν τους εαυτούς τους να συρθούν σε ένα πόλεμο ενάντια στα αδέλφια τους που τα ελευθέρωσε η επανάσταση.

Δεν πρέπει τώρα να απελευθερώσουμε την Ουκρανία, αλλά την Πολωνία από την ηγεσία της αστικής τάξης. Τα όπλα μας πρέπει να στραφούν ενάντια στην ηγέτιδα πλευρά, που πάντα πεινά για καταστροφές, με τίμημα το αίμα μας.

Ένα πράγμα μόνο μπορεί να μας βγάλει από την άβυσσο των συνεχών πολέμων, το κέρδισμα της εξουσίας από το προλεταριάτο, μια Κυβέρνηση των Εργατικών Συμβουλίων.

Μπροστά στο νέο φοβερό πόλεμο που έχει ξεσπάσει, τη νέα σφαγή για τα κέρδη των καπιταλιστών, υπάρχει μόνο μία διέξοδος για εμάς, η επανάσταση. Η νέα εγκληματική εκστρατεία των δημίων που κυβερνούν να κάνει το προλεταριάτο των χωριών και των πόλεων να ξεσηκωθεί»106.

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Η πείρα αυτή του παγκόσμιου εργατικού κινήματος αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για την εργατική τάξη και ιδιαίτερα για τις νέες βάρδιες της. Οι εργαζόμενοι, οι νέοι πρέπει να την γνωρίσουν, να εμπνευστούν από αυτή και ν’ αντλήσουν συμπεράσματα.

Σε όλες τις συνθήκες τα συμφέροντα της εργατικής και της αστικής τάξης είναι ασυμφιλίωτα. Είτε στη διάρκεια της «ειρήνης» και της «ομαλής καπιταλιστικής ανάπτυξης» είτε σε περιόδους όξυνσης της ταξικής πάλης, ακόμα και εμπλοκής σε ιμπεριαλιστικό πόλεμο, η εργατική τάξη πρέπει να πορεύεται και να παλεύει κάτω από τη δική της σημαία.

Σε καιρούς ειρήνης η εργατική τάξη «ματώνει» παράγοντας τον πλούτο που τον καρπώνεται η αστική τάξη και σε καιρούς ιμπεριαλιστικού πολέμου ματώνει κυριολεκτικά, σκοτώνει και σκοτώνεται, πάλι για τα συμφέροντα της αστικής τάξης. Ο κύριος εχθρός πάντοτε βρίσκεται «στη δική μας τη χώρα»107.

Γι’ αυτό και ο αγώνας της εργατικής τάξης οφείλει πάντα να έχει την ίδια στόχευση: την ανατροπή της αστικής εξουσίας. Στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ, επισημαίνεται: «Σε περίπτωση ιμπεριαλιστικής πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, είτε σε αμυντικό είτε σε επιθετικό πόλεμο, το Κόμμα πρέπει να ηγηθεί της αυτοτελούς οργάνωσης της εργατικής - λαϊκής πάλης με όλες τις μορφές, ώστε να οδηγήσει σε ολοκληρωτική ήττα της αστικής τάξης, εγχώριας και ξένης ως εισβολέα, έμπρακτα να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας. Με την πρωτοβουλία και καθοδήγηση του Κόμματος να συγκροτηθεί εργατικό - λαϊκό μέτωπο με όλες τις μορφές δράσης, με σύνθημα: Ο λαός θα δώσει την ελευθερία και τη διέξοδο από το καπιταλιστικό σύστημα που, όσο κυριαρχεί, φέρνει τον πόλεμο και την «ειρήνη» με το πιστόλι στον κρόταφο».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

Ο Στρατής Δουνιάς είναι μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ και μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του «Οδηγητή», οργάνου του ΚΣ της ΚΝΕ.

1. ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ: «Ο Λένιν για τον πόλεμο και τη στάση των κομμουνιστών», ΚΟΜΕΠ, τ. 6/2012, σελ. 20.

2. Στις 9 Μαρτίου του 1918 αποβιβάστηκε στο Μούρμανσκ το πρώτο ένοπλο αγγλικό σώμα. Πίσω του δεν άργησαν να καταφτάσουν μεγάλες αμερικάνικες, αγγλικές και γαλλικές στρατιωτικές μονάδες (βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 345).

3. Βλ. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 60.

4. Β. Ι. Λένιν: «Λόγος στη συγκέντρωση της συνοικίας Μπουτίρκι. 2 Αυγούστου 1918», «Άπαντα», τ. 37, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1982, σελ. 27.

5. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 300.

6. Β. Ι. Λένιν: «Τελικός λόγος πάνω στην Έκθεση για τη στάση του προλεταριάτου απέναντι στη μικροαστική δημοκρατία», «Άπαντα», τ. 37, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1982, σελ. 233.

7. Τα κόμματα της Β΄ Διεθνούς, παραβιάζοντας τις σχετικές αποφάσεις της, ψήφισαν σε μια σειρά χώρες τις πολεμικές πιστώσεις, συμμετείχαν σε αστικές κυβερνήσεις (Βέλγιο, Γαλλία), υιοθέτησαν το σύνθημα της «εθνικής ενότητας». Μετά τη χρεοκοπία της Β΄ Διεθνούς, «που πέθανε νικημένη απ’ τον οπορτουνισμό» όπως έγραψε ο Λένιν, οι κομμουνιστικές δυνάμεις, με επικεφαλής τους Ρώσους Μπολσεβίκους, ίδρυσαν την Κομμουνιστική (Τρίτη) Διεθνή, το 1919. Αξίζει να σημειωθεί πως η Κομμουνιστική Διεθνής στο 2ο Συνέδριό της (Ιούλης - Αύγουστος 1920), που έγινε κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Πολωνίας στη Σοβιετική Ρωσία, καθόρισε ως έναν από τους 21 όρους εισδοχής των ΚΚ στις γραμμές της τον εξής: «Τα κόμματα που θέλουν ν’ ανήκουν στην Κομμουνιστική Διεθνή πρέπει χωρίς καμιά επιφύλαξη να υποστηρίζουν όλες τις σοβιετικές δημοκρατίες στους αγώνες που κάνουν εναντίον της αντεπανάστασης. Πρέπει ακούραστα να κηρύσσουν στους εργάτες την άρνηση να μεταφέρουν πολεμοφόδια και στρατεύματα προορισμένα για τους εχθρούς των σοβιετικών δημοκρατιών, και να κάνουν προπαγάνδα, νόμιμη ή παράνομη, μέσα στα στρατεύματα που στέλνονται εναντίον των σοβιετικών δημοκρατιών» (βλ. «Η Κομμουνιστική Διεθνής, Θέσεις και Καταστατικό όπως ψηφίστηκαν στο 2ο Συνέδριο», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2007, σελ. 74).

8. Η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας, για παράδειγμα, αρνήθηκε ν’ αναγνωρίσει τη σοβιετική κυβέρνηση της Ρωσίας. Στην άλλη όχθη, η αμερικανική εργατική οργάνωση International Workers’ Defence League έγραφε σε τηλεγράφημά της στον Β. Ι. Λένιν: «Ασχέτως από τη θέση που έχουν λάβει λίγοι αντιδραστικοί “αξιωματούχοι” του εργατικού κινήματος, η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων της Αμερικής, στα δάση, τα ορυχεία, τα στρατιωτικά τάγματα και τα εργοστάσια αναγνωρίζουν τη σοβιετική δημοκρατία ως την πρώτη εργατική δημοκρατία στην παγκόσμια ιστορία» (βλ. «No Let-Up In Mooney Campaign», εφημερίδα «The Buttle Daily Bulletin», 29 Αυγούστου 1919, σελ. 5).

9. Β. Ι. Λένιν: «Λόγος στο Ι Πανρωσικό Συνέδριο των λειτουργών της παιδείας και του σοσιαλιστικού πολιτισμού. 31 του Ιούλη 1919», «Άπαντα», τ. 39, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1982, σελ. 138.

10. «Memorandum by the Chief of the Imperial General Staff» στο The Evacuation of North Russia 1919, His Majesty’s Stationery Office, London, 1920, σελ. 5.

11. Τα στοιχεία προέρχονται από χάρτη που αποτυπώνει τη δράση του διεθνούς κινήματος ενάντια στην επέμβαση στη Σοβιετική Ρωσία στα χρόνια 1918-1920. Παρατίθεται στο Ιδεολογική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.): «Η Κομμουνιστική Διεθνής 1919-1943», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2009, σελ. 59.

12. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 1 (1918-1924)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1974, σελ. 4.

13. «Το ΣΕΚΕ και η Εκστρατεία στην Ουκρανία», εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 17 Νοέμβρη 1978, σελ. 3.

14. Βάσου Γεωργίου: «Ο διεθνισμός και ο πατριωτισμός του ΚΚΕ», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1980, σελ. 37.

15. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα, τ. 1 (1918-1924)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1974, σελ. 30.

16. «Χρονικό αγώνων και θυσιών του ΚΚΕ», έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1978, σελ. 26.

17. Αχιλλέα Μπλάνα: «Η φιλία ανάμεσα στο Σοβιετικό και Ελληνικό λαό», ΚΟΜΕΠ, τ. 11/1977, σελ. 43.

18. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 439.

19. Ειδικά όσον αφορά το πρώτο σημείο, θα πρέπει να σημειώσουμε, πως το αίτημα για κατάργηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας αποτυπώνει την επίδραση πασιφιστικών αντιλήψεων στο εργατικό κίνημα της εποχής. Για το εργατικό κίνημα και τη στάση του το κύριο είναι ο προσανατολισμός για την ανατροπή της αστικής τάξης και όχι γενικά η άρνηση της στράτευσης, του πολέμου κτλ. (βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 444).

20. Bλ. «Gloucester Journal», 28 Ιούνη 1919, σελ. 3 και «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 3 Ιούλη 1919, σελ. 2 (The National Archives of UK, CAB/24/83-0016).

21. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 26 Ιούνη 1919, σελ. 2-3 (The National Archives of UK, CAB/24/82-0066).

22. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 4 Σεπτέμβρη 1919, σελ. 5 και 7 (The National Archives of UK, CAB/24/88-0014). Για το Leeds, επίσης, σε αντίστοιχη έκθεση του Νοέμβρη του 1919 αναφέρεται πως αυξάνονται οι αρνητικές απόψεις της κοινής γνώμης για την επέμβαση, αλλά και η αυξανόμενη δυσπιστία προς τον Τύπο «ιδιαίτερα όσον αφορά την παρουσίαση των μπολσεβίκων» [βλ. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 13 Νοέμβρη 1919, σελ. 5-6 (The National Archives of UK, CAB/24/93-0026)].

23. Ακαδημία Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 440

24. «Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια», τ. 16, εκδ. «Ακάδημος», Αθήνα, 1980, σελ. 448.

25. Το πλήρες και «επίσημο» όνομα της Ένωσης ήταν: «Dock, Wharf, Riverside and General Labourers Union».

26. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK», 13 Μάη 1920, σελ. 3-4 (The National Archives of UK, CAB/24/105-0081).

27. Harry Pollitt: «A War Was Stopped!», έκδοση του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, Λονδίνο, 1936, σελ. 3.

28. Σαν παράδειγμα ακούραστης δράσης, ο Pollitt αναφέρει μια γυναίκα, την κυρία Walker: «Αν το πρωί μιας εργάσιμης μέρας πήγαινες κάτω στην οδό Chrisp στο Poplar, θα μπορούσες να ισχυριστείς ότι είδες την κυρία Walker να μιλάει σε ομάδες γυναικών, λέγοντάς τους για τη Ρωσία, για το πόσο πρέπει να τους βοηθήσουμε και ότι πρέπει να πουν στους άντρες τους να «έχουν τα μάτια τους δεκατέσσερα» ώστε κανένα πολεμοφόδιο να μην σταλεί προς ενίσχυση εκείνων που προσπαθούσαν να συνθλίψουν την Ρωσική Επανάσταση» (βλ. Harry Pollitt: «A War Was Stopped!», έκδοση του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, Λονδίνο, 1936, σελ. 5).

29. Για παράδειγμα, στις 4 Μάη του 1919 ο Harry Pollitt –σύμφωνα με Έκθεση της Διεύθυνσης Πληροφοριών του Υπ. Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου– μίλησε σε συγκέντρωση 200 λιμενεργατών, καλώντας τους να μη φορτώσουν κανένα πλοίο που έχει προορισμό τη Ρωσία με όπλα και πυρομαχικά, τα οποία θα χρησιμοποιούνταν για να δολοφονηθεί η δική τους τάξη. Η πληροφορία συνοδευόταν με την εξής επισήμανση: «Οι ομιλίες του Pollitt έχουν υποβληθεί στο Διευθυντή της Γενικής Εισαγγελίας που δεν τον θεωρεί, ωστόσο, άξιο για πυροβολισμό» [βλ. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 5 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018)].

30. Ανάμεσα στα έντυπα που διακινούνταν στο λιμάνι, ήταν και η «Έκκληση στις εργαζόμενες μάζες» του Λένιν, που τυπώνονταν παράνομα. Ο Pollitt έκρυβε αντίγραφα της «Έκκλησης» στο στρώμα του κρεβατιού του: «Μια μέρα η σπιτονοικοκυρά μου στο Poplar εξέφρασε την έκπληξή της επειδή το μέγεθος του στρώματος του κρεβατιού μου έμοιαζε να μεταβάλλεται από μέρα σε μέρα και ότι «πρέπει να κάνω πολύ άσχημο ύπνο αφού είναι γεμάτο εξογκώματα». Δεν ήξερε ότι μέσα στο στρώμα διατηρούσαμε τα αντίγραφα της «Έκκλησης» του Λένιν και πως κάθε μέρα χρειαζόμασταν να μοιράσουμε μεταξύ των εργατών των λιμανιών και των ναυπηγείων μία ολόκληρη προμήθεια (σ.σ. της “Έκκλησης”)» [βλ. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 4 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018)].

31. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 5 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018).

32. Ό.π., σελ. 6.

33. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 6 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018).

34. Γράφει o Pollitt: «Συνάντησα έναν παλιό συνάδελφό [σ. σ. εννοεί από τη δουλειά στις βελγικές φορτηγίδες] που μου είπε πολύ αινιγματικά «Για ποιο πράγμα ανησυχείς, Harry; Όλα θα πάνε καλά στο τέλος». Και όταν μερικές βδομάδες αργότερα ήρθαν τα νέα ότι έσπασε το σκοινί ρυμούλκησης που ήταν δεμένο στις φορτηγίδες καθώς διέσχιζαν την Βόρεια Θάλασσα και βούλιαξε η φορτηγίδα, τότε φαινόταν σχεδόν τάχα ότι η προφητεία του είχε κάποια έμπνευση σχετικά με εκείνο το περιστατικό!» [βλ. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 7 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018)].

35. Ό.π., σελ. 5.

36. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK» 7 Μάη 1919, σελ. 8 (The National Archives of UK, CAB/24/79-0018).

37. Ό.π., σελ. 9.

38. Ό.π., σελ. 10.

39. «Dockers Refuse To Load Arms», εφημερίδα «Dundee Courier», 13 Μάη 1920, σελ. 5.

40. Harry Pollitt: «A War Was Stopped!», έκδοση του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, Λονδίνο, 1936, σελ. 3.

41. Ό.π., σελ. 4.

42. [Admiralty], «Weekly Appreciation of Matters of Naval Interest», 19 Ιούνη 1920, σελ. 3 (The National Archives of UK, CAB/24/108-0031).

43. Harry Pollitt: «A War Was Stopped!», έκδοση του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας, Λονδίνο, 1936, σελ. 13.

44. Δεν έγινε δυνατό να επιβεβαιωθεί αν η προτεινόμενη εγκύκλιος του W. P. Coates, Γραμματέα της Εθνικής Επιτροπής του κινήματος «Κάτω τα χέρια απ’ τη Ρωσία» κυκλοφόρησε όντως στις στρατιωτικές μονάδες.

45. «Directorate of Intelligence (Home Office), Report on Revolutionary Organizations in the UK, 9 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 10 (The National Archives of UK, CAB/24/111-0049).

46. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 279.

47. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev: «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό «Strikes, Social Conflict and the First World», Fondazione Giangiacomo Fetrinelli, Milano, 1992, σελ. 543.

48. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 279.

49. Ορφέα Οικονομίδη: «Η Ουκρανική Εκστρατεία και οι Έλληνες φαντάροι», ΚΟΜΕΠ, τ. 11/1977, σελ. 51.

50. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev: «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό «Strikes, Social Conflict and the First World», Fondazione Giangiacomo Fetrinelli, Milano, 1992, σελ. 543 και Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 468.

51. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 280.

52. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 469.

53. «French Workers Aroused Against Russian Blockade», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. I, No. 24, 15 Νοέμβρη 1919, σελ. 13.

54. «Αντίδρασις Γάλλων εργατών κατά της αποστολής πολεμοφοδίων εις την Ρωσίαν», εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 23 Οκτώβρη 1919, σελ. 3.

55. «The Strike at Bordeaux», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. II, No. 12, 20 Μάρτη 1920, σελ. 287.

56. «The Strike at Bordeaux», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. II, No. 12, 20 Μάρτη 1920, σελ. 287.

57. «Les Dockers et les marins refusent d’ embarquer», εφημερίδα «L’ Humanité», 27 Δεκέμβρη 1919, σελ. 2.

58. Εφημερίδα «L’ Humanité», 30 Δεκέμβρη 1919, όπως παρατίθεται στο «An Appeal to the Metal Workers to Save Russia», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. II, No. 10, 6 Μάρτη 1920, σελ. 253-254.

59. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 280.

60. Ό.π., σελ. 281.

61. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136.

62. «No Guns For Kolchak», εφημερίδα «Workers World», 3 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.

63. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136. Στην εφημερίδα «Workers World» αναφέρεται πως: «Θα επιβληθεί πολύ βαρύ πρόστιμο σε οποιοδήποτε μέλος του [σ. σ. του Διεθνούς Συνδέσμου Φορτοεκφορτωτών] βοηθήσει στη μεταφορά αυτών των υλικών και θα διαγραφεί από τη λίστα της δουλειάς για δυο μήνες» (βλ. «No Guns For Kolchak», εφημερίδα «Workers World», 3 Οκτώβρη 1919, σελ. 1).

64. «Seattle Union Record», 20 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.

65. Ό.π.

66. Ορισμένα απ’ τα κιβώτια με τον οπλισμό ήταν καμουφλαρισμένα: «Γίνονται προσπάθειες να φορτωθούν καράβια με πυρομαχικά που φέρουν τις αθώες επιγραφές «ραπτομηχανές» (βλ. «Seattle Union Record», 20 Οκτώβρη 1919, σελ. 1).

67. «Seattle Union Record», 20 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.

68. «Seattle Union Record», 20 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.

69. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136.

70. «Στην Προβλήτα 5 ακολούθησε μια δεκαπενθήμερη ακινησία» Βλ. ο. π., σελ. 137.

71. «No Guns For Kolchak», εφημερίδα «Workers World», 3 Οκτώβρη 1919, σελ. 1.

72. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136.

73. Ό.π.

74. Ronald E. Magden: «A History of Seattle Waterfront Workers», 1991, σελ. 136.

75. Σύμφωνα με τον C. B. Irish, φορτοεκφορτωτή από το Σιάτλ (βλ. Harvey O’ Connor: «Revolution in Seattle: A Memoir», «Haymarket Books», Chicago, 2009, σελ. 276.

76. Philip S. Foner: «History of the Labor Movement in the United Stades - Postwar Struggles 1918-1920», «International Publishers», New York, 1988, σελ. 56.

77. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev, «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό, «Strikes, Social Conflict and the First World», «Fondazione Giangiacomo Fetrinelli», Milano, 1992, σελ. 542.

78. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 281.

79. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 504-509.

80. «Directorate of Intelligence (Home Office), A Monthly Review of Revolutionary Movements in Foreign Countries, December 1919», σελ. 9 (The National Archives of UK, CAB/24/95-0008).

81. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 281.

82. Βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 505.

83. Βλ. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 281.

84. Βλ. «No arms against Russia», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. I, No. 27, 6 Δεκέμβρη1919, σελ. 13.

85. Βλ. «Polish Aeroplanes Stopped», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 2, 10 Ιούλη 1920, σελ. 54.

86. Βλ. «No munitions for Poland», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 11, 11 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 268.

87. «German workers doing their duty», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 16, 16 Οκτώβρη 1920, σελ. 391.

88. Βλ. «Workers’ ring round Poles», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 16, 16 Οκτώβρη 1920, σελ. 391.

89. Βλ. «Ship for Poland held up», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. IV, No. 9, 26 Φλεβάρη 1921, σελ. 224.

90. Βλ. «French and German people support Soviet Russia», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No, 4, 24 Ιούλη 1920, σελ. 91.

91. Βλ. «Germany’s neutrality, German workers on guard», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 11, 11 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 268.

92. Βλ. «In defence of Soviet Russia» περιοδικό, «Soviet Russia», Vol. III, No. 13, 25 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 319.

93. Όπως παρατίθεται στο «In defence of Soviet Russia» περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 13, 25 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 319.

94. Όπως παρατίθεται στο «German workers destroy war material destined for Poland», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 11, 11 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 268.

95. Βλ. «Punished for aiding Soviet Russia», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. IV, No. 9, 26 Φλεβάρη 1921, σελ. 224.

96. Emil Lyons: «Danzig!», εφημερίδα «The Toiler», 19 Σεπτέμβρη 1920, σελ. 2.

97. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 519.

98. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev: «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό «Strikes, Social Conflict and the First World», Fondazione Giangiacomo Fetrinelli, Milano, 1992, σελ. 543.

99. Rober Ia. Evzerov, Julii P. Mador, Timur T. Timofeev: «Strike Movement in Western Countries after the October Revolution of 1917» στο συλλογικό «Strikes, Social Conflict and the First World», Fondazione Giangiacomo Fetrinelli, Milano, 1992, σελ. 543.

100. «An international protest», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. I, No. 7, 19 Ιούλη 1919, σελ. 14.

101. Βλ. Basset Digby, «Swedish workers halt loading of cargo for Vladivostok», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. I, No. 18, 4 Οκτώβρη 1919, σελ. 7.

102. Βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 285.

103. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 278.

104. Κώστα Αυγητίδη: «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα (1918-1920)», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1999, σελ. 295.

105. Βλ. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία» τ. Η΄, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1981, σελ. 338.

106. Το Μανιφέστο δημοσιεύτηκε στην Αυστριακή εφημερίδα «Swit» στις 28 Μάη του 1920. Όπως παρατίθεται στο «A Communist Manifesto from Poland», περιοδικό «Soviet Russia», Vol. III, No. 3, 17 Ιούλη 1920, σελ. 73.

107. Η φράση «Ο κύριος εχθρός βρίσκεται στη δική μας τη χώρα» ήταν γραμμένη σε παράνομες επαναστατικές προκηρύξεις που κυκλοφόρησαν στη Γερμάνια στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (βλ. Β. Ι. Λένιν: «Σοσιαλισμός και Πόλεμος», «Άπαντα», τ. 26, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1980, σελ. 345).