Ατμίδες υδρατμών στην Ευρώπη

Ατμίδες υδρατμών στην Ευρώπη

Μία από τις φωτογραφίες του διαστημικού τηλεσκοπίου Χαμπλ, στην οποία (κάτω αριστερά) εμφανίζονται οι ατμίδες υδρατμών στην Ευρώπη

Χαρακτηριστικά που πιθανολογούνται ως ατμίδες υδρατμών εντόπισαν αστρονόμοι σε φωτογραφίες του δορυφόρου Ευρώπη του Δία, όπως τις κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ. Αυξάνονται έτσι οι πιθανότητες μελλοντική αυτόματη αποστολή στην Ευρώπη να πάρει δείγματα του αλμυρού ωκεανού, που βρίσκεται κάτω από την παγωμένη επιφάνεια, χωρίς να χρειάζεται να κάνει γεώτρηση βάθους πολλών χιλιομέτρων μέσα στον πάγο.
Η σιλουέτα των ατμίδων φωτογραφήθηκε από το Χαμπλ καθώς το φεγγάρι περνούσε μπροστά από το Δία, χάρη στην ευαισθησία των οργάνων του διαστημικού τηλεσκοπίου στο υπεριώδες τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Οι ατμίδες φάνηκε να υψώνονται μέχρι και 200 χιλιόμετρα πάνω από την Ευρώπη και σημαντικό μέρος του υλικού που εκτοξεύτηκε πρέπει να ξανάπεσε στην επιφάνεια. Η Ευρώπη εκτιμάται ότι διαθέτει έναν τεράστιο παγκόσμιο ωκεανό, που περιέχει διπλάσια ποσότητα νερού από τους ωκεανούς της Γης. Ο ωκεανός αυτός προστατεύεται από στρώμα εξαιρετικά κρύου και σκληρού πάγου, άγνωστου πάχους. Οι ατμίδες δίνουν τη δυνατότητα να προσεγγιστεί έμμεσα αυτός ο ωκεανός, χωρίς να πρέπει να ανοίξει η διαστημοσυσκευή που θα σταλεί μια τρύπα χιλιομέτρων.
Ο αρχικός στόχος των αστρονόμων από τη Βαλτιμόρη των ΗΠΑ ήταν να διαπιστώσουν αν η Ευρώπη διαθέτει αραιή εκτεταμένη ατμόσφαιρα, μια εξώσφαιρα, όπως λέγεται, χρησιμοποιώντας ίδιες τεχνικές με αυτές της αναζήτησης ατμόσφαιρας σε εξωπλανήτες. Η ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη θα έκοβε ένα μέρος από το φως του άστρου που βρίσκεται πίσω της στην ευθεία παρατήρησης από τη Γη. Η εξώσφαιρα της Ευρώπης, με τη σειρά της, θα έκοβε ένα μέρος από το φως που ανακλά ο πλανήτης Δίας. Γι' αυτό οι αστρονόμοι παρατηρούσαν την Ευρώπη για ενδείξεις απορρόφησης φωτός, καθώς αυτή περνούσε μπροστά από το «πρόσωπο» του Δία. Η παρατήρηση της Ευρώπης έγινε σε 10 διαφορετικές περιπτώσεις, που εκτείνονται χρονικά σε διάρκεια 15 μηνών. Σε 3 από αυτές τις 10 περιπτώσεις, εντοπίστηκαν ατμίδες υδρατμών.

Καλλιτεχνική απεικόνιση των ατμίδων υδρατμών στην Ευρώπη με τον Δία στο βάθος

Το 2012, χρησιμοποιώντας και πάλι το τροχιακό τηλεσκόπιο Χαμπλ, αλλά χρησιμοποιώντας διαφορετική τεχνική, μια άλλη ερευνητική ομάδα είχε ανακαλύψει ατμίδες υδρατμών που πήγαζαν από το νότιο πόλο της Ευρώπης και εκτείνονταν μέχρι ύψος 160 χιλιομέτρων. Σε παρατηρήσεις των δύο επιστημονικών ομάδων με διαφορά μιας βδομάδας δεν εντοπίστηκαν οι ατμίδες και με τις δύο μεθόδους, ένδειξη ότι πρόκειται για σύντομα περιστασιακά ξεσπάσματα, που εκδηλώνονται όταν ο υπό πίεση ατμός που παράγεται από τις παλιρροϊκές επιδράσεις του Δία στο εσωτερικό της Ευρώπης, βρίσκει κάποια διέξοδο μέσα από ρωγμές στον πάγο.
Αν επιβεβαιωθούν οριστικά οι παρατηρήσεις, η Ευρώπη θα είναι ο δεύτερος δορυφόρος στο ηλιακό σύστημα που θα διαθέτει ατμίδες υδρατμών. Ο πρώτος που ανακαλύφθηκε να διαθέτει τέτοιες ατμίδες, ήταν ο Εγκέλαδος, δορυφόρος του Κρόνου, κατά την αποστολή «Κασίνι», το 2005.