Η ΟΧΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Κι ύστερα από το δημοψήφισμα για ανεξαρτησία της Καταλονίας και τη χρήση βίας από την κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης   ο πρωθυπουργός  της Κάρλες Πουιτζδεμόντ μοιάζει να εξαντλεί την πολιτική του σε  επικοινωνιακά παιχνίδια –απείλησε με ανακήρυξη της ανεξαρτησίας που τη μετέφερε από μέρα σε μέρα αφού τη μετέτρεψε από Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας σε Υπογραφή Πρόθεσης και Αναστολή Διακήρυξης- και επιστολικές απειλές για ανακήρυξη ανεξαρτησίας στην περίπτωση ενεργοποίησης του άρθρου 155 του συντάγματος που καταλύει αυτόνομους θεσμούς αυτής της περιφέρειας, ενώ επιχειρήσεις και τράπεζες απομακρύνουν την έδρα τους από την Καταλονία.

               Και επειδή μέσα από τις συγκεκριμένες πολιτικές αναλύσεις  είτε για τα  ταξικά συμφέροντα είτε για  τα πολιτικά παιχνίδια είτε για τις αυτονομιστικές  φιλοδοξίες που εκφράζονται μέσα από δαιδαλώδεις διαδρομές σ’ αυτήν την κόντρα περιφέρειας και κέντρου στο Βασίλειο της Ισπανίας αναδεικνύεται ο τρόπος που χρησιμοποιείται η εθνική  ταυτότητα,  για να δώσει ένα συναισθηματικό βάθος στην πολιτική και να συσκοτίσει συμφέροντα, το  κείμενο του Δ. Γληνού «Η Οχτωβριανή επανάσταση και το εθνικό πρόβλημα», δημοσιευμένο το Νοέμβρη του 1943, δεν μοιάζει ανεπίκαιρο.  

«Το εθνικό πρόβλημα  καλύτερα θα τ’ ονομάζαμε πρόβλημα του εθνισμού ή πρόβλημα των εθνοτήτων. Το πρόβλημα τούτο δημιουργήθηκε  με την ανάπτυξη των αστικών παραγωγικών σχέσεων. Βέβαια η έννοια «έθνος» είνε πολύ παλαιά και παρουσιάζεται και τον Όμηρο. Μα όπως  κάθε ζωντανή  έννοια, αλλάζει περιεχόμενο με την αλλαγή  της αντικειμενικής πραγματικότητας, που εκφράζει. Και σήμερα, όταν μιλάμε για έθνος, εννοούμε τις ολότητες των ανθρώπων, που παρουσιάζουν βέβαια ορισμένα κοινά γνωρίσματα στο πνευματικό εποικοδόμημα (γλώσσα, ήθη και έθιμα, κοινή ιστορική συνείδηση, συνείδηση αιματοσυγγένειας, που δεν ανταποκρίνεται πάντα στ’  αντικειμενικά δεδομένα), προπάντων όμως παρουσιάζουν μια κοινή οικονομική διάρθρωση, που βασίζεται στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής.

               Το εθνικό ζήτημα εκδηλώθηκε με τη μορφή εθνικοαπελευθερωτικών εξεγέρσεων, επαναστάσεων, εθνικών πολέμων που γεμίζουν την ιστορία της Ευρώπης απ’ τη μεγάλη Γαλλική  Επανάσταση του 1789 ως το γαλλο-γερμανικό πόλεμο του 1870-71. Ωστόσο η αστική τάξη στάθηκε ανίκανη να λύει το εθνικό πρόβλημα και να δημιουργήσει συνθήκες ελεύτερες, αβίαστης ανάπτυξης των διαφόρων εθνοτήτων.  Γιατί η οικονομική διάρθρωση  πάνω στην οποία αναπτύσσεται το εθνικό ζήτημα μέσα στα αστικά πλαίσια έχει δυο κύρια γνωρίσματα: την αστική κυριαρχία στο εσωτερικό, τον ανταγωνισμό συμφερόντων με το εξωτερικό. Από τα γνωρίσματα αυτά και προπάντων από το δεύτερο, με την ανάπτυξη των καπιταλιστικών ανταγωνισμών, πηγάζει η εθνική αποκλειστικότητα, δηλαδή η τάση να κυριαρχήσει απόλυτα ένα έθνος μέσα στον οικονομικό χώρο που κατέχει καν ν’ απλώσει το χώρο αυτόν σε βάρος άλλων εθνών. Αποτέλεσμα της τάσης αυτής  είνε πρώτο η αδιάκοπη προσπάθεια  για κατάπνιξη, αφομοίωση ή εκτοπισμό κάθε άλλης εθνότητας μέσα στον εθνικό χώρο, η προσπάθεια να συμπέσουν οι έννοιες έθνος και κράτος αστικό και δεύτερο, οι αδιάκοποι ανταγωνισμοί και οι πόλεμοι με τα γειτονικά έθνη. Έτσι γίνεται αδύνατη η λύση του  εθνικού προβλήματος στα αστικά πλαίσια και στην ιμπεριαλιστική περίοδο.  Τα μεγάλα  και ισχυρά συγκροτήματα και καπιταλιστικά  υπερώριμα έθνη διατυπώνουν ανοιχτά την αξίωση να καταπνίξουν τις μικρές εθνότητες, απορροφώντας τις μέσα στο δικό τους «ζωτικό  χώρο». Αυτή είνε  ωμά  εκφρασμένη η πολιτική του φασισμού και του εθνικοσοσιαλισμού και αυτό εινε το νόημα της «Ευρώπης» των χιτλερικών. Ο ιμπεριαλιστικός εθνικισμός φτάνει στην αναίρεση της εθνότητας όλων των μικρότερων εθνικών συγκροτημάτων.

               Εντελώς διαφορετική από την αστική έννοια του εθνικισμού είνε η σοσιαλιστική αντίληψη της έννοιας «έθνος». Μέσα στο σοσιαλιστικό έθνος λείπει πρώτα-πρώτα η κυριαρχία  μιας τάξης απάνω στις άλλες. Το αστικό «έθνος» είνε αναπόσπαστο από την αστική κυριαρχία  απάνω στους εργάτες και αγρότες και τα φτωχά στρώματα της πόλης. Όταν ο αστός μιλάει για «πατρίδα» συνδέει την έννοιαν αυτήν αναπόσπαστα με την κυριαρχία της τάξης του. Άμα αυτή κινδυνεύει, αυτός είνε έτοιμος και αποικία ακόμα να κάμει την πατρίδα του, να την παραδώσει  σε μια οποιαδήποτε ξένη κυριαρχία, αρκεί αυτή να του εξασφαλίζει την εκμετάλλευση των ομοεθνών του εργατών, αγροτών και μικροαστών. Τέτια παραδείγματα ζούμε και τούτη τη στιγμή στη χώρα μας, όπου μέσα στις τάξεις των ελλήνων καπιταλιστών πολύ συμπαθητικά και σαν ύστατη ελπίδα γλυκειά ατενίζεται το ενδεχόμενο να μετατραπεί καλύτερα η Ελλάδα σε αποικία εγγλέζικη παρά να γίνει σοσιαλιστική.

               Η σοσιαλιστική πατρίδα και στο σοσιαλιστικό έθνος είνε εντελώς απαλλαγμένα από την αντίληψη αυτή της εσωτερικής σχέσης και εκμετάλλευσης. Μα συνάμα είνε απαλλαγμένα και από την έννοια της κυριαρχίας και εκμετάλλευσης των άλλων εθνών. Και ένα από τα μεγαλύτερα κοσμοϊστορικά κατορθώματα της Οχτωβριανής  Επανάστασης είνε το πώς εδημιούργησε στην πραγματικότητα την έννοια τούτη της σοσιαλιστικής εθνότητας και της σοσιαλιστικής πατρίδας.

               Κάτω από την φεουδαρχοαστική τυραννία της τσαρικής Ρωσίας καταπιέζονταν φριχτά όλα τα έθνη, που κατοικούσανε μέσα στο χώρο της Ρούσικης αυτοκρατορίας.(…) Τεράστιο πρόβλημα καταπιεζόμενων εθνοτήτων έβραζε κάτω από την τσαρική τυραννία. Και το πρόβλημα αυτό ήτανε φυσικό να ξεσπάσει με την Οχτωβριανή Επανάσταση. Και ήταν επίσης φυσικό κάτω από την επιβολή  των αστικών εννοιών για έθνος και πατρίδα να ξεσπάσουνε χωριστικά κινήματα. Και τα αστικά  στρώματα  των εθνών που ζούσανε κάτω από την τσαρική τυραννία να θελήσουν να παρασύρουν τα έθνη τους στο να ιδρύσουνε κράτη ανεξάρτητα με όλα τα επακόλουθα εσωτερικών και εξωτερικών ανταγωνιστών, που βλέπουμε στην άλλη αστοκρατούμενη Ευρώπη. Επειδή όμως  η Οχτωβριανή Επανάσταση ήτανε σοσιαλιστική και όχι αστική, το πρόβλημα ελύθηκε στη Σοβ. Ένωση κατά εντελώς διαφορετικό τρόπο.

               Τον τύπο για τη λύση του προβλήματος τον έδωκε από μιας αρχής η μεγαλοφυΐα του Στάλιν: «Ο σοσιαλιστικός πολιτισμός είνε εθνικός στη μορφή, σοσιαλιστικός στο περιεχόμενο». Σύμφωνα με τον τύπον αυτόν εκατόν εξήντα τόσες διαφορετικές εθνότητες, που ζούσανε μέσα στο χώρο  της Σοβ. Ένωσης κατάχτησαν αμέσως και ολοκληρωτικά, χωρίς κανένα καταναγκασμό, χωρίς κανέναν ανταγωνισμό, ολόκληρη την εθνική λευτεριά τους, ακόμα και το δικαίωμα ν’ αποσκιστούν από τη Σοβ. Ένωση και να ιδρύσουν ιδιαίτερα κράτη. Κάθε εθνότητα και η πιο μικρή και η πιο καθυστερημένη κατάχτησε το δικαίωμα  ν’ αυτοδιοικηθεί σύμφωνα με τα τοπικά ήθη και έθιμα, να καλλιεργήσει τη γλώσσα της και τον εθνικό πολιτισμό της, τα τραγούδια της, τη λογοτεχνία της, τις παραδόσεις της, τη θρησκεία της, να κρατήσει  κάθε εθνική ιδιοτυπία και ιδιομορφία. Γλώσσες που μιλιούνταν από λίγες δεκάδες χιλιάδες  ανθρώπους, που δεν είχαν ακόμα γραφτεί ποτέ, απόχτησαν με τη βοήθεια του κράτους αλφάβητο, γραφτό λόγο, βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά. Ολοι οι εθνικοί  πολιτισμοί άνθησαν εντελώς ελεύτερα.(…) Απόλυτος σεβασμός σε κάθε εθνική ιδιομορφία, που θεωρήθηκε πλουτισμός της ζωής, ενώ η καταπίεσή τους στένεμα ζωής, κανενός είδους ισοπεδωτισμός, κανενός είδους ομοιομορφία, κανενός είδους καταπίεση. Εντελώς το αντίθετο από ό τι συμβαίνει μέσα στα αστικά κράτη. Και από την άλλη μεριά η σοσιαλιστική βάση της ζωής, κατάργηση γης εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, λαού από λαό, κατάργηση της ταξικής κυριαρχίας, ενιαίος σοσιαλιστικός πολιτισμός. Και το αποτέλεσμα; Όλα τα χωριστικά κινήματα που παρουσιάστηκαν στην αρχή από τα υπόλοιπα των αστικών τάξεων έσβησαν αυτόματα.

               Όλες οι εθνότητες που ζουν μέσα στον απέραντο σοβιετικό χώρο ένοιωσαν πως η μορφή αυτή της συμβίωσης είνε η μόνη που περισώζει τον εθνισμό και μετατρέπει την ποικιλομορφία σε μιάν ανώτερη σύνθεση και δημιουργεί τεράστιες και απέραντες δυνατότητες ανάπτυξης για κάθε λαό. Έτσι όλοι οι σοβιετικοί λαοί ένοιωσαν βαθειά τη Σοβ. Ένωση  σαν την αληθινή μεγάλη πατρίδα τους, ενώθηκαν ολόψυχα συναμεταξύ τους και παρουσίασαν μπροστά στα έκθαμβα μάτια του κόσμου το θαυμαστό όραμα που βλέπουμε σήμερα. Εκατόν εξήντα και πλέον εθνότητες να μάχουνται σαν ένας άνθρωπος , ηρωικά για να σώσουν την πολύτιμη και πολυαγάπητη μητέρα, τη σοβιετική  τους πατρίδα από την ξένο και βάρβαρο καταχτητή.

               Ετσι έλυσε οριστικά το εθνικό πρόβλημα η Οχτωβριανή Επανάσταση μέσα στην περιοχή του  ενός έχτου της γης.»