H εκτέλεση των αδελφών Σολ: Το “Λευκό Ρόδο” κι ο ιδεαλιστικός αντιφασισμός του

Κατιούσα

Σαν σήμερα εκτελέστηκαν τα αδέρφια Χανς και Σοφία Σολ, που ανήκαν στην αντιστασιακή οργάνωση “Λευκό Ρόδο”, η οποία μέσω προκηρύξεων προσπαθούσε να αφυπνίσει το γερμανικό λαό κατά του δολοφονικού ναζιστικού καθεστώτος. Τα δίδυμα αδέλφια, που γεννήθηκαν το 1918 ή βάσει άλλων πηγών το 1921, κατάγονταν από μια μεσοαστική οικογένεια φιλελεύθερων και χριστιανικών αντιλήψεων κι έλαβαν ανάλογη ανατροφή. Ως έφηβοι συμμετείχαν ενθουσιωδώς στη χιτλερική νεολαία, πιστεύοντας ότι έτσι εκπληρώνουν το πατριωτικό τους καθήκον. Σταδιακά ωστόσο άρχισαν να απογοητεύονται από το κλίμα στρατιωτικής πειθαρχίας που επικρατούσε στην οργάνωση και το 1936 ο Χανς Σολ ίδρυσε δική του νεανική οργάνωση, πράξη απαγορευμένη στο εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς. Η πρώτη του επαφή με τη Γκεστάπο δεν ήταν ωστόσο για πολιτικούς λόγους, αλλά λόγω της ομοφυλοφιλικής  σχέσης με φίλο του, αδίκημα που διώκονταν μέχρι και με εγκλεισμό σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Λόγω του νεαρού της ηλικίας ωστόσο απαλλάχθηκε στο δικαστήριο και το 1939 ξεκίνησε σπουδές ιατρικής στο πανεπιστήμιο του Μονάχου, όπου γνώρισε τους συμφοιτητές του Αλεξάντερ Σμόρελ, Κρίστοφ Προμπστ και Βίλλυ Γκραφ. Μαζί με τη Σοφία Σολ, η οποία γράφτηκε στο τμήμα Βιολογίας και Φιλοσοφίας, αποτέλεσαν τον πυρήνα του “Λευκού Ρόδου”, στον οποίο προστέθηκαν ο καθηγητής Κουρτ Χούμπερ, που συζητούσε με την ομάδα για φιλοσοφικά και πολιτικά ζητήματα και αργότερα κι άλλοι, κυρίως φοιτητές του πανεπιστημίου του Μονάχου, αλλά και μαθητές.

Αρχικά, το “Λευκό Ρόδο” ήταν απλώς μια ομάδα νέων με κοινά ενδιαφέροντα, κυρίως στον τομέα της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας και της τέχνης. Καθοριστικής σημασίας υπήρξε η εμπειρία του Ανατολικού Μετώπου, στο οποίο υπηρέτησαν ο Σολ και οι φίλοι του. Η άμεση εμπειρία της φρίκης του πολέμου γενικά, αλλά και των ναζιστικών θηριωδιών ειδικά ήταν εκείνη που μετέτρεψε τους συντηρητικούς και θρησκευόμενους αυτούς νέους σε ορκισμένους εχθρούς του ναζισμού.  “Την εποχή της μάχης του Στάλινγκραντ”, θυμάται το μέλος της οργάνωσης Γιούργκεν Βίττενστάιν “καταλήξαμε όλοι σε μια απόφαση. Μια εσωτερική απόφαση, την οποία μετά φυσικά συζητήσαμε και μεταξύ μας, ότι ο μόνος τρόπος, με τον οποίο μπορούσε να σωθεί η Γερμανία ως χώρα, θα ήταν να χάσει τον πόλεμο. Αυτή ήταν μια τρομερή απόφαση. Δεν είναι εύκολο να το παλέψεις αυτό μέσα σου”. Συνεχίζει λέγοντας “Μόνο όταν μάθαμε τι στ’ αλήθεια συνέβαινε, τι γινόταν με τους Εβραίους, τι συνέβαινε στην Πολωνία, πώς μεταχειρίζονταν τους αιχμαλώτους πολέμου, έγινε όλο και πιο σαφές, ότι αυτή η κυβέρνηση έπρεπε να παραμεριστεί”.

Στις 27 Ιουνίου 1942 εμφανίζεται η πρώτη προκήρυξη, την οποία συνέγαψαν ο Σμόρελ και ο Σολ, αρχικά για περιορισμένο κύκλο γνωστών στους οποίους απεστάλησαν ταχυδρομικά: “Τίποτε δεν είναι πιο ανάξιο ενός λαού, από το να “κυβερνάται” χωρίς αντίσταση από μια ανεύθυνη και κυριαρχούμενη από σκοτεινά ένστικτα κυριαρχική κλίκα. Και ποιος από μας υποψιάζεται το εύρος της ντροπής, όταν πέσει μπροστά από τα μάτια μας το πέπλο και έρθουν στο φως της μέρας τα πιο φριχτά εγκλήματα που ξεπερνούν κάθε όριο; Σας παρακαλούμε να αντιγράψετε όσο γίνεται περισσότερο αυτό το φύλλο σε καρμπόν χαρτί και να το μοιράσετε!”.  Η τελευταία αυτή προτροπή, που ήταν και η μέθοδος που ακολουθούσε συνήθως η ομάδα, είχε ως στόχο να προσπεράσει τη δυσκολία απόκτησης πολυγράφου, αλλά και αγοράς υπερβολικά πολλών γραμματοσήμων από ένα άτομο. Με αυτό τον τρόπο το τιράζ κάθε προκήρυξης δεν ξεπερνούσε τις μερικές εκατοντάδες αντίτυπα.

Τα κείμενα φέρουν τη σφραγίδα του ιδεαλισμού και της χριστιανικής ανατροφής των συντακτών τους, διανθισμένης με τσιτάτα κλασικών Γερμανών ποιητών. Προσπαθούσαν να καλέσουν σε παθητική αντίσταση τους πολίτες κάνοντας έκκληση στον ηθικό τους κώδικα, ενώ δεν είχαν σαφές πολιτικό πρόγραμμα για το αύριο, πέρα από τη γενική επίκληση της “Ελευθερίας”. Ένα από τα αξιοσημείωτα στοιχεία της ρητορικής τους είναι η επισήμανση, νωρίτερα από άλλες αντιστασιακές ομάδες, της γενοκτονίας των Εβραίων και της αδιαφορίας του πληθυσμού γι’αυτήν. Η εκατόμβη στο Ανατολικό μέτωπο και ειδικά στο Στάλινγκραντ ανήκε επίσης στα επαναλαμβανόμενα μοτίβα των προκηρύξεων. Προσπαθώντας να διευρύνουν την απήχηση του μηνύματός τους, άρχισαν να γράφουν συνθήματα σε τοίχους, κυρίως γύρω από το πανεπιστήμιο, όπως “Κάτω ο Χίτλερ!”, “Χίτλερ δολοφόνε!”, “Ελευθερία!”. Στις αρχές Φλεβάρη τυπώθηκε η τελευταία προκήρυξη της οργάνωσης, σε 2000 αντίτυπα. Όταν τα αδέρφια Σολ μοίρασαν τις προκηρύξεις μέσα και έξω από τα αμφιθέατρα, η Σοφία πάνω στον ενθουσιασμό της είχε μια παράτολμη ιδέα: Πέταξε από το δεύτερο όροφο όσες προκηρύξεις είχαν μείνει απευθείας στον κεντρικό διάδρομο του πανεπιστήμιου, κάτι που έκανε πολύ εύκολο στους επιστάτες του πανεπιστημίου να κλείσουν τις πύλες μόλις είδαν το υλικό και να παραδώσουν τους δράστες στην Γκεστάπο. Σύντομα συνελήφθησαν και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, που ομολόγησαν τις πράξεις τους μετά από πιεστικές ανακρίσεις.

Γραμματόσημο της ΓΛΔ προς τιμήν των αδελφών Σολ (1961)

Στις 22 Φλεβάρη 1943 διεξήχθη η δίκη των αδελφών Σολ για εσχάτη προδοσία και υπονόμευση του στρατεύματος, με πρόεδρο το διαβόητο αρχιδικαστή των ναζί Ρόλαντ Φράισλερ. Η καταδίκη σε θάνατο ήταν προαποφασισμένη και η ποινή εκτελέστηκε την ίδια μέρα, πριν καν προλάβουν οι γονείς των δυο νέων να κάνουν αίτηση χάριτος. Μαζί τους εκτελέστηκε και ο Κρίστοφ Προμπστ, ενώ σε επόμενη δίκη στις 19 Απρίλη καταδικάστηκαν κι εκτελέστηκαν άλλα τρία ηγετικά μέλη της ομάδας, ενώ άλλοι κατηγορούμενοι έλαβαν ποινές μεταξύ έξι μηνών και πέντε χρόνων κάθειρξης. Το θλιβερότερο ήταν η αντίδραση των συμφοιτητών των εκτελεσμένων, που διοργάνωσαν εκδήλωση τιμής για τον επιστάτη που κατέδωσε τα δυο αδέλφια. Το πανεπιστήμιο Μονάχου είχε επίσης αφαιρέσει μετά τη σύλληψη του Κουρτ Χούμπερ τον τίτλο του διδάκτορα και το καθηγητικό αξίωμα. Πρέπει να σημειωθεί εξάλλου ότι τα γερμανικά πανεπιστήμια, σε επίπεδο προσωπικού αλλά και φοιτητών ήταν από τα πρώτα προπύργια του ναζιστικού κόμματος, ήδη από την εποχή της δημοκρατίας της Βαϊμάρης, όταν από τα τέλη της δεκαετίας του ’20 πολλές φοιτητικές ενώσεις άρχισαν να κυριαρχούνται από τους ναζί.

Στο άκουσμα της είδησης, ο Τόμας Μαν από το εξωτερικό χαιρέτισε αυτούς “τους υπέροχους νέους” ανθρώπους, εξορκίζοντας το γερμανικό λαό να ακολουθήσει το παράδειγμά του, ενώ η βρετανική αεροπορία μοίραζε από αέρος τις προκηρύξεις στον πληθυσμό. Στη μεταπολεμική Γερμανία, το “Λευκό Ρόδο” ήταν από τις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις που αναγνωρίστηκαν και προβλήθηκαν στην ΟΔΓ, λόγω της αστικής προέλευσης των περισσότερων μελών της και της μη κομμουνιστικής τους ιδεολογίας και στις μέρες μας παραμένει η γνωστότερη μεταξύ των νέων ειδικά Γερμανών, όπως κατέδειξε πριν λίγα χρόνια ψηφοφορία για τον σπουδαιότερο Γερμανό, όπου χάρη στις νεανικές ψήφους τα αδέρφια Σολ ανήλθαν στην τέταρτη θέση. Αυτό δε σημαίνει πως δεν τιμήθηκαν και στη ΓΛΔ, όπου αναγνωριζόταν αφενός τα ευγενή τους κίνητρα, αφετέρου η διάθεση συνεργασίας τους με την κομμουνιστική αντίσταση, καθώς μέσω συνδέσμων είχαν επαφές και με την περίφημη “Κόκκινη Ορχήστρα”, του μεγάλου δικτύου κατασκοπίας υπέρ της ΕΣΣΔ που είχαν συγκροτήσει αντιφασίστες Γερμανοί μεταξύ άλλων και εντός της Βέρμαχτ. Στη χώρα μάλιστα εκδόθηκε και γραμματόσημο προς τιμήν των αδελφών Σολ το 1961.