Η μάχη της Σπάρτης μέσα από μερικές αφηγήσεις

Μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές επιτυχίες του ΔΣΕ Πελοποννήσου υπήρξε η επιτυχής είσοδός του στην πόλη της Σπάρτης, όπου εφοδιάστηκε με πυρομαχικά, ιματισμό και εφόδια και άνοιξε της φυλακές της πόλης απελευθερώνοντας τους πολιτικούς κρατούμενους εκεί και παίρνοντάς τους μαζί του στο βουνό.

Στο παρακάτω άρθρο μας θα δούμε ορισμένες αφηγήσεις για τη μάχη της Σπάρτης που φωτίζουν σημαντικές της πτυχές.

Αρίστος Καμαρινός (στέλεχος του ΔΣΕ και του ΚΚΕ)

"Τα μεσάνυχτα της 13ης Φλεβάρη του 1947, 200 περίπου αντάρτες του Πάρνωνα και του Ταϋγέτου με επικεφαλής του Κονταλώνη, Πρεκεζέ και Μπασακίδη μπήκαν από διάφορες κατευθύνσεις στην πόλη της Σπάρτης και μετά από ολιγόωρη μάχη με κυβερνητικές δυνάμεις απαρτιζόμενες από στρατιώτες και χωροφύλακες επικράτησε στην πόλη. Απελευθέρωσαν 240 πολιτικούς κρατούμενους από τις φυλακές της πόλης, αφού εξουδετέρωσαν τη φρουρά των φυλακών, το τμήμα της Χωροφυλακής που φρουρούσε τον λόφο του Άγιου Σπυρίδωνα και έναν λόχο στρατού που φύλαγε το εργοστάσιο της ηλεκτροπαραγωγής. Η πόλη βυθίστηκε στο σκοτάδι, αμέσως μόλις ξεκίνησε η επίθεση στις φυλακές. Επακολούθησε πανικός στα κυβερνητικά τμήματα, καθώς πέτυχε απόλυτα ο αιφνιδιασμός, παρ' όλο που τα αντάρτικα τμήματα μπήκαν από διάφορα σημεία στην πόλη. 

Επικεφαλής των διμοιριών και των ομάδων των ανταρτών που επιτέθηκαν σε διάφορες εστίες του αντιπάλου, μέσα στην πόλη και τον περίγυρό της ήταν οι Λεωνίδας Κωνστανταράκος, Γιώργος Πρεκεζές, Κώστας Ξυδέας, Τάκης Γεωργόπουλος και Μήτσος Καστάνης. Πήρε επίσης μέρος στη μάχη και ένα μικρό τμήμα ανταρτών του Μαινάλου, με επικεφαλής τους Μανώλη Σταθάκη και Πέρδικα. Έτσι, ο αντικειμενικός σκοπός πραγματοποιήθηκε χωρίς μεγάλη δυσκολία. Ας σημειωθεί επίσης, ότι η διοίκηση σε συνεργασία με τα στελέχη-εκτελεστές της επίθεσης, είχε προβλέψει κι όλες σχεδόν τις λεπτομέρειες του σχεδίου, καθώς και όλες τις πιθανές εξελίξεις της επιχείρησης."

Νίκος Μπελογιάννης (Στέλεχος του ΔΣΕ και του ΚΚΕ)

"Η επιχείρηση της Σπάρτης μπορεί εδώ να αναφερθεί σαν ένα καλό παράδειγμα από την πλευρά:

1) Της καλής εκλογής στόχου.

2) Της συγκέντρωσης πάνω σ' αυτόν υπέρτερων δυνάμεων με ταυτόχρονη απασχόληση και σύγχυση σε όλους τους άλλους τομείς της εχθρικής διάταξης.

3) Της παραπλάνησης του εχθρού.

4) Του αιφνιδιασμού.

Το κύριο πρόβλημα που απασχολούσε τότε το Αρχηγείο Πελοποννήσου ήταν η αύξηση της δύναμης των μαχητών της με εθελοντές μαχητές. Η καλύτερη λύση ήταν η απελευθέρωση των αγωνιστών από τις φυλακές της Σπάρτης. Το Αρχηγείο προσανατόλισε όλες τις δυνάμεις του αμέσως προς τη Σπάρτη. Το μεσημέρι της 12 Φλεβάρη, μια μικρή ομάδα ανταρτών εμφανίστηκε επιδεικτικά σε ένα χωριό 5 χιλιόμετρα προς το Νότο της Σπάρτης. Οι μοναρχοφασίστες κινητοποίησαν αμέσως δυνάμεις τους και άρχισαν να καταδιώκουν την ομάδα, που τους παρέσυρε δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από την πόλη. Τη νύχτα της ίδιας ημέρας εκδηλώθηκε αιφνιδιαστικά η επίθεση ενάντια στη Σπάρτη από τη Βόρεια κατεύθυνση. Οι κύριες δυνάμεις των ανταρτών επιτέθησαν στις φυλακές και οι υπόλοιπες απασχόλησαν τα άλλα τμήματα της εχθρικής άμυνας, ενώ άλλες μικροομάδες είχαν εισδύσει παντού στην πόλη και προκαλούσαν σύγχυση και πανικό στον εχθρό."

Αλέξανδρος Τσιγγούνης (στρατηγός του Ε.Σ., διοικητής της Θ Μεραρχίας)

"Περί το μεσονύκτιον της 12ης Φεβρουαρίου 1947, οι κομμουνιστοσυμμορίτες προσέβαλαν αιφνιδιαστικώς τας εις την Ανατολικήν παρυφήν της Σπάρτης φυλακάς προς απελευθέρωσιν των εν αυτή κρατουμένων. Ταυτοχρόνως ενήργησαν δευτερευούσης σημασίας κρούσεις εις άλλα σημεία της πόλεως προς παραπλάνησιν και καθήλωσιν των εν Σπάρτη διαμενόντων τμημάτων στρατού και χωροφυλακής. Εις την επιχέιρησιν ταύτην έλαβον μέρος και τα τρία συγκροτήματα δυνάμεως 170 συμμοριτών περίπου. 

Κατόπιν πείσμονος αντιστάσεως οι κομμουνιστοσυμμορίτες επεκράτησαν εξουδετερώσαντες την φρουράν των φυλακών και απελευθέρωσαν 240 κρατουμένους εξ ων περί τους 170 προσεχώρησαν εις τας τάξεις των. Ως εγνώσθη βραδύτερον, οι κομμουνιστοσυμμορίτες είχον κατατοπισθεί ολίγας ημέρας προ της επιθέσεως περί όλων των απαιτούμενων πληροφοριών ως προς τας δυνάμεις, θέσεις και συνήθειας των σκοπών και φυλακείων της φρουράς των φυλακών, ως και των υπολοίπων εν Σπάρτη δυνάμεων Στρατού και Χωροφυλακής. Επίσης, είχον λάβει επαφήν δι' εμπίστων πρακτόρων των μετά τινών των εν ταις φυλακαίς κρατουμένων. Είχον ούτω τον απαιτούμενον χρόνον και την δυνατότητα να προβώσιν εκ του ασφαλούς εις την σύνταξιν του σχεδίου των ενεργείας εν πάση λεπτομέρεια, δεδομένου μάλιστα ότι οι με την ασφάλειαν της Σπάρτης και των φυλακών επιφορτισμέναι Εθνικαί Δυνάμεις εφήροζον αμετάβλητον αμυντικήν τακτικήν και δεν μετέβαλλον τας συνήθειάς των. 

Η επιτυχία αυτή, εκτος της σημαντικής ποσοτικής αυξήσεώς των, είχε μεγίστην σημασίαν. Διότι συνέπεσαν με την άφιξιν της Βαλκανικής Επιτροπής αφ' ενός και αφ' ετέρου εδόθη η εντύπωσις ότι οι κομμουνιστοσυμμορίτες  υπερτερούν εις τόλμην, αποφασιστικότητα και ικανότητα, αφού δύνανται να προσβάλλωσι αποτελεσματικώς πόλεις φρουρούμενας, πλην της Χωροφυλακής και υπό μονάδων Στρατού."

Νίκος Μάγγος (μαχητής του ΔΣΕ Πελοποννήσου)

"Αφού έπεσε η φυλακή και οι άμυνές της, περάσαμε μέσα στο κτήριο με χίλιες προφυλάξεις. Σε κάποια στιγμή ακούω φωνές και μια ριπή. Ένας χωροφύλακας βγήκε από ένα δωμάτιο και δοκίμασε να απασφαλίσει μια χειροβομβίδα. Οι δικοί μας τον πρόλαβαν και τον σκότωσαν. Όσο οι δικοί μας άνοιγαν τα κελιά, μερικοί από εμάς που δεν φρουρούσαμε το κτήριο πήραμε την εντολή να ψάξουμε για έγγραφα, χάρτες κτλ. Άλλοι μάζευαν τον οπλισμό των χωροφυλάκων και εφόδια. 

Μπήκα σε ένα μέρος του ημιυπόγειου της φυλακής και είδα στο περβάζι ενός παραθύρου αίματα και πιο πέρα ένα νεκρό χωροφύλακα. Είχε παρατήσει το αυτόματο κοντά στο παράθυρο και είχε χρησιμοποιήσει ένα περίστροφο για να αυτοκτονήσει. Στο χέρι του βρήκα το ρολόι του που το είχε σπάσει, για να σταματήσει η ώρα τη στιγμή που πέθανε. 

Αναρρωτήθηκα, τι φοβήθηκε τόσο πολύ; Σάμπως και τι θα τους κάναμε αν παραδίνονταν; Αυτός ο άνθρωπος φοβήθηκε τόσο πολύ αυτά που του λέγανε για εμάς τους "συμμορίτες" που προτίμησε να πεθάνει πριν πέσει στα χέρια μας. Απλώς χωροφύλακας αυτός φοβήθηκε τον Κονταλώνη. Και τι θα τους κάναμε; Θα τους παίρναμε τα όπλα, θα τους κλείναμε σε ένα κελί και θα τους βρίσκαν οι δικοί τους μερικές ώρες μετά. Τέτοιος ήταν ο φανατισμός της προπαγάνδας που κάνανε οι μοναρχοφασίστες."