Το υπόβαθρο του «εμπορικού πολέμου»

Οι απειλές που εξαπολύει ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, για την επιβολή δασμών ύψους 25% στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου, προσθέτουν έναν ακόμα κρίκο στον εμπορικό πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη ανάμεσα στα ισχυρότερα ιμπεριαλιστικά κέντρα και κράτη. Τα μέτρα που σχεδιάζουν οι ΗΠΑ βάζουν στο στόχαστρο ανταγωνιστές του αμερικανικού κεφαλαίου, όπως η Κίνα, η ΕΕ και ειδικότερα η Γερμανία, πρωτίστως τις χώρες εκείνες που έχουν εμπορικό πλεόνασμα έναντι των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι η προσπάθεια από την πλευρά των εκπροσώπων του κεφαλαίου, των αστικών κυβερνήσεων και επιτελείων, να προστατεύσουν τα συμφέροντα των μονοπωλίων που εκπροσωπούν. Γι' αυτό και η ΕΕ δηλώνει ότι θα απαντήσει με μέτρα που ενδέχεται να περιλαμβάνουν τα αμερικανικά τζινς, μηχανές ή το αμερικανικό ουίσκι μπέρμπον. Ταυτόχρονα, βέβαια, οι εκπρόσωποι της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, που έχει μεγάλες πωλήσεις στις ΗΠΑ, συνιστούν ιδιαίτερη προσοχή και δηλώνουν ότι «τα αντίποινα δεν είναι λύση». Ενώ και στις ΗΠΑ υπάρχουν φωνές που ζητούν από τον Τραμπ «αυτοσυγκράτηση», γιατί το ενδεχόμενο επιβολής αντίμετρων στους δασμούς, που θέλει να επιβάλει, θα πλήξει τις αμερικανικές επιχειρήσεις.

***

Τι κρύβεται πίσω και από αυτές τις εξελίξεις; Η επαναδιαπραγμάτευση που επιχειρούν οι ΗΠΑ στις οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές τους σχέσεις με τις υπόλοιπες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Η αμερικανική ηγεσία επανεξετάζει τις διακρατικές συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με Καναδά και Μεξικό (NAFTA), στον Ειρηνικό (ΤΤΡ) και στον Ατλαντικό με τις χώρες της ΕΕ (ΤΤΙΡ), θέλοντας να αποσπάσει καλύτερους όρους για τα αμερικανικά μονοπώλια, ή να απαλείψει ευνοϊκότερους όρους για τους ομίλους των κρατών που τα ανταγωνίζονται. Το υπόβαθρο βρίσκεται στην προσπάθεια των ΗΠΑ να διατηρήσουν την παγκόσμια οικονομική πρωτοκαθεδρία, που απειλείται κυρίως από την ενίσχυση της Κίνας. Οι εμπορικοί «δρόμοι του μεταξιού» της Κίνας («Μία Ζώνη, ένας Δρόμος», OBOR) προς Ασία, Ευρώπη και Αφρική, το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ έναντι της Κίνας, η στρατιωτική της ενίσχυση, είναι η κύρια πηγή ανησυχίας των ΗΠΑ και όχι μόνο. Παράλληλα με αυτήν την τάση, οι ρυθμοί της καπιταλιστικής ανάπτυξης εξακολουθούν να είναι αναιμικοί. Το υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο, προϊόν του ξεζουμίσματος της εργατικής τάξης σε παγκόσμιο επίπεδο και του χτυπήματος κατακτήσεων δεκαετιών, η απροθυμία τοποθέτησής του αν δεν εξασφαλίζεται το μέγιστο κέρδος, όπως και η αδυναμία ελεγχόμενης απαξίωσής του, οξύνουν τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα και δημιουργούν νέα δεδομένα στο εσωτερικό τους, όπως φανερώνει και η δοκιμασία συνοχής που αντιμετωπίζει η ΕΕ.

***

Στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 20ό Συνέδριο τον Απρίλη 2017, σημειωνόταν μεταξύ άλλων ότι «η παρέμβαση της αστικής πολιτικής για την αναχαίτιση μιας σημαντικής απαξίωσης κεφαλαίου ουσιαστικά καθυστερεί την είσοδο σε φάση δυναμικής καπιταλιστικής ανάκαμψης και αυξάνει τα αδιέξοδα του αστικού πολιτικού συστήματος. Η διαφαινόμενη ενίσχυση της πολιτικής του προστατευτισμού θα επιδράσει αρνητικά στην ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου, που ήδη κινείται σε σχετικά χαμηλούς ρυθμούς. Την ίδια στιγμή εντείνονται οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και οι αντιθέσεις. Αυξάνεται αντικειμενικά ο κίνδυνος πιο εκτεταμένων, πιο γενικευμένων ιμπεριαλιστικών πολεμικών αναμετρήσεων». Ακριβώς αυτό ζούμε σήμερα, με τον έντονο ανταγωνισμό σε κάθε περιοχή του πλανήτη για τον έλεγχο αγορών, ενεργειακών πόρων, των δρόμων μεταφοράς τους, την εξασφάλιση σφαιρών επιρροής. Κάτι που φαίνεται και από τις ενεργές πολεμικές εστίες στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, τις συγκρούσεις στην Αφρική, τις αντιπαραθέσεις στον Ειρηνικό, ή για τη μελλοντική εκμετάλλευση στην Αρκτική. Γι' αυτό, παράλληλα με τα εμπορικά μέτρα, εκσυγχρονίζονται τα στρατιωτικά μέσα, εντείνεται η ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων και βάσεων, δηλαδή η προετοιμασία για το ενδεχόμενο ευρύτερης σύγκρουσης.

***

Οι εξελίξεις αυτές δεν επιτρέπουν κανέναν εφησυχασμό από την πλευρά των λαϊκών στρωμάτων. Αντίθετα επιβάλλουν εγρήγορση και επιφυλακή, ένταση της λαϊκής πάλης ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και ανταγωνισμούς, έκφραση των οποίων είναι και ο εμπορικός πόλεμος που μαίνεται στο παρασκήνιο, ακόμα κι αν δεν έχει κηρυχθεί επίσημα.

Δ. Κ.