ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Με μελανά χρώματα περιγράφουν την κατάσταση σε Ελλάδα και Ευρώπη

Αποκαλυπτικά στοιχεία από δύο μελέτες του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας

Τα ευρήματα δύο ετήσιων Εκθέσεων, του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ) και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ), που παρουσιάστηκαν μέσα στη βδομάδα και αφορούν το 2017, αποτυπώνουν έως ένα βαθμό την κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών σε Ελλάδα και Ευρώπη.
Και από τις δύο Εκθέσεις προκύπτουν η παταγώδης αποτυχία της ευρωενωσιακής πολιτικής, με ραχοκοκαλιά τη «μείωση της βλάβης» και τη διαχείριση του προβλήματος, οι πολυεπίπεδες συνέπειες της ναρκω-κουλτούρας και της προπαγάνδας γύρω από την «αθώα και θεραπευτική» κάνναβη.
Ολα όσα δηλαδή ευαγγελίζονται ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ, ΚΙΝΑΛ, οι οποίοι διαμηνύουν ταυτόχρονα σε όλους τους τόνους ότι το επόμενο διάστημα η επικίνδυνη πολιτική τους και σ' αυτόν τον τομέα θα ενταθεί, μέσω της ιδιωτικοποίησης της απεξάρτησης, της παραπέρα συρρίκνωσης των «στεγνών» προγραμμάτων, της κατακρεούργησης της πρόληψης κ.ά., όσο εντείνουν την επίθεση και τη λεηλασία λαϊκών δικαιωμάτων, κυρίως σε βάρος της νεολαίας.
Ενδεικτικά παρουσιάζουμε μερικά από τα στοιχεία της Ετήσιας Εκθεσης για την «Κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών και των οινοπνευματωδών στην Ελλάδα» (ΕΠΙΨΥ).

Κατακόρυφη μείωση των παρεμβάσεων στα σχολεία

Ενώ το σχολικό έτος 2016-2017 αυξήθηκε η δράση των Κέντρων/φορέων Πρόληψης στη σχολική κοινότητα, η κατεύθυνση των παρεμβάσεων δεν αφορά θέματα εξαρτήσεων, αλλά κυρίως την ανάπτυξη «δεξιοτήτων», «διαπροσωπικών σχέσεων», «υγιεινής διατροφής» κ.ά.
Ενδεικτικά, στα «προγράμματα Αγωγής Υγείας» του υπουργείου Παιδείας για την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, το σχολικό έτος 2003-2004 πραγματοποιήθηκαν προγράμματα για την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών σε 1.706 σχολεία και 51.180 μαθητές (1.144 σχολεία και 34.320 μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και 562 σχολεία και 16.860 μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης).
Αντίθετα, το σχολικό έτος 2016-2017 πραγματοποιήθηκαν αντίστοιχα προγράμματα σε ...42 σχολεία και 1.076 μαθητές (26 σχολεία και 625 μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και 16 σχολεία, 451 μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης).
Δηλαδή, τη στιγμή που η νεολαία βομβαρδίζεται από τα υποτιθέμενα «οφέλη» της κάνναβης, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σχεδόν εκμηδενίζει ακόμη κι αυτές τις αποσπασματικές πρωτοβουλίες πρόληψης μέσα στα σχολεία.

Τα 16,8 έτη ηλικία έναρξης της χρήσης κάνναβης

Στην Ελλάδα, το 2017 σχεδόν οι μισοί (46%) απ' όσους απευθύνθηκαν σε πρόγραμμα απεξάρτησης δήλωσαν πρόβλημα με τη χρήση κάνναβης, επιβεβαιώνοντας την ανοδική χρήση της συγκεκριμένης ουσίας.
Η χρήση κάνναβης αναφέρθηκε σε υπερτριπλάσιο ποσοστό στις περιπτώσεις πρώτης θεραπείας (46,1%) συγκριτικά με τα άτομα με ιστορικό προηγούμενης εισόδου σε θεραπεία (14,7%).
Η μέση ηλικία έναρξης της χρήσης της κύριας ουσίας ήταν τα 20,4 έτη για τους χρήστες οπιοειδών ή κοκαΐνης. Για τους χρήστες κάνναβης είναι τα 16,8 έτη, η οποία όμως εμφανίζεται σημαντικά χαμηλότερη στη Θεσσαλονίκη (15,5 έτη) συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιοχές. Ατομα με κύρια ουσία χρήσης την κάνναβη εισέρχονται για πρώτη φορά στη θεραπεία μετά από περίπου 9,8 έτη από την έναρξη της χρήσης της ουσίας.
Σε ό,τι αφορά την ηρωίνη, για το 2017, η εκτίμηση του συνολικού αριθμού χρηστών υψηλού κινδύνου ηλικίας 15 - 64 ετών με κύρια ουσία τα οπιοειδή είναι 14.462. Σε σχέση με το μέγεθος του γενικού πληθυσμού αυτής της ηλικίας αντιπροσωπεύει μία αναλογία 2,10 τοις χιλίοις. Ο συνολικός αριθμός χρηστών φαίνεται να έχει μειωθεί, συγκριτικά με τη μέγιστη εκτίμηση των 24.000 χρηστών το 2009.

Η «ακτινογραφία» της απεξάρτησης

Συνοπτικά, για το 2017:

• Το 73,6% των νέων εισόδων για θεραπεία έγινε σε «στεγνό» πρόγραμμα και το 23,7% στο πρόγραμμα υποκατάστασης.
• Το 60,2% αφορούν περιπτώσεις χρηστών με προηγούμενη προσπάθεια θεραπείας και 2 στις 5 εισόδους αφορούσαν άτομα που δεν είχαν ποτέ στο παρελθόν ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα θεραπείας. Το αυξημένο ποσοστό υποτροπών συνδέεται άμεσα με το τεράστιο κενό που υπάρχει στην κοινωνική ένταξη, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και ημιαπασχόλησης, που λειτουργούν υπονομευτικά στη διαδικασία της απεξάρτησης.
• Σε ποσοστό 38,7% τα ίδια τα άτομα και 34,3% η οικογένεια ή οι φίλοι (34,3%) αποτέλεσαν τις συχνότερα αναφερόμενες πηγές παραπομπής/παρότρυνσης σε θεραπεία.
• Το 71% των ατόμων ανέφεραν παράλληλη χρήση πολλών ουσιών. Οι συχνότερα αναφερόμενες ουσίες χρήσης στους χρήστες οπιοειδών ήταν τα ψυχοδραστικά φάρμακα (66,5%), η κάνναβη (53,3%), η κοκαΐνη (34,9%).

Ανεξαρτήτως κύριας ουσίας χρήσης, τα άτομα που εισήλθαν σε θεραπεία για προβλήματα από τη χρήση ουσιών το 2017 ήταν:

• Ανδρες σε ποσοστό 84,5%.
• Ελληνες σε ποσοστό 88,6%.
• Με σταθερή στέγη 85,3%. Μη σταθερή ή απουσία στέγης ανέφερε ένας στους 8 (12,7%).
• 50,5% ανέφεραν ότι ζουν με τους γονείς τους, σχεδόν ένας στους 5 (18,2%) μόνος και σε χαμηλότερο ποσοστό (15,3%) με σύντροφο (με ή χωρίς παιδιά). Σχεδόν ένας στους 8 (12,1%) ανέφερε ότι ζει με παιδιά.
• Με μη ολοκληρωμένη τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση καταγράφηκε το 47,4% (49,4% αν εξαιρεθούν οι χρήστες κάνναβης).
• Ανεργοι το 56,4% (63,4% αν εξαιρεθούν οι χρήστες κάνναβης). Ενας στους 5 (19,9%) ανέφερε σταθερή και σχεδόν ένας στους 4 (23,7%) περιστασιακή απασχόληση.

Η αποτελεσματικότητα των «στεγνών» προγραμμάτων

Ο συνολικός αριθμός των ατόμων που δέχτηκαν θεραπεία για κάθε τύπο παρέμβασης ανήλθε στους 12.480, εκ των οποίων το 74% βρισκόταν στο πρόγραμμα υποκατάστασης, το 19% σε «στεγνά» προγράμματα, το 5% στις φυλακές, ενώ το 2% βρισκόταν στο πρόγραμμα σωματικής αποτοξίνωσης.
Οσον αφορά την έκβαση της θεραπευτικής διαδικασίας, από τους θεραπευόμενους που παρακολούθησαν κάποιο «στεγνό» θεραπευτικό προγράμματα το 2017, το 43,2% (1.040 άτομα) βρισκόταν ακόμα σε θεραπεία στο τέλος του 2017, 17,8% (430 άτομα) ολοκλήρωσε τη θεραπεία, ενώ το υπόλοιπο 39% (939 άτομα) εξήλθε από το πρόγραμμα, κυρίως λόγω οικειοθελούς αποχώρησης (72,7%, 683 άτομα).
Για τα προγράμματα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ δεν δόθηκαν στοιχεία - όπως εξάλλου κάθε χρονιά - για ολοκλήρωση της «θεραπείας», με το πρόσχημα ότι είναι «μακράς» διάρκειας.
Παρ' όλα αυτά, όλες οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις πριμοδοτούν τα προγράμματα υποκατάστασης, όπως επιτάσσει άλλωστε η ευρωενωσιακή κατεύθυνση περί «μείωσης της βλάβης». Χαρακτηριστικό είναι ότι για το 2017 η κρατική χρηματοδότηση προς τον ΟΚΑΝΑ ήταν 31.736.340 ευρώ (για τα Κέντρα Πρόληψης το κονδύλι είναι μόλις 6,5 εκατομμύρια), ενώ για τα «στεγνά» προγράμματα του ΚΕΘΕΑ μόνο 15.084.893 ευρώ.

Αλλα σημαντικά στοιχεία

Τη δεκαετία του 2010, τεχνικές βιολογικής ανάλυσης αστικών λυμάτων έχουν αξιοποιηθεί στην ανίχνευση στοιχείων από ναρκωτικές ουσίες και φάρμακα (συμπεριλαμβανομένων των μεταβολικών παραγώγων τους). Από τις αναλύσεις αυτού του είδους προκύπτουν ενδείξεις, μεταξύ άλλων, για τον επιπολασμό της χρήσης ουσιών στον πληθυσμό συγκεκριμένων περιοχών.
Τέτοιες αναλύσεις έχουν ήδη εφαρμοστεί στην Αθήνα και τη Μυτιλήνη. Για την πόλη των Αθηνών, το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ παρακολουθεί από το 2010 τις τάσεις στην κατανάλωση ψυχοδραστικών ουσιών, αναλύοντας τα λύματα της πόλης που καταλήγουν στην Ψυττάλεια. Οι αναλύσεις γίνονται σε δείγματα που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια μίας βδομάδας την άνοιξη κάθε έτους.
Μεταξύ των διαφορετικών ουσιών που παρακολουθούνται, περιλαμβάνονται περίπου 200 φάρμακα και συγκεκριμένος αριθμός ψυχοδραστικών ουσιών, όπως η κάνναβη. Σύμφωνα με τα στοιχεία από τις αναλύσεις αυτές για το 2014, ο επιπολασμός της χρήσης κάνναβης εκτιμήθηκε στο 10,9% (δηλαδή πάνω από 1 στους 10) και της κοκαΐνης στο 0,12% του πληθυσμού.
Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει και το στοιχείο ότι αυξάνονται ραγδαία οι καλλιεργημένες εκτάσεις της βιομηχανικής κάνναβης στην Ελλάδα, δύο μόλις χρόνια μετά τη νομιμοποίησή της (ΚΥΑ A1750/39224 ΦΕΚ 929 6/4/2016): Από 12 στρέμματα το 2016, σε 185 το 2017 και 670 το 2018 (μέχρι το Σεπτέμβρη).

Η κατάσταση στην Ευρώπη

Σε 24 χώρες, μόνο σε ένα χρόνο (2016 - 2017) ο αριθμός των χρηστών κάνναβης που για πρώτη φορά ξεκινούν θεραπεία αυξήθηκε κατά 76%. Το 2017, περίπου 155.000 άνθρωποι στην Ευρώπη ξεκίνησαν πρόγραμμα απεξάρτησης από την κάνναβη, από τους οποίους οι 83.000 για πρώτη φορά στη ζωή τους. Το 47% των χρηστών κάνναβης που για πρώτη φορά ξεκίνησαν θεραπεία ανέφεραν καθημερινή χρήση της ουσίας τον τελευταίο μήνα.
Το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο 68% στις χώρες όπου η κάνναβη έχει αποποινικοποιηθεί (Ολλανδία, Ισπανία). «Πρόκειται για μια ανησυχητική εξέλιξη, δεδομένου ότι τα τελευταία χρόνια εκτιμούσαμε στο ΕΚΠΝΤ ότι οι τάσεις χρήσης κάνναβης παραμένουν αμετάβλητες. Πλέον όμως η εκτίμηση αυτή τίθεται σε αμφισβήτηση με τα νέα δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία αρκετές χώρες αναφέρουν αυξημένη χρήση κάνναβης σε νεότερες ηλικίες», αναφέρει η «Ευρωπαϊκή Εκθεση για τα ναρκωτικά - 2019» του ΕΚΠΝΤ.
Από το 2017 διατίθενται απροκάλυπτα προς πώληση φυτική κάνναβη και κανναβινέλαια σε «καταστήματα υγιεινής διατροφής» ή σε εξειδικευμένα καταστήματα, σε αρκετές χώρες της ΕΕ. Τα προϊόντα αυτά πωλούνται με τον ισχυρισμό ότι έχουν ελάχιστη ή μηδενική ψυχοτρόπο δράση (0,2% ή 0,3% THC - τετραϋδροκανναβινόλη).
Δεδομένου όμως ότι δεν υπάρχει συμφωνημένο πρότυπο δοκιμών αυτών των προϊόντων, η περιεκτικότητά τους σε THC και CBD μπορεί να διαφέρει από αυτή που αναγράφεται στις ετικέτες ή στα «αποτελέσματα δοκιμών».
Τέλος, ένας στους 5 χρήστες οπιοειδών που απευθύνονται σε θεραπευτικά κέντρα δηλώνει προβληματική χρήση όχι με την ηρωίνη αλλά με τα υποκατάστατά της (μεθαδόνη, βουπρενορφίνη κ.ά.).