16 Ιαν 2012


Η ιστορία που διδάσκει, αποκαλύπτει και εμπνέει
Ηταν 6 Μάρτη του 1910. Ημέρα Σάββατο. Πριν καλά καλά ξημερώσει οι κολίγοι απ' άκρη σ' άκρη της θεσσαλικής γης ξεκινούν με μαύρες και κόκκινες σημαίες για τα σημεία συγκέντρωσης, απ' όπου όλοι μαζί, οργανωμένοι, θα τραβήξουν για το μεγάλο αγροτικό συλλαλητήριο της Λάρισας. Κύριο αίτημα η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και το μοίρασμά τους στους αγρότες.
Πρώτοι μπήκαν στη Λάρισα οι κολίγοι του Δήμου Κρανώνος, χωρίς να συναντήσουν ιδιαίτερα προβλήματα, αν και ο στρατός είχε κινητοποιηθεί από τα μεσάνυχτα, ενώ οι αρχές της πόλης στο σύνολό τους βρίσκονταν επί ποδός πολέμου. Σε γενικές γραμμές τίποτα δεν προμηνούσε εκείνες τις πρώτες ώρες ότι λίγο μετά θα επακολουθούσε μακελειό. Στην πραγματικότητα, όμως η ηρεμία ήταν φαινομενική. Το κράτος ήταν αποφασισμένο να χτυπήσει στο ψαχνό ανεξαρτήτως των προθέσεων των αγροτών. Κι αυτό μπορούσε να το διακρίνει κανείς τόσο από τις προετοιμασίες των δυνάμεων καταστολής όσο και από δημοσιεύματα εφημερίδων της Αθήνας που τις προηγούμενες μέρες επιτίθενταν με λύσσα κατά των κολίγων.
"Κινδυνεύομεν με όσα γίνονται εν Θεσσαλία - έγραφε στην "ΕΣΤΙΑ" ο Αδ. Κύρου - να προκαλέσωμεν επέμβασιν εξωτερικήν. Είναι καιρός να συνέλθωμεν και να αντιληφθώμεν ότι δεν είναι καιρός διά πειραματισμούς".
Και η εφημερίδα "ΑΘΗΝΑΙ" του Πωπ συμπλήρωνε: "Η εν Θεσσαλία εξέγερσις, η παράλογος αλλά και όντως αντιπατριωτική κατά την περίοδον ταύτην του πολιτειακού ημών βίου, πρέπει να περισταλή πάση θυσία... ".(Γ. Κορδάτος: "Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας", τόμος XIII, σελ. 187)
Οι αγρότες, είτε γιατί αντιλαμβάνονταν τις προθέσεις των αντιπάλων τους είτε για άλλους λόγους, εκείνη τη μέρα της 6ης Μαρτίου του 1910 δεν έδωσαν την παραμικρή αφορμή, για να κατηγορηθούν ότι προκάλεσαν την επέμβαση των αρχών. Τραβούσαν για το συλλαλητήριο της θεσσαλικής πρωτεύουσας συντεταγμένοι, πειθαρχημένοι, με τις σημαίες τους, τραγουδώντας και φωνάζοντας συνθήματα. Ακριβώς αυτή την εικόνα έδειχναν και στον τόπο, όπου έμελλε να ξεκινήσει η αιματοχυσία, στο μικρό χωριουδάκι με το όνομα Κιλελέρ που σήμερα το λένε Κυψέλη.
Το μακελειό
Στο Κιλελέρ οι κολίγοι επιβιβάστηκαν στο τρένο, για να πάνε στη Λάρισα χωρίς να βγάλουν εισιτήριο και οι σιδηροδρομικοί υπάλληλοι - ύστερα από διαταγή του διευθυντή των θεσσαλικών σιδηροδρόμων Πολίτη που έτυχε να ταξιδεύει με κείνη την αμαξοστοιχία - τους ζήτησαν να αποβιβαστούν. Η αποβίβαση έγινε χωρίς αντίσταση. Αλλά ο διευθυντής θέλησε να δώσει και συνέχεια, βρίζοντας χυδαία τους κολίγους, αποκαλώντας τους "σκυλολόι" και "κτήνη". Εκείνοι του ανταπάντησαν με γιουχαρίσματα και ορισμένοι άρχισαν να πετροβολούν το τρένο. Ο διευθυντής δε συνετίστηκε και ανταπέδωσε με χειρότερες βρισιές. Τα αίματα άναψαν, οι κολίγοι αγρίεψαν, αλλά η κατάσταση μπορούσε άνετα να εκτωνωθεί, αν ο Πολίτης σταματούσε τις προκλήσεις. Εκείνος όμως έκανε ακριβώς το αντίθετο. Από τη μια έριχνε συνεχώς λάδι στη φωτιά κι από την άλλη ζήτησε από τον αξιωματικό στρατιωτικής δύναμης, που βρισκόταν στο τρένο και πήγαινε στη Λάρισα για το συλλαλητήριο, να αντιμετωπίσει ένοπλα τους αγρότες. Ο καραβανάς υπάκουσε. Διέταξε ευζώνους και φαντάρους να πυροβολήσουν το πλήθος. Δύο από τους αγρότες, ο Αθ. Νταφούλης και οΑθ. Μπόκας έπεσαν νεκροί. Πολλοί αγρότες πληγώθηκαν. Το αίμα έβαψε τον κάμπο.
Το τρένο αγκομαχώντας έφτασε στο σταθμό Τσουλάρ όπου κι εκεί είναι συγκεντρωμένοι κολίγοι για το συλλαλητήριο. Του κάνουν σήμα να σταματήσει, μ' αυτό συνεχίζει την πορεία του. Νέα ένταση και η οργή στο κατακόρυφο. Οι τσολιάδες από τα παράθυρα πυροβολούν και πάλι. Δύο ακόμη αγρότες ξαπλώνονται στη γη και πολλοί άλλοι τραυματίζονται. Νέο αίμα κυλάει άφθονο."Απας ο γεωργικός λαός απαιτεί... "
Η είδηση της αιματοχυσίας δεν άργησε να φτάσει στους συγκεντρωμένους στη Λάρισα. Οι σκλάβοι της γης εξαγριώνονται, δε δειλιάζουν, δεν το βάζουν κάτω. Διαμαρτύρονται, φωνάζουν εναντίον των δολοφόνων, ζητούν γη και δικαιοσύνη. Οι δυνάμεις καταστολής χτυπούν στο ψαχνό. Χύνεται και πάλι αίμα, γίνεται μάχη σώμα με σώμα και οι αγρότες βγαίνουν νικητές. Ο νομάρχης, ο αστυνόμος και ο φρούραρχος βλέποντας πως δεν είναι εύκολη υπόθεση η επιχείρηση καταστολής των αγροτών, ύστερα από πολλή ώρα μάχης, διατάσσουν το στρατό να σταματήσει το πυρ. Ετσι το συλλαλητήριο θα καταλήξει με την έγκριση του παρακάτω ψηφίσματος που στάλθηκε τηλεγραφικώς στην Αθήνα, στην κυβέρνηση και τη Βουλή:
"Απας ο γεωργικός λαός Λαρίσης συνελθών πανοικεί σήμερον Λάρισαν ίνα εκφράση βαθύν πόνον και πικρόν παράπονον διά την μη υποβολήν και επιψήφισιν του νόμου περί απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων και προικοδοτήσεως γενναιοτέρας του Γεωργικού Ταμείου
Α π α ι τ ε ί
α) Την άμεσον επιψήφισιν του νομοσχεδίου περί απαλλοτριώσεως των τσιφλικίων και διανομήν των Ζαππείων κτημάτων.
β) Τη γενναιοτέραν προικοδότησιν του γεωργικού ταμείου διά της διαθέσεως του όλου φόρου των αροτριώντων κτηνών και παντός ό,τι νομίζει η Κυβέρνησις καλύτερον.
γ) Εκφράζει τη βαθείαν λύπην και οδύνην του διά την εκ μέρους των αρχών της Πολιτείας άδικον επίθεσιν κατά του φιλησύχου και νομοταγούς λαού ου θύματα υπήρξαν άοπλοι και λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας".
Η προϊστορία του Κιλελέρ
Ο ξεσηκωμός της αγροτιάς στη Θεσσαλία και τα γεγονότα στο Κιλελέρ, στο Τσουλάρ και τη Λάρισα φυσικά δεν ήταν "κεραυνός εν αιθρία". Οι κολίγοι δεν ξεσηκώθηκαν από τη μια στιγμή στην άλλη, ούτε χωρίς αιτία. Και φυσικά δε δέχτηκαν τα πυρά του στρατού από λάθος ή αψυχολόγητες ενέργειες κάποιων χαμηλόβαθμων στην κρατική ιεραρχία. Ηδη πιο πριν δώσαμε μια μικρή εικόνα μέσα από τον Τύπο της εποχής για το πώς η αστοτσιφλικάδικη ολιγαρχία προετοίμαζε το χτύπημα της αγροτιάς. Ας σταθούμε όμως λίγο περισσότερο στις αιτίες που οδήγησαν τους αγρότες στο σηκωμό.
Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα δε λύθηκε μετά την επανάσταση του '21 για τις περιοχές που απελευθερώθηκαν από την οθωμανική κυριαρχία. Αντίθετα, μετά το συμβιβασμό της αστικής τάξης με τους τσιφλικάδες η λύση αυτού του κορυφαίου αστικοδημοκρατικού προβλήματος μετατέθηκε για έναν αιώνα αργότερα. Κι αν αυτό το πρόβλημα υπήρχε για όλη την υπόλοιπη επικράτεια, στη Θεσσαλία έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις.
Η Θεσσαλία προσαρτήθηκε στην Ελλάδα το 1881, ύστερα από την υπογραφή ειδικής σύμβασης ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις και την Τουρκία στα πλαίσια του Συνεδρίου του Βερολίνου.Ομως, τίποτα δεν άλλαξε στη ζωή των αγροτών του θεσσαλικού κάμπου, γεγονός που εξηγείται, αφού η περιοχή δεν απελευθερώθηκε ύστερα από εξέγερση ή πόλεμο, αλλά πέρασε στην ελληνική επικράτεια διά της παραχωρήσεως. Ετσι η γη απλώς άλλαξε χέρια και τον Τούρκο δυνάστη διαδέχτηκε ο Ελληνας, ο οποίος από μια άποψη ήταν τις περισσότερες φορές χειρότερος του προκατόχου του, δεδομένου ότι η αλλαγή στο "στάτους κβο" της Θεσσαλίας έγινε σε μια περίοδο που ο παγκόσμιος καπιταλισμός βρισκόταν σε συνθήκες οξύτατης κρίσης. Η κατάσταση αυτή όξυνε στο έπακρο τα κερδοσκοπικά φαινόμενα γενικά και την κερδοσκοπική εκμετάλλευση της γης ειδικότερα, με την οποία ασχολήθηκαν σημαντικοί παράγοντες του ελληνικού τραπεζικού κεφαλαίου που - ας σημειωθεί - στη συνέχεια αποκαλέστηκαν από το κράτοςεθνικοί ευεργέτες.
"Γονυπετείς, εσύροντο... "
"Οι καλλιεργηταί, όπως και πρώτα - γράφει ο Δ. Μπούσδρας - υποχρεούντο να δίδωσιν εις τον γαιοκτήμονα (αφέντην), το τρίτον ή το ήμισυ των παραγομένων καρπών, ενοίκιο διά την βοσκήν των κτηνών, μέγαν αριθμόν ορνίθων και αμνών, ικανήν ποσότητα τυρού, βουτύρου, καυσοξύλων, αιγών, πεπονιών, χόρτου και αχύρου, να στέλλωσιν εν θήλυ μέλος, ίνα ζυμώνη και ψήνη το ψωμί της επιστασίας, λείψανον του δικαιώματος της πρώτης νυκτός: Οι τσιφλικούχοι εξουσίαζον το σώμα των γυναικών και των θυγατέρων των κολίγων... Κατώκουν (σ. σ. οι κολίγοι) εις τρώγλας και πολλοί συνέτρωγον εν τη αυτή φάτνη με τους όνους των, θνήσκοντες δε, και με αιμάσσουσαν καρδίαν, ητένιζον τα πέριξ της κλίνης του θανάτου τέκνα των, διότι τα εγκατέλειπον άστεγα... Οσάκις δε υπεδέχοντο τον αφέντην επισήμως, γονυπετείς, εσύροντο, εκτύπων το χώμα με το μέτωπον τρεις φορές και εφίλουν τον αριστερόν πόδα του. Γενικώς δε ειπείν αι μεγάλαι πιέσεις, αι εξαθλιώσεις και αι αφόρητοι ταπεινώσεις δίκην μαστιγίου, έπληττον τα νώτα και είχον κάμει τους χωρικούς δέκτας ενός επαναστατικού ευαγγελίου... " (Δ. Μπούσδρας: "Η Απελευθέρωσις των Σκλάβων αγροτών", σελ. 1 - 2).
Το επαναστατικό ευαγγέλιο των κολίγων συμπυκνώθηκε στο σύνθημα της απαλλοτρίωσης της γης που έριξε πρώτη η εφημερίδα "Πανθεσσαλική" του Σοφ. Τριανταφυλλίδη, η οποία έβγαινε στο Βόλο από το 1900. Επίσης στα 1906 κατέβηκε στη Θεσσαλία και προπαγάνδιζε την ιδέα της απαλλοτρίωσης των τσιφλικιών ο Μαρίνος Αντύπας, τον οποίο οι τσιφλικάδες δολοφόνησαν στις 9 Μάρτη 1907.Τους κολίγους του κάμπου ενέπνευσαν ακόμη οι απεργίες των Βολιωτών καπνεργατών και οι αγώνες του Σοσιαλιστικού Κέντρουτου Βόλου. Τέλος, σημαντική επίδραση άσκησε πάνω τους και το κίνημα στο Γουδί (15/8/1909). Αν και ως προς τα αιτήματά τους ήταν εντελώς ξένο συνέβαλε να εδραιωθεί η πίστη τους στον αγώνα.
Ο "Γεωργικός Σύλλογος"
Η πρώτη πράξη συνειδητοποίησης των αγροτών ήταν να δημιουργήσουν δικές τους οργανώσεις. Ετσι φτιάχτηκε στην Καρδίτσα, αρχικά, ο "Γεωργικός Σύλλογος" και στη συνέχεια ακολούθησε η δημιουργία αντίστοιχων συλλόγων στη Λάρισα και τα Τρίκαλα. Μπαίνοντας δε το 1910 οι κολίγοι του θεσσαλικού κάμπου ήταν έτοιμοι να διεκδικήσουν δυναμικά το δίκιο τους.
Στις 27 Φλεβάρη οργανώθηκε το πρώτο μεγάλο συλλαλητήριο στην Καρδίτσα, στο οποίο πήραν μέρος γύρω στις 10.000 αγρότες από τους οποίους αρκετοί ήταν οπλισμένοι.
Την 1η Μάρτη, 400 αγρότες των Ορφανών οπλισμένοι σταμάτησαν το τρένο του Λαρισαϊκού, δηλώνοντας πως αν δε γίνει απαλλοτρίωση θα καταστρέψουν τις γραμμές.
Στα χωριά Τσαχμάκ, Κόντου και Κρύα Βρύση Φαρσάλων ο κολίγοι έκαψαν τις αχυραποθήκες των τσιφλικάδων.
Λίγες μέρες μετά, η κυβέρνηση του Στ. Δραγούμη απάντησε με τα όπλα στο Κιλελέρ, το Τσουλάρ και τη Λάρισα, παίρνοντας ανοικτά το μέρος της τσιφλικάδικης ολιγαρχίας.
Το ιστορικό δίδαγμα
Μετά το μακελειό της 6ης Μαρτίου του 1910, η κυβέρνηση του Στ. Δραγούμη οργάνωσε δίκες κατά των αγροτών.Η μία δίκη για τα αιματηρά γεγονότα στο Κιλελέρ, το Τσουλάρ και τη Λάρισα - με κατηγορούμενους 25 αγρότες και αγροτιστές - έγινε στη Λαμία. Η δεύτερη με κατηγορούμενους 35 αγρότες και αγροτιστές για το συλλαλητήριο της 27ης Φλεβάρη στην Καρδίτσα έγινε στο κακουργιοδικείο της Χαλκίδας. Εκεί πρωτοστάτησε κατά των αγροτών ο εισαγγελέας Λιβαδειάς Κ. Γεωργιάδης, ο οποίος στην αγόρευσή του, μεταξύ άλλων, είπε: "Η κολληγία είναι δικαίωμα ενοχικόν, εταιρεία ή μίσθωσις και συνεπώς οι κατηγορούμενοι δεν εδικαιούντο να δημιουργήσωσιν ταραχάς... Αγροτικόν ζήτημα δεν υφίσταται. Οι τσιφλικούχοι πιέζονται και, όπως απαλλαγώσι καθημερινών συγκρούσεων, ενοικιάζουν τα κτήματά των. Ο Θεσσαλός δεν είναι γεωργός αλλά κτηνοτρόφος. Αρνείται να καλλιεργήση πλέον των είκοσι στρεμμάτων. Παρασύρεται ευκόλως... Σπαταλά την περιουσίαν του στα μαναβικά και δι' αυτό κατά την εβδομαδιαίαν αγοράν δεν ευρίσκει κανείς φρούτα. Τρώγει τα αχλάδια σαν γουρούνι. Υπάρχουν βεβαίως και καλοί Θεσσαλοί. Αλλ' οι πλείστοι εξ αυτών είναι τεμπέληδες και ζωοκλέπται. Ο "Γεωργικός Σύνδεσμος" ιδρύθη διά σκοπούς εκμεταλλευτικούς... " (Γ. Καρανικόλα:"Κιλελέρ", σελ. 364 - 365 και Γ. Κορδάτου, στο ίδιο, σελ. 193).
Οι κατηγορούμενοι αγρότες αθωώθηκαν. Ο αγώνας τους δεν πήγε χαμένος. Το αγροτικό κίνημα μετά το Κιλελέρ φούντωσε σε όλη την Ελλάδα και λίγα χρόνια αργότερα ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να δημοσιεύσει διάταγμα για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών.
Σήμερα 88 χρόνια μετά την αγροτική εξέγερση στη Θεσσαλία και τα αιματηρά γεγονότα στο Κιλελέρ, ο αναγνώστης δεν μπορεί να μη διαπιστώσει πως η αγροτιά αντιμετωπίζεται από την οικονομική και πολιτική ολιγαρχία του τόπου το ίδιο βάναυσα, όπως και τότε, καθυβρίζεται από τους κρατούντες και οι ηγέτες της στέλνονται στα δικαστήρια επειδή οργανώνουν και καθοδηγούν τις αγροτικές κινητοποιήσεις. Τι άραγε άλλαξε από τότε; Ισως πολλά ίσως και ελάχιστα. Εκείνο, πάντως, που δεν άλλαξε είναι ο χαρακτήρας, η μορφή και το περιεχόμενο της κοινωνικοπολιτικής εξουσίας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

TOP READ