ΑΠΟΣΤΟΛΗ «ΡΟΖΕΤΑ» Ανακαλύψεις και στιγμιότυπα από τη ζωή του κομήτη

ΑΠΟΣΤΟΛΗ «ΡΟΖΕΤΑ»

Ανακαλύψεις και στιγμιότυπα από τη ζωή του κομήτη

Η μεγάλη ρωγμή στο λαιμό του κομήτη

Το μητρικό σκάφος της αποστολής «Ροζέτα» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), που εδώ και μήνες βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον κομήτη Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο, αποκαλύπτει κάθε μέρα όλο και περισσότερο τα εκπληκτικά χαρακτηριστικά της επιφάνειας του κομήτη, αλλά και τις διαδικασίες που οδηγούν στην εμφάνιση κόμης και ουράς, αποτυπώνοντας ταυτόχρονα τη σύνθετη εικόνα της εξέλιξής του.
Σε ειδική έκδοση του περιοδικού «Σάιενς» («Science»), επιστημονικές ομάδες που μελετούν τις φωτογραφίες και τα στοιχεία που στέλνει η «Ροζέτα», δημοσίευσαν συμπεράσματα από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν έως τον περασμένο Σεπτέμβρη. Πρόκειται να ακολουθήσουν πολλές άλλες δημοσιεύσεις.

Πορώδης

Ο ακριβής όγκος του κομήτη Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο υπολογίστηκε στα 21,4 κυβικά χιλιόμετρα και η μάζα του σε 10 δισεκατομμύρια τόνους, μετρήσεις που δίνουν μια μέση πυκνότητα 0,47 γραμμάρια ανά κυβικό εκατοστό. Θεωρώντας ότι αποτελείται κυρίως από πάγο (νερού) και σκόνη, με μέση πυκνότητα 1,5-2,0 γραμ. ανά κ.ε., οι επιστήμονες συμπέραναν ότι πρέπει να είναι εξαιρετικά πορώδης (σε ποσοστό 70-80%) με το εσωτερικό του να αποτελείται πιθανώς από χαλαρά συνδεδεμένα συσσωματώματα πάγου - σκόνης, με μικρά κενά ανάμεσά τους.

Εμφανή σημάδια αργής εκροής ρευστοποιημένου υλικού από λάκκο

Η κάμερα OSIRIS της «Ροζέτας» έχει φωτογραφίσει μέχρι τώρα το 70% της επιφάνειας του κομήτη. Το υπόλοιπο, στο νότιο ημισφαίριο δεν έχει φωτιστεί από τις ακτίνες του Ηλιου, από την άφιξη της διαστημοσυσκευής έως σήμερα. Οι ερευνητές προσδιόρισαν 19 διακριτές περιοχές και ακολουθώντας το αρχαίο αιγυπτιακό μοτίβο ονομασιών της αποστολής, έδωσαν σε αυτές τις περιοχές ονόματα αιγυπτιακών θεοτήτων.
Η κατηγοριοποίηση του εδάφους έγινε ανάλογα με τη μορφολογία του ως: α) καλυμμένο με σκόνη, β) με σαθρά υλικά, λάκκους και κυκλικές δομές, γ) με μεγάλα βαθουλώματα, δ) με ομαλή επιφάνεια, ε) με εκτεθειμένη βραχώδη επιφάνεια. Το μεγαλύτερο μέρος από το βόρειο ημισφαίριο είναι καλυμμένο με σκόνη. Καθώς ο κομήτης θερμαίνεται, ο πάγος μετατρέπεται κατευθείαν σε αέριο (εξάχνωση), που διαφεύγει για να σχηματίσει την ατμόσφαιρα του κομήτη (κόμη). Σκόνη παρασύρεται μαζί με τα αέρια. Τα σωματίδια σκόνης με ταχύτητα μικρότερη από την ταχύτητα διαφυγής που αντιστοιχεί στην ασθενική βαρύτητα του κομήτη, ξαναπέφτουν τελικά στην επιφάνεια.

«Ιδρώνει» στο λαιμό

Εντοπίστηκαν και ορισμένες πηγές ξεχωριστών τζετ αερίων. Αν και το μεγαλύτερο μέρος αερίων ξεπηδά από τη λεία περιοχή του λαιμού του Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο, ορισμένοι πίδακες εντοπίστηκαν στον πυθμένα λάκκων. Τα αέρια παίζουν σημαντικό ρόλο και στη διασπορά της σκόνης στην επιφάνεια, προκαλώντας κυματισμούς όπως στις θίνες άμμου στη Σαχάρα, αλλά και ουρές από υλικά που συγκεντρώνονται πίσω από μεγάλους βράχους, καθώς φυσάει ο ασθενικός προσωρινός άνεμος.
Το κάλυμμα σκόνης του κομήτη δείχνει να έχει πάχος αρκετών μέτρων σε διάφορες περιοχές και οι μετρήσεις από το όργανο ανίχνευσης μικροκυμάτων της «Ροζέτα» δείχνουν ότι η σκόνη πρέπει να παίζει κρίσιμο ρόλο ως μονωτικό, που προστατεύει τον πάγο, που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια. Παρ' όλ' αυτά εντοπίστηκαν και ορισμένες πολύ ανοιχτόχρωμες λωρίδες και σημεία, που πιθανότατα δημιουργήθηκαν όταν κατέρρευσαν σαθρά υλικά, αποκαλύπτοντας «φρέσκο» πάγο, που υπήρχε από κάτω.

Πέρα από το λαιμό του κομήτη και ορισμένοι λάκκοι, όπως αυτός, εκλύουν αέρια και σκόνη

Ενα χαρακτηριστικό που έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον είναι η μεγάλη ρωγμή, μήκους 500 μέτρων, σχεδόν παράλληλα στο λαιμό μεταξύ των δύο λοβών του κομήτη Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο. Δεν είναι ακόμα σαφές αν προκύπτει από τοπικές τάσεις ή σημαίνει κάτι περισσότερο. Το σχήμα του κομήτη παραμένει μυστήριο. Τα δύο τμήματα που τον απαρτίζουν έχουν παρόμοια χημική σύσταση, γεγονός που ενισχύει τη θεωρία ότι πήραν τη μορφή αυτή ως αποτέλεσμα της διάβρωσης ενός μεγαλύτερου ενιαίου σώματος. Αλλά τα έως τώρα δεδομένα δεν μπορούν να αποκλείσουν το σενάριο δύο κομήτες να σχηματίστηκαν στην ίδια περιοχή του ηλιακού συστήματος, έχοντας την ίδια σύσταση και να συνενώθηκαν στην πορεία ως αποτέλεσμα σύγκρουσης.

Ολο και πιο δραστήριος

Ο Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο θα φτάσει στη μικρότερη απόσταση από τον Ηλιο στις 13 Αυγούστου, όταν θα βρίσκεται μεταξύ των τροχιών της Γης και του Αρη. Καθώς ο κομήτης θα πλησιάζει τον Ηλιο, η «Ροζέτα» θα καταγράφει τη δραστηριότητά του, την ποσότητα των αερίων και σκόνης που εκπέμπει ο πυρήνας του μεγαλώνοντας την κόμη του. Η έως τώρα παρακολούθηση αυτών των παραμέτρων έδειξε ότι υπήρξε μια σταδιακή αύξηση των εκπομπών νερού, από 0,3 λίτρα ανά δευτερόλεπτο τις πρώτες μέρες του Ιούνη 2014, έως 1,2 λίτρα ανά δευτ. στο τέλος του Αυγούστου. Οι υδρατμοί συνοδεύονται και από άλλα αέρια, μεταξύ των οποίων μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα. Παρατηρήθηκαν μάλιστα μεγάλες διακυμάνσεις στη σύνθεση των αερίων, με το νερό να είναι η κυρίαρχη χημική ένωση, αλλά όχι πάντα.

Κυματισμοί όπως στις θίνες άμμου και σχηματισμοί πίσω από μεγάλους βράχους, στην κατεύθυνση πνεύσης των αερίων

Από πλευράς μάζας, ο κομήτης στέλνει στο Διάστημα 4 φορές περισσότερη σκόνη σε σύγκριση με τα αέρια. Αυτή η αναλογία αναμένεται να αλλάξει, καθώς θα θερμαίνεται και θα εκτινάσσονται πια και κόκκοι πάγου. Εντοπίστηκαν δύο πληθυσμοί κόκκων σκόνης γύρω από τον Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο. Ο ένας κινείται προς τα έξω και ανιχνεύεται κοντά στη «Ροζέτα», ενώ ο άλλος είναι σε τροχιά σε ύψος μεγαλύτερο των 120 χιλιομέτρων από την επιφάνεια του κομήτη. Θεωρείται ότι αυτό το νέφος κόκκων σκόνης είναι ό,τι απέμεινε από την προηγούμενη προσέγγιση του κομήτη στον Ηλιο και οι επιστήμονες πιθανολογούν ότι θα χαθεί για πάντα στο Διάστημα, λόγω της νέας μεγάλης εκροής αερίων, πριν ακόμα κορυφωθεί η δραστηριότητα του κομήτη το καλοκαίρι.
Καθώς η αποτελούμενη από αέρια και σκόνη κόμη του Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο θα μεγαλώνει, οι αλληλεπιδράσεις του ηλιακού ανέμου και της υπεριώδους ακτινοβολίας με τα μόριά της θα οδηγήσουν στην εμφάνιση ιονόσφαιρας γύρω από τον κομήτη και τελικά μαγνητόσφαιρας. Οπως έχουμε ξαναγράψει σε αυτήν τη στήλη, οι εκπληκτικές φωτογραφίες και οι έως τώρα ανακαλύψεις της αποστολής «Ροζέτα» είναι μόνο η αρχή...

Ενα κομμάτι εδάφους βρίσκεται λίγα μέτρα μακριά από ένα λάκκο ίδιου με αυτό σχήματος. Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι ανασηκώθηκε όταν δημιουργήθηκε ικανή πίεση αερίων κάτω απ' αυτό

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: www.esa.int