ΚΟΜΗΤΗΣ ΤΣΟΥΡΙΟΥΜΟΦ - ΓΚΕΡΑΣΙΜΕΝΚΟ Αποκορύφωση της δραστηριότητας στο περιήλιο

ΚΟΜΗΤΗΣ ΤΣΟΥΡΙΟΥΜΟΦ - ΓΚΕΡΑΣΙΜΕΝΚΟ

Αποκορύφωση της δραστηριότητας στο περιήλιο

Στις 12 Αυγούστου, λίγες ώρες πριν την προσέγγιση του κομήτη στο κοντινότερο στον Ηλιο σημείο της τροχιάς του, η κάμερα της «Ροζέτας» κατέγραψε ένα ακόμα μεγαλύτερο πίδακα αερίων και σκόνης και αυξημένες ηπιότερες εκπομπές από διάφορα σημεία της επιφάνειάς του

Στο περιήλιο, το κοντινότερο στον Ηλιο σημείο της τροχιάς του, έφτασε στις 13 Αυγούστου ο κομήτης Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο και μαζί του και οι δύο διαστημοσυσκευές της αποστολής «Ροζέτα», του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Η «Φιλέ», η συσκευή που προσεδαφίστηκε πέρσι στην επιφάνεια του πυρήνα του κομήτη, στη συνέχεια έπεσε σε νάρκη λόγω έλλειψης ενέργειας και ξανάδωσε σημεία ζωής προ μηνών όταν αυξήθηκε το προσπίπτον φως, τελικά δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει (ή τουλάχιστον να μεταδώσει) χρήσιμες παρατηρήσεις από αυτή την περίοδο έντονης δραστηριότητας στον κομήτη. Οι επιστήμονες δεν μπόρεσαν να αποκαταστήσουν σταθερή επικοινωνία μαζί της και μετά από κάποια μικρή μεταβολή στην κλίση της, πιθανώς λόγω μετακινήσεων του εδάφους, έχασε - πιθανώς οριστικά - την επαφή με το μητρικό σκάφος. Αντίθετα, η «Ροζέτα», που ακολουθεί από κοντά εδώ και περισσότερο από ένα έτος τον Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο, συνέχισε κανονικά τις παρατηρήσεις και κατέγραψε μερικές εντυπωσιακές στιγμές του «καλοκαιριού» στον κομήτη.

Πίδακας πτητικών αερίων

Στις 29 Ιούλη, η εκτίναξη αερίων και σκόνης, που απαθανάτισε η «Ροζέτα» από απόσταση 186 χιλιομέτρων, ήταν τόσο ισχυρή που απομάκρυνε προσωρινά το μαγνητικό πεδίο του εισερχόμενου ηλιακού ανέμου. Ακόμα και σε αυτή τη μεγάλη απόσταση, το σκάφος ανίχνευσε μεταβολή στη δομή και τη σύνθεση της αεριώδους κόμης του Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο, με ταυτόχρονη αύξηση των προσκρούσεων σωματιδίων στην ειδική συσκευή για την καταγραφή τους. Σύμφωνα με υπολογισμούς της επιστημονικής ομάδας της αποστολής, η ταχύτητα των αερίων και της σκόνης από αυτή την έκρηξη, πρέπει να ξεπερνούσε τα 10 μέτρα ανά δευτερόλεπτο (36 χλμ./ώρα). Μέχρι εκείνη τη στιγμή, όλοι οι πίδακες αερίων ήταν τόσο δυσδιάκριτοι, που χρειαζόταν ειδική επεξεργασία αύξησης της αντίθεσης για να γίνουν ευδιάκριτοι στις φωτογραφίες. Αντίθετα, ο πίδακας της 29ης Ιούλη δεν χρειάστηκε να αναδειχτεί με επεξεργασία της εικόνας και μάλιστα ήταν φωτεινότερος από τον ίδιο τον πυρήνα του κομήτη!

Οι δύο φωτογραφίες τραβήχτηκαν με διαφορά 18 λεπτών στις 29 Ιούλη, μέρες ακόμη πριν την προσέγγιση στο περιήλιο. Ο πίδακας αερίων ήταν ένα από τα πιο εντυπωσιακά «πυροτεχνήματα» του κομήτη Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο, που κατέγραψε η αποστολή «Ροζέτα»

Τα αέρια της εκτίναξης αυτής είχαν διπλάσιο διοξείδιο του άνθρακα, τετραπλάσιο μεθάνιο και επταπλάσιο υδρόθειο, σε σχέση με τα συνήθη επίπεδα που καταγράφει η «Ροζέτα» στην κόμη. Αντίθετα, το νερό παρέμεινε στο ίδιο επίπεδο. Με άλλα λόγια, τα αέρια της 29ης Ιούλη ήταν πιο πτητικά απ' τα συνήθη και σ' αυτό πρέπει να οφείλεται η εκτίναξή τους στο Διάστημα με μεγαλύτερη δύναμη. Αν και δεν έχουν καταλήξει οριστικά, οι επιστήμονες υποθέτουν ότι η αυξημένη ηλιακή ακτινοβολία πρέπει να θέρμανε βαθύτερα σημεία του υλικού του πυρήνα του κομήτη, όπου βρίσκονται παγωμένα πτητικά αέρια (στο επιφανειακό στρώμα τα αέρια αυτά έχουν διαφύγει προ πολλού). Οταν τα αέρια αυτά βρήκαν δίοδο προς την επιφάνεια, εκτονώθηκαν με ορμή.

Νερό με το κιλό

Στις 12 Αυγούστου, λίγες μόλις ώρες πριν το περιήλιο, η «Ροζέτα» κατέγραψε από απόσταση 327 χιλιομέτρων νέους ισχυρούς πίδακες αερίων και σκόνης. Η απομάκρυνση του σκάφους από τον κομήτη κρίθηκε απαραίτητη για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα απώλειας προσανατολισμού λόγω των εκτινασσόμενων σωματιδίων, που τα όργανά του θεωρούν ως άστρα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προσδιορίσουν τη θέση του στο χώρο. Οι μετρήσεις της «Ροζέτας» δείχνουν ότι ο κομήτης αποβάλλει γύρω στα 300 κιλά νερό (όσο δύο γεμάτες μπανιέρες) ανά δευτερόλεπτο. Οταν το σκάφος έφτασε πέρσι στον Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο, η αποβολή νερού ήταν μόλις 300 γραμμάρια (δύο μικρά ποτήρια) ανά δευτερόλεπτο. Μαζί με τους υδρατμούς και τα άλλα αέρια, ο κομήτης αποβάλλει και περίπου ένα τόνο σκόνης κάθε δευτερόλεπτο. Αυτή η έντονη δραστηριότητα αναμένεται να συνεχιστεί φθίνουσα για αρκετές βδομάδες μετά το περιήλιο.

Απεικόνιση σε υπολογιστή των αλληλεπιδράσεων πλάσματος μεταξύ του ηλιακού ανέμου και του κομήτη Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο

Σε άλλο περιστατικό, στις 30 Ιούλη, η «Ροζέτα» κατέγραψε σε διαδοχικές φωτογραφίες το κατρακύλισμα ενός βράχου από το μικρό λοβό του Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο και την απομάκρυνσή του στη διαστημική άβυσσο, ως αποτέλεσμα μιας τελευταίας αναπήδησης στην επιφάνεια υπό κατάλληλη κλίση και δεδομένου του πολύ χαμηλού βαρυτικού πεδίου του κομήτη.

Αλληλεπίδραση με τον ηλιακό άνεμο

Σημαντικές πληροφορίες γύρω από την αλληλεπίδραση κομήτη και ηλιακού ανέμου προσφέρει η αποστολή «Ροζέτα», σύμφωνα με τέσσερις επιστημονικές μελέτες, που πρόκειται να δημοσιευτούν το επόμενο διάστημα σε έγκριτα αστρονομικά περιοδικά.
Ο ηλιακός άνεμος είναι η συνεχής ροή ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων από τον Ηλιο. Τα σωματίδια αυτά λόγω της κίνησής τους προκαλούν μαγνητικό πεδίο που συνοδεύει τον ηλιακό άνεμο. Οπως όλα τα ουράνια σώματα του πλανητικού μας συστήματος που περιφέρονται γύρω από τον Ηλιο, έτσι και ο Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο είναι αναγκασμένος να κινείται μέσα σε αυτό το ρεύμα σωματιδίων. Είναι η συνεχής αντιμαχία ανάμεσα στον ηλιακό άνεμο και τον κομήτη που σχηματοποιεί την ουρά ιόντων του τελευταίου. Τα αέρια και η σκόνη που εκπέμπονται από τον πυρήνα του, ιονίζονται από τα φορτισμένα σωματίδια του ηλιακού ανέμου και μετατρέπονται σε ιόντα, που κάτω από την επίδραση του μαγνητικού πεδίου του ηλιακού ανέμου (ο κομήτης δεν έχει δικό του μαγνητικό πεδίο) διατάσσονται ευθεία σε κατεύθυνση που είναι πάντα ίδια με αυτή του ηλιακού ανέμου. Διαφυγή σκόνης στο Διάστημα προκαλούν και τα σωματίδια του ηλιακού ανέμου που καταφέρνουν να προσκρούσουν στην επιφάνεια του πυρήνα του κομήτη. Η διαφυγή αυτή παραδόξως είναι τόσο μικρότερη όσο ο κομήτης πλησιάζει στον Ηλιο, επειδή η ενισχυμένη κόμη του προστατεύει αποτελεσματικότερα τον πυρήνα από τα εισερχόμενα σωματίδια.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: http://blogs.esa.int/rosetta