Heinrich Fraenkel, Η νεολαία του ναζισμού

Από Οικοδόμος

Επιμέλεια: Οικοδόμος //

Ο Heinrich Fraenkel (Χάινριχ Φράνκελ), δημοσιογράφος, σκακιστής και συγγραφέας, γεννήθηκε από Γερμανούς γονείς στην Πολωνία  στις 28 Σεπτέμβρη του  1897 και πέθανε στην Αγγλία την Πρωτομαγιά του 1986. Στο ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρέθηκε στην Αγγλία. Με τη λήξη επιστρέφει στη Γερμανία, σπουδάζει και στη συνέχεια μεταβαίνει στις ΗΠΑ όπου συνεργάζεται επαγγελματικά ως κειμενογράφος με τις μεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής του Χόλυγουντ. Στη συνέχεια επιστρέφει στη Γερμανία απ’ όπου μετά τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ αναγκάζεται να διαφύγει στην Αγγλία, όταν δέχεται απειλές για τη ζωή του. Στις αρχές του 1936 ζούσε στο Λονδίνο απ’ όπου αναχώρησε για την Ισπανία για να πολεμήσει στον εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό των Δημοκρατικών.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μαζί με πολλούς Γερμανούς αντιφασίστες κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Παρακολούθησε τις δίκες στη Νυρεμβέργη και ασχολήθηκε με την έρευνα για τα εγκλήματα των ναζί. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα έζησε στην Αγγλία όπου και πέθανε. Έγραψε βιβλία για το σκάκι, πολιτικά δοκίμια, κείμενα για τον κινηματογράφο, ενώ έγινε γνωστότερος για τις βιογραφίες μερικών από τους μεγαλύτερους ναζί εγκληματίες πολέμου.
Το κείμενο που μεταφέρουμε στο διαδίκτυο πρωτοδημοσιεύτηκε στο αγγλικό περιοδικό New Statesman and Nation και αναδημοσιεύτηκε μεταφρασμένο στα ελληνικά στο περιοδικό της ΕΠΟΝ Νέα Γενιά στις 20 Μάη του 1945.

Απρίλης 1933. Κατασκήνωση της νεολαίας της «Μεγάλης Γερμανικής Ομοσπονδίας” στο Βερολίνο Grunewald. (Αρχεία του Γερμανικού Κινήματος Νεολαίας (Ludwigstein)

«Μια νεολαία δραστήρια, αυταρχική, βίαιη, ατρόμητη και σκληρή, να τι γυρεύω… Θέλω να βλέπω στα μάτια της να λάμπει η αγέρωχη και άγρια φλόγα του αρπακτικού ζώου. Μη μου μιλάτε για πνευματική μόρφωση. Η γνώση θα είναι ο χαμός των νέων μου».
Τέτοια ήταν τα λόγια του Χίτλερ, και ο υπουργός της Παιδείας Bernard Rust συνόψισε την ίδια σκέψη με μια αξιέπαινη ακρίβεια. «Μοναδικό έργο της παιδείας είναι να κατασκευάζει ναζίδες».
Κι έτσι ακριβώς έκανε η κυβέρνηση. Ωστόσο θα ήταν ανοησία αν υποθέταμε πως μια έμφυτη ιδιότητα του χαρακτήρα ή της φυλής των Γερμανών στάθηκε αιτία για ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα, όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα πέτυχαν την κατάκτηση της νεολαίας.
Στη Γερμανία του 1932 η Χιτλερική Νεολαία είχε μόνο 50.000 μέλη σε ένα σύνολο πέντε εκατομμυρίων νέων, που ήταν μοιρασμένοι στα διάφορα τμήματα της Jugendbewegung. Όλα αυτά βέβαια, όταν πήραν οι ναζί την εξουσία έγιναν gleichgeshalter (χιτλεροποιήθηκαν, να πούμε). Ωστόσο οι Ναζί αναγκάστηκαν να κάνουν υποχρεωτική την εγγραφή στη «Χιτλερική Νεολαία», αφού για τρεις μήνες δοκίμασαν να την αφήσουν εθελοντική. Αυτό δείχνει, όπως και άλλα σημεία, ότι τουλάχιστον στην αρχή εκδηλώθηκε κάποια αντίδραση. Η αντίδραση τούτη και σήμερα υπάρχει και ολοένα μεγαλώνει. Δεν μπορούμε όμως, χωρίς κίνδυνο, να αγνοήσουμε το γεγονός ότι η πλειοψηφία της σημερινής γερμανικής νεολαίας είναι χιτλερική.
Εδώ και έντεκα χρόνια γίνονται αισθητά τα αποτελέσματα του εκναζισμού. Πρώτα-πρώτα στα γερμανικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως, όπου οι φύλακες είναι νέοι μεθοδικά εξασκημένοι στη βαναυσότητα, διαλεγμένοι ένας-ένας. Ύστερα στο μέτωπο και στις κατεχόμενες χώρες είναι οι νέοι των S.S. που ξεσπούσαν σ’ ένα υστερικό γέλιο μπροστά στην εκτέλεση ομήρων, νέοι αξιωματικοί που διασκέδαζαν να κρεμούν γατάκια σε μικροσκοπικά παλούκια, όταν δεν είχαν πια Ρώσους στα χέρια τους. Η ίδια αγριότητα εκδηλώθηκε ελεύθερα στη Γαλλία και την Ιταλία. Ένας Βρετανός στρατιώτης που νόμιζε αδύνατα τέτοια πράματα έγραψε στην οικογένειά του:
«Αυτό δεν είναι οργανωμένη τρομοκρατία αλλά σκληρότητα και κτηνωδία παράλογη. Οι χειρότεροι εγκληματίες· είναι παιδιά 16 και 18 χρόνων».
Κοντά σ’ αυτή τη φοβερή ηθική διαφθορά παρατηρούμε και μεγάλη κατάπτωση στο πνευματικό επίπεδο. Αυτό φαίνεται απίστευτο, γιατί μόλις ακόμα πριν από δέκα χρόνια οι Γερμανοί ήταν γνωστοί για την αξιόλογη μόρφωσή τους. Στις 11 Φεβρουαρίου 1941 το Hamburger Tageblatt έγραφε:
«…Οι νεαροί μαθητευόμενοι όχι μόνο δεν ξέρουν ορθογραφία αλλά είναι και πολύ πιο αδύνατοι από πρώτα στην αριθμητική. Σ’ έναν τελευταίο διαγωνισμό οι 94 από τους 167 έγραφαν τα ουσιαστικά χωρίς κεφαλαίο αρχικό και οι 81 δεν ήξεραν να γράψουν το όνομα του Γκαίτε (σημειώσαμε 17 διαφορετικές ορθογραφίες)».
Ο Χίτλερ είχε κάποτε δηλώσει: «Δουλεύω για να ελευθερώσω τους ανθρώπους από αυτή την εξευτελιστική χίμαιρα που ονομάζουνε «συνείδηση». Ο ίδιος συχνά μίλησε για τις εκπαιδευτικές αρχές του. Πιο καθαρά όμως αυτές φάνηκαν στο λόγο της 1^ης Μαΐου 1937:
«Υπάρχουν ακόμα ανάμεσά μας άνθρωποι της παλιάς σχολής, που δεν αξίζουν για τίποτα. Μπερδεύονται στα πόδια μας όπως τα σκυλιά και οι γάτες. Αδιαφορούμε όμως γι’ αυτό, γιατί θα πάρουμε τα παιδιά τους. Δε θα αφήσουμε τη σκέψη των παιδιών να ριζώσει στα παλιά. Θα τα πάρουμε μόλις γίνουν 10 χρόνων και θα τα αναθρέψουμε ως τα 18 τους χρόνια με το εθνικοσοσιαλιστικό σύστημα. Δε θα μας ξεφύγουν. Θα χρησιμέψουν για να μεγαλώσει το Κόμμα, τα S.A., τα S.S. Αργότερα θα κάνουν δυο χρόνια στρατιωτική θητεία. Ποιος θα τολμήσει να σκεφτεί πως μια τέτοια ανατροφή δε θα δημιουργήσει ένα έθνος;».

Ο πίνακας αυτός παρουσιάζει τις απαντήσεις δέκα Γερμανών αιχμαλώτων στο Ρωσικό μέτωπο. Αξιοσημείωτο είναι πως ο μόνος που απάντησε κάπως ικανοποιητικότερα ήταν ένας περιβολάρης τριανταεφτά χρονών. Ο μόνος δηλαδή που είχε βγάλει το σχολείο σε εποχή προ-εθνικοσοσιαλιστική…

Αληθινά, αυτή η εκπαίδευση έδωσε μια γενιά από αυτόματα, αλήτες και γκάγκστερ, από ανθρώπους με ηθική και πνευματική ανεπάρκεια. Έδωσε νεαρούς ναζίδες  τόσο βουτηγμένους στη φυλετική μεγαλομανία, που στην αιχμαλωσία τους προτιμούσαν να πεθάνουν παρά να δεχτούν μετάγγιση αίματος, αν δεν ήταν βέβαιοι για την καθαρά «τευτονική» καταγωγή του αιμοδότη. Έδωσε ακόμα εκείνους τους νέους που ομολογούν χωρίς δυσκολία: «Είδα να σκοτώνουν μπροστά μου γυναίκες και παιδιά μα δεν έδωσα σημασία. Δεν έχω γνώμη δική μου, μόνο υπακούω». Η ναζιστική παιδεία δημιούργησε και πριν από τον πόλεμο μια τρομερή ηθική εξαθλίωση στα αγόρια και στα κορίτσια της Χιτλερικής Νεολαίας. Παρουσιάστηκαν αμέτρητες περιπτώσεις μητρότητας και εκτρώσεων σε κορίτσια 14-15 χρονών. Και τα αγόρια έδειχναν  μια τέλεια ακολασία και κάθε είδους σεξουαλική διαστροφή. Τα τέλεια διεφθαρμένα παιδιά δε λείπουν ποτέ. Αν όμως θέλουμε να έχουμε μια ιδέα για την κατάσταση της Γερμανικής νεολαίας, ας δούμε τι λέει ένας Ελβετός παρατηρητής πολύ καλά πληροφορημένος, που έμεινε όλο σχεδόν το 1943 στη Γερμανία:
«Εκείνο που κάνει εντύπωση στην εμφάνιση των παιδιών 10-18 χρονών είναι μια επίκτητη στρατιωτική ακαμψία που τη συνοδεύει ένα νευρικό τρεμούλιασμα. Βλέπουμε το ίδιο παιδί να ξεσπά σε δυνατά γέλια, ενώ κρατά μια απελπισμένη σοβαρότητα. Το βλέπουμε να έχει αυτοπεποίθηση και τρόπους μεγάλου ανθρώπου και ξαφνικά να πέφτει σε αντιδράσεις παιδιάστικες και ακατανόητες. Δεν τους λείπει ο ηρωισμός, έχουν όμως μια ανυπόφορη μεγαλομανία. Εκτελούν πιστά το καθήκον τους, μα η διαγωγή τους μοιάζει σαν των παιδιών εκείνων που τα εγκατέλειψαν μόνα τους, χωρίς φροντίδα».
Ο ίδιος παρατηρητής αναφέρει και το ακόλουθο χαρακτηριστικό:
«Ένας Γερμανός καθηγητής με ρώτησε μια μέρα: «Για ποιο λόγο να καταπιαστούμε να κατακτήσουμε τόσες μακρινές χώρες, αν πρέπει γι’ αυτό ν’ αφήσουμε ακαλλιέργητες τις ψυχές των παιδιών μας; Για ποιο λόγο να έχουμε την αξίωση να εκπαιδεύσουμε άλλους λαούς και άλλες φυλές, ενώ αφήνουμε τα παιδιά, που βγήκαν από τη σάρκα και το αίμα μας, να ξαναγυρίζουν στην άγρια κατάσταση, μη δίνοντάς τους την ανατροφή που πρέπει;».
Αληθινά, για ποιο λόγο; Φαίνεται, πως αυτός ο καθηγητής ξέρει πολύ καλά την απάντηση. Καμιά αληθινή παιδεία για τη Γερμανική νεολαία δεν μπορεί να αρχίσει πριν από την τέλεια συντριβή και την ολοκληρωτική εξόντωση του ναζισμού, μαζί με όλα όσα αντιπροσωπεύει και με όλα όσα τον δημιούργησαν. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτός ο καθηγητής –αν δεν έχει ως τότε δολοφονηθεί από την Γκεστάπο- θα είναι ένας από τους σπάνιους εκείνους ανθρώπους, που θα ζητηθεί δίχως άλλο η συνεργασία τους για το βαρύ και επιτακτικό έργο που θα αντιμετωπίσει η μεταπολεμική Γερμανία: την αναδημιουργία της νεολαίας.
Πολλοί νομίζουν πως πρέπει να παραιτηθούμε από κάθε προσπάθεια για να εξανθρωπίσουμε αυτή τη διεφθαρμένη ως τα κόκαλα γενιά των νεαρών Γερμανών. Το έργο δεν θα είναι αδύνατο μα πολύ δύσκολο. Η εκπλήρωσή του θα απαιτήσει πολλά χρόνια, πολλούς κόπους, υπομονή και προσοχή. Ένα τέτοιο έργο πρέπει οι ίδιοι οι Γερμανοί να το αναλάβουν. Η Γερμανία όμως για τέσσερα-πέντε χρόνια θα είναι  φοβερά φτωχή σε δασκάλους και καθηγητές άξιους εμπιστοσύνης. Κι αυτό θα σταθεί μια από τις πολλές δυσκολίες.

Η σημερινή νεολαία θα παρουσιάσει περιπτώσεις αθεράπευτες. Όσοι γλιτώσουν από την εκατόμβη του πολέμου κι από τις εσωτερικές ταραχές που θα εκδηλωθούν στη Γερμανία, θα πρέπει να εξαφανιστούν με τη βία. Το αγόρι εκείνο που χτύπησε πάνω σ’ έναν τοίχο ένα μωρό γιατί έκλαιγε, κι ενοχλούσε τον ύπνο του, δεν έχει δικαίωμα να ζήσει. Η θέση του δεν είναι στο φρενοκομείο μα στο νεκροταφείο. Οι ένοχοι για τέτοια εγκλήματα είναι αναρίθμητοι. Παρ’ όλα αυτά οι πωρωμένοι εγκληματίες δεν είναι παρά μειοψηφία.
Στην άλλη άκρη έχουμε αγόρια και κορίτσια σαν τον Χανς και τη Σοφία Σκοολ κι άλλους φοιτητές που αντίκρισαν τα εκτελεστικά αποσπάσματα της Γκεστάπο με το ίδιο θάρρος που έδειξαν και σ’ όλη τη σύντομη ζωή τους. Πολλοί ακόμα σπουδαστές και εργάτες κράτησαν ακέραιο το χαρακτήρα τους και σώα τη σκέψη τους, παρ’ όλη την αδιάκοπη πίεση της ναζιστικής προπαγάνδας. Απ’ αυτούς θα βγουν οι μελλοντικοί αρχηγοί της Γερμανίας. Ό,τι έκαναν και εξακολουθούν να κάνουν είναι ένα από τα πολύ σπάνια πράγματα που έχει ο σημερινός Γερμανός για να περηφανευτεί. Και όμως αυτά τα άτομα δεν είναι παρά μια μικρή μειονότητα.
Ωστόσο ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο απλώνεται η μεγάλη πλειοψηφία που μπορεί και πρέπει να γλιτώσει από το δηλητήριο. Αυτό δε θα γίνει χωρίς σκληρές δοκιμασίες και πικρές απογοητεύσεις. Από τον καιρό του Στάλινγκραντ, αυτοί οι άνθρωποι άρχισαν να συνηθίζουν στις δοκιμασίες που ολοένα πληθαίνουν και που ακόμα δεν τελείωσαν. Για μερικούς από αυτούς θα χρειαστεί και μετά την συντριβή τους, να δουν το ξεφούσκωμα και το ξόρκισμα των ειδώλων τους.
Πολύ δύσκολο να δούμε και να καταλάβουμε πώς και με τι θα γεμίσει το κενό. Το κύριο σημείο αυτού του ζητήματος το συνόψισε με ακρίβεια ένας νέος Γερμανός δάσκαλος που βρίσκεται τώρα στην Αγγλία.  Όταν γινόταν μια συζήτηση για τα τεχνικά προβλήματα σχετικά με την ανακαίνιση των σχολικών βιβλίων είπε: «Τι σημασία έχουν τα σχολικά βιβλία; Το πρώτο πράγμα που θα έχουμε να κάνουμε είναι να διδάξουμε στα παιδιά την αγάπη».
Και αληθινά αυτό πρέπει να γίνει. Θα πρέπει να καλλιεργήσουν ή καλύτερα να ξυπνήσουν στις νεανικές ψυχές την αγάπη της οικογένειας και των φίλων, την αγάπη για τα ωραία βιβλία και το σεβασμό για τη στοιχειώδη ευπρέπεια της καθημερινής ζωής. Αυτά όλα είναι η μια από τις δυο δυνάμεις που κατάστρεψε ο Χίτλερ. Η δεύτερη είναι η επιθυμία και η ικανότητα να σκέφτονται μόνοι τους, να συλλογίζονται και να συζητούν πιο πολύ παρά να τα δέχονται όλα από έξω και να υπακούνε. Είναι απαραίτητο, πως και αυτή η ιδιότητα πρέπει να ξυπνήσει.