Αναδιατάξεις συμμαχιών μετά το πραξικόπημα;

Αναδιατάξεις συμμαχιών μετά το πραξικόπημα;

Δύο βδομάδες μετά την εκδήλωση της αποτυχημένης απόπειρας στρατιωτικού πραξικοπήματος στην Τουρκία, οι διεργασίες που αυτό προκάλεσε είναι εμφανέστατες, ιδιαίτερα σε μια χώρα και μια περιοχή της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, που οι ενδοαστικές και ενδοϊμπεριαλιστικές αντιπαραθέσεις και ανταγωνισμοί φουντώνουν. Ετσι και τη συγκεκριμένη κίνηση των στρατιωτικών - που βεβαίως εξακολουθεί να κυριαρχείται από πολλά αναπάντητα ερωτήματα - πρέπει να τη δούμε στο πλαίσιο αυτού του πολύ μπλεγμένου «κουβαριού» αντιπαραθέσεων και ανταγωνισμών. Η τουρκική αστική τάξη εδώ και χρόνια επιδιώκει να αναβαθμίσει το ρόλο της συμμετέχοντας ενεργά στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στην περιοχή σε Συρία, Ιράκ, σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων, επιχειρεί να εμφανιστεί ως ο «προστάτης» των απανταχού μουσουλμάνων, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση των Παλαιστινίων και της Αιγύπτου. Τα σχέδια, ωστόσο, αναπροσαρμόζονται ανάλογα με τη συγκυρία, όπως δείχνουν οι πρόσφατες κινήσεις «επαναπροσέγγισης» της τουρκικής κυβέρνησης με τη Ρωσία και το Ισραήλ, που έχουν πρωτίστως σχέση με τα γεωστρατηγικά συμφέροντα και αυτά των ενεργειακών «παζαριών» και «δρόμων». Ιδιαίτερη σημασία έχει και η καταγραφόμενη, μετά τις 15 Ιούλη, αύξηση των «τριβών» με το βασικό σύμμαχο σε ΝΑΤΟ, ΗΠΑ αλλά και ΕΕ.

***

Αποκαλυπτική είναι η χτεσινή συνέντευξη του αντιστράτηγου εν αποστρατεία Ισμαήλ Χάκι Πεκίν στη φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Σαμπάχ». Ο συγκεκριμένος αξιωματικός, που είχε διατελέσει και επικεφαλής του Τμήματος Μυστικών Πληροφοριών του Γενικού Επιτελείου των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων σημειώνει ανοιχτά ότι πίσω από τους οπαδούς - πραξικοπηματίες του ιμάμη επιχειρηματία, που ζει στις ΗΠΑ (πρώην συμμάχου του Πρόεδρου Ερντογάν) Φετουλάχ Γκιουλέν, βρίσκονται τμήματα των μυστικών υπηρεσιών και του στρατού των ΗΠΑ, που ονοματίζει ως «νεοσυντηρητικούς». Μάλιστα, αυτά λέγονται ενώ ο επιτελάρχης του Αμερικανικού Στρατού πραγματοποιεί επίσκεψη στην Τουρκία. Οπως ισχυρίζεται: «Στόχος του πραξικοπήματος ήταν η Τουρκία, πολύ περισσότερο από ό,τι ο Πρόεδρος Ερντογάν... και η αποδυνάμωση του στρατού της». Συνέδεσε δε αυτήν την επιδίωξη και με τις υποθέσεις «Βαριοπούλα» (που περιλάμβανε σχέδιο πραξικοπήματος στην Τουρκία και στρατιωτική επέμβαση σε Θράκη και Αιγαίο) και «Εργκένεκον» (μυστική εθνικιστική οργάνωση στον κρατικό μηχανισμό) από το 2003, ώστε να επωφεληθούν οι οπαδοί του Γκιουλέν και να διεισδύσουν σε όλες τις κρατικές υπηρεσίες. Κάνει λόγο, επίσης, για κινήσεις που είχαν στόχο «να αναγκάσουν την Τουρκία να δεχτεί την καθοδήγηση των ΗΠΑ». Ακόμα, ο Πεκίν αναφέρει ότι «εάν η Τουρκία ευθυγραμμιστεί πλήρως με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, θα διαλυθεί όπως η Συρία». «Στοιχειοθετώντας» το σκεπτικό του, μιλάει για «αντίσταση» της Τουρκίας στις αμερικανικές επιδιώξεις, για «κουρδικό διάδρομο στη Συρία», για «συμφιλίωση» με το ΡΚΚ (Κουρδικό Εργατικό Κόμμα) που περιλαμβάνει την περίπτωση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν και ένα νέο Σύνταγμα.

***

Ταυτόχρονα, ο πρώην αξιωματικός αναφέρει ότι από την Τουρκία απαιτείται - προφανώς στο πλαίσιο της συμμαχίας στο ΝΑΤΟ - να ενεργεί με βάση τα συμφέροντα των ΗΠΑ σε Μαύρη Θάλασσα, Καύκασο και Κασπία. Ισχυρίζεται ότι η «Τουρκία αντιστέκεται», ωστόσο διευκρινίζει ότι δεν πρέπει η χώρα του να φύγει από το ΝΑΤΟ, αλλά «να έχει πιο ρεαλιστικές σχέσεις με αυτό». Τονίζει, επίσης, πως ό,τι και αν γίνει με το ζήτημα της έκδοσης του Γκιουλέν από τις ΗΠΑ στην Τουρκία - που θεωρεί ότι δεν είναι πιθανό να συμβεί, αλλά μάλλον θα τον φυγαδεύσουν σε τρίτη χώρα - οι σχέσεις των δύο χωρών «δεν θα είναι ποτέ ξανά ίδιες». Ακόμα ο Πεκίν τάσσεται αναφανδόν υπέρ της ενίσχυσης άλλων περιφερειακών συμμαχιών με τη Ρωσία, το Ιράκ και τη Συρία και άλλες ευρασιατικές χώρες. Δηλώνει ξεκάθαρα ότι η Τουρκία πρέπει να εγκαταλείψει τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ και «να μην ανέχεται άλλες προσβολές», προστατεύοντας τα «εθνικά συμφέροντά της». Ετσι σημειώνει με έμφαση ότι «η Τουρκία είναι μια μεσαίου μεγέθους χώρα και αυτό το είδος των χωρών μπορεί να επιβιώσει μόνο με την αξιοποίηση των συγκρούσεων μεταξύ των υπερδυνάμεων. Αν η ίδια η Τουρκία ευθυγραμμίζεται με μια ισχυρή χώρα, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστροφικά. Η Τουρκία πρέπει να αξιολογήσει τις σχέσεις από στρατηγική άποψη». Είναι χαρακτηριστική επίσης η άποψη του εν λόγω στρατιωτικού που απηχεί τις απόψεις τμήματος της αστικής τάξης της Τουρκίας ότι συμφέρει την Τουρκία (βλέπε τα τουρκικά μονοπώλια) μια «μη διαιρεμένη Συρία όπως θέλει και η Ρωσία, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, Ισραήλ και ΕΕ». Επίσης, θεωρεί ότι και οι σχέσεις με την Κίνα πρέπει να αναβαθμιστούν.

***

Αν παραθέσαμε αυτές τις απόψεις του συγκεκριμένου Τούρκου αξιωματικού είναι κυρίως για να φανεί το πόσο πολύπλοκες είναι οι διεργασίες που γίνονται στη συγκεκριμένη χώρα και εμφανίζονται ως «υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων» ή της «δημοκρατίας». Το αν τα όσα ειπώθηκαν θα αξιοποιηθούν για μια επαναδιαπραγμάτευση των σχέσεων της Τουρκίας με ΝΑΤΟ και ΕΕ ή αν θα σηματοδοτήσουν πραγματική αναδιάταξη συμμαχιών στην περιοχή είναι κάτι που μένει να φανεί. Αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει είναι η προσπάθεια υπεράσπισης της δυνατότητας των Τούρκων πλουτοκρατών να εκμεταλλεύονται τόσο το λαό τους όσο και να θωρακίσουν τη θέση των μονοπωλιακών τους ομίλων στον ανταγωνισμό για νέες αγορές, σφαίρες επιρροής και ενεργειακούς πόρους. Αυτό επιδιώκει, άλλωστε, κάθε αστική τάξη, έτσι αναδιαμορφώνει τους άξονες και τις συμμαχίες της. Αλλη, όμως, πρέπει να είναι η στάση των λαών, των εργατών και των άλλων εκμεταλλευόμενων λαϊκών στρωμάτων. Να μην μπαίνουν κάτω από τις ξένες σημαίες των εκμεταλλευτών τους, αλλά ταυτόχρονα με την αυτοτελή τους πάλη να διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για τη συνολική ρήξη με το κεφάλαιο σε κάθε χώρα, ώστε να θέσουν τον πλούτο που παράγουν στην υπηρεσία των σύγχρονων αναγκών τους με τη δική τους εξουσία.