ΣΥΝΔΥΑΖΟΝΤΑΣ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΓΕΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Μοντέλα πρόβλεψης κατολισθήσεων ίσως μπορούν να σώσουν ζωές

Σαν ποτάμι λάσπης φαίνεται η λωρίδα της πλαγιάς που κατολίσθησε στο Ελ Καμπρέι ΙΙ στα περίχωρα της Πόλης της Γουατεμάλα στις 2 Οκτώβρη 2015

Δεν έχουν περάσει ούτε δυο βδομάδες από τη μέρα που εκατοντάδες άνθρωποι, άντρες, γυναίκες, παιδιά, χάθηκαν μέσα σε μια στιγμή κάτω από τα χώματα στη Σιέρα Λεόνε, στη Δυτική Αφρική, όταν μια κατολίσθηση λάσπης σάρωσε τα περίχωρα της Φρίταουν, πρωτεύουσας της χώρας. Ακριβώς το ίδιο είχε συμβεί το Σεπτέμβρη του 2015 σε εκατοντάδες ανθρώπους και στην Κεντρική Αμερική, στην παραγκούπολη Ελ Καμπρέι ΙΙ, λίγο έξω από την πρωτεύουσα της Γουατεμάλας. Το φαινόμενο επαναλαμβάνεται πάλι και πάλι με θύματα πάντα φτωχούς ανθρώπους. Αν και οι κατολισθήσεις λάσπης πυροδοτούνται από τις καιρικές συνθήκες (καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις που ρευστοποιούν το έδαφος), δεν είναι αποτέλεσμα του κακού (μας του) καιρού, αλλά του καπιταλισμού, που δίνει σημασία στους φτωχούς που ο ίδιος δημιουργεί, συνήθως μόνο τόσο όσο θεωρεί αρκετό για να μην εξεγερθούν και τόσο όσο χρειάζεται για να παραμένει διαθέσιμη η εργατική τους δύναμη. Από κει κι ύστερα ας είναι πεινασμένοι και άστεγοι ή ...ας φτιάξουν μια παράγκα γύρω από τα αστικά κέντρα. Δική τους ευθύνη...

Φτώχεια καταραμένη

Η Σιέρα Λεόνε είναι μια από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο. Φυσικά, δεν είναι όλοι πάμπτωχοι ή φτωχοί στη Σιέρα Λεόνε, είναι όμως η συντριπτική πλειοψηφία. Η πρωτεύουσά της Φρίταουν, με πληθυσμό σήμερα λίγο πάνω από ένα εκατομμύριο, είναι η πόλη που δημιουργήθηκε στο τέλος του 18ου αιώνα κυρίως από απελεύθερους σκλάβους που γύρισαν από την Αμερική στην Αφρική. Το 76% του πληθυσμού της Σιέρα Λεόνε που ζει σε πόλεις, κατοικεί σε φτωχόσπιτα και παραγκοσυνοικίες στημένες συχνά σε επικίνδυνα εδάφη.

Οι διασώστες ψάχνουν για επιζώντες κάτω από λόφους χώματος εκεί που την προηγούμενη μέρα υπήρχαν τα σπίτια εκατοντάδων φτωχών ανθρώπων

Τη ριζική λύση στο πρόβλημα των θανατηφόρων κατολισθήσεων όπως και σε πολλά άλλα θα δώσουν οι ίδιοι οι λαοί, αφού θα έχουν πρώτα απαλλαγεί από το σύστημα που τους καταδυναστεύει. Αν όμως μέχρι να το αποφασίσουν βρισκόταν κάποιος τρόπος προειδοποίησης των κατοίκων περιοχών που κινδυνεύουν για επικείμενες κατολισθήσεις, θα μπορούσαν να σωθούν αρκετές ζωές από τις 3.000 που πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας του φαινομένου. Αυτό ακριβώς υπόσχονται επιστήμονες που μελέτησαν το φαινόμενο των κατολισθήσεων λάσπης με βάση και τα δεδομένα που πρόσφερε το καταστροφικό περιστατικό του Ελ Καμπρέι ΙΙ.

Κόφτε το λαιμό σας

Οι αρμόδιες αρχές στη Γουατεμάλα προειδοποιούσαν επί χρόνια τους κατοίκους του Ελ Καμπρέι ΙΙ ότι η τοποθεσία ήταν επικίνδυνη, αλλά εκείνοι δεν είχαν πού αλλού να πάνε. Επιπλέον, δικαιολογημένα είχαν και αρκετή δυσπιστία απέναντι στις αρχές, που είναι πολύ αποτελεσματικές για να τους καταδιώκουν, αλλά όχι για να τους βοηθούν στην καθημερινότητα, για την κάλυψη των ζωτικών τους αναγκών.
Η κατολίσθηση στο Ελ Καμπρέι ΙΙ έδωσε σε μια ομάδα επιστημόνων τη δυνατότητα να δοκιμάσει στην πράξη το καινοτόμο σύστημα λογισμικού που είχε κατασκευάσει με στόχο να προσφέρει έλεγχο του κινδύνου κατολισθήσεων σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Το σύστημα βασίζεται σε πληροφορίες που καταγράφονται από δορυφόρους που παρατηρούν την επιφάνεια του πλανήτη στο υπέρυθρο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος και στο τμήμα των μικροκυμάτων και επιτρέπει την εξάωρη πρόγνωση του ύψους της βροχόπτωσης σε παγκόσμια κλίμακα και με ανάλυση 4 χιλιομέτρων. Οι επιστήμονες του Υδρολογικού Ερευνητικού Κέντρου του Σαν Ντιέγκο των ΗΠΑ, που ανέπτυξαν το σύστημα, προσθέτουν στα δορυφορικά δεδομένα και τα δεδομένα από επίγεια ραντάρ και από τους μετρητές βροχόπτωσης των τοπικών μετεωρολογικών σταθμών, όπου είναι διαθέσιμοι, ώστε να εντοπίζουν τις περιοχές όπου θα υπάρξουν καταρρακτώδεις βροχές μεγάλης διάρκειας. Ενα νέο υποσύστημα για την πρόβλεψη των κατολισθήσεων λάσπης ενσωματώνει και τις εκτιμήσεις για την υγρασία του εδάφους, επίσης σε παγκόσμια κλίμακα.

Copyright 2017 The Associated

Το τμήμα της πλαγιάς που ρευστοποιήθηκε και κατολίσθησε στη Φρίταουν

Στη Γουατεμάλα, ντόπιοι επιστήμονες που συνεργάζονται με τους Αμερικανούς ερευνητές, συνδυάζουν όλα αυτά τα δεδομένα σε έναν ψηφιακό χάρτη περισσότερων από 8.000 περιοχών όπου υπήρξε ιστορικό προηγούμενων κατολισθήσεων, ώστε να υπολογίζουν κάθε 6 ώρες τον κίνδυνο να συμβεί νέα κατολίσθηση σε κάποια από τις περιοχές αυτές. Οι προειδοποιήσεις που προκύπτουν για επικείμενες κατολισθήσεις επικεντρώνουν στις επιπτώσεις μιας συγκεκριμένης καταιγίδας υπό εξέλιξη, σε ορθογώνιες περιοχές που έχουν πλευρές 2 έως 4 χιλιομέτρων. Αυτές οι προειδοποιήσεις είναι πιο δύσκολο να αγνοηθούν συγκριτικά με τις προειδοποιήσεις που γίνονταν στο παρελθόν με χρονικό εύρος πολλών ημερών και κάλυψη ολόκληρων κοιλάδων, χωρίς να παίρνουν υπόψη τις τοπικές εδαφολογικές συνθήκες.

Κλειδί

Η υγρασία του εδάφους είναι παράγοντας - κλειδί, που μπορεί να μετατρέψει την πλημμύρα που προκαλεί μια καταρρακτώδης βροχή, σε κατολίσθηση. Η δυνατή βροχή που πέφτει σε έδαφος που είναι ήδη υγρό είναι πολύ πιο επικίνδυνη από την καταιγίδα που πέφτει σε ξηρό έδαφος. Το Ελ Καμπρέι ΙΙ ήταν η πρώτη περίπτωση που δοκιμάστηκε το μοντέλο μετά την εισαγωγή σε αυτό του υποσυστήματος για τις κατολισθήσεις ως αποτέλεσμα πλημμυρών από βαριά βροχόπτωση. Καθ' όλη τη διάρκεια της καταιγίδας, το σύστημα έδειχνε το Ελ Καμπρέι ΙΙ ως περιοχή υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση κατολίσθησης. Οι ερευνητές συνέκριναν επίσης τα πραγματικά δεδομένα στο έδαφος μετά την κατολίσθηση, με εκείνα που προέβλεπε η βασισμένη στα δορυφορικά δεδομένα πρόβλεψη, ώστε να ρυθμίσουν καλύτερα το υπολογιστικό μοντέλο.
Επτά χώρες της Κεντρικής Αμερικής εξετάζουν τώρα πόσο καλά ταιριάζει το μοντέλο του Υδρολογικού Κέντρου του Σαν Ντιέγκο με τα τοπικά ιστορικά δεδομένα για τις κατολισθήσεις σε καθεμιά απ' αυτές. Το Ελ Σαλβαντόρ πιθανότατα θα δοκιμάσει το μοντέλο ήδη από τη φετινή περίοδο των βροχών στη χώρα, που όπως και οι περισσότερες της περιοχής, έχει τροπικό κλίμα...

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»