ΣΥΡΙΖΑ: Σαν το «παλιό καλό» ΠΑΣΟΚ

Ιστορίες σοσιαλδημοκρατίας για να βγουν χρήσιμα για το λαό συμπεράσματα

Eurokinissi

Ο πρωθυπουργός στέκεται με ευλάβεια μπροστά στις φωτογραφίες του Ανδρέα Παπανδρέου, στα εγκαίνια σχετικής έκθεσης πέρυσι στη Βουλή

Το άρθρο του πρωθυπουργού με αφορμή την επέτειο ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ, την προηγούμενη βδομάδα, είναι αλήθεια πως πυροδότησε ένα νέο κύκλο αντιπαράθεσης, ανάμεσα σε πολιτικές δυνάμεις που τοποθετούνται στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας ή καλύτερα που συγκρούονται για τον ηγετικό ρόλο στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας. Και βέβαια δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το άρθρο του πρωθυπουργού ήρθε σε μια στιγμή που «ψήνεται» ο νέος φορέας της κεντροαριστεράς, αφού μέσα στο Νοέμβρη ολοκληρώνονται οι διαδικασίες για την εκλογή αρχηγού σε αυτό το πολιτικό σχήμα.

Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ευθύς εξαρχής ότι η αντιπαράθεση στο εσωτερικό της σοσιαλδημοκρατίας συνδέεται άμεσα με τις επιδιώξεις της αστικής τάξης για αναμόρφωση στο αστικό πολιτικό σύστημα, που θα εξασφαλίζει σταθερά την εναλλαγή κυβερνήσεων οι οποίες θα προχωράνε απρόσκοπτα τις αντεργατικές αναδιαρθρώσεις, θα στηρίζουν τη στρατηγική του κεφαλαίου.
Με το άρθρο του ο πρωθυπουργός επιχείρησε να κάνει σαφές ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, ως ο νέος φορέας της σοσιαλδημοκρατίας, έχει κυρίαρχο ρόλο, κάτι που αναγνωρίζουν και οι εταίροι του στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, που τον έχουν καταστήσει επίσημο συνομιλητή τους για την Ελλάδα, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα ή αντικαθιστώντας ουσιαστικά το ΠΑΣΟΚ.

Αριστη ικανότητα στην εξαπάτηση

Κι αν χρειαστεί να ψάξουμε και να βρούμε κι άλλες ομοιότητες στις οποίες - εμμέσως πλην σαφώς - σκόπιμα αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός, είναι και το ότι είναι «ρηχή και πολιτικά ιδιοτελής» η άποψη «για το λαϊκισμό και την εξαπάτηση του λαού που δήθεν αποτέλεσαν τους βασικούς παράγοντες εκτόξευσης του ΠΑΣΟΚ στις δεκαετίες του '70 και του '80». Αναφορά που δεν κάνει τίποτε άλλο από το να επιβεβαιώσει ότι κλασικό χαρακτηριστικό της σοσιαλδημοκρατίας παραδοσιακά, ιστορικά, είναι η ικανότητά του στην εξαπάτηση, στην ενσωμάτωση όποιων ριζοσπαστικών διαθέσεων. Και είναι αλήθεια ότι ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με αυτό το πολύ σημαντικό για το μεγάλο κεφάλαιο προσόν, ο ΣΥΡΙΖΑ τείνει να ξεπεράσει τις χειρότερες παραδόσεις του «παλιού» ΠΑΣΟΚ... Η σύγκριση με άλλες εποχές, με τη δεκαετία του '80, με άλλες πολιτικές καταστάσεις, σε άλλες οικονομικές συνθήκες, και διεθνείς και εσωτερικές, είναι μόνο για να δικαιολογήσει αυτή τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα κλασικό αστικό κόμμα, που έχει πάρει ό,τι χειρότερο και ό,τι σάπιο είχε το προηγούμενο ΠΑΣΟΚ.

Περί ομοιοτήτων και διαχρονικών ρόλων...

Ας δούμε όμως ορισμένα ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία για να διακρίνουμε καλύτερα ποιες ακριβώς είναι οι ομοιότητες, για τις οποίες μάλιστα ο πρωθυπουργός εκφράζει το θαυμασμό του, ανάμεσα στον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ και το «παλιό καλό» ΠΑΣΟΚ. Και να δούμε εάν αυτό που είπε, ότι δηλαδή «σήμερα είναι πολλοί εκείνοι, που κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα - συνέχεια του ΠΑΣΟΚ (...) Αν ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορείται σήμερα ως το κόμμα που έχει ξαναπιάσει το νήμα αυτών των στόχων, τότε η κατηγορία γίνεται δεκτή. Και με υπερηφάνεια», έχει καμία σχέση με κάτι θετικό για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα.
Το ΠΑΣΟΚ από τη δημιουργία του υιοθέτησε ορισμένα αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα: «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», «Εξω οι βάσεις» κ.λπ. Αυτός ήταν ένας κατάλληλος ελιγμός για την ενσωμάτωση ριζοσπαστικών λαϊκών μαζών. Προτού ακόμα ιδρυθεί το ΠΑΣΟΚ, όταν εμφανίστηκε το ΠΑΚ, ο ηγέτης του, Ανδρέας Παπανδρέου, οριοθετήθηκε με σαφήνεια κατά του ΚΚΕ, κατά της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού συστήματος. Η αποκάλυψη του χαρακτήρα του ΠΑΣΟΚ ως του δεύτερου κόμματος της αστικής τάξης έγινε πολύ γρήγορα, πριν ακόμα τα μέσα της δεκαετίας του 1980, και ενώ ακόμα υπήρχε θετική συγκυρία στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Η επιτάχυνση της συντηρητικής στροφής του ΠΑΣΟΚ και της σύγκλισης με τη ΝΔ οφείλεται και στο γεγονός ότι έπρεπε να πάρει τα κατάλληλα, στρατηγικής σημασίας μέτρα για την ενσωμάτωση της Ελλάδας στην ενιαία εσωτερική αγορά της ΕΟΚ, που ήταν ο προθάλαμος για τη μετεξέλιξή της στην ΕΕ.

Αστικές προσαρμογές

Το ΠΑΣΟΚ από το 1974 έως το 1981 μπόρεσε να αξιοποιήσει την έλλειψη ευελιξίας της ΝΔ, η οποία δεν τόλμησε να κάνει ούτε εκείνες τις ανώδυνες επιλογές για τη συγκεκριμένη περίοδο που είχαν κάνει αστικά κόμματα στη δυτική καπιταλιστική Ευρώπη μετά από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: Την κατάργηση των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων, την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, την υιοθέτηση ορισμένων συνθημάτων που δεν έρχονταν σε αντίθεση με το πρόγραμμα και την πολιτική της, όπως με μεγάλη ικανότητα έκανε το ΠΑΣΟΚ, το διαχωρισμό Εκκλησίας και κράτους, που ούτε το ΠΑΣΟΚ τόλμησε.
Την πρώτη τετραετία αστικής διακυβέρνησης (1981 - 1985), το ΠΑΣΟΚ μιλούσε προπαγανδιστικά περί «μεικτής οικονομίας», μιλώντας για δημόσιο, ιδιωτικό και «κοινωνικό» τομέα, όπου οι «δημόσιες» και «κοινωνικές» επιχειρήσεις θα διείσδυαν εκεί που το ιδιωτικό κεφάλαιο αδιαφορούσε ή αδυνατούσε να διεισδύσει. Τη δεύτερη τετραετία (1985 - 1989), η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έβαλε και φραστικά τη λεγόμενη «ιδιωτική πρωτοβουλία» σε πρώτη γραμμή, ως τον τομέα που θα κατηύθυνε την οικονομία τα επόμενα χρόνια. Ταυτόχρονα, προχώρησε και σε εισοδηματική πολιτική λιτότητας που συνοδευόταν με μέτρα προετοιμασίας για το 1992 («ενιαία εσωτερική αγορά της ΕΕ»), ενώ έκανε και στη ΓΣΕΕ εκλογικό πραξικόπημα, καθαιρώντας με δικαστική απόφαση ακόμα και στελέχη του ΠΑΣΟΚ, για να ελέγχει απόλυτα την κατάσταση. Είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί η πολιτική παροχών προς τους εργαζόμενους, την οποία το ΠΑΣΟΚ είχε ακολουθήσει την πρώτη τετραετία, προκειμένου να ενισχυθεί η αγοραστική δύναμη των εργαζομένων (ζήτηση), στο πλαίσιο των αναγκών του ελληνικού καπιταλισμού να αυξηθούν η παραγωγή και η παραγωγικότητα, λόγω και της ένταξης στην ΕΟΚ.

«Η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες»

Το ΠΑΣΟΚ, πράγμα που σήμερα επίσης το κάνει και ο ΣΥΡΙΖΑ, προσπάθησε να δώσει ένα σχετικά διαφορετικό νόημα, στα λόγια βέβαια, στον πατριωτισμό, σε αντίθεση με την ταύτιση του πατριωτισμού με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, τον δυτικοευρωπαϊκό καπιταλισμό, τον αντισοσιαλισμό και αντικομμουνισμό της ΝΔ. Με το σύνθημα «η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες» (το επανέφερε κάποια στιγμή και ο σημερινός πρωθυπουργός), με τις κραυγές κατά της υποτέλειας, της αποικιοποίησης, της πολιτικής δημιουργίας προτεκτοράτων, πετύχαινε δύο στόχους ταυτόχρονα: Να αξιοποιήσει το συγκριτικά με τις ανάγκες χαμηλό επίπεδο της εργατικής πολιτικής συνείδησης, να το χρησιμοποιήσει επίσης ως μέσο άσκησης πίεσης στους κόλπους της ΕΟΚ και του ΝΑΤΟ, βεβαίως υπέρ των συμφερόντων της αστικής τάξης της Ελλάδας, του ελληνικού καπιταλισμού.
Τη δεκαετία του '80 οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, με σύνθημα τον λεγόμενο «κοινωνικό μισθό», έδωσαν κρατικές παροχές σε κοινωνικούς τομείς, όπως ο τομέας της Πρόνοιας (π.χ. κρατικοί παιδικοί σταθμοί) αλλά και της Υγείας (τότε έγινε το ΕΣΥ), αλλά και στους συνταξιούχους με τα ΚΑΠΗ κ.λπ. Ο κίνδυνος μαζικής αύξησης της ανεργίας, λόγω επιχειρήσεων που ήταν έτοιμες να κλείσουν, λόγω διεθνούς ανταγωνισμού και κρίσης (προβληματικές), λύθηκε προσωρινά με την «κρατικοποίησή» τους, μέτρο που στην πραγματικότητα ενίσχυε το κεφάλαιο, αφού τα τεράστια χρέη αυτών των επιχειρήσεων αποτέλεσαν το τίμημα του κράτους προς τους ιδιοκτήτες τους. Τα χρέη πληρώθηκαν από τον κρατικό προϋπολογισμό, βασικά δηλαδή από τη φορολογία του λαού.

Οι αναδιαρθρώσεις του 1985

Στην Ελλάδα, οι πρώτες αναδιαρθρώσεις άρχισαν να εφαρμόζονται από το 1985, περίοδος που στην ΕΟΚ αποφασίστηκε η «Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη», προκειμένου να μπουν τα θεμέλια της «Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς», που ήταν ο προπομπός της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Τότε το ΠΑΣΟΚ άρχισε να νομοθετεί για τη μερική απασχόληση, να εφαρμόζει πολιτική «σταθεροποίησης της οικονομίας» και με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου απαγορεύτηκαν οι αυξήσεις μισθών και στον ιδιωτικό τομέα κ.ά. Ηταν επίσης η περίοδος που παραδοσιακοί κλάδοι της οικονομίας μαράζωσαν, όπως τα αμαξώματα, η ναυπηγική βιομηχανία, η κλωστοϋφαντουργία, ο ιματισμός, το δέρμα κ.ά., και αναπτύσσονταν γοργά οι τομείς Ενέργειας, τηλεπικοινωνιών, πληροφορικής, που μπορούσαν να λειτουργούν και με ελαστικές εργασιακές σχέσεις.

Πρωτόγνωρες διαστάσεις στο ρουσφέτι

Ρόλο εξυπηρέτησης του κεφαλαίου έπαιξαν και τα ΕΟΚικά προγράμματα (ΚΑΠ, ΜΟΠ, Ταμείο Συνοχής κ.ά.), που στόχευαν στη συγκέντρωση της γης και της παραγωγής στους μεγάλους καπιταλιστές, μέσω του ξεκληρίσματος των μικρομεσαίων αγροτών, γενικότερα στη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, καθώς και σε υποδομές σύνδεσης της ελληνικής με την ΕΟΚική αγορά. Η εναλλαγή στην αστική εξουσία συνοδεύτηκε από τη μαζική ιδεολογική χειραγώγηση και τη φθορά συνειδήσεων, που αποτέλεσαν ένα από τα χαρακτηριστικά της σχέσης σοσιαλδημοκρατικής διαχείρισης - λαϊκών μαζών. Στη βάση αυτή, το ρουσφέτι και η ευρύτερη δημοσιοϋπαλληλία απέκτησαν επί ΠΑΣΟΚ πρωτόγνωρες διαστάσεις στην ιστορία του ελληνικού καπιταλισμού. Ταυτόχρονα, έγιναν σημαντικές αλλαγές στο συσχετισμό μεταξύ τμημάτων του κεφαλαίου, γνωστές ως εμφανιζόμενα «νέα τζάκια». Αυτές οι αλλαγές επενδύθηκαν ιδεολογικά με τα συνθήματα «να μπει τέλος στο κράτος της δεξιάς» και «να ελληνοποιηθεί το κράτος», που - κατά το ΠΑΣΟΚ - ήταν φέουδο της «Δεξιάς» και καρπός της υποτέλειας, στη βάση της διαίρεσης του ελληνικού λαού «σε εθνικόφρονες και σε μιάσματα».
Το επιχείρημα που παρουσίαζε σε όλη την ιστορία της η σοσιαλδημοκρατία, ότι μπορεί να διαχειριστεί τον καπιταλισμό εξασφαλίζοντας όμως και ένα επίπεδο εργατικών - λαϊκών δικαιωμάτων, είναι εκτός πραγματικότητας. Σήμερα, οι δυσκολίες της καπιταλιστικής ανάπτυξης, ο διεθνής ανταγωνισμός, ο διεθνής συσχετισμός δυνάμεων δεν αφήνουν πολλά περιθώρια. Το μόνο που μπορούν να υπόσχονται είναι ένα μείγμα από ψίχουλα, κοροϊδία και καθησύχαση των λαϊκών στρωμάτων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, επομένως, οι διαχωριστικές γραμμές θολώνουν, δεν είναι εύκολα διακριτές, κάτι που δυσκολεύει όλο το εγχείρημα της ανασύνθεσης. Για παράδειγμα, η πρόταση «Σχέδιο Ελλάδα» του ΠΑΣΟΚ ελάχιστα διαφέρει από τις διακηρύξεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ.

***

Είναι καθαρό ότι όσες φορές οι εργαζόμενοι αναζήτησαν το νέο και ελπιδοφόρο μέσα στο πλαίσιο του σάπιου και γερασμένου αστικού πολιτικού συστήματος, έπεσαν σε τείχος από διαψεύσεις, απογοητεύσεις, έζησαν σε επανάληψη το ίδιο χιλιοπαιγμένο έργο. Η μόνη ρεαλιστική επιλογή που ανοίγεται μπροστά στους εργαζόμενους είναι να συνειδητοποιήσουν ότι στο πλαίσιο του αστικού πολιτικού συστήματος δεν μπορεί να γεννηθεί τίποτα αληθινά «νέο». Το πραγματικά νέο για το λαό θα γεννηθεί μέσα από την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος, την Κοινωνική Συμμαχία των εργαζομένων με τα άλλα λαϊκά στρώματα, που θα παλεύει σε αντίθεση με τα μονοπώλια, το κεφάλαιο και την εξουσία τους. Θα γεννηθεί μέσα από την ισχυροποίηση του ΚΚΕ.