Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος. Στενή Αυτοάμυνα (ΟΠΛΑ) 1946-1947

Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος. Στενή Αυτοάμυνα (ΟΠΛΑ) 1946-1947 

Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που θα λέγαμε ότι ξάφνιασε σε σχέση με το περιεχόμενό του. Ο τίτλος είναι "Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος. Στενή Αυτοάμυνα (ΟΠΛΑ) 1946-1947" και αναφέρεται σε ένα θέμα που δεν συναντάμε συχνά στη βιβλιογραφία. Το βιβλίο αναφέρεται στην ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) και συγγραφέας είναι ο Τάσος Κατσαρός. Είναι γνωστό ότι για το συγκεκριμένο θέμα έχουν γραφτεί πολλές ανακρίβειες και χύθηκε αρκετή λάσπη (και όχι μόνο από την αστική πλευρά).

Στο βιβλίο αυτό γίνεται αρχικά μια σύντομη αναφορά στα γεγονότα των τελευταίων μηνών της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, τις συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας, την πολιτική σημασία των συμφωνιών αυτών, καθώς και τις επιπτώσεις που είχε στον κόσμο της Αριστεράς η υποχώρηση του ΕΛΑΣ και η παράδοση των όπλων. Ο συγγραφέας περιγράφει τις συνθήκες τρομοκρατίας που επικράτησαν στη χώρα αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς και τις αιτίες που οδήγησαν στον εμφύλιο πόλεμο. Μετά από μια εξονυχιστική έρευνα που έκανε (μέσα από επίσημα αρχεία αλλά και μαρτυρίες) κατάφερε να συγκεντρώσει καταπληκτικά στοιχεία σχετικά με τη συγκρότηση της ΟΠΛΑ (Στενή Αυτοάμυνα) στη Θεσσαλονίκη, τη δομή της οργάνωσης, τον τρόπο δράσης της και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εξαρθρώθηκε. Τέλος, παρουσιάζονται οι απολογίες των αγωνιστών στη δίκη της ΟΠΛΑ της Θεσσαλονίκης, που αποτελούν σημαντικότατα ντοκουμέντα, χρήσιμα για τη μελέτη της περιόδου.

Ο τίτλος του βιβλίου "Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος" ήταν ένα τραγούδι που, όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας, "σιγοτραγουδούσαν οι κουρασμένες φωνές των τραυματισμένων πολιτοφυλάκων σε κάποιο νοσοκομείο της Λερίντα στον Ισπανικό εμφύλιο", προτρέποντάς μας να κάνουμε τις απαραίτητες συγκρίσεις.

Ποια ήταν η ΟΠΛΑ
Η ΟΠΛΑ δημιουργήθηκε στις αρχές του 1944 ως προέκταση του ΕΛΑΣ στις πόλεις από μέλη του εφεδρικού ΕΛΑΣ, μόνο που οι συνθήκες κάτω από τις οποίες συγκροτήθηκε και έδρασε ήταν πολύ πιο δύσκολες.

Αφορμή στάθηκε μια επιδρομή ταγματασφαλιτών σε νοσοκομείο τραυματιών και αναπήρων στις 30 Νοεμβρίου 1943 με το πρόσχημα ότι εκεί κρύβονταν ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ. Σχεδόν αμέσως μετά, η αστυνομική διεύθυνση Αθηνών εκδίδει την παρακάτω διαταγή του Αρχηγού της Αστυνομίας Πόλεων με την οποία ζητούσε την πάταξη του ΕΑΜικού κινήματος.

"Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών
Κοινοποιώ κατωτέρω διαταγήν του Αρχηγείου Αστυνομίας Πόλεων, διά την ακριβή προς ταύτην συμμόρφωσίν σου. (Απευθύνεται σε δύο συγκεκριμένους αστυνόμους)
Εν Αθήναις τη 13/12/43
Αγγελος Εβερτ"

"Υπάρχει αντίληψις ότι οι αστυνομικοί δεν αποδίδουν, όσον αφορά την δίωξιν των αναρχικών στοιχείων του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Είναι ανάγκη να παύση η υπάρχουσα εντύπωσις. Πρέπει να δημιουργήσωμεν την εντύπωσιν ότι η Αστυνομία δεν υστερεί. Η συνεργασία της Αστυνομίας και των Ευζωνικών Ταγμάτων είναι στοιχείο απαραίτητον προς επιτυχίαν του εκτεθέντος σκοπού, πρέπει δε να αποβή πλήρης και απόλυτος.
Αθ. Σαμπάνης, Αρχηγός"

(Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο "Η ΟΠΛΑ χωρίς θρύλο του Γιώργου Καράγιωργα, εκδόσεις Δωδώνη, σελ. 104, που, αν και είναι αντικομμουνιστικό, το προτείνουμε, γιατί περιέχει χρήσιμα ντοκουμέντα. Με την ευκαιρία να αναφερθούμε σε ένα ακόμα βιβλίο που ανήκει στην ίδια κατηγορία (των αντικομμουνιστικών), "Τέσσερις δίκες στη Θεσσαλονίκη" του Γ. Μόδη, εκδ. Πάπυρος, που αναφέρεται εκτός απ' την ΟΠΛΑ και στη ΜΛΑ, τη Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα, με αρκετά στοιχεία. Υπάρχει έλλειψη βιβλίων για το συγκεκριμένο θέμα από την αριστερή πλευρά. Αυτό κάνει ακόμα σημαντικότερη την προσπάθεια του Τάσου Κατσαρού.

Εχθρική προς το ΕΑΜ ήταν και η στάση των αστικών κομμάτων, τα οποία στις 19 Γενάρη του 1944 έκαναν έκκληση στους Αγγλους για άμεση δράση ενάντια στο ΕΑΜ "για να σωθεί η Ελλάδα από την αναρχούμενη αντάρτικη δράση". Ο Στυλιανός Γονατάς (πρώην πρωθυπουργός "δημοκρατικής" κυβέρνησης, σε γράμμα προς τον Εμμ. Τσουδερό (πρωθυπουργό της εξόριστης κυβέρνησης που καθοδηγούνταν από τους Αγγλους), παραπονείται για τη δράση του ΕΑΜ και λέει ότι "τα τάγματα ασφαλείας απετέλεσαν το μόνο δι' αυτούς (εννοεί το ΕΑΜ) πραγματικόν αντίπαλον δέος" (από το βιβλίο του Θανάση Χατζή "Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε" τόμος 3ος, εκδ. Δωρικός, σελ. 64).

Ετσι γίνεται πλέον συστηματική η συνεργασία μεταξύ της δωσίλογης αστυνομίας και των γερμανοτσολιάδων εναντίον του ΕΑΜ. Φυσικά και η στάση των Αγγλων ήταν πλέον φανερά εχθρική. Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες συγκροτήθηκε η ΟΠΛΑ. Στη δράση της μπορούμε να συμπεριλάβουμε σαμποτάζ σε στρατιωτικούς στόχους, εκτελέσεις δωσίλογων και ταγματασφαλιτών αλλά και σε πολλές περιπτώσεις κανονικές μάχες με γερμανικά στρατιωτικά τμήματα μέσα στην πόλη. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα προσπάθησε να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά ενός αντάρτικου πόλης, προστατεύοντας πολλούς αγωνιστές από τις δολοφονικές επιθέσεις των γερμανοτσολιάδων και της δωσίλογης αστυνομίας.

Μετά τα Δεκεμβριανά και τη Βάρκιζα ξεκινά μια περίοδος άγριας τρομοκρατίας από τη μεριά του κράτους απέναντι στο λαό. Με την υποστήριξη των Αγγλων και των Αμερικάνων, το αστικό κράτος εξοπλίζεται και σε συνεργασία με τις παρακρατικές συμμορίες που δρούσαν στην ύπαιθρο μεθοδεύει συστηματικά την εξόντωση και την υποταγή των αγωνιστών του ΕΛΑΣ αλλά και κάθε δημοκράτη. Ετσι το Φλεβάρη του 1946 με απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ ξεκινάει το δεύτερο αντάρτικο. Εκτός από την ΟΠΛΑ (Εθνική Πολιτοφυλακή) υπήρχε η ΜΛΑ (Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα) καθώς και οργανώσεις αγωνιστών και αξιωματικών του ΕΛΑΣ. Τα πράγματα όμως δεν ήταν καθόλου εύκολα. Από τη μια εντεινόταν καθημερινά η "λευκή τρομοκρατία", ενώ από την άλλη η ηγεσία του ΚΚΕ βρέθηκε μπροστά σε σκληρά διλήμματα. Ακόμη και στην πρώτη φάση του δεύτερου αντάρτικου, η ασάφεια ως προς την κύρια πλευρά της πάλης είχε την επίδρασή της στη δράση της ΟΠΛΑ αλλά και των υπόλοιπων λαϊκών οργανώσεων στις πόλεις. Αλλωστε είχε χαθεί ήδη πολύτιμος χρόνος. Το καθεστώς κατάφερε να ενισχυθεί στα μεγάλα αστικά κέντρα και να δημιουργήσει όρους στεγανοποίησης και ελέγχου του πληθυσμού. Αυτά τα δεδομένα αποτυπώθηκαν στο εύρος, τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά αλλά και στον προσανατολισμό της ένοπλης πάλης στις πόλεις, που δεν ξέφυγε από έναν μικρό, συμπληρωματικό και, ως ένα βαθμό, ασαφή ρόλο.

ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης (Στενή Αυτοάμυνα)
Ο Τάσος Κατσαρός συνέλεξε στοιχεία σχετικά με τη συγκρότηση της Στενής Αυτοάμυνας στη Θεσσαλονίκη. Οπως αναφέρει, το Μάη του 1946 το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ έδωσε εντολή σε κάποιον "Αλέκο" να δημιουργήσει αντάρτικο πόλης στη Θεσσαλονίκη. Ετσι αυτός άρχισε να στρατολογεί μέλη της Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας στη Στενή Αυτοάμυνα, συγκροτώντας μικρές αυτόνομες ομάδες ενταγμένες σε τρεις βασικούς τομείς (Δυτικός, Κεντρικός και Ανατολικός), έχοντας μια κεντρική διοίκηση. Τέλος, υπήρχε σημαντικός αριθμός τεχνικών, οδηγών, παρασκευαστών εκρηκτικών, ανθρώπων που τα σπίτια τους χρησίμευαν ως κρυψώνες και πληροφοριοδοτών της οργάνωσης. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει σχεδιάγραμμα της Ασφάλειας σχετικά με τον τρόπο δόμησης της Στενής Αυτοάμυνας. Η δράση της οργάνωσης περιλαμβάνει την επιλογή στόχων μέσα από πρώην συνεργάτες Γερμανών, χαφιέδες, βαθμοφόρους της χωροφυλακής και άλλα υψηλόβαθμα κρατικά στελέχη. Οι πρώτες επιθέσεις έγιναν στις αρχές Οκτώβρη του 1946 εναντίον αστυνομικών. Η τελευταία επίθεση έγινε στις 30 Απρίλη του 1947 σε στρατιωτικό λεωφορείο των Αξιωματικών της Αεροπορίας, που ήταν και η μοιραία για την εξάρθρωση της οργάνωσης. Η δίκη πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη 1947, στο Εκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, 52 από τους κατηγορούμενους καταδικάστηκαν σε θάνατο, αλλά στους 5 δόθηκε χάρη. Οι υπόλοιποι 47 εκτελέστηκαν πίσω από τις φυλακές του Γεντί Κουλέ σε τρία γκρουπ στις 17, 21 και 23 Οκτώβρη του 1947. Η απόφαση για τις εκτελέσεις πάρθηκε από την "κεντρώα" κυβέρνηση του κόμματος των Φιλελευθέρων, με πρωθυπουργό το "δημοκράτη" Θεμιστοκλή Σοφούλη. Αξιόλογες είναι οι απολογίες του Ανδρέα Παπαγεωργίου και του Αλβανού Ακίνδυνου, δύο ηγετικών στελεχών της οργάνωσης, που ανέλαβαν όλη την ευθύνη.

Τέλος, υπάρχει μια αναφορά στον Ιορδάνη Σαπουτζόγλου, έναν από τους ήρωες της οργάνωσης, που αυτοκτόνησε με την τελευταία σφαίρα που του είχε απομείνει σε μια συμπλοκή με την αστυνομία, πολεμώντας μέχρι το τέλος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του συγγραφέα για τον Σαπουτζόγλου (σελ. 164-165):

"Ο Ιορδάνης Σαπουτζόγλου συμβολίζει για μένα τον ανθό της ελληνικής εργατικής τάξης, που διώκεται απ' όλες τις αστυνομίες του κόσμου…

…Ο Ιορδάνης, που αντιπροσώπευε τον υλισμό της Αριστεράς, έδωσε τη ζωή του για να μπορέσουν κάποτε οι προλετάριοι να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή…

…Να είστε σίγουροι ότι θα αναστηθεί επάνω στους κόκκινους ουρανούς της κοινωνικής επανάστασης, μαζί με όλους τους μάρτυρες του εργατικού κινήματος που πέρασαν από τη γη, όταν θα έρθει η ώρα ενός καλύτερου κόσμου."

Συνέντευξη του συγγραφέα
Π.Σ.: Ποια ήταν η αφορμή για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου;

Τάσος Κατσαρός: Καταρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την παρουσίαση που κάνετε στο βιβλίο μου. Η αφορμή που μου δόθηκε να ξεκινήσω την έρευνα για τη "Στενή Αυτοάμυνα" (Ο.Π.Λ.Α.) ήταν απλώς ένα τυχαίο γεγονός. Το Νοέμβρη του 1997 έπεσαν στα χέρια μου κάποια επίσημα έγγραφα και φωτογραφίες (ντοκουμέντα) των αγωνιστών της "Στενής Αυτοάμυνας". Ετσι ξεκίνησε μια πολύχρονη έρευνα για μια υπόθεση που διαδραματίστηκε στην πόλη μας στις αρχές του εμφυλίου πολέμου 1946-1947. Στα τέλη του 2003 αυτή η προσπάθεια ολοκληρώθηκε σε βιβλίο.

 Π.Σ.: Ποιος ήταν ο στόχος της συγγραφής αυτού του βιβλίου;

Τάσος Κατσαρός: Πρώτα απ' όλα να αναφερθούμε στη "Στενή Αυτοάμυνα". Στις μεγάλες πόλεις, όπου δεν μπορούσε να κατέβει και να χτυπήσει ο ΔΣΕ, ανέλαβαν δράση ομάδες ανταρτών πόλεως. Ηταν δηλαδή η οργάνωση των ένοπλων κομμουνιστών μαχητών στις πόλεις. Οι σκοποί της οργάνωσης ήταν η παρενόχληση του κρατικού μηχανισμού με σαμποτάζ, εκτελέσεις ακροδεξιών τρομοκρατών και υψηλόβαθμων κρατικών υπαλλήλων, με προοπτική τη δημιουργία ένοπλης εξέγερσης της πόλης.

Η οργάνωση αυτή των ανταρτών πόλεως κατά καιρούς είχε σπιλωθεί (όχι μόνο από την παράταξη της Δεξιάς, αλλά και από κάποιους "ακροαριστερούς") και διαστρεβλωθεί η δράση της. Στην πορεία της έρευνας θεώρησα ως καθήκον μου να αποκατασταθεί η αλήθεια και η τιμή των ανθρώπων αυτών και, γιατί όχι, την απότιση φόρου τιμής στους νεκρούς και φυλακισμένους αγωνιστές.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ στον πρωταγωνιστικό ρόλο των δύο ηρώων-συμβόλων του βιβλίου. Στον αντάρτη πόλεως Σαπουτζόγλου Ιορδάνη, που προτίμησε να "πέσει" στο πεδίο των μαχών, αρνούμενος να παραδοθεί και να συνδιαλαγεί με το καθεστώς. Και στον επαναστάτη Αλβανό Ακίνδυνο, που "έπεσε" στο δικαστήριο, αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη της οργάνωσης.

Πηγή: Προλεταριακή Σημαία
 Αναρτήθηκε από Αντωνης