19 Αυγ 2012

Για τη μετοχική εταιρία και το συνεταιριστικό εργοστάσιο


Για τη μετοχική εταιρία και το συνεταιριστικό εργοστάσιο
Στο προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στο γεγονός ότι η ίδια η εξέλιξη του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής οδηγεί στην εμφάνιση της μετοχικής εταιρίας.
Απ' αυτή την αντικειμενική εξέλιξη του ίδιου του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, με την εμφάνιση της μετοχικής εταιρίας, διαπιστώνεται και η δυνατότητα κατάργησής του, η δυνατότητα αντικατάστασης των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής με τις σοσιαλιστικές, η δυνατότητα μετατροπής της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής σε κοινωνική ιδιοκτησία.
«Για την προλεταριακή Πολιτική Οικονομία οι κλασικοί έθεταν το καθήκον να "βρει μέσα στις μορφές της οικονομικής εξέλιξης (σ.σ. του καπιταλισμού), που πηγαίνει προς το τέρμα, τα στοιχεία της μελλοντικής οργάνωσης της παραγωγής και της ανταλλαγής, που θα βοηθήσουν στον παραμερισμό αυτών των δεινών".
Στο "Κεφάλαιο" διερευνώνται οι οικονομικές μορφές, η μετοχική επιχείρηση, το συνεταιριστικό εργοστάσιο, που πιστοποιούν ότι η εξέλιξη των σχέσεων παραγωγής έφτασε σε ένα ανώτατο στάδιο, επομένως δεν υπάρχει άλλο περιθώριο αλλαγής μορφής για να "χωρέσουν" τις αναπτυσσόμενες παραγωγικές δυνάμεις. Πρόκειται για την έναρξη του ανώτατου σταδίου του καπιταλισμού, του ιμπεριαλισμού ή της εποχής του χρηματιστικού κεφαλαίου.
Η συμβολή του Μαρξ είναι καθοριστική γιατί αναφέρεται στην εξέλιξη του κοινωνικού πυρήνα, της σχέσης παραγωγής.
Στη μετοχική επιχείρηση παύει να υφίσταται ο ατομικός κεφαλαιοκράτης ως ιδιοκτήτης και διευθύνων της παραγωγής και εμφανίζεται η συλλογική ιδιοκτησία των μετόχων που παραμένει όμως καπιταλιστική. Τη διεύθυνση ασκεί προσωπικό που μπορεί να βρίσκεται σε μισθωτή σχέση ή και να έχει πακέτο μετοχών».(Διάλεξη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ», ΚΟΜΕΠ, τεύχος 2/2002, σελ. 94-95).
Ας το δούμε πολύ συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στον τρίτο τόμο του «Κεφαλαίου» (σελ.551):
«Μετατροπή του πραγματικά ενεργού κεφαλαιοκράτη σε απλό διευθυντή, διαχειριστή ξένου κεφαλαίου, και των ιδιοκτητών κεφαλαίου σε απλούς ιδιοκτήτες, απλούς κεφαλαιοκράτες του χρήματος (...) Στις μετοχικές εταιρίες η λειτουργία είναι χωρισμένη από την ιδιοκτησία του κεφαλαίου, επομένως και η εργασία είναι εντελώς χωρισμένη από την ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και την υπερεργασία. Αυτό είναι αποτέλεσμα της ανώτατης ανάπτυξης της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής, αναγκαίο σημείο περάσματος για την ξαναμετατροπή του κεφαλαίου σε ιδιοκτησία των παραγωγών, όχι όμως πια σαν ατομική ιδιοκτησία ξεχωριστών παραγωγών, αλλά σαν ιδιοκτησία συνεταιρισμένων παραγωγών, σαν άμεσα κοινωνική ιδιοκτησία. Είναι από την άλλη, σημείο περάσματος για τη μετατροπή όλων των λειτουργιών στο προτσές αναπαραγωγής, που συνδέονται ακόμα ως τώρα με την ιδιοκτησία του κεφαλαίου, σε άπλες λειτουργίες των συνεταιρισμένων παραγωγών, σε κοινωνικές λειτουργίες».
Οι ιδιοκτήτες των μετοχικών εταιριών είναι αυτοί που έχουν στην ιδιοκτησία τους τις μετοχές των εταιριών, γι' αυτό ο Μαρξ κάνει λόγο για απλούς ιδιοκτήτες κεφαλαίου, αλλά δεν έχουν άμεση σχέση με τη λειτουργία της παραγωγής. Η λειτουργία της παραγωγής διευθύνεται από τους διευθυντές. Το ρόλο του κεφαλαιοκράτη που οργάνωνε και διηύθυνε την παραγωγή άμεσα ο ίδιος, αντικαθιστά τώρα ο διευθυντής. Ετσι η λειτουργία των επιχειρήσεων είναι χωρισμένη από την ιδιοκτησία. Με την εμφάνιση της μετοχικής εταιρίας, ο Μαρξ κάνει λόγο για «αναγκαίο σημείο περάσματος για την ξαναμετατροπή του κεφαλαίου σε ιδιοκτησία των παραγωγών, όχι όμως πια σαν ατομική ιδιοκτησία ξεχωριστών παραγωγών, αλλά σαν ιδιοκτησία συνεταιρισμένων παραγωγών, σαν άμεσα κοινωνική ιδιοκτησία». Δηλαδή η μετοχική εταιρία, ως έκφραση συλλογικής μορφής ιδιοκτησίας του κεφαλαίου στα πλαίσια του καπιταλισμού, αποδεικνύει τις δυνατότητες περάσματος από την καπιταλιστική ιδιοκτησία στην κοινωνική ιδιοκτησία. Επίσης το γεγονός ότι οι ιδιοκτήτες του κεφαλαίου δεν έχουν πλέον σχέση με την οργάνωση και τη λειτουργία της παραγωγής, σημαίνει ότι οι ιδιοκτήτες του κεφαλαίου είναι πλέον περιττοί, δε χρειάζονται για την ανάπτυξη της παραγωγής, των παραγωγικών δυνάμεων, αφού αυτή μπορεί να αναπτύσσεται και χωρίς τους ιδιοκτήτες κεφαλαίου. Ολες οι λειτουργίες της παραγωγής μπορούν να διεκπεραιωθούν από τους ίδιους τους άμεσους παραγωγούς, δηλαδή την εργατική τάξη, στο επίπεδο ολόκληρης της κοινωνίας, (άπλες λειτουργίες των συνεταιρισμένων παραγωγών, κοινωνικές λειτουργίες).
«Η μετοχική επιχείρηση, όπως και το συνεταιριστικό εργοστάσιο είναι αποτέλεσμα της κοινωνικοποίησης της παραγωγής και σημείο περάσματος σε ανώτερο τρόπο παραγωγής, τον κομμουνιστικό που χαρακτηρίζεται από την κοινωνική ιδιοκτησία. Στη βάση αυτή αναπτύσσονται τα μονοπώλια, η κρατική ανάμειξη, ο παρασιτισμός στο χρηματιστήριο, ο ρόλος του πιστωτικού συστήματος. Με άλλα λόγια όλα εκείνα τα στοιχεία που εμφανίζονται αργότερα στην οικονομική ανάλυση του ιμπεριαλισμού από το Λένιν και άλλους μαρξιστές. Τα μονοπώλια εκφράζουν μεγάλη κεφαλαιακή συσσώρευση μετοχικών επιχειρήσεων ή ομίλων επιχειρήσεων με συγκέντρωση μεγάλου μεριδίου αγοράς».(Διάλεξη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, «ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ», ΚΟΜΕΠ, τεύχος 2/2002, σελ.95).
Ας δούμε πώς το αναφέρει ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο» (τ.3ος, σελ.553):
«Είναι η κατάργηση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής μέσα στα πλαίσια του ίδιου του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, και γι' αυτό είναι μια αυτοαναιρούμενη αντίφαση, που πριν απ' όλα παρουσιάζεται σαν απλό μεταβατικό σημείο προς μια νέα μορφή παραγωγής. Σαν τέτοια αντίφαση παρουσιάζεται επίσης στην εμφάνιση. Αποκαθιστά σε ορισμένες σφαίρες το μονοπώλιο και προκαλεί γι' αυτό την ανάμειξη του κράτους. Αναπαράγει μια νέα οικονομική αριστοκρατία, παράσιτα νέου είδους, με τη μορφή σχεδιαστών, ιδρυτών και απλώς ονομαστικών διευθυντών. Ενα ολόκληρο σύστημα αγυρτείας και απάτης σχετικά με τις ιδρύσεις, την έκδοση μετοχών και το εμπόριο μετοχών. Πρόκειται για ατομική παραγωγή χωρίς τον έλεγχο της ατομικής ιδιοκτησίας».
Εδώ κάνει λόγο για κατάργηση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής μέσα στον καπιταλισμό, με την έννοια ότι η ιδιοκτησία παίρνει συλλογική μορφή. Ταυτόχρονα εδώ ο Μαρξ αναφέρεται και στη δημιουργία του μονοπωλίου, μαζί με τη μετοχική εταιρία, ως «αποτέλεσμα της ανώτατης ανάπτυξης της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής». Και όχι μόνο αυτό, αλλά και για την ανάμειξη του κράτους, μαζί με την εμφάνιση του μονοπωλίου. Οπως κάνει λόγο και για τη σύμφυση του βιομηχανικού κεφάλαιου με το τραπεζικό, δηλαδή τη δημιουργία του χρηματιστικού κεφαλαίου, όπως το χαρακτήρισε αργότερα ο Λένιν, ως εξής: «... η Πίστη θέτει απόλυτα μέσα σε ορισμένα όρια στη διάθεση του ξεχωριστού κεφαλαιοκράτη, ή αυτού που περνάει για κεφαλαιοκράτης, ξένο κεφάλαιο...».
Για το μονοπώλιο, ο Ενγκελς, αναφέρει συμπληρωματικά στον 3ο τόμο του Κεφαλαίου (σελ.552): «... σε κάθε χώρα οι μεγαλοβιομήχανοι ενός ορισμένου κλάδου συνενώνονται σε ένα καρτέλ για τη ρύθμιση της παραγωγής. Μια επιτροπή του καρτέλ καθορίζει την ποσότητα των προϊόντων που θα παράγει κάθε επιχείρηση και κατανέμει τελεσίδικα τις παραγγελίες που γίνονται. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις συγκροτήθηκαν μάλιστα από καιρό σε καιρό και διεθνή καρτέλ, όπως λ.χ. ανάμεσα στην αγγλική και γερμανική σιδηροπαραγωγή». Εδώ ο Ενγκελς αναφέρεται και στη συγκρότηση διεθνικών μονοπωλίων.
Σχετικά με το συνεταιριστικό εργοστάσιο ο Μαρξ («Κεφάλαιο», τ.3ος, σελ.555-556) αναφέρει τα εξής:
«Τα εργοστάσια των συνεταιρισμών των ίδιων των εργατών είναι, μέσα στα πλαίσια της παλιάς μορφής, το πρώτο ρήγμα στην παλιά μορφή, παρ' όλο που φυσικά παντού, στην πραγματική τους οργάνωση, αναπαράγουν και είναι υποχρεωμένα ν' αναπαράγουν όλες τις ελλείψεις του υπάρχοντος συστήματος. Μέσα στα πλαίσιά τους όμως έχει αρθεί η αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία, αν και στην αρχή μόνο στη μορφή, γιατί οι εργάτες σαν συνεταιρισμός είναι οι ίδιοι ο κεφαλαιοκράτης του εαυτού τους, δηλαδή χρησιμοποιούν τα μέσα παραγωγής για την αξιοποίηση της δικής τους εργασίας. Τα εργοστάσια των συνεταιρισμών δείχνουν πως σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών δυνάμεων και στις ανταποκρινόμενες σ' αυτές κοινωνικές μορφές παραγωγής, αναπτύσσεται και διαμορφώνεται με φυσική αναγκαιότητα από τον ένα τρόπο παραγωγής ένας καινούριος τρόπος παραγωγής. Χωρίς το εργοστασιακό σύστημα, που ξεπηδάει από τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής, δε θα μπορούσε να αναπτυχθεί το εργοστάσιο του συνεταιρισμού και, ακόμα λιγότερο, χωρίς το πιστωτικό σύστημα, καθώς αποτελεί την κύρια βάση για τη βαθμιαία μετατροπή των κεφαλαιοκρατικών ιδιωτικών επιχειρήσεων σε κεφαλαιοκρατικές μετοχικές εταιρίες, προσφέρει εξίσου τα μέσα για τη βαθμιαία επέκταση των επιχειρήσεων των συνεταιρισμών πάνω σε περισσότερο ή λιγότερο εθνική κλίμακα. Τις κεφαλαιοκρατικές μετοχικές επιχειρήσεις πρέπει να τις βλέπουμε εξίσου, όπως και τα εργοστάσια των συνεταιρισμών, σαν μεταβατικές μορφές από τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής στο συνεταιριστικό τρόπο...».
Επομένως έχουμε την εμφάνιση των μεταβατικών μορφών από τον κεφαλαιοκρατικό, τον παλιό τρόπο παραγωγής στο συνεταιριστικό, στο νέο τρόπο παραγωγής που μπορεί σύμφωνα με το Μαρξ να οργανωθεί «πάνω σε περισσότερο ή λιγότερο εθνική κλίμακα». Αυτό αποδεικνύει ότι αντικειμενικά η κοινωνία βρίσκεται στο σημείο περάσματος στον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

TOP READ