«ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» Η διεθνής εμπειρία από ανάλογες διοικητικές αλλαγές

«ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»

Η διεθνής εμπειρία από ανάλογες διοικητικές αλλαγές

Γρηγοριάδης Κώστας

Σε λίγες μέρες ο «Καλλικράτης» θα είναι και τυπικά νόμος του κράτους, με αποτέλεσμα το όλο νομοθέτημα να εισέλθει στο στάδιο της εφαρμογής. Το ΚΚΕ έχει ήδη τοποθετηθεί στη Βουλή, αναλυτικά, για το θέμα. Για τις τραγικές επιπτώσεις που θα έχει η διοικητική μεταρρύθμιση στη ζωή των εργαζομένων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων, για την υποβάθμιση και την εμπορευματοποίηση κρίσιμων τομέων όπως η Υγεία, η Πρόνοια, η Παιδεία.

Ο «Καλλικράτης» έχει στόχο την προσαρμογή του αστικού κράτους στις σύγχρονες ανάγκες του κεφαλαίου. Επιδιώκει να ισχυροποιήσει και να προσαρμόσει κυρίως τους περιφερειακούς κρίκους του ενιαίου μηχανισμού, τα όργανα των μεγάλων αστικών κέντρων, ώστε να διαχειριστούν με αποτελεσματικότητα για λογαριασμό του κεφαλαίου κεντρικές λειτουργίες. Και ακόμα, επιδιώκει να αποκτήσουν την ικανότητα πιο στενού και ουσιαστικού συντονισμού και ευελιξίας διασύνδεσης με τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Αλλαγές αντίστοιχες με αυτές που φέρνει ο «Καλλικράτης» έχουν ήδη υλοποιηθεί σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εχει, λοιπόν, ιδιαίτερη σημασία να δούμε πιο αναλυτικά τι ακριβώς έχει συμβεί σε διεθνές επίπεδο και ποιες είναι οι επιπτώσεις.

Το «μοντέλο» της Δανίας

Στη Δανία θεσμοθετήθηκε μια ανάλογη διοικητική μεταρρύθμιση. Η χώρα χωρίστηκε σε 5 περιφέρειες, οι δήμοι από 271 έγιναν 98. Πρόσφατα, σε γκάλοπ που έγινε, το 80% των πολιτών είναι δυσαρεστημένο, αφού υπάρχει χειροτέρευση της παροχής των υπηρεσιών ιδιαίτερα στους τομείς Υγείας και Συγκοινωνιών, όπου οι περιφέρειες που δημιουργήθηκαν από την κατάργηση των νομαρχιών έχουν την αποκλειστική ευθύνη.
Στον τομέα της Παιδείας, εξαιτίας της μεταρρύθμισης, έκλεισαν πάνω από 150 σχολεία την τελευταία μόνο 4ετία λόγω οικονομικών δυσκολιών. Πολλά σχολικά κτίρια, που στις δεκαετίες του '60 και του '70 ήταν πρότυπο αρχιτεκτονικής και λειτουργικότητας, σήμερα είναι υπό κατάρρευση. Από 20 μαθητές ανά τάξη, που ήταν ο μέσος όρος παλαιότερα, σήμερα έχει ανέλθει ο αριθμός στους 33. Η κυβέρνηση προώθησε την αυτόνομη λειτουργία των Γυμνασίων και το σύστημα πιστώσεων - κουπουνιών ανά μαθητή. Προωθήθηκε έτσι η ανταγωνιστική λειτουργία των σχολείων και η μείωση των δαπανών ανά μαθητή.
Στους παιδικούς σταθμούς που έχουν ιδιωτικοποιηθεί, μια οικογένεια με δυο παιδιά στη Δανία, πρέπει να πληρώνει 700 ευρώ το μήνα. Υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις σε ειδικευμένο προσωπικό, γιατί οι περισσότερες προσλήψεις γίνονται με βάση το χαμηλό ωρομίσθιο. Αναγκάζονται να προσλαμβάνονται με εργασιακές σχέσεις γαλέρας. Το 87% των γονέων δηλώνει δυσαρεστημένο με την υπάρχουσα κατάσταση. Το δίκτυο Συγκοινωνίας έχει και αυτό χειροτερεύσει. Εχουν περιοριστεί τα δρομολόγια, τα εισιτήρια έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.

Αφαίμαξη του λαϊκού εισοδήματος

Πολλοί δήμοι σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες είναι χρεωμένοι σε τράπεζες. Αυτός είναι ο κανόνας. Η πρακτική του δανεισμού ενός δήμου είναι συνηθισμένη και συμβαίνει έτσι κι αλλιώς και στην Ελλάδα. Αιτιολογία για το δανεισμό αποτελεί το γεγονός ότι δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι για να ασκήσει ένας δήμος μια σειρά αρμοδιότητες. Αυτό έχει δυσάρεστη επίπτωση στο λαϊκό εισόδημα ιδιαίτερα μάλιστα όταν έρχεται η στιγμή να πληρωθεί ο λογαριασμός αυτής της πολιτικής. Ας δούμε συγκεκριμένα ορισμένα παραδείγματα από τη διεθνή πραγματικότητα:
Στο δήμο του Σεντ Ετιέν, στη Νοτιοανατολική Γαλλία αυξήθηκαν δύο φορές οι φόροι, μειώθηκε κατά τα 2/3 το σχέδιο ανακαίνισης του τοπικού μουσείου και ματαιώθηκε η κατασκευή γραμμής τραμ.
Στην Ιταλία, στην πόλη Ρεκανάτι, των 22.000 κατοίκων, για να αντιμετωπιστούν τα χρέη ιδιωτικοποιήθηκε το πάρκο της πόλης, έκλεισαν οι δημοτικοί παιδικοί σταθμοί, μειώθηκαν τα βοηθήματα προς τους ηλικιωμένους και ανεστάλησαν έργα επιδιόρθωσης των γραφικών πλακόστρωτων δρόμων.
Στη Γερμανία, σύμφωνα με τη Γερμανική Ομοσπονδία Δημοτικών Συμβουλίων, τα έσοδα από τους τοπικούς φόρους ήταν κατά 7 δισ. λιγότερα το 2009. Ετσι άρχισαν οι περικοπές. Η πρωτεύουσα της χώρας, το Βερολίνο για εξοικονόμηση πόρων προχώρησε σε μείωση προσωπικού, μισθών και υπηρεσιών, κλείνοντας αρκετές εγκαταστάσεις, όπως δημοτικές πισίνες, βιβλιοθήκες, θέατρα, ή αυξάνοντας πολύ σε άλλες τις συνδρομές και τα εισιτήρια εισόδου. Επίσης, πολλές πόλεις και δήμοι της Γερμανίας όπως το Λεβερκούζεν επιζούν με μεσοπρόθεσμο δανεισμό.
Τέλος, στην Ισπανία, οι περισσότερες περιφέρειες της χώρας βασίζουν τα έσοδά τους σε μεγάλο βαθμό στη φορολογία που λόγω της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης προβλέπεται ότι θα έχει δραματικά μειωμένη απόδοση.

Δήμοι - επενδυτές και τράπεζες που στραγγαλίζουν

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει να δούμε και το μηχανισμό μέσα από τον οποίο λειτουργούν κάποιοι δήμοι και ποια η σχέση τους με τις τράπεζες σε μια προσπάθεια να μειώσουν τα έξοδα δανεισμού τους από τράπεζες.
Ο δήμος του Σεντ Ετιέν προχώρησε σε αγορά 10 παραγώγων (σ.σ. επενδυτικό προϊόν που πωλείται στη δευτερογενή αγορά των χρηματιστηρίων) ευελπιστώντας ότι θα μειώσει τα έξοδα δανεισμού και θα έχει και κέρδη. Με τα παράγωγα που αγόρασε πόνταρε σε κάποιες μελλοντικές προβλέψεις για ισοτιμίες νομισμάτων (σ.σ. κανονικός τζόγος δηλαδή).
Την πρόταση στο δήμο του Σεντ Ετιέν να προχωρήσει στην επένδυση την έκαναν ...εγκυρες ευρωπαϊκές τράπεζες όπως η Ντόϊτσε Μπανκ, η Ρογιαλ Μπανκ της Σκωτίας, η βελγική Ντέξια και η γερμανική Κομερζ Μπανκ. Μόνο που το ...στοίχημα απέτυχε.
Τα παράγωγα που είχαν αγοραστεί από το δήμο δεν τα αγόραζε καμία άλλη τράπεζα, ούτε καν εκείνες που το είχαν προτείνει, αφού το αρχικό σίγουρο στοίχημα ήταν περίπου σαν να λέμε ότι το Παγκόσμιο Κύπελο της Νότιας Αφρικής θα το κατακτήσει η Κύπρος, που όμως δεν συμμετέχει στα τελικά της διοργάνωσης. Ετσι, εάν οι δημοτικές αρχές που είχαν πειστεί από τις τράπεζες να "παίξουν" στο συγκεκριμένο παράγωγο, ήθελαν πια να το ακυρώσουν, θα έπρεπε να καταβάλουν συνολικά 100 εκατ. ευρώ!
Αποτέλεσμα; Αυτό που γράφαμε παραπάνω. Διπλασιασμός της φορολόγησης για τους κατοίκους...

Οι επιπτώσεις στην Παιδεία

Οι εξελίξεις στη χώρα μας με τον «Καλλικράτη» διαγράφουν σκοτεινό το μέλλον για τομείς όπως η Υγεία και η Παιδεία. Ας δούμε τι συνέπειες είχε ο κατακερματισμός του ενιαίου χαρακτήρα της Παιδείας και η μετατροπή του εκπαιδευτικού συστήματος από ενιαίο σε τοπικά διαφοροποιημένο.
Στις ΗΠΑ, η εκπαίδευση έχει υπαχθεί εξολοκλήρου στην Αυτοδιοίκηση κάθε Πολιτείας, με αποτέλεσμα την έκρηξη των ταξικών ανισοτήτων και τον ευτελισμό μεγάλου μέρους του προγράμματος των σχολείων από τη μετατροπή τους σε εμπορικά υποκαταστήματα των επιχειρήσεων που τα χρηματοδοτούν. Οι επιχειρήσεις μπαίνουν στα σχολεία και καθορίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Στα φτωχά Δημοτικά και στα φτωχά Γυμνάσια το 10% και το 16% των εκπαιδευτικών αντίστοιχα δεν έχουν καν τριετές πτυχίο Bachelor!
Στη Φινλανδία, τα σχολεία χρηματοδοτούνται 50% από κρατικά κονδύλια και 50% από τις επιχειρήσεις και τη φορολόγηση των δημοτών. Ενα μεγάλο μέρος του προγράμματός τους, το τοπικό ή ευέλικτο είναι διαφοροποιημένο μαζί με το αντίστοιχο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα, που κυμαίνεται από 14 μέχρι και 30 ώρες, ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του κάθε Δήμου και το ενδιαφέρον των χορηγών (προμηθευτές εκπαίδευσης). Η πρόσληψη των εκπαιδευτικών γίνεται σε επίπεδο σχολικής μονάδας ή Πανεπιστημίου.
Στη Βρετανία η «αποκέντρωση» της εκπαίδευσης έχει πραγματοποιηθεί εδώ και δεκαετίες, με αποτέλεσμα την τραγική αμορφωσιά του 75% των αποφοίτων της κατώτερης μέσης εκπαίδευσης, το συχνό κλείσιμο σχολείων από την ΤΑ, λόγω έλλειψης πόρων, που εξαρτώνται από τις επιδόσεις των μαθητών στις γραπτές περιφερειακές εξετάσεις.
Ιδιαίτερα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η υλοποίηση του «αποκεντρωμένου - διαφοροποιημένου σχολείου» έχει οδηγήσει κατά καιρούς σε αντιδράσεις απέναντι στις συνέπειες της στρατηγικής αυτής. Για παράδειγμα, στις πρόσφατες μαθητικές κινητοποιήσεις στη Γερμανία, ένα από τα κύρια αιτήματα ήταν «ένα σχολείο για όλους - έξω από το πολυμερές σχολείο». Στις ΗΠΑ αναλυτές αποδίδουν τις αρνητικές επιδόσεις των αμερικάνικων σχολείων και στο γεγονός της υπέρμετρης διαφοροποίησης.

Η κυβέρνηση ομολογεί αυτό που μας περιμένει

Η κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά τη σημερινή κατάσταση των ΟΤΑ, πάνω στην οποία επιχειρεί να οικοδομήσει τον «Καλλικράτη». Για το λόγο αυτό στο σχετικό νομοσχέδιο έχει προβλέψει με κάθε λεπτομέρεια ένα «ειδικό πρόγραμμα εξυγίανσης» των υπερχρεωμένων δήμων και Περιφερειών, αλλά και δημοτικών ή περιφερειακών ενοτήτων, δηλαδή τμημάτων των δήμων και των Περιφερειών που - απ' ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε - μάλλον αντιστοιχούν σε σημερινούς καποδιστριακούς δήμους και νομαρχίες.
Επίσης, έχει προβλέψει και τη δημιουργία «Λογαριασμού Εξυγίανσης και Αλληλεγγύης της Αυτοδιοίκησης», με χρήματα του λαού που θα προέρχονται από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους. Οποιος δήμος ή Περιφέρεια, δημοτική ή περιφερειακή ενότητα ενταχθεί σε πρόγραμμα εξυγίανσης (συνεπώς και στον προαναφερόμενο λογαριασμό) θα υποχρεούται, μεταξύ άλλων, σε περιορισμό προσλήψεων προσωπικού και θα διαθέτει για την εφαρμογή του προγράμματος μέρος ή το σύνολο των πάσης φύσεως εσόδων του «συμπεριλαμβανομένων των εσόδων από ΣΑΤΑ, του δήμου, της περιφέρειας ή εκείνων που αντιστοιχούν στη δημοτική ενότητα για έργα, δράσεις και υπηρεσίες του».
Με άλλα λόγια, θα συμβεί κάτι ανάλογο με αυτό που σήμερα συμβαίνει σε δήμους και περιφέρειες χωρών της Ευρώπης, για τις οποίες μιλήσαμε πιο πάνω. Ο «Καλλικράτης» δε φέρνει τίποτα το καινούργιο και τίποτα το άγνωστο. Προπαντός δεν φέρνει τίποτα το φιλολαϊκό...