ΒΑΣΩ ΚΑΤΡΑΚΗ
Στους αγώνες του λαού με την Τέχνη της
 |
Με
το έργο της σημάδεψε την παγκόσμια χαρακτική δημιουργία. Το άσπρο και
το μαύρο ήταν τα χρώματά της. Το άσπρο, που δέσποζε στην ψυχή της, και
το μαύρο, της επίγειας διαδρομής της. Ηταν 27 Δεκέμβρη του 1988, όταν το
μαύρο του θανάτου σκίασε για πάντα τα μάτια της μεγάλης Ελληνίδας
χαράκτριας, Βάσως Κατράκη.
Ξεχωριστή δημιουργός, με πνοή πάντα νεανική, πρόσφερε και στην Τέχνη και στην Ελλάδα, μέσα από τις γραμμές του λαϊκού κινήματος. Τα «αντρίκεια χέρια της», όπως τα αποκαλούσαν, χάραξαν επί δεκαετίες, μορφές και δρόμους. Χάραξαν παράθυρα ανοιχτά στην ομορφιά του αύριο. Χιλιάδες χρώματα διαπερνούσαν τις πράξεις της, χιλιάδες σταθερές απόψεις αποτελούσαν το πλέγμα της σκέψης της. Πραγματικός θησαυρός τα έργα της, «καλαντάρι με τις απανωτές δυστυχίες μας και τις λιγοστές χαρές μας».
«Δε θέλω παρά να εκφράσω την αγάπη και τον ενθουσιασμό μου προς της ζωή» -έλεγε η Βάσω Κατράκη. «Κάθε στιγμή που μου ανήκει δεν θα ήθελα να είναι παρά ένας χαιρετισμός προς αυτήν. Να εκφράσω την αγάπη μου προς τον άνθρωπο και τη δικιά του ζωή, με τις χαρές, τα βάσανα και το μόχθο της. Προσπαθώ να εκφραστώ με τον πιο σαφή τρόπο. Αυτό το κάνω γιατί έτσι νιώθω. Με ενδιαφέρει να 'ρθω σε όσο γίνεται πληρέστερη επικοινωνία με τους ανθρώπους, να μιλήσω με τη γλώσσα τους. Αυτό είναι η πιο μεγάλη καταξίωση ενός καλλιτέχνη. Δε διαλέγω ορισμένα θέματα, μα βιώματα. Και αυτά μπορεί να έρχονται είτε από τη χώρα που ζεις είτε απ 'έξω, φτάνει να είναι ανθρώπινα.»
100 χρόνια από τη γέννησή της
 |
Γεννημένη το 1914, σχεδόν τη στιγμή που ξεσπούσε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, η Βάσω Κατράκη έζησε τα σημαντικότερα γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας και σφράγισε με το έργο της μια ολόκληρη εποχή. Απεικόνισε με συνέπεια τα μεγάλα και θεμελιώδη γεγονότα που διαδραματίστηκαν στη χώρα μας μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο. Την Εθνική αντίσταση, τον εμφύλιο, τη χούντα και το φασισμό. Χάραξε στην πέτρα την τραγική μοίρα του λαού και τη μάχη για ελευθερία. Το 1936 εισήχθη στη Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με καθηγητές τον Κωνσταντίνο Παρθένη στη Ζωγραφική και το Γιάννη Κεφαλληνό στη Χαρακτική. Η κατοχή τη βρήκε φοιτήτρια. Μέσα από τον πυρετό εκείνης της εποχής διαμορφώθηκε και η τέχνη της, επηρεάστηκε το έργο της και η προσωπικότητά της. Πήρε μέρος στην Αντίσταση. Οι διαδηλώσεις, τα αδικοσκοτωμένα παλληκάρια, οι διώξεις, οι κατατρεγμένοι, τα σκελετωμένα από την πείνα παιδιά, τα βιώματα με τις θυσίες και τους θανάτους έγιναν διαμαρτυρία και αυτές οι εικόνες πέρασαν στο καλλιτεχνικό της έργο. Πρόσφερε υπηρεσίες στην πατρίδα χωρίς να υπολογίζει τους κινδύνους. «Κάναμε αντίσταση με τα πινέλα και τα καλέμια» έλεγε, «Η κατοχή με έκανε χαράκτρια». Τα πρώτα της χαρακτικά ήταν εύσημα, αφίσες, κάρτες, προκηρύξεις και ψηφοδέλτια για τις ανάγκες της αντίστασης. Την 21ηΑπρίλη του '67, πρώτη μέρα του πραξικοπήματος, τη συνέλαβαν και την εξόρισαν στα Γιούρα, το θρυλικό νησί με τη μακραίωνη ιστορία ως τόπος βασανιστηρίων και εξόντωσης. Η δύναμη όμως της τέχνης της, της έδωσε παρηγοριά και διέξοδο, ζωγραφίζοντας με μαρκαδόρο τα βότσαλα που έβρισκε στο ξερονήσι, μοιράζοντάς τα στους συγκρατούμενους της και άλλα αφιέρωνε και έστελνε στον άντρα της και τα παιδιά της. Δούλεψε μέσα στη χούντα και έκανε έκθεση στη γκαλερί «ώρα» του Ασαντούρ και της Χριστίνας Μπαχαριάν, φίλους και συναγωνιστές της.
Μαχήτρια με τόλμη και αποφασιστικότητα
Η
Βάσω Κατράκη ήταν μαχήτρια στους κοινωνικούς αγώνες με τόλμη και
αποφασιστικότητα. Μετέφερε στην πέτρα όλα τα θεμελιώδη θέματα, το
ιδεώδες της ελευθερίας και της αξιοπρέπειάς μας. Σπαράγματα μνήμης,
θρήνοι και ελεγεία γι' αυτούς που θυσιάστηκαν. Εργα κοινωνική μαρτυρία.
Υπηρέτησε την Ελληνική Χαρακτική με αφοσίωση και γνώση. Ηθος και
αξιοπρέπεια. Δικαίως ο τεχνοκριτικός και φίλος της Κώστας Σταυρόπουλος,
τη χαρακτήρισε ως την «κορυφαία ερμηνεύτρια της ανθρώπινης τραγωδίας».Η ίδια έλεγε: «Διερευνώντας τους παραδοσιακούς τρόπους χάραξης πάνω στα καθιερωμένα υλικά, όπως στο όρθιο και στο πλάγιο ξύλο, στο χαλκό κλπ., ένιωσα σιγά σιγά να εξαντλούνται οι εκφραστικοί τρόποι που ταίριαζαν στην ιδιοσυγκρασία μου. Στην περιπλάνηση των αναζητήσεών μου για το υλικό που θα εκπλήρωνε τις εκφραστικές μου ανάγκες, στάθηκα στον ψαμμίτη λίθο, που με την αδρή του επιφάνεια και την αδιερεύνητη περιοχή του, μου άνοιξε το δρόμο για τα μεγάλα σχήματα και στη βαθιά κι ελεύθερη χειρονομία. Η επαφή μου με την τραχιά αυτή κρητική πέτρα με οδήγησε και στην αναζήτηση καινούριων εργαλείων. Ο μαστρακάς και τα καλέμια των γλυπτών με βοήθησαν σ' αυτό. Με βαθιές εγκοπές, με σκληρά γδαρσίματα, με απότομα ή ελαφρά περάσματα από τα μαύρα στ' άσπρα κι αντίθετα, προσπάθησα να κατακτήσω την άγνωστη γλώσσα του καινούριου αυτού υλικού και να του αποσπάσω τα μυστικά, που θα βοηθούσαν στην έκφραση των αναγκών μου».
Για την αναστήλωση του πατρικού σπιτιού της
Προς
τιμήν της δημιουργήθηκε το καλοκαίρι του 2006 το κέντρο Χαρακτικών
Τεχνών και Μουσείο Βάσω Κατράκη στην πατρίδα της, το Αιτωλικό
Αιτωλοακαρνανίας, όπου εκτίθεται μόνιμα όλο το έργο της. Το πατρικό της
σπίτι, βρίσκεται και αυτό στο όμορφο νησάκι, το Αιτωλικό, τη μικρή
Βενετία, όπως την ονόμαζαν τότε. Το σπίτι βρεχόταν γύρω γύρω από τη
λιμνοθάλασσα. Εκεί έζησε τα παιδικά της χρόνια, ευτυχισμένη με τους
γονείς και τα τέσσερα αδέρφια της. Εκεί, στα μαθητικά της τετράδια
ζωγράφισε τα πρώτα της σχέδια και πορτρέτα. Εκεί εμπνεύστηκε τις πρώτες
έγχρωμες της ξυλογραφίες, από τα πρωινά, τα δειλινά και τα νυχτερινά
χρώματα της ήρεμης λιμνοθάλασσας.Σήμερα το πατρικό της σπίτι καταρρέει αδύναμο να αντισταθεί στο πέρασμα των χρόνων. Παρότι έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο, η πολιτεία δεν μπόρεσε να βοηθήσει παρά τις μελέτες που κατατέθηκαν στην Εφορεία Νεότερων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού για τη διάσωσή του.
Η έκθεση αυτή έχει κύριο σκοπό να επικοινωνήσει το έργο της με τους ανθρώπους, αυτό που ήθελε πάντα και η ίδια. Για πρώτη φορά, μετά το 1994 (20 χρόνια μετά) τα έργα που εκτίθενται θα είναι προς πώληση. Σκοπός αυτής της κίνησης είναι η συγκέντρωση χρημάτων για την αναστήλωση του πατρικού σπιτιού της Βάσως Κατράκη στο Αιτωλικό.
Σ.Αδαμίδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου