ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ Δεμένοι με τα συμφέροντα των πολυεθνικών και της αστικής τάξης

ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Δεμένοι με τα συμφέροντα των πολυεθνικών και της αστικής τάξης

Eurokinissi

Βασικό στέλεχος στο φασιστικό καθεστώς του δικτάτορα Φράνκο είχε διατελέσει ο πρώην πρόεδρος της ΔΟΕ Ισπανός Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ

Στον καπιταλισμό είναι γνωστό και μάλιστα με αναμφισβήτητες αποδείξεις ότι ο αθλητισμός από ανάγκη του ανθρώπου και δικαίωμα μετατρέπεται σε εμπόρευμα, με προφανή σκοπό το κέρδος λίγων. Από τη μετατροπή ακόμα και της απλής άσκησης σε ακριβή πολυτέλεια για τους εργαζομένους και τα λαϊκά στρώματα, που χρειάζεται να πληρώσουν, μέχρι τη δημιουργία του όλου οικοδομήματος του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού, την εκμετάλλευση είτε της ίδιας της λαϊκής ανάγκης για άθληση είτε της μαζικής αγάπης που χαίρουν ο αθλητισμός και τα σπορ, αξιοποιούνται ως σημαντικό πεδίο κερδοφορίας του κεφαλαίου. Και φυσικά το «φιλέτο» σε αυτό το κυνήγι κέρδους αποτελούν οι διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις.

Γιορτή και ευκαιρία για την αστική τάξη

Γιατί μπορεί η αστική τάξη να διαφημίζει τις διοργανώσεις αυτές ως «γιορτές του αθλητισμού», που τάχα προάγουν τη «συναδέλφωση» κ.τ.λ., ωστόσο το τι επικρατεί πίσω από τη βιτρίνα δεν μπορεί να κρυφτεί. Από τον πόλεμο συμφερόντων μεταξύ των πολυεθνικών για το ποια θα έχει το μεγαλύτερο κέρδος, την εμπορική εκμετάλλευση της μάζας των φιλάθλων μέχρι και τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιπαραθέσεις που βρίσκουν το δρόμο τους για τα γήπεδα (βλέπε, π.χ., περίπτωση αποκλεισμού της Ρωσίας από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο). Το πραγματικό παιχνίδι συνεπώς διεξάγεται εκτός των αγωνιστικών χώρων.
Μια χαρακτηριστική περίπτωση είναι και οι Ολυμπιακοί Αγώνες, οι οποίοι μάλιστα αποτελούν και την αιχμή του δόρατος της αστικής τάξης είτε στον τομέα της εκμετάλλευσης είτε στις εσωτερικές αντιπαραθέσεις της. Και παρά το χαρακτηρισμό τους «ως γιορτής των λαών» από την αναβίωσή τους ακόμα, η όλη διοργάνωση είχε τα χαρακτηριστικά μιας γιορτής της αστικής τάξης όπου τα λαϊκά στρώματα ήταν ουσιαστικά αποκλεισμένα. Κυρίως όμως αποτέλεσαν εξ αρχής, έστω δειλά δειλά τα πρώτα χρόνια, λίγο πιο «θερμά» τα επόμενα και «αδυσώπητα» την τελευταία 30ετία περίπου, την ευκαιρία για πραγματικούς «αγώνες κέρδους» και κάθε είδους «ξεκαθαρίσματα» μεταξύ των πολυεθνικών.

Eurokinissi

Ως αποτέλεσμα της τεράστιας εμπορευματοποίησης, οι 5 Ολυμπιακοί κύκλοι θεωρούνται πλέον ένα από τα πλέον εμπορικά σήματα παγκοσμίως

Καθόλου τυχαία, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι με το πέρασμα των χρόνων από την πρώτη διοργάνωση της Αθήνας το 1896, οι πέντε Ολυμπιακοί κύκλοι έφθασαν να θεωρούνται ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα σύμβολα στον κόσμο και ως εκ τούτου στον καπιταλισμό μετατράπηκαν σε ένα από τα ισχυρότερα «εμπορικά σήματα» παγκοσμίως. Αν σκεφθεί κανείς ότι την προηγούμενη διοργάνωση στο Λονδίνο το 2012 υπολογίζεται ότι παρακολούθησαν συνολικά 6 δισ. άνθρωποι, είναι προφανές ότι ως «καταναλωτικό κοινό» κάθε άλλο παρά απαρατήρητο μπορεί να περάσει από τις πολυεθνικές του χώρου.

Εξ αρχής στα πλοκάμια της εμπορευματοποίησης

Από την αρχή της σύγχρονης ιστορίας τους οι Ολυμπιακοί Αγώνες συνδέθηκαν με την εμπορευματοποίηση, έστω και με έμμεση μορφή. Μετά την επιλογή της Αθήνας για την πρώτη διοργάνωση του 1896 είναι χαρακτηριστικό ότι οι επιλογές που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια, όπως στο Παρίσι το 1900 και το Σεντ Λιούις το 1904, ήταν άμεσα συνδεμένες με τις παγκόσμιες εμπορικές εκθέσεις που διοργανώνονταν στις δύο πόλεις. Γι' αυτό και οι ημερομηνίες διεξαγωγής των Αγώνων συνέπεσαν με αυτές και στις δύο περιπτώσεις και λειτούργησαν ως «κράχτης» για τις εκθέσεις προκειμένου να προσελκύσουν περισσότερο κόσμο. Η σχέση αυτή ήταν, λοιπόν, αρχικά έμμεση, πολύ σύντομα όμως αυτό άλλαξε. Το 1908, στη διοργάνωση του Λονδίνου, και πάλι εν μέσω μιας μεγάλης αγγλο-γαλλικής, έκθεσης οι διοργανωτές επέτρεψαν τη διαφήμιση κάποιων εταιρειών στους Αγώνες είτε με φυλλάδια, είτε με πανό στο στάδιο, είτε ακόμα και με πληρωμένες καταχωρήσεις σε κάποια προγράμματα των Αγώνων. Και αν η περίπτωση του Λονδίνου μπορεί να θεωρηθεί ότι έβαλε πρώτη ...το νερό στο αυλάκι, η αντίστοιχη της Στοκχόλμης το 1912 ήταν σίγουρα αυτή που άφησε αυτό το νερό να ...τρέξει για τα καλά.
Από την καθιέρωση του εθνικού λαχείου από τους Σουηδούς προκειμένου να βρεθούν τα λεφτά για την ανέγερση του σταδίου, την παραχώρηση των αποκλειστικών δικαιωμάτων για φωτογραφίες σε συγκεκριμένες εταιρείες (άνθιζε η συγκεκριμένη βιομηχανία εκείνη την εποχή) μέχρι το δικαίωμα σε ιδιώτες και εταιρείες να εκμεταλλευτούν εμπορικά τους χώρους έξω από το στάδιο, η αλυσίδα της εμπορευματοποίησης απέκτησε ουσιαστικά τον πρώτο της κρίκο. Το σκηνικό δεν άλλαξε και μετά τη διακοπή εξαιτίας του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, με την Αμβέρσα το 1920 να «πρωτοτυπεί» ακόμα περισσότερο και να επιτρέπει στην παρέλαση των αθλητών την ύπαρξη και εμπορικών σημάτων εταιρειών.
Η νέα ώθηση που υπήρξε στους Αγώνες μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και φυσικά η είσοδος των ραδιοτηλεοπτικών μέσων και ειδικά της τηλεόρασης από τη διοργάνωση της Ρώμης το 1960 και μετά, αποτέλεσαν το πρόσφορο έδαφος προκειμένου να γιγαντωθεί η εμπορευματοποίηση και να φθάσουμε σταδιακά στη σημερινή κυριαρχία των χορηγών.

Ο σκοτεινός ρόλος των «Αθανάτων»

Φυσικά, όλα αυτά δεν ήρθαν από μόνα τους. Βασικός παράγοντας και «στήριγμα» σε όλη αυτήν την πορεία ήταν και είναι η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ), στην οποία ανήκει άλλωστε και η διαχείριση αυτής της εμπορευματοποίησης. Η σύνθεση της ΔΟΕ, άλλωστε, από καταβολής της στο Παρίσι το 1894 και παρά τις μεγαλοστομίες των μελών της για «ευ αγωνίζεσθαι», «αγώνες για τους λαούς» κ.τ.λ., φανέρωνε τον ταξικό της χαρακτήρα αφού τα μέλη της ήταν από την πρώτη στιγμή βαρόνοι και εύποροι κάτοχοι «αστικών τίτλων ευγενείας». Στο πέρασμα των χρόνων, μάλιστα, τη σύνθεσή της θα αποτελούσε η αφρόκρεμα του καπιταλιστικού συστήματος, ακόμα και με διασυνδέσεις στο φασιστικό και ναζιστικό χώρο, ενώ η λειτουργία της θα βασιζόταν (και βασίζεται) κυρίως στην εξυπηρέτηση πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, με γνωστό τον ενεργό ρόλο της στις εκάστοτε ενδοαστικές αντιπαραθέσεις.
Την ίδια ώρα, είναι γνωστή και καταγεγραμμένη η εχθρότητα που ιστορικά έδειξαν οι λεγόμενοι «αθάνατοι» (όπως ονομάζονται τα μέλη της ΔΟΕ αφού διατηρούν διά βίου τα προνόμια της θέσης) προς την ΕΣΣΔ και τα σοσιαλιστικά κράτη, αλλά και για καθετί προοδευτικό. Για παράδειγμα, χαρακτηριστική είναι η «ουδετερότητα» της Επιτροπής στη διαμαρτυρία της Ομοσπονδίας Στίβου της ΕΣΣΔ για τους διαβόητους αγώνες στίβου του 1969, υπό την αιγίδα της αντίστοιχης Ομοσπονδίας της ΟΔ Γερμανίας, όπου συμμετείχαν εκπρόσωποι περιοχών που ανήκαν στις σοσιαλιστικές χώρες, όπως η Ανατολική Πρωσία, η Πομερανία, η Σιλεσία, ενώ στα διπλώματα των νικητών εμφανιζόταν ο χάρτης της Γερμανίας με τα σύνορα του 1937, επί ναζιστικού δηλαδή καθεστώτος. Αντίθετα, ένα χρόνο πριν έδειξε ιδιαίτερο ζήλο στο να αφαιρέσει τα μετάλλια των δύο μαύρων Αμερικανών Ολυμπιονικών στη διοργάνωση του 1968 στο Μεξικό, Τζο Κάρλος και Τόνι Σμιθ, όταν αυτοί διαμαρτυρήθηκαν (με το περίφημο υψωμένο μαύρο γάντι στο βάθρο) για τη στάση της χώρας τους απέναντι στους μαύρους. Στην ίδια διοργάνωση, λίγες μέρες πριν, η ΔΟΕ είχε «χαιρετίσει» τη δολοφονία 400 διαδηλωτών - κυρίως φοιτητών - που εναντιώνονταν στη διοργάνωση, από τις μεξικανικές αρχές του δικτάτορα Γκουστάβο Ντίας.