Η Ιταλία τρέμει
Χτες μιλούσαμε για την κρίση που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες της
Πορτογαλίας, προσπαθώντας να δείξουμε ότι η συνεπής και ορθή εκτέλεση
των μνημονίων δεν εγγυάται ούτε ανάπτυξη ούτε καλύτερες μέρες ούτε
ο,τιδήποτε. Αν θέλαμε να μιλήσουμε για πραγματική τραπεζική κρίση, δεν
θα χρειαζόταν να ταξιδέψουμε ως τις ακτές τού Ατλαντικού. Θα αρκούσε να
διασχίσουμε το Αδριατικό πέλαγος. Η χώρα στην οποία ο Λουκίνο Βισκόντι
γύρισε το μνημειώδες La terra trema (Η γη τρέμει), σήμερα δονείται και τρέμει λόγω των τραπεζών της.
Πριν συνεχίσουμε, ας εξηγήσουμε στους αναγνώστες που δεν έχουν γνώση των οικονομικών πραγμάτων, τι είναι o "λόγος του Τέξας" (Texas ratio), ο οποίος χρησιμοποιείται προκειμένου να εκτιμηθεί η σταθερότητα μιας τράπεζας σε σχέση με την έκθεσή της σε κόκκινα δάνεια. Αυτός ο λόγος, λοιπόν, είναι ένα κλάσμα το οποίο έχει ως αριθμητή τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μιας τράπεζας (συμπεριλαμβανομένων και όσων έχουν καθυστέρηση πάνω από 70 ημέρες) και ως παρονομαστή το άθροισμα της ενσώματης περιουσίας και των ειδικών αποθεματικών για κάλυψη ζημιών από μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Αν το κλάσμα (το Texas ratio) είναι μικρότερο της μονάδας, δείχνει ότι η τράπεζα μπορεί να απορροφήσει τις πιθανές ζημιές της από κόκκινα δάνεια χωρίς να κινδυνέψει η ρευστότητά της. Το Texas ratio μπορεί να εκφραστεί και ως ποσοστό, οπότε το όριο κινδύνου είναι το 100%.
Πάμε τώρα στο προκείμενο. Πριν λίγες βδομάδες, στις 27 Ιουνίου, η ιταλική κυβέρνηση υπέβαλε στις Βρυξέλλες επίσημο αίτημα έγκρισης ενίσχυσης του χρηματοπιστωτικού της συστήματος με 40 δισ. ευρώ. Ζήτησε, δηλαδή, την εξαίρεσή της τόσο από τον βασικό γενικό κανόνα της ευρωζώνης, ο οποίος απαγορεύει την κρατική χρηματοδότηση, όσο και από την κοινοτική οδηγία περί της "εκ των έσω διάσωσης" (bail-in) των τραπεζών, η οποία έχει τεθεί σε ισχύ από την αρχή τής χρονιάς. Η επίσημη ιταλική θέση ήταν ότι οι μετοχές των ιταλικών τραπεζών υπέστησαν καθίζηση λόγω του Brexit και χρειάζονταν ενίσχυση με αυτά τα 40 δισ., είτε άμεσα (αύξηση κεφαλαίου) είτε έμμεσα (εγγυήσεις).
Δυστυχώς για τους ιταλούς, το αίτημά τους προσέκρουσε σε γερμανικό τοίχο. Tο Βερολίνο (δηλαδή, ο Σώυμπλε) έκανε σαφές πως, πριν αρχίσει να διατίθεται κρατικό χρήμα για την διάσωση οποιασδήποτε τράπεζας, πρέπει να εξαντληθούν τα περιθώρια διάσωσής της από τους ίδιους τους μετόχους της αλλά και από τους καταθέτες της. Με απλά λόγια, η Γερμανία προτείνει για την Ιταλία μια λύση τύπου Κύπρου.
Το πρόβλημα είναι πως η Ιταλία δεν είναι Κύπρος. Τα επικίνδυνα δάνεια που έχουν φορτωθεί οι ιταλικές τράπεζες εκτιμάται πως αγγίζουν -αν δεν υπερβαίνουν- τα 400 δισ. ευρώ, ένα νούμερο που δεν μπορεί να συγκριθεί με τα 28 δισ. που είχε πριν δυο χρόνια η Κύπρος. Και το χειρότερο είναι ότι αυτό το νούμερο θα μεγαλώνει συνεχώς αν ληφθούν υπ' όψη δυο σημαντικοί παράγοντες: (α) η -αργά αλλά σταθερά- μειούμενη βιομηχανική παραγωγή, η οποία έχει ήδη ξεπεράσει το 25% από το 2008 και (β) η επέκταση της μείωσης της επιχειρηματικότητας από τον νότο προς τις -θεωρούμενες ως πιο αναπτυγμένες- βόρειες και βορειοδυτικές περιοχές τής χώρας, γεγονός που οφείλεται κατά μείζονα λόγο στην παρατεταμένη λιτότητα.
Ανοίγουμε παρένθεση. Ας υποθέσουμε ότι η γερμανική επιμονή έχει αποτέλεσμα και όταν εκραγεί το ιταλικό ηφαίστειο (όταν, όχι αν) θα μπει σε εφαρμογή το σχέδιο για σωτηρία "εκ των έσω". Θα κληθούν, δηλαδή, οι μέτοχοι και οι καταθέτες (μέσω κουρέματος καταθέσεων) να φορτωθούν την ζημιά των 400 εκατ. ευρώ ή, τουλάχιστον, ένα μεγάλο μέρος της. Ποιός είναι τόσο αιθεροβάμων ώστε να πιστεύει ότι η λάβα αυτής της έκρηξης δεν θα πλήξει τα τραπεζικά συστήματα της Γαλλίας ή της Ισπανίας; Και ποιός είναι τόσο άσχετος ώστε να μη καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε περαιτέρω διάδοση της τραπεζικής κρίσης εκτός ιταλικών συνόρων θα ενισχύσει τις αποπληθωριστικές πιέσεις, αποσταθεροποιώντας έτσι ολόκληρη την νομισματική πολιτική τής ευρωζώνης; Αφήνουμε τα ερωτήματα να αιωρούνται, κλείνουμε την παρένθεση και προχωρούμε.
Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα της Ιταλίας, λοιπόν; Θυμηθείτε όσα είπαμε πιο πάνω για το Texas ratio και δείτε τον πίνακα που ακολουθεί. Ο πίνακας κατατάσσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες ανάλογα με το Texas ratio τους, αρχίζοντας από την πλέον εκτεθειμένη:
Σίγουρα προσέξατε ότι ανάμεσα στις εφτά τράπεζες που έχουν περάσει το όριο συναγερμού (το 100%) βρίσκονται και δυο ελληνικές, η Alpha και η Eurobank. Προσέξτε, όμως ότι στις υπόλοιπες πέντε περιλαμβάνονται τρεις μεγάλες ιταλικές τράπεζες (Monte dei Paschi di Siena, Popolare και Unione di Banche Italiana-UBI), άλλες δύο (Unicredit και Intesa SanPaolo) βρίσκονται αμέσως μετά, πολύ κοντά στο όριο συναγερμού και λίγο πιο κάτω άλλη μια (Popolare dell' Emilia Romagna). Και, βεβαίως, μη σας διαφύγει ότι μεταξύ των εφτά βρίσκονται και δυο ισπανικές.
Η κατάσταση στην Ιταλία είναι τόσο επικίνδυνη ώστε ο πρόεδρος της Societe Generale Λορέντσο Μπίνι Σμάγκι δεν δίστασε να επικρίνει την αρνητική θέση της Γερμανίας ως προς το αίτημα της Ιταλίας και να τονίσει ότι επιβάλλεται να βρεθεί λύση στο ιταλικό πρόβλημα. Θύμισε δε ότι η κοινοτική οδηγία Bank Recovery and Resolution Directive - BRRD για τα bail-in των τραπεζών (περί της οποίας κάναμε λόγο πιο πάνω) μπορεί να μην επιτρέπει απ' ευθείας κρατική βοήθεια αλλά στο άρθρο 32 προβλέπει ότι, αν μια τράπεζα έχει πολλές πιθανότητες να μην περάσει σε επόμενο stress test, μπορεί να δεχτεί απευθείας ενέσεις ρευστότητας από το κράτος. Και η Monte dei Paschi di Siena είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν πρόκειται να περάσει τα stress test της 29ης Ιουλίου...
Πριν συνεχίσουμε, ας εξηγήσουμε στους αναγνώστες που δεν έχουν γνώση των οικονομικών πραγμάτων, τι είναι o "λόγος του Τέξας" (Texas ratio), ο οποίος χρησιμοποιείται προκειμένου να εκτιμηθεί η σταθερότητα μιας τράπεζας σε σχέση με την έκθεσή της σε κόκκινα δάνεια. Αυτός ο λόγος, λοιπόν, είναι ένα κλάσμα το οποίο έχει ως αριθμητή τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μιας τράπεζας (συμπεριλαμβανομένων και όσων έχουν καθυστέρηση πάνω από 70 ημέρες) και ως παρονομαστή το άθροισμα της ενσώματης περιουσίας και των ειδικών αποθεματικών για κάλυψη ζημιών από μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Αν το κλάσμα (το Texas ratio) είναι μικρότερο της μονάδας, δείχνει ότι η τράπεζα μπορεί να απορροφήσει τις πιθανές ζημιές της από κόκκινα δάνεια χωρίς να κινδυνέψει η ρευστότητά της. Το Texas ratio μπορεί να εκφραστεί και ως ποσοστό, οπότε το όριο κινδύνου είναι το 100%.
 |
| Η πτώση της τιμής των μετοχών των ιταλικών τραπεζών κατά το πρώτο εξάμηνο του 2016 [πηγή: Financial Times] |
Πάμε τώρα στο προκείμενο. Πριν λίγες βδομάδες, στις 27 Ιουνίου, η ιταλική κυβέρνηση υπέβαλε στις Βρυξέλλες επίσημο αίτημα έγκρισης ενίσχυσης του χρηματοπιστωτικού της συστήματος με 40 δισ. ευρώ. Ζήτησε, δηλαδή, την εξαίρεσή της τόσο από τον βασικό γενικό κανόνα της ευρωζώνης, ο οποίος απαγορεύει την κρατική χρηματοδότηση, όσο και από την κοινοτική οδηγία περί της "εκ των έσω διάσωσης" (bail-in) των τραπεζών, η οποία έχει τεθεί σε ισχύ από την αρχή τής χρονιάς. Η επίσημη ιταλική θέση ήταν ότι οι μετοχές των ιταλικών τραπεζών υπέστησαν καθίζηση λόγω του Brexit και χρειάζονταν ενίσχυση με αυτά τα 40 δισ., είτε άμεσα (αύξηση κεφαλαίου) είτε έμμεσα (εγγυήσεις).
Δυστυχώς για τους ιταλούς, το αίτημά τους προσέκρουσε σε γερμανικό τοίχο. Tο Βερολίνο (δηλαδή, ο Σώυμπλε) έκανε σαφές πως, πριν αρχίσει να διατίθεται κρατικό χρήμα για την διάσωση οποιασδήποτε τράπεζας, πρέπει να εξαντληθούν τα περιθώρια διάσωσής της από τους ίδιους τους μετόχους της αλλά και από τους καταθέτες της. Με απλά λόγια, η Γερμανία προτείνει για την Ιταλία μια λύση τύπου Κύπρου.
Το πρόβλημα είναι πως η Ιταλία δεν είναι Κύπρος. Τα επικίνδυνα δάνεια που έχουν φορτωθεί οι ιταλικές τράπεζες εκτιμάται πως αγγίζουν -αν δεν υπερβαίνουν- τα 400 δισ. ευρώ, ένα νούμερο που δεν μπορεί να συγκριθεί με τα 28 δισ. που είχε πριν δυο χρόνια η Κύπρος. Και το χειρότερο είναι ότι αυτό το νούμερο θα μεγαλώνει συνεχώς αν ληφθούν υπ' όψη δυο σημαντικοί παράγοντες: (α) η -αργά αλλά σταθερά- μειούμενη βιομηχανική παραγωγή, η οποία έχει ήδη ξεπεράσει το 25% από το 2008 και (β) η επέκταση της μείωσης της επιχειρηματικότητας από τον νότο προς τις -θεωρούμενες ως πιο αναπτυγμένες- βόρειες και βορειοδυτικές περιοχές τής χώρας, γεγονός που οφείλεται κατά μείζονα λόγο στην παρατεταμένη λιτότητα.
Ανοίγουμε παρένθεση. Ας υποθέσουμε ότι η γερμανική επιμονή έχει αποτέλεσμα και όταν εκραγεί το ιταλικό ηφαίστειο (όταν, όχι αν) θα μπει σε εφαρμογή το σχέδιο για σωτηρία "εκ των έσω". Θα κληθούν, δηλαδή, οι μέτοχοι και οι καταθέτες (μέσω κουρέματος καταθέσεων) να φορτωθούν την ζημιά των 400 εκατ. ευρώ ή, τουλάχιστον, ένα μεγάλο μέρος της. Ποιός είναι τόσο αιθεροβάμων ώστε να πιστεύει ότι η λάβα αυτής της έκρηξης δεν θα πλήξει τα τραπεζικά συστήματα της Γαλλίας ή της Ισπανίας; Και ποιός είναι τόσο άσχετος ώστε να μη καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε περαιτέρω διάδοση της τραπεζικής κρίσης εκτός ιταλικών συνόρων θα ενισχύσει τις αποπληθωριστικές πιέσεις, αποσταθεροποιώντας έτσι ολόκληρη την νομισματική πολιτική τής ευρωζώνης; Αφήνουμε τα ερωτήματα να αιωρούνται, κλείνουμε την παρένθεση και προχωρούμε.
Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα της Ιταλίας, λοιπόν; Θυμηθείτε όσα είπαμε πιο πάνω για το Texas ratio και δείτε τον πίνακα που ακολουθεί. Ο πίνακας κατατάσσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες ανάλογα με το Texas ratio τους, αρχίζοντας από την πλέον εκτεθειμένη:
Σίγουρα προσέξατε ότι ανάμεσα στις εφτά τράπεζες που έχουν περάσει το όριο συναγερμού (το 100%) βρίσκονται και δυο ελληνικές, η Alpha και η Eurobank. Προσέξτε, όμως ότι στις υπόλοιπες πέντε περιλαμβάνονται τρεις μεγάλες ιταλικές τράπεζες (Monte dei Paschi di Siena, Popolare και Unione di Banche Italiana-UBI), άλλες δύο (Unicredit και Intesa SanPaolo) βρίσκονται αμέσως μετά, πολύ κοντά στο όριο συναγερμού και λίγο πιο κάτω άλλη μια (Popolare dell' Emilia Romagna). Και, βεβαίως, μη σας διαφύγει ότι μεταξύ των εφτά βρίσκονται και δυο ισπανικές.
Η κατάσταση στην Ιταλία είναι τόσο επικίνδυνη ώστε ο πρόεδρος της Societe Generale Λορέντσο Μπίνι Σμάγκι δεν δίστασε να επικρίνει την αρνητική θέση της Γερμανίας ως προς το αίτημα της Ιταλίας και να τονίσει ότι επιβάλλεται να βρεθεί λύση στο ιταλικό πρόβλημα. Θύμισε δε ότι η κοινοτική οδηγία Bank Recovery and Resolution Directive - BRRD για τα bail-in των τραπεζών (περί της οποίας κάναμε λόγο πιο πάνω) μπορεί να μην επιτρέπει απ' ευθείας κρατική βοήθεια αλλά στο άρθρο 32 προβλέπει ότι, αν μια τράπεζα έχει πολλές πιθανότητες να μην περάσει σε επόμενο stress test, μπορεί να δεχτεί απευθείας ενέσεις ρευστότητας από το κράτος. Και η Monte dei Paschi di Siena είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν πρόκειται να περάσει τα stress test της 29ης Ιουλίου...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου