ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ

Πολύπλοκοι οι παράγοντες που επιδρούν

Πριν από λίγες μέρες ψηφίστηκε στη Βουλή ο νόμος για τη «Νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου». Σύμφωνα με αυτόν, αρκεί μια αυτοπρόσωπη δήλωση - αίτηση για την έκδοση δικαστικής απόφασης αλλαγής του αναγραφόμενου φύλου στα νομικά έγγραφα ενός ατόμου. Δεν προϋποθέτει καμιά επιστημονική γνωμάτευση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το αστικό κράτος νομοθετεί στηριζόμενο σε αντιεπιστημονικές θεωρίες που εξαϋλώνουν πλήρως τα βιολογικά στοιχεία του φύλου. Θεωρούν, δηλαδή, ότι ο φυλετικός διαχωρισμός άνδρας - γυναίκα δεν είναι αντικειμενικό γεγονός, αλλά το φύλο είναι ένα «κοινωνικό κατασκεύασμα».

Ομως, τι λέει η επιστήμη για το θέμα του φύλου; Τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στην κατανόηση του ζητήματος. Αποδεικνύεται ότι οι παράγοντες καθορισμού του φύλου είναι πολλοί, πολύπλοκοι και συχνά δυσνόητοι. Η άγνοια της ύπαρξής τους ή η αγνόησή τους δεν μπορεί να οδηγήσει σε εμπεριστατωμένες αποφάσεις, που θα καθορίσουν τη ζωή ενός παιδιού ή νέου ανθρώπου. Στην περίπτωση που η απόφαση ενός ατόμου δεν βασίζεται στη γνώση όλων των παραγόντων μέσω της επιστημονικής κοινωνικής στήριξης, μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες για την ψυχική και σωματική του υγεία. Μπορεί η οικογένεια να έχει από μόνη της τα κριτήρια και τα εφόδια για να χειριστεί ένα τόσο σύνθετο ζήτημα, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις νέων στην εφηβεία; Η επιστημονική γνωμοδότηση είναι αναγκαία για να αποφεύγονται υποκειμενισμοί και αυθαιρεσίες.
Μικρές γενετικές διαφορές οδηγούν στην εμφάνιση ολόκληρου φάσματος συνεπειών στην τελική διαμόρφωση ορισμένων βιολογικών χαρακτηριστικών του φύλου. Πρόκειται για απουσία ή μεταλλάξεις σε χρωμοσώματα και γονίδια, διαφοροποιήσεις σε ορμόνες κατά τη διάρκεια της κύησης και ανάπτυξης του νεογνού, που επιδρούν στη διαμόρφωση των γεννητικών οργάνων, για τη διαμόρφωση δευτερευόντων σεξουαλικών χαρακτηριστικών (μαστοί, τριχοφυία) κατά τη διάρκεια της εφηβείας, αναπτυξιακό στάδιο που επιδρούν ορμονολογικές διαταραχές. Η πιο σύνθετη περίπτωση είναι εκείνη των μεσοφυλικών παιδιών (παιδιά που τα χρωμοσώματα ή τα γεννητικά τους όργανα παρουσιάζουν απόκλιση από τον τυπικό ορισμό του αρσενικού ή θηλυκού σώματος). Βέβαια, γι' αυτές τις περιπτώσεις ο νόμος δεν έχει καμιά πρόβλεψη.
Η ύπαρξη ενός φάσματος, όπου μπορεί να κινηθεί ο δείκτης, δεν καταργεί τις δύο τιμές στα άκρα του φάσματος, τις προϋποθέτει. Η ύπαρξη διαφοροποιήσεων στα βιολογικά χαρακτηριστικά του φύλου ενός ατόμου δεν συνεπάγεται την άρνηση του διαχωρισμού άνδρας - γυναίκα, που προσδιορίζεται αντικειμενικά, βιολογικά. Η οποιαδήποτε ορμονολογική διαταραχή ή διαφοροποίηση σε ορισμένα βιολογικά χαρακτηριστικά του φύλου δεν σημαίνει ότι το άτομο θα οδηγηθεί οπωσδήποτε σε «δυσφορία φύλου».
Σε κάθε ενδεχόμενη περίπτωση, υπάρχει επιστημονική διάγνωση και έγκαιρη διεπιστημονική προσέγγιση, παρέμβαση, ώστε η σωματική ανάπτυξη του ατόμου να ακολουθήσει τα χαρακτηριστικά του φύλου που είναι επικρατέστερο. Προϋποθέτει την ανάπτυξη κρατικών κοινωνικών υποδομών Υγείας, Πρόνοιας, συμβουλευτικών κέντρων για την ομαλή ψυχοσωματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, ώστε οι πολύπλοκοι γενετικοί παράγοντες στη διαμόρφωση των βιολογικών χαρακτηριστικών του φύλου να αντιμετωπίζονται σε μικρή ηλικία. Διαφορετικά μπορεί να δημιουργηθούν μια σειρά συνέπειες στην πορεία κοινωνικοποίησής του, να εμφανιστούν κοινωνικά και ψυχικά προβλήματα.
Στο διάγραμμα που δημοσιεύουμε καταγράφονται τόσο οι παράγοντες που καθορίζουν το φύλο, όσο και οι δυνατές πορείες εξέλιξης ανάλογα με τις παρεμβάσεις που θα γίνουν, σύμφωνα με όσα γνωρίζει έως τώρα η επιστήμη. Σε μελέτη που έγινε το 2012 από Βέλγους επιστήμονες, μεταξύ ομοζυγωτικών (όμοιων) διδύμων που εξετάστηκαν αποδείχτηκε ότι στο 40% των περιπτώσεων, που ένα από τα δίδυμα παρουσιάζει διαφοροποιήσεις στη διαμόρφωση των φυλετικών χαρακτηριστικών, παρουσιάζει και το άλλο. Στα ετεροζυγωτικά δίδυμα ίδιου φύλου, σε καμιά περίπτωση δεν υπήρχαν φυλετικές διαφοροποιήσεις και στα δύο δίδυμα, γεγονός ενισχυτικό για τη γενετική βάση του ζητήματος.
Οι περιπτώσεις ατόμων με δυσφορία φύλου, δηλαδή ατόμων που βιώνουν έντονη σύγκρουση ανάμεσα σε ορισμένα χαρακτηριστικά του φύλου τους και στο φύλο που νιώθουν ότι ανήκουν, βασίζεται στην αλληλεπίδραση βιολογικών, κοινωνικών και άλλων παραγόντων. Και σε αυτές τις περιπτώσεις, η ασυμβατότητα αντιμετωπίζεται με βάση την ατομική απόφαση προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση, απόφαση η οποία προϋποθέτει την επιστημονική, κοινωνική στήριξη, την ολόπλευρη κοινωνική προστασία του ατόμου. Ομως, το νομοσχέδιο δεν προσεγγίζει ούτε τις ελάχιστες κοινωνικές προϋποθέσεις για να στηριχθεί το ατομικό δικαίωμα. Αντίθετα, τις αρνείται στο όνομα του ατομικού δικαιώματος. Αγνοείται η ανάγκη το άτομο να διαθέτει ολόπλευρη, επιστημονική και κοινωνική στήριξη, ως προϋπόθεση για να προχωρήσει στην αλλαγή του φύλου. Αυτό δεν αποτελεί «ιατρικοποίηση», «ψυχιατρικοποίηση», όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση, αλλά προϋπόθεση για την ουσιαστική ανάπτυξη της προσωπικότητας, βασιζόμενη στην ψυχοκοινωνική στήριξη του ατόμου.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»