ΗΦΑΙΣΤΟΣ : Στα λημέρια των ανταρτών: Ίταμος Καρδίτσας

24 Ιουλ 2016

Στα λημέρια των ανταρτών: Ίταμος Καρδίτσας

Πραγματοποιήθηκε σήμερα με επιτυχία από το ΚΚΕ Καρδίτσας η εκδρομή στην περιοχή του Ίταμου Καρδίτσας, στα πλαίσια της προφεστιβαλικής εκδήλωσης του 41ου Φεστιβάλ της ΚΝΕ. Οι περιπατητές ολοκλήρωσαν μια όμορφη διαδρομή μέσα στο κατάφυτο δάσος και επισκέφθηκαν τοποθεσίες που έδρασε ο ΕΛΑΣ και ο ΔΣΕ.

Ο Ίταμος Αγράφων, σε υψόμετρο 989 μ. αποτέλεσε ορμητήριο του ΕΛΑΣ κατά την Κατοχή και τοποθεσία που δημιουργήθηκε το πρώτο αντάρτικο αεροδρόμιο στην Ελεύθερη Ελλάδα. Το αεροδρόμιο εξυπηρετούσε συμμαχικά αεροπλάνα που φθάναν στη γερμανοκρατούμενη χώρα μεταφέροντας στελέχη της συμμαχικής αποστολής.

Η ομάδα πέρασε κοντά και από την ιστορική Νιάλα, τοποθεσία που έδρασε ο ΔΣΕ κατά τον Εμφύλιο και στην οποία διαδραματίστηκε ένα από τα πιο συγκινητικά περιστατικά του Εμφυλίου.

Στην περιοχή των Αγράφων δρούσαν μικρές ομάδες ανταρτών, καθώς και το τάγμα του Σοφιανού. Οι πρώτες σκληρές μάχες δόθηκαν στα ριζά των Αγράφων και την περιοχή της Νεβροπόλεως, όπου σήμερα είναι η λίμνη Πλαστήρα. Κάτω από την πίεση ισχυρών κυβερνητικών δυνάμεων το τάγμα του Σοφιανού, ακολουθούμενο από εκατοντάδες καταδιωκόμενους πολίτες και πολιτικές οργανώσεις της Καρδίτσας αναγκάστηκε να αποτραβηχτεί στα Πετρίλια και κατόπιν στα Μ. Βραγγιανά. Η κατάσταση ήταν άκρως κρίσιμη, καθώς οι τρεις ταξιαρχίες πλησίαζαν προς τα Βραγγιανά και απειλούσαν με εγκλωβισμό και ολική συντριβή τις ανταρτικές δυνάμεις.

Σ' ένα σπίτι των Βραγγιανών συγκεντρώθηκε η διοίκηση του τάγματος, οι διοικήσεις των λόχων και διμοιριών και τα πολιτικά στελέχη της Οργάνωσης όπως ο Βασίλης Τσιρώνης, γραμματέας της Επιτροπής Πόλης Καρδίτσας του ΚΚΕ, η Βαγγελίτσα Κουσιάντζα, μέλος της Επιτροπής, ο Βαγγέλης Ταγκούλης, μέλος της Νομαρχιακής του ΕΑΜ Καρδίτσας, ο Σούλας από το Γραφείο Περιοχής του Κόμματος στη Θεσσαλία κι άλλοι.

Μία ήταν η λύση για να βγουν από τον κλοιό, που σαν θανάσιμος βρόγχος απειλούσε με αφανισμό τις ανταρτικές δυνάμεις. Η σωτηρία θα ήταν εάν το τάγμα έφθανε στη Σάικα και στο Καροπλέσι, όπου άνετα θα έμπαιναν στην περιοχή της Βουλγάρας, εκεί που βρισκόταν το Γενικό Αρχηγείο και το Αρχηγείο Θεσσαλίας του ΔΣΕ.

Η εισήγηση του Σοφιανού γίνεται αποδεκτή, γιατί ήταν η μόνη λύση που τους έβγαζε από το τραγικό αδιέξοδο.

Το εγχείρημα δύσκολο και επικίνδυνο, γιατί έπρεπε να περάσουν τα ανεμοδαρμένα και αφιλόξενα ύψη των 2.200 μ. της Νιάλας, το φοβερό αυτό βουνό των Αγράφων, που και αυτά τα αγρίμια διστάζουν να το περάσουν, αφού και την Ανοιξη σκορπάει γύρω του τη συμφορά, τον όλεθρο και την καταστροφή.Το σχέδιο μπήκε αμέσως σε ενέργεια. Ο 1ος και 2ος λόχος θα αποτελούσε την εμπροσθοφυλακή της μεγάλης πορείας, θα ακολουθούσαν οι πολίτες με τα γυναικόπαιδα και οπισθοφυλακή ο 3ος λόχος του Ερμή. Η αναχώρηση από τα Βραγγιανά έμοιαζε με την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου.

Η φάλαγγα ξεκίνησε Μεγάλη Παρασκευή, 11 Απρίλη 1947, για τη μεγάλη πορεία. Στα πρώτα βήματα ξεσπά άγρια κακοκαιρία με βροντές, αστραπές, κατακλυσμιαίες βροχές, κρύο ανυπόφορο και η Νιάλα είναι ακόμα πολύ μακριά και αόρατη από τα μολυβένια σύννεφα που τη σκεπάζουν. Ο δρόμος, ένας κατσικόδρομος με ατέλειωτες στροφές, τραχύς, δύσκολος και δύσβατος. Σε λίγο το κρύο γίνεται πολικό και η βροχή μετατρέπεται σε χιόνι. Παρά ταύτα η φάλαγγα, μια τεράστια αργοκίνητη σαρανταποδαρούσα, συνεχίζει αργά την πορεία της και όλοι ελπίζουν στο ποθούμενο τέρμα. Το χιόνι, όσο πάει, γίνεται πιο πυκνό, ο δρόμος αδιάβατος και το κρύο ανυπόφορο αρχίζει να παγώνει ανθρώπινες υπάρξεις. Τα πρώτα θύματα της φριχτής παγωνιάς είναι τα μωρά και οι γυναίκες. Με το τέλος της πορείας οι νεκροί θα ανέλθουν σε μερικές δεκάδες.

Ο Βασίλης Φυτσιλής, ο οποίος βίωσε προσωπικά την τραγωδία της Νιάλας, γράφει στο βιβλίο του, που είναι αφιερωμένο στην ηρωίδα του λαού Βαγγελίτσα Κουσιάντζα: "Είδα δίπλα μου αντάρτες και πολίτες να πέφτουν και να πεθαίνουν σε ένα λεφτό. Εβγαζαν απ' τα ρουθούνια τους λίγο αίμα, τρεμόπαιζαν για μια στιγμή τα βλέφαρα και σε λίγο ήταν νεκροί".

Ο μαχητής του ΔΣΕ Μενέλαος Μούστος, στο βιβλίο του "Η Νιάλα" περιγράφει με το δικό του παραστατικό τρόπο την τρομερή θύελλα: "Η φύση λες συμμάχησε κι αυτή με τον εχθρό να μας αφανίσει. Βογκάνε οι λαγκαδιές, τα φαράγγια, τα διάσελα. Σειέται το σύμπαν από το τρομερό μπουμπουνητό".

Μέσα σ' αυτή την τρομερή, την αφόρητη κατάσταση, που μοιάζει με την "Κόλαση" του Δάντη, η φάλαγγα εξακολουθεί να προχωράει.

Το βράδυ, 12 Απρίλη, ο 1ος και ο 2ος λόχος φθάνουν στην κορυφή του αυχένα και με μια ηρωική προσπάθεια περνούν την πόρτα του θανάτου, το διάσελο της Νιάλας και βρίσκονται στο απυρόβλητο της καταραμένης θύελλας.

Στην Καρδίτσα οι αρχές περιμένουν να υποδεχτούν την ατέλειωτη φάλαγγα των αιχμαλώτων και γλεντούν προκαταβολικά. Μάταια όμως...

Η χαρά των ανταρτών για την επιτυχία τους μετριάζεται από την περιπέτεια του 3ου λόχου και των πολιτών. Οι άοπλοι μαζί με το λόχο του Ερμή ξέκοψαν από την κύρια δύναμη του τάγματος, πήραν λάθος μονοπάτι και έπεσαν πάνω στο μέρος που βρίσκονταν τα φυλάκια του κυβερνητικού στρατού.

"Σαστισμένοι οι φαντάροι, γράφει ο Μενέλαος Μούστος, κοιτάνε τους μαχητές του ΔΣΕ να κατεβάζουν τους γυλιούς τους και ν' αποθέτουν τα όπλα τους σαν νάταν παλιοί γνώριμοι ή νοικοκύρηδες στις σκηνές. Παίρνουν κι αυτοί θάρρος. Ξεκουκουλώνονται.

- Είμαστε αδέλφια, λένε, μη μας πειράξετε, ούτε εμείς θα σας πειράξουμε.- Αδέρφια, αδέρφια, απαντάνε οι δικοί μας".

Τέτοιο πράγμα δε ματαγνώρισε η ιστορία. Ο εμφύλιος ήταν έξω από τη φύση, τη ζωή και τη θέληση του ελληνικού λαού. Και μόνο οι σκοτεινές δυνάμεις των Αγγλοαμερικανών τον επιδίωκαν, γιατί εκείνοι μόνο είχαν άνομα συμφέροντα.

Σ' ένα ξεκομμένο εχθρικό αντίσκηνο βρέθηκε η πολιτική οργάνωση που δεν άκουσε το πρωί τις φωνές των ανδρών του 3ου λόχου, που τους καλούσαν να βγουν έξω από τα αντίσκηνα και να ακολουθήσουν τον προορισμό τους.

Τα μισοπαγωμένα μέλη της πολιτικής οργάνωσης και μερικούς άλλους πολίτες τους ξύπνησαν από το λήθαργο οι βρισιές και οι κλοτσιές ανδρών του κυβερνητικού στρατού, οι οποίοι ήρθανε πρωί πρωί από το χωριό Αγραφα, για να δούνε τους δικούς τους, τους φόρεσαν χειροπέδες και έπειτα από ένα πικρό οδοιπορικό τους μετέφεραν στη Λαμία. Εκεί τους πέρασαν από το έκτακτο Στρατοδικείο, στις 3.5.47, και δέκα απ' αυτούς τους καταδίκασαν σε θάνατο, τους δε υπολοίπους σε ισόβια δεσμά.

Οι καταδικασθέντες σε θάνατο ξεπέρασαν τον εαυτό τους, στις δύσκολες εκείνες ώρες και αναδείχτηκαν άξιοι ηγήτορες και ήρωες του ΔΣΕ.

Δεν υπάρχει ανθρώπινη καρδιά να μη ράγισε και μάτια να μη βούρκωσαν διαβάζοντας τα γράμματα των μελλοθανάτων: Βασίλη Τσιρώνη, Βαγγελίτσας Κουσιάντζα και Κώστα Χαλκιά.

Η ώρα της εκτέλεσης για τους δέκα μελλοθανάτους φθάνει στις 4 το πρωί, στις 9 Μάη 1947. Τόπος εκτέλεσης το νεκροταφείο της Ξηριώτισσας. Οι μελλοθάνατοι άφοβοι μπροστά στο θάνατο στήνουν τον ηρωικό χορό του Ζαλόγγου. Η Βαγγελίτσα, φορώντας το κόκκινο μεταξωτό φουστάνι της, σέρνει πρώτη το χορό και την ακολουθούν οι υπόλοιποι εννέα τραγουδώντας, σ' αυτό το "παράξενο" το συγκλονιστικό ξεφάντωμα.

Εκπληκτοι, οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος που προέρχονται από το 106 Τάγμα, από το ανεπανάληπτο αυτό θέαμα, αρνούνται να τους εκτελέσουν. Το φονικό έργο θα το αναλάβουν "μαυροσκούφηδες" και "ΜΑΥδες".

Οι δέκα αγωνιστές και ήρωες που έπεσαν νεκροί από τα δολοφονικά βόλια του εμφυλίου πολέμου είναι: 1. Τσιρώνης Βασίλης, 2. Κουσιάντζα Βαγγελίτσα, 3. Παπαγεωργίου Μήτσιος, 4. Χαλκιάς Κώστας, 5. Γαλανίτσας Αλέκος, 6. Βαρνάβας Αλέκος, 7. Χασιώτης Δημήτριος, 8. Καψάλης Θανάσης, 9. Αθανάτος Δημήτρης και 10. Κυρίτσης Χαρίλαος. Δυο άλλοι ο Παπαλέξης Σωκράτης και ο Σεραφέας Αντώνης πέθαναν καθ' οδόν και στέρησαν τη χαρά στους στρατοδίκες να τους καταδικάσουν σε θάνατο.

Στις πλαγιές της Νιάλας, από όσα γνωρίζουμε, "κοιμήθηκαν" κάτω από το χιόνι οι: 1. Ζορμπάς Βαγγέλης, 2. Θεοδωρής Κώστας, 3. Θεοδωρής Χαρ. 4. Καούρας Χρήστος, 5. Καλατζής Γιώργος, 6. Μπουλτσή Ελένη, 7. Οικονόμου Λάμπρος, 8. Πατρίκης Κώστας, 9. Παναγιωτόπουλος Σερ. 10. Παπαδημητρίου Θωμάς, 11. Ράγια Βάια, 12. Ράγια Ιουλία, 13. Ράγιας Γιάννης, 14. Στάικος Αθαν. 15. Ταγκούλης Βαγγέλης, 16. Τσαμανής Σούλας, 17. Τσαμανή Κούλα, 18. Τσούλας Παυσανίας.

Ο εξαιρετικός φίλος Κ.Μ. που δυστυχώς δεν έχουμε την χαρά να τον έχουμε πια στην Αθήνα, καθώς ζει πια στην Καρδίτσα μας στέλνει τις παρακάτω φωτογραφίες από την εκδήλωση: