Το Brexit, η καπιταλιστική διαπάλη στην ΕΕ και οι αγεφύρωτοι ανταγωνισμοί

Το Brexit, η καπιταλιστική διαπάλη στην ΕΕ και οι αγεφύρωτοι ανταγωνισμοί

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Στην κοινή τους δήλωση οι 27 ηγέτες των κρατών - μελών της ΕΕ, χωρίς τη Βρετανία, είπαν ανάμεσα σε άλλα ότι «από σήμερα ξεκινάμε έναν πολιτικό προβληματισμό σχετικά με το μέλλον που θα δώσει μια ώθηση στην ΕΕ των 27 κρατών - μελών. Αυτό απαιτεί την ηγεσία των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων. Θα επανέλθουμε στο θέμα αυτό κατά την άτυπη σύνοδο το Σεπτέμβριο στην Μπρατισλάβα».
Είναι ψέμα ότι αναζητούν τώρα, μετά το Brexit, λύσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα. Αυτή η αναζήτηση προηγήθηκε του Brexit. Στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στις 25 - 26/6/2015, συζητήθηκε το μέλλον της Ευρωζώνης και η θωράκισή της από οικονομικές κρίσεις, με βάση «κείμενο των πέντε προέδρων», όπως ονομάστηκε, δηλαδή των Ντ. Τουσκ, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ζ. - Κλ. Γιούνκερ, της Κομισιόν, Μ. Σουλτς, του Ευρωκοινοβουλίου, Γ. Ντάισελμπλουμ, του Γιούρογκρουπ και Μ. Ντράγκι, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που είχε τίτλο «Ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής της Ευρωζώνης». Στόχος, η μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσιών στην ΕΕ για τον καλύτερο συντονισμό της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής.
Προβλέπονταν η εμβάθυνση της τραπεζικής ένωσης, η δημιουργία χρηματοοικονομικής ένωσης, ένας υπουργός Οικονομικών της Ευρωζώνης, με υπουργείο με δικό του προϋπολογισμό, με τον πρόεδρο του Γιούρογκρουπ υπουργό και το Γιούρογκρουπ υπουργείο Οικονομικών.
Υπήρξε ένα αναπάντητο ερώτημα: Θα προχωρήσουν σε τροποποίηση των ευρωπαϊκών Συνθηκών, ώστε από τη νομισματική ένωση να προκύψει και μια πολιτική ένωση; Εδώ υπήρξαν διαφωνίες από τους πέντε προέδρους. Διαφωνίες που αντανακλούσαν ανταγωνισμούς ισχυρών κρατών - μελών των ΕΕ - Ευρωζώνης.

Γαλλογερμανικές αντιθέσεις

Είναι καιρός τώρα, που, με αφορμή την καπιταλιστική οικονομική κρίση και το γεγονός ότι η Ευρωζώνη αποτελείται από 19 κράτη με κοινό νόμισμα και τις δυσκολίες στη διαχείριση της κρίσης λόγω ανταγωνισμών και ανισομετρίας, έμπαιναν διάφορα ερωτήματα για το πώς η Ευρωζώνη μπορεί να θωρακιστεί. Υπήρξαν απόψεις περί εμβάθυνσης της Οικονομικής Ενωσης και ανάγκης ενιαίας διακυβέρνησης της Ευρωζώνης.
Η Γαλλία έχει προτείνει από τον Ιούνη του 2015 επανίδρυση της Ευρώπης, άρα αλλαγή των Συνθηκών, δημιουργία μιας οικονομικής κυβέρνησης στην Ευρωζώνη, στην οποία θα ηγείται ένας επίτροπος με ευρείες εξουσίες, που θα προσφέρει πόρους για επενδύσεις, θα πρέπει να διαθέτει σημαντικά περισσότερα οικονομικά μέσα απ' ό,τι μέχρι τώρα ώστε να προστατευθούν τα κράτη - μέλη από τις οικονομικές αναταράξεις, εξίσωση των δημοσιονομικών των χωρών - μελών, με βοήθεια από τις ισχυρές.
Αντίθετη σ' αυτά είναι η γερμανική κυβέρνηση, που επιμένει ότι κάθε κράτος - μέλος πρέπει να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της οικονομικής του πολιτικής, ότι χρειάζονται μέτρα ώστε όταν μια καπιταλιστική οικονομία βρεθεί σε κρίση να μην προσβάλλουν οι συνέπειές της άλλες οικονομίες της Ευρωζώνης, ότι πρέπει να τηρούνται οι δείκτες του Συμφώνου Σταθερότητας, να υπάρχει ένα ανεξάρτητο όργανο ελέγχου των προϋπολογισμών επειδή η Κομισιόν είναι πολιτικό όργανο, ενώ δε χρειάζεται αυξημένος προϋπολογισμός.
Η πρόταση της Γαλλίας υπηρετεί τις δικές της ανάγκες και των Ιταλίας, Ισπανίας, Πορτογαλίας, Ελλάδας, για χαλάρωση σε ελλείμματα και χρέη ώστε να δίνεται κρατικό χρήμα για επενδύσεις, ενώ τα χρέη θα τα πληρώνουν ουσιαστικά όλα τα κράτη της ΕΕ, πρότειναν μάλιστα και ευρωομόλογα ως προς αυτό. Η Γερμανία αντιδρά γιατί έχει πλεονάσματα, πολύ λιγότερα χρέη, και δε θέλει να αυξήσει τα χρήματα που δίνει στον ευρωενωσιακό προϋπολογισμό πληρώνοντας για χρέη και ανάπτυξη άλλων κρατών.
Εκφραση οξύτατων ανταγωνισμών για το ποιος πληρώνει την κρίση, ποιανού κράτους τα μονοπώλια θα έχουν λιγότερες ζημιές ή θα ισχυροποιηθούν.

Πολλές ταχύτητες

Βεβαίως, αυτά έχουν επαναληφθεί, ενώ ο Β. Σόιμπλε σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα «Frankfurter Allgemeine», το Σεπτέμβρη του 2015, μίλησε για τη δημιουργία μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων, λέγοντας ότι όλες οι χώρες «δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επιτύχουν τα ίδια βήματα ενσωμάτωσης την ίδια στιγμή. Στόχος μας δεν ήταν ποτέ να διχάσουμε την Ευρώπη, αλλά επιθυμούσαμε μια Ευρώπη με μια σχετική ευελιξία».
Εξάλλου, και άλλοι μιλούν για πολλές ταχύτητες. Για παράδειγμα, ο Γάλλος Πρόεδρος, Φρανσουά Ολάντ, είχε πει σε συνέντευξή του, στη γερμανική εφημερίδα «Bild», ότι όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα για το δημοψήφισμα στη Βρετανία, πρέπει να ξεκινήσουν διαδικασίες για ένα πιο ευέλικτο μοντέλο ευρωπαϊκής ενοποίησης, όπου αυτοί που θέλουν λιγότερη ΕΕ δεν θα μπορούν να κρατούν πίσω όσους θέλουν βαθύτερη συνεργασία.
Ο Ιταλός πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, έχει πει: «Δεν είναι εύκολο να συμμερίζεται κανείς τις ίδιες ιδέες και τα ίδια επίσημα κείμενα με όλους τους άλλους συναδέλφους (...) Τελευταία, η Ενωση έδειξε τα όρια, τις αντιφάσεις και τα προβλήματά της (...) Να χρησιμοποιηθεί η δυνατότητα της ενισχυμένης συνεργασίας, μεταξύ μιας ομάδας κρατών - μελών». Σε άρθρο στο «Euro2day» γράφτηκε: «Να προχωρήσει η ενοποίηση χωρίς να χρειάζεται να ακολουθήσουν όλα τα κράτη - μέλη».

Παλιά ζητήματα ως νέα

Αμέσως μετά τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ που συζήτησε το Brexit, επανήλθε το θέμα: «Ποιο το μέλλον της ΕΕ;». Επανέρχονται βεβαίως οι προτάσεις για τη διακυβέρνηση. Στην ιστοσελίδα «Capital» στις 29/6/2016 αναδημοσιεύτηκε ρεπορτάζ από τη «Handelsblatt» με πηγή την «Deutsche Welle», όπου αναφερόταν: «Υπό τον τίτλο "Πρωτοβουλίες μετά το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο" οι συνεργάτες του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε κατήρτισαν έναν κατάλογο πιθανών μέτρων για τη μεταρρύθμιση της ένωσης των "27" και της Ευρωζώνης (...)
Σε Ιταλία και Γαλλία, εντείνονται οι φωνές εκείνων που ζητούν έναν προϋπολογισμό των χωρών της Ευρωζώνης, μια πρόταση που δεν φαίνεται να βρίσκει σύμφωνη τη Γερμανία (...) Τα σχέδια του Σόιμπλε είναι έτοιμα, ενδεχομένως και ως αντίβαρο στις απαιτήσεις της Ρώμης και του Παρισιού.
Ο Β. Σόιμπλε ζητά την αξιόπιστη τήρηση των κανόνων για το χρέος, δηλαδή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (...)
Δεδομένου ότι το τελευταίο διάστημα η Επιτροπή ενεργούσε περισσότερο πολιτικά, θα μπορούσε να αποδεσμευτεί από το ρόλο του "θεματοφύλακα των Συνθηκών". Αυτό θα σήμαινε ότι η επιτήρηση της δημοσιονομικής πολιτικής των χωρών - μελών θα πραγματοποιούνταν από μια ανεξάρτητη αρχή».
Επίσης, σε άρθρο της η εφημερίδα «Λα Ρεπούμπλικα» (ιστοσελίδα «Capital», 26/6/2016), έγραψε ότι «στη συνάντηση του Ιταλού πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι με τον Γάλλο Πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ, οι δυο ηγέτες συμφώνησαν σε συγκεκριμένες κινήσεις, ώστε, μέσα στους επόμενους έξι μήνες "να σωθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση" (...) Η Ιταλία ετοιμάζεται να ζητήσει να μπορέσουν να αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις κάθε χώρας για το 2016, αποδεσμεύοντάς τες από το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Η ίδια αποδέσμευση μελετάται και σε ό,τι αφορά τα κίνητρα του Δημοσίου προς τις επενδύσεις των ιδιωτών. Η Γαλλία στηρίζει την πρόταση αυτή, και θα επιθυμούσε ακόμη βαθύτερες αλλαγές, ώστε να μην αναγκασθεί να εγκρίνει έναν υπερβολικά αυστηρό κρατικό προϋπολογισμό για το 2017».
Λένε εδώ ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη, που για να συντελεστεί απαιτεί και γενναία κρατική χρηματοδότηση για επενδύσεις, εμποδίζεται από την εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας, δηλαδή την τήρηση των ορίων 3% στα ελλείμματα του προϋπολογισμού και 60% του ΑΕΠ στο κρατικό χρέος. Γαλλία και Ιταλία έχουν καθεμιά πάνω από 2 τρισ. ευρώ χρέη. Αν δώσουν κι άλλο κρατικό χρήμα για επενδύσεις δεν τηρούν τα χρονοδιαγράμματα για τη μείωση του χρέους ενώ αυξάνουν τα ελλείμματα. Γι' αυτό ζητούν την αποδέσμευση.
Ολα τα παραπάνω αποκαλύπτουν δύο διαφορετικές προσεγγίσεις στο ζήτημα της οικονομικής διακυβέρνησης, που ουσιαστικά απαιτεί πολιτική ένωση. Αυτό το θέμα είναι ο πυρήνας της υπόθεσης «μέλλον των ΕΕ - Ευρωζώνης».

Θα ζορίσουν κι άλλο τους λαούς

Η αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών από το Brexit είναι ενταγμένη στις προσπάθειες εφαρμογής πολιτικής για δυναμική καπιταλιστική ανάκαμψη, αφού μέχρι τώρα είναι πολύ αδύναμη και μάλιστα μέσα σε συνθήκες επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, ακόμη και των ΗΠΑ, και με δεδομένη την ολοένα ενισχυόμενη αλληλεξάρτηση.
Η Βρετανία είναι η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο με όρους ΑΕΠ και η δεύτερη μεγαλύτερη στην ΕΕ. Είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στους G7. Ηταν η δεύτερη οικονομία παγκόσμια σε εισερχόμενες και εξερχόμενες Αμεσες Ξένες Επενδύσεις. Μέχρι σήμερα καλύπτει το 20% των εσόδων του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το 45% των εξαγωγών της πάει στην ΕΕ, ενώ το 53% των εισαγωγών της καλύπτεται από την ΕΕ.
Αυτά τα βασικά οικονομικά στοιχεία αποτελούν χαρακτηριστική ένδειξη ότι η οικονομία των ΕΕ - Ευρωζώνης θα δεχτεί πλήγμα.
Για να γίνουν περισσότερο κατανοητά τα παραπάνω, δίνουμε τις εαρινές προβλέψεις της Κομισιόν για την ανάπτυξη (Μάης 2016) με εκτίμηση για χειροτέρευση σε σχέση με τις προηγούμενες (Φλεβάρης 2016):
Σε επίπεδο Ευρωζώνης αναμένεται ισχνός ρυθμός ανάκαμψης: 1,6% για το 2016 (από 1,7% στις προηγούμενες εκτιμήσεις) και 1,8% το 2017 (από 1,9%).
Στα 28 κράτη της ΕΕ αναμένονται ρυθμοί ανάκαμψης 1,8% (από 1,9%) το 2016 και 1,9% (από 2%) το 2017.
Τέλος, στην παγκόσμια οικονομία προβλέπεται αύξηση κατά 3,1% (από 3,3%) και 3,4% (από 3,5%), αντίστοιχα.
Θα υπάρξει λοιπόν συμβιβασμός στο ζήτημα της οικονομικής διακυβέρνησης; Θα γεφυρωθούν τα ρήγματα; Η αδύναμη ανάκαμψη και οι κίνδυνοι νέας κρίσης ωθούν περισσότερο σε ενίσχυση των ρηγμάτων, αποδυναμώνουν την τάση ενοποίησης και προκαλούν διαφορετικούς προβληματισμούς ως προς την πορεία των Ευρωζώνης - ΕΕ. Ως προς τα ρήγματα δεν είναι μόνο η Βρετανία που με το δημοψήφισμα αποφάσισε την έξοδο από την ΕΕ ή η διαίρεση Βορρά - Νότου, ή τα κράτη του Βίσεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία), με επικεφαλής την Πολωνία, που διεκδικούν θέση ως ένας ακόμη πόλος. Υπάρχουν βαθιές αντιθέσεις μεταξύ τμημάτων του κεφαλαίου στο εσωτερικό των κρατών - μελών. Πρώτ' απ' όλα φαίνεται ανάγλυφα με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Βρετανία. Αλλωστε, κάθε κράτος - μέλος, με τους συμμάχους του βεβαίως, ενδιαφέρεται πρωτίστως για τους δικούς του καπιταλιστές και την ενίσχυσή τους, γεγονός που οξύνει τους ανταγωνισμούς, ενώ παρεμβαίνουν και οι ΗΠΑ προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη όξυνση. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, μίλησε για ανάγκη να μην υπάρξει υστερία, γιατί υπάρχει το ΝΑΤΟ, ενώ για το Brexit είπε: «Πατήθηκε το κουμπί της παύσης, όσον αφορά το σχέδιο της πλήρους ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» και ότι «ο τρόπος με τον οποίον ψήφισαν οι Βρετανοί εξηγείται από το γεγονός ότι πιθανότατα η ΕΕ προχωρούσε πιο γρήγορα από ό,τι έπρεπε», εκφράζοντας διαφωνία των αμερικανικών μονοπωλίων σχετικά με τον τρόπο που προωθείται από τη Γερμανία η πορεία ενοποίησης της ΕΕ.
Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και η επιδίωξη ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, με τα ζόρια να μεγαλώνουν, που σημαίνει αμφίβολη ανάκαμψη και νέα ένταση της επίθεσης στους εργαζόμενους. Γι' αυτό χρειάζεται προετοιμασία αντεπίθεσης.
Οι ανταγωνισμοί στον καπιταλισμό δεν καταργούνται. Ποιο λοιπόν θα 'ναι το μέλλον της ΕΕ; Οποιο και αν είναι οι λαοί θα δέχονται ακατάπαυστα ολοένα και πιο σφοδρή επίθεση από τους καπιταλιστές. Γι' αυτό είναι μονόδρομος η διεκδίκηση ικανοποίησης όλων των αναγκών τους, η αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, την αποδέσμευση από την ΕΕ, την κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων για να ανοίξει ο δρόμος για τη δική τους ευημερία.