Οξύνεται η αναμέτρηση με αντίπαλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, αλλά και η κόντρα εντός ΕΕ

Με ομιλία του, ο Γάλλος πρωθυπουργός Εμ. Μακρόν δίνει συνέχεια στη συζήτηση που έχει ανοίξει για τη λυκοσυμμαχία του κεφαλαίου

Ο Γάλλος Πρόεδρος με τα «οράματα» που τσακίζουν τα εργατικά δικαιώματα

Με φόντο τη ραγδαία κλιμάκωση του ανταγωνισμού ανάμεσα στα ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα όλου του πλανήτη, σε όλα σχεδόν τα φλέγοντα μέτωπα (από την «αντιμετώπιση της τρομοκρατίας» μέχρι τους όρους επενδυτικών συνεργασιών), ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, παρουσίασε την περασμένη Τρίτη από τη Σορβόνη τη λεγόμενη «Πρωτοβουλία για την ΕΕ».
Ετσι ονομάστηκε μια πλατφόρμα προτάσεων για την «επανίδρυση της Ευρώπης», με στόχο μια «Ευρώπη κυρίαρχη, ενωμένη, δημοκρατική». Ο Μακρόν υποστήριξε ότι «η Ευρώπη που γνωρίζουμε είναι πολύ αδύναμη, πολύ αργή, πολύ αναποτελεσματική» και υπογράμμισε την ανάγκη οικοδόμησης μιας Ευρώπης που θα διασφαλίσει την «αληθινή μας κυριαρχία, δηλαδή την ικανότητα ύπαρξής μας στο σύγχρονο κόσμο για να υπερασπιστούμε τις αξίες και τα συμφέροντά μας».
Είναι σαφές, δηλαδή, ότι η «αγωνία» περί «επανίδρυσης» της ΕΕ απηχεί προβληματισμούς αστικών επιτελείων στα κράτη μέλη για το πώς θα διασφαλιστούν καλύτερα τα συμφέροντα των μονοπωλιακών τους ομίλων στην αναμέτρηση με τους ανταγωνιστές από Δύση και Ανατολή. Οι διεργασίες αυτές δεν αναιρούν, αντίθετα επιβεβαιώνουν τις αντιθέσεις στο εσωτερικό της ΕΕ, στη βάση και της ανισομετρίας που μεγάλωσε την περίοδο της καπιταλιστικής κρίσης.
Απ' αυτή τη σκοπιά, οι προτάσεις Μακρόν αφορούν τις προτεραιότητες του γαλλικού κεφαλαίου, ιδωμένες μέσα από τη θέση της ΕΕ στον παγκόσμιο συσχετισμό δύναμης και αναμένονταν εδώ και καιρό, στο πλαίσιο της συζήτησης για την πορεία της ΕΕ, που σε ένα βαθμό απασχόλησε και την τελευταία άτυπη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στο Ταλίν της Εσθονίας.

«Αυτόνομη δράση στην ασφάλεια»

Καθόλου τυχαία, στην «Πρωτοβουλία» δίνεται προτεραιότητα στην ικανότητα της ΕΕ να διαδραματίζει αυτοτελή ρόλο στον τομέα της παγκόσμιας ασφάλειας. Μνημονεύοντας το 1947, την εποχή που - όπως είπε - «η ασφάλεια της Ευρώπης δεν ήταν δική της υπόθεση» αλλά «την εγγυόταν η Αμερική» και που «η οικονομία της γνώριζε έναν δρόμο μόνο: αυτόν που πήγαινε πίσω από την Αμερική», ο Μακρόν ξεχώρισε ως πρώτο «ζήτημα - κλειδί» για μια Ευρώπη κυρίαρχη «την ικανότητα αυτόνομης δράσης της Ευρώπης και συμπληρωματικά του ΝΑΤΟ». Σε αυτήν τη βάση, σύμφωνα με την «Πρωτοβουλία», πρέπει να δημιουργηθεί μεταξύ άλλων: «Ευρωπαϊκό Ταμείο Αμυνας» ώστε να χρηματοδοτεί τις ικανότητές μας (στρατιωτικής παρέμβασης) και την έρευνα (σε αντίστοιχους τομείς). «Κοινή (στρατιωτική) δύναμη επέμβασης». «Κοινός αμυντικός προϋπολογισμός», όπως και «Κοινό (αμυντικό) Δόγμα για δράση». Τέτοιες προτάσεις πρέπει να αξιολογούνται στο πλαίσιο και της ευρύτερης συζήτησης για την πορεία π.χ. και του ΝΑΤΟ, διεργασίες για πιθανές αναμορφώσεις σε διάφορες αμυντικές συνεργασίες, που αντανακλούν συνολικότερες αντιθέσεις ιμπεριαλιστικών συμφερόντων.
Αλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ έχουν εκφράσει ρητή αντίθεση με τη δημιουργία π.χ. «Ευρωπαϊκού Αμυντικού Ταμείου» (προφανώς γιατί κάτι τέτοιο θα αφαιρούσε «κύρος» από το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο), με τον Πρόεδρο Ντ. Τραμπ να προειδοποιεί με δραστική μείωση της «εισφοράς» τους στο ΝΑΤΟ.
Γύρω από το ζήτημα της ασφάλειας, η ομιλία Μακρόν ξεδίπλωσε και άλλες προτεραιότητες, περιγράφοντας την «εξωτερική πολιτική» ως επίσης «κρίσιμο ζήτημα - κλειδί» για την «κυριαρχία μας», αναφερόμενος ρητά στο προβάδισμα που πρέπει να διασφαλιστεί ειδικά σε Αφρική, Μέση Ανατολή και Μεσόγειο, εξηγώντας ότι «η μοίρα μας συνδέεται με τις περιοχές που βρίσκονται σε Εγγύς και Μέση Ανατολή όπως και εκείνες στην Αφρική».

«Η φιλοδοξία για την Ευρωζώνη»

Ειδικό βάρος δίνεται στην ανάγκη «η Ευρωζώνη να γίνει μια οικονομική δύναμη ανταγωνιστική στην Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες (σ.σ. τις οποίες ο Μακρόν κατονομάζει επανειλημμένα, όπως είχε κάνει και στο λόφο στην Πνύκα)». Αναδεικνύοντας μεταξύ άλλων και αντιθέσεις που βαθαίνουν εντός της ΕΕ, ο Γάλλος ηγέτης μίλησε για τη σημασία «διασφάλισης ενότητας χωρίς να ψάχνουμε την ομοιομορφία» (εντός ΕΕ) και συνέχισε: «Κανένα κράτος δεν πρέπει να αποκλείεται από αυτήν τη δυναμική (σ.σ. της ευρωπαϊκής αντιμετώπισης διαφόρων προκλήσεων) αλλά και κανένα κράτος δεν πρέπει να εμποδίζει εκείνους που θέλουν να προχωρήσουν πιο γρήγορα ή πιο μακριά... Η Ευρώπη θα προοδεύσει καταρχήν εξαιτίας της αφοσίωσης ορισμένων...».
Στο πλαίσιο ενίσχυσης του ρόλου της Ευρωζώνης, η «Πρωτοβουλία» προτείνει την άμεση σύσταση «Ομίλου ευρωπαϊκής επανίδρυσης», που μέχρι το καλοκαίρι θα διαμορφώσει και θα εξετάσει προτάσεις για τα απαραίτητα εργαλεία (π.χ. με ιδέες όπως ο καθορισμός υπουργού Οικονομικών Ευρωζώνης, κοινού προϋπολογισμού, κοινοβουλίου) και σχετικά με τις περιπτώσεις στις οποίες θα εξετάζεται, ακόμα και κατά περίπτωση, μια «ενισχυμένη συνεργασία», μια «νέα νομοθεσία», μια «αλλαγή (μιας ευρωπαϊκής) συνθήκης». Επίσης, δίνεται το σύνθημα και για τη δραστική ενίσχυση των διαδικασιών ενσωμάτωσης των λαών, με «ανοιχτές συζητήσεις» για το μέλλον της ΕΕ, με ενιαίες διακρατικές λίστες υποψήφιων ευρωβουλευτών κ.τ.λ.
Οσον αφορά τους τομείς που προκρίνονται για να απορροφηθούν εκεί «αναπτυξιακά πακέτα» και κονδύλια που εξασφαλίζονται από το ξεζούμισμα των Ευρωπαίων εργατών, η «Πρωτοβουλία» ξεχωρίζει ανάμεσα σε άλλα τη σημασία: Να διασφαλιστεί προβάδισμα στην «οικολογική μετάβαση» και την «ψηφιακή μεταρρύθμιση», εννοώντας νέους τομείς με υψηλά περιθώρια αύξησης του ποσοστού κέρδους, συνολικά το ραγδαίο εκσυγχρονισμό της παραγωγής σε όλο και περισσότερους κλάδους, με ευρεία χρήση νέων τεχνολογιών και καινοτόμων πρακτικών, που σημαίνει καταρχήν «πεδίο δόξης λαμπρόν» για τους μεγαλοβιομήχανους αμέτρητων τομέων, που δραστηριοποιούνται στο σχεδιασμό και την ολοκλήρωση υπερσύγχρονων μέσων παραγωγής. Την ολοκλήρωση της «ενιαίας αγοράς Ενέργειας», με πριμοδότηση «δικτύων διασύνδεσης» ανάμεσα στα κράτη - μέλη της ΕΕ. Τη «διατροφική ασφάλεια και κυριαρχία», για απόκρουση της ορμητικής διείσδυσης κεφαλαίων από άλλες περιοχές που αυξάνουν την πίεση στα ντόπια μονοπώλια (αναζωπυρώνοντας βεβαίως ακόμα πιο ορμητικές συγχωνεύσεις και εξαγορές στις σημερινές διαστάσεις που αποκτά η διεθνοποιημένη παραγωγή).
Δίπλα σε όλα τα παραπάνω, ο Μακρόν δεν ξέχασε να αναφερθεί στη «γαλλο-γερμανική εταιρική σχέση», που πρέπει να διαδραματίσει ρόλο «δύναμης ώθησης» στη γενική «επανίδρυση της ΕΕ», χωρίς βέβαια να μπορούν να κρυφτούν αντιθέσεις που όχι μόνο παραμένουν, αλλά και διευρύνονται μεταξύ των δύο ηγετικών δυνάμεων της ΕΕ. Μάλιστα, ο Γάλλος ηγέτης ανέφερε συγκεκριμένα ότι μπορεί να τεθεί ο στόχος, «μέχρι το 2024 να ενιαιοποιήσουμε εντελώς τις αγορές μας εφαρμόζοντας τους ίδιους κανόνες για τις εταιρείες μας, στο επιχειρησιακό δίκαιο ή το δίκαιο που αφορά τις πτωχεύσεις εταιρειών».

Πρώτες αντιδράσεις

Εκ μέρους της Γερμανίας, η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, λίγο μετά την κατ' ιδίαν συνάντηση που είχε με τον Μακρόν στο Ταλίν την Πέμπτη το βράδυ, χαρακτήρισε την ομιλία του «μια πάρα πολύ καλή βάση για να συνεργαστούν οι δύο χώρες εντατικά στο μέλλον», υποστηρίζοντας ότι «υπάρχει ευρεία συναίνεση μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, θα πρέπει φυσικά να συνεχίσουμε τις συνομιλίες για τις λεπτομέρειες, αλλά πιστεύω ακράδαντα ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να μείνει ακίνητη, θα πρέπει να συνεχίσει να εξελίσσεται... Οι δύο χώρες επιθυμούν να συνεργαστούν στενά για την εναρμόνιση των φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις, κάτι πολύ θετικό». Στη Βιέννη, ο Αυστριακός ομοσπονδιακός καγκελάριος, Κρ. Κερν, είπε ότι «και εγώ είμαι πεπεισμένος ότι χρειάζεται μία αλλαγή κατεύθυνσης στον τομέα της οικονομικής, της εμπορικής και της κοινωνικής πολιτικής», ενώ ο ΥΠΕΞ και υποψήφιος καγκελάριος με το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα, Σεμπάστιαν Κουρτς, εμφανίστηκε σύμφωνος με ορισμένες προτάσεις της «Πρωτοβουλίας», όπως η αυστηροποίηση των διαδικασιών υποδοχής και επαναπροώθησης μεταναστών.
Στις Βρυξέλλες, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς, δήλωσε ότι «αυτό που θέλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο πρόεδρος Γιούνκερ είναι να ξεκινήσει ένας βαθύς προβληματισμός για το μέλλον της Ευρώπης» και η Κομισιόν χαίρεται κάθε συμβολή στη συζήτηση αυτή, ελπίζοντας ότι «αυτή η διαδικασία θα οδηγήσει σε ένα πρώτο αποτέλεσμα πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές το 2019».